1, 2. Lelo i bika bikakomeja kikulupiji kyotukulupile amba, Bulopwe bukafikidija mpango ya Leza itala pa bantu, ne mwanda waka? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.)

BYOTUDI Batumoni ba Yehova, divule dine tunenanga’mba Bulopwe bwa Leza bo abo kete bukapwija makambakano etu onso, kadi tupēlakananga kukokela milangwe ya bantu ku buno bubinebine bwa mvubu bwa mu Bisonekwa. Kadi tusengibwanga bininge na lukulupilo lwitupa Bulopwe. Ino, le tukulupile bininge amba Bulopwe bukafikidija bine mpango yabo? Le tudi na bubinga’ka bwa kwikadila na lwitabijo lwambulwa kutelententa mu Bulopwe?—Bah. 11:1.

² Bulopwe bwa Kimeshiasa i mpangiko itūdilwe na Mwine Bukomo Bonso mwanda wa kufikidija mpango yandi itala pa bupangi bwandi. Bulopwe bwimanine pa kyalwilo kyampikwa kutelententa—ko kunena’mba lupusa lukatampe ludi na Yehova lwa kuludika. Bintu bya mvubu mu buno Bulopwe—i mulopwe wabo, bakubikala nandi, ne muludikilo wabo—byonso byatūdilwe’ko mungya bijila kupityila ku bipwano, ko kunena’mba kupityila ku binenwa nansha mpangiko ya mungya bijila mwine mubadilwa Leza nansha wandi Mwana Yesu Kidishitu. Kulangulukila pa bino bipwano  kukatamija kwivwanija kotwivwanije muswelo ukafikidila mpango ya Leza, ne kwitukwasha tumone muswelo keushintangapo ino mpangiko.—Tanga Efisesa 2:12.

3. Lelo i bika byotusa kubandaula mu kino kishinte ne mu kilonda’ko?

³ Bible utela bipwano bisamba bibajinji bikwatañene na Bulopwe bwa Kimeshiasa budi mu makasa a Kidishitu Yesu. Kudi (1) kipwano kya Abalahama, (2) kipwano kya Mukanda wa Bijila, (3) kipwano kya Davida, (4) kipwano kya mupishiditu pamo bwa Melekisedeka, (5) kipwano kipya, ne (6) kipwano kya Bulopwe. Tubandaulei bidi muswelo ukwatañene kipwano ne kipwano na Bulopwe, ne kumona muswelo ukafikidila mpango ya Leza itala ntanda ne bantu.—Tala tabulo inena’mba, “Muswelo Ukafikidija Leza Mpango Yandi.”

4. Monka mokilombwedilwe mu Ngalwilo, le i nsambu’ka yatyibile yāletele Yehova itala pa bantu?

⁴ Pa kupwa kuteakanya umbuo wetu wa ntanda mulumbuluke mwanda wa wikalwe na bantu, Yehova wātyibile nsambu isatu itala pa bantu: Leza wetu wāpangile bantu mu kimfwa kyandi, bantu bādi ba kutandabula Paladisa ntanda yonso ne kuyuja ntanda na lutundu lōloke, kadi wājidikile bantu kudya ku mutyi wa kuyukanya biya ne bibi. (Ngo. 1:26, 28; 2:16, 17) Kebādipo basakilwa kintu kikwabo. Pa kupwa kupanga muntu, kulonda nsambu mikwabo ibidi kwādi na mvubu pa kwimwena kufikidila kwa mpango ya Leza. Ino, le kwadi kusakilwa bipwano namani?

5, 6. (a) Lelo Satana wātompele kukalakanya mpango ya Leza namani? (b) Lelo Yehova wālondolwele namani ku lonji lwa Satana lwa mu Edena?

⁵ Pa kutompa kukalakanya bibi mpango ya Leza, Satana Dyabola wāsonshile butomboki. Wēbusonshile na kwimika milangwe yandi pa nsambu yaādi ubwanya kupēlelwa kona—ke nsambu yādi ilomba muntu kukōkela kadi. Wāongwele Eva mwana-mukaji mubajinji, ajilule kijila kitala pa kudya ku mutyi wa kuyukanya biyampe ne bibi. (Ngo. 3:1-5; Kus. 12:9) Pa kulonga uno muswelo, Satana wālwile na lupusa lwa Leza lwa kuludika bupangi Bwandi. Mwenda mafuku, Satana wāpa ne bengidi ba Leza ba kikōkeji mutyima wa kwisakila.—Yoba 1:9-11; 2:4, 5.

⁶ Lelo Yehova wādi wa kulonga namani pa lonji lwa Satana lwa mu Edena? Shako, konakanya bantomboki kwādi kwa kufudija butomboki bwabo. Inoko, kino kyādi kadi kya kulombola’mba, mpango ya Leza ya kuyuja ntanda na lutundu lwa Adama ne Eva lwa kikōkeji keyādipo lwa kufikidila. Pa kyaba kya kwipaya bantomboki’nka penepa, Umpangi wa tunangu wālondolwele na bupolofeto bwa mushike—Mulao wa mu Edena—mwanda wa kukulupija bantu amba binenwa byandi byonso byādi bya kufikidila.—Tanga Ngalwilo 3:15.

7. Lelo mulao wa mu Edena witupa lukulupilo’ka pa mwanda utala nyoka ne lutundu lwandi?

⁷ Kupityila ku mulao wa mu Edena, Yehova wātyibile nyoka ne lutundu lwandi mambo, ko kunena’mba Satana Dyabola ne bonso badi ku mutamba mwanda wa kulwa na lupusa lwa Leza lwa kuludika. Leza wa bine wāpele lutundu lwa mwana-mukaji wandi wa momwa mūlu lupusa lwa konakanya Satana. Mu uno muswelo, mulao wa mu Edena kewādipo wisambila’nka pa kutalulwa’ko kwa kalenga-byanzwe wa butomboki bwa mu budimi bwa Edena ne bintu bibi bilupukile ku kilongwa kyandi, ino ulombola ne mobyadi bya kupityila.

8. Le tubwanya kunena bika pa kwatambile mwana-mukaji ne lutundu lwandi?

⁸ Lelo lutundu lwa mwana-mukaji i ani? Luno lutundu byolwādi lwa kusonsakanya nyoka ku mutwe, ko kunena’mba, ‘kwipaya’ Satana Dyabola kipangwa kya ku mushipiditu, nanshi lwādi lufwaninwe  kwikala muntu wa ku mushipiditu. (Bah. 2:14) O mwanda mwana-mukaji wādi wa kubutula luno lutundu nandi wādi ufwaninwe kwikala kipangwa kya ku mushipiditu. Lutundu lwa nyoka byolwāvudile, kwādi kwa kutamba lutundu lwa mwana-mukaji kekwāyukenepo mu kintu kya myaka 4000 pa kupwa kwa Yehova kuleta mulao wa mu Edena. Mu kine kitatyi’kya, Yehova wāsambile bipwano bivule byāyukenye lutundu ne kukulupija bengidi Bandi’mba, lutundu ye wādi muswelo wa Leza wa kupwija musala wāletēlwe muzo wa muntu na Satana.

9. Lelo kipwano kya Abalahama i kipwano’ka, ne kyāshilwile kitatyi’ka?

⁹ Kintu kya myaka tununu tubidi pa kupwa kutyibila Satana mambo, Yehova wānene mukulutuba Abalahama ashiye yabo ntanda ya Ulu mu Mesopotemya ne kwenda ku ntanda ya Kenani. (Bil. 7:2, 3) Yehova wāmunene amba: “Funduka mu ntanda yobe ne mu babutule bobe ne mu njibo ya shobe, wende ku ntanda yo nkakulombola. Ino nkakwalamunanga kodi muzo mukatakata, ne kwesela nkakwesela dyese, ne kutumbija dijina dyobe ke dikatampe; kadi wikale wakwesela dyese. Nami nkebesela dyese boba bakakwesela dyese, kadi wakukufinga mafingo nkamufinga mafingo, kabidi mudi abe mo mukeselwa dyese mafu onso a panopantanda.” (Ngo. 12:1-3) Ino i nsekununi mibajinjibajinji ya kipwano kya Abalahama yāsonekelwe—kipwano kyāsambile Yehova Leza na Abalahama. Kitatyi kine kyāsambile Yehova kipwano na Abalahama dibajinji kekiyukenepo. Inoko kyāshilwile mu 1943 K.K.K., kitatyi kyātambile Abalahama na myaka 75 ku Halane ne kutyibulula Munonga wa Ufalete.

 ¹⁰ Yehova wāpitulukīle Abalahama mu mulao wandi misunsa mivule ne kubweja’ko myanda mikwabo. (Ngo. 13:15-17; 17:1-8, 16) Kadi kitatyi kyālombwele Abalahama lwitabijo lwampikwa kutelententa mu milao ya Leza na kwitabija kulambula wandi mwana umo kete, Yehova wāningishe kipwano na kulaya mulao wakubulwa kujokela kunyuma. (Tanga Ngalwilo 22:15-18; Bahebelu 11:17, 18.) Kipwano kya Abalahama pa kupwa kushilula, Yehova wāsokwele bityebitye myanda ya kamweno itala pa lutundu lwa mwana-mukaji. Lutundu lwādi lwa kutamba ku musuku wa Abalahama, lwādi lwa kuvula, lwādi lwa kwingila bu mulopwe, lwādi lwa konakanya balwana bonso ne kwikala bu dyese ku bantu bakwabo bavule.

11, 12. Lelo Bisonekwa bilombola namani’mba kipwano kya Abalahama kidi na kufikidila kukatampe, ne kushintulula bika kotudi?

¹¹ Kipwano kya Abalahama byokyādi kya kufikidila ku ngitu pa lukunwa lwandi kitatyi kyobāpyene Ntanda ya Mulao, Bisonekwa bilombola’mba bino bishima bitala pa kipwano bifikidilanga ne ku mushipiditu. (Ngt. 4:22-25) Monka mwāshintulwidile’kyo mutumibwa Polo ku bukomo bwa mushipiditu, mu kuno kufikidila kukatampe, kipindi kibajinji kya lutundu lwa Abalahama i Kidishitu, kadi kipindi kya bubidi kifunkila pa bene Kidishitu bashingwe māni a mushipiditu 144000. (Ngt. 3:16, 29; Kus. 5:9, 10; 14:1, 4) Uno mwana-mukaji wābutwile luno lutundu ke ungipo i “Yelusalema wa kokwa kūlu”—kipindi kya momwa mūlu kya bulongolodi bwa Leza, kibundilwe na bipangwa bya ku mushipiditu bya kikōkeji. (Ngt. 4:26, 31) Monka mwālaile’kyo kipwano kya Abalahama, lutundu lwa mwana-mukaji lukaletela muzo wa muntu madyese.

¹² Kipwano kya Abalahama kifunkila pa Mulopwe ne bakubikala nandi mu Bulopwe bwa Leza, kadi i kyale kyalwilo kya mungya bijila kya Bulopwe bwa momwa mūlu. (Bah. 6:13-18) Lelo kino kipwano kikekala’ko mu bula bwa bitatyi binga? Ngalwilo 17:7 unena’mba i “kipwano kya nyeke ne nyeke-ke.” Kidi’ko kufika ne bikonakanya Bulopwe bwa Kimeshiasa balwana na Leza ne kitatyi kikeselwa bisaka byonso bya pano pa ntanda. (1 Ko. 15:23-26) Na bubine, boba bakekala’ko pano pa ntanda bakamwena’mo nyeke ne nyeke. Kipwano kyāsambile Leza na Abalahama kilombola’mba, Yehova i musumininwe kufikidija mpango yandi ya ‘kuyuja ntanda’ na bantu boloke!—Ngo. 1:28.

13, 14. Lelo kipwano kya Davida kitukulupija bika pa buludiki bwa Kimeshiasa?

¹³ Mulao wa mu Edena ne kipwano kya Abalahama bilombola mwanda wa mvubu wa amba, bubikadi bwa Yehova bulombwelwe kupityila ku Bulopwe bwa Kimeshiasa bwimanine bya binebine pa misoñanya myoloke ya Leza. (Ñim. 89:14) Lelo umbikalo wa Kimeshiasa ukonwa ne kutalulwa’ko? Kipwano kikwabo kya mungya bijila kitukulupija’mba keukonwepo nansha kutalulwa’ko.

¹⁴ Tulangulukilei bidi pa mulao wa Yehova waālaile Davida Mulopwe wa Isalela wa kala kupityila ku kipwano kya Davida. (Tanga 2 Samwele 7:12, 16.) Yehova wāsambile kino kipwano na Davida kitatyi kyādi kibikele Davida mu Yelusalema, wāmulaya’mba Meshiasa ukatamba ku lutundu lwandi. (Luka 1:30-33) Mu uno muswelo, Yehova wāipipije musuku wa lutundu ne kulombola’mba mpyana wa Davida wādi na ‘lupusa’ pa lupona lwa Bulopwe bwa Kimeshiasa. (Ezk. 21:25-27) Kupityila kudi Yesu, bulopwe bwa Davida ‘bukakankamijibwa nyeke.’ Na bubine, lutundu lwa Davida “lukēkalanga nyeke, kadi kipona  kyandi pamo na dyuba.” (Ñim. 89:34-37) Bine, buludiki bwa Kimeshiasa kebukonwepo nansha dimo, byobukalonga bikaladila nyeke ne nyeke!

15-17. Kukwatañana na kipwano kya mupidishitu pamo bwa Melekisedeka, lelo lutundu lukengila bu ani, ne mwanda waka?

¹⁵ Kipwano kya Abalahama ne kya Davida byokilombola’mba, lutundu lwa mwana-mukaji lwādi lwa kwingila bu mulopwe, uno mwingilo’tu umo kete kewādipo ubwene pa kuletela bantu ba mizo yonso madyese. Pa kweselwa bya binebine, bādi bidi banenwe kunyongololwa ku ngikadilo ya bubi ne kutwejibwa mu kisaka kya Yehova kya diulu ne ntanda. Pa kufikila pa kino kisakibwa, lutundu lwādi lwa kwingila ne bu mupidishitu. Umpangi wa tunangu wālongele namino kupityila ku mpangiko mikwabo ya mungya bijila, ke kipwano kya mupidishitu pamo bwa Melekisedeka kadi.

¹⁶ Yehova wālombwele kupityila kudi Mulopwe Davida amba, ukasamba kipwano na Yesu na bitungo bibidi: kumushikatyija “ku kuboko [kwa Leza] kwa lundyo,” kufika ne byanekenya balwana nandi ne kwikala “mupidishitu . . ., monka mwendele muswelo wa Melekisedeka.” (Tanga Ñimbo 110:1, 2, 4.) Mwanda waka “mwendele muswelo wa Melekisedeka”? Mwanda kitatyi kilampe kumeso kwa lutundu lo-lonso lwa Abalahama kupyana ntanda ya mulao, Melekisedeka, mulopwe wa Saleme wāingile bu “[Mupidishitu] wa Leza Mwine wa Mūlu Mwine.” (Bah. 7:1-3) Wātongelwe na Yehova mwine mwanda wa kwingila bu mupidishitu. I muntu umo kete utelelwe mu Bisonekwa bya Kihebelu wāingile bu mulopwe ne bu mupidishitu. Kadi, byākadipo na wamubadikidile ne wamulondele, ubwanya kwitwa bu “mupidishitu wa nyeke na nyeke.”

¹⁷ Yesu i mutongwe bu mupidishitu kupityila ku kipwano kyaāsambile na Yehova, kadi ukekala bu “[mupidishitu] nyeke mu muswelo wa Melekisedeka.” (Bah. 5:4-6) Kino kilombola patōkelela’mba, Yehova wēsuminwe aye mwine pa kwingidija Bulopwe bwa Kimeshiasa mwanda wa kufikidija mpango yandi mibajinjibajinji itala bantu pano pa ntanda.

18, 19. (a) Le bipwano byotwesambila’po bilombola bika pa Bulopwe? (b) Ne i kipangujo’ka kyashala?

¹⁸ Shi tulangulukile pa bipwano byotwabandaula, tubwanya kumona muswelo obikwatañene na Bulopwe bwa Kimeshiasa ne muswelo wimanine mpangiko ya Bulopwe pa binenwa bya mungya bijila. Mulao wa mu Edena ulomba Yehova kufikidija mpango yandi itala ino ntanda ne bantu kupityila ku lutundu lwa mwana-mukaji. Lelo luno lutundu wādi ani, ne lwādi lwa kwingila bu ani? Kipwano kya Abalahama kilondolola ku bino bipangujo.

¹⁹ Kipwano kya Davida kileta myanda mivule pa musuku wa lutundu lwa kipindi kibajinji kya lukunwa, ne kwilupa lupusa lwa kuludika ntanda mwanda wa kiswa-mutyima kya Bulopwe kifikidile nyeke ne nyeke. Kipwano kya mupidishitu pamo bwa Melekisedeka po pemanine mwingilo wa lutundu wa kwingila bu mupidishitu. Inoko, Yesu kakekalapo bunka pa kufikija bantu ku bubwaninine. Bakwabo nabo i bashingwe māni mwanda wa kwingila bu balopwe ne bu bapidishitu. Lelo batambile kwepi? Kino kipangujo kyo kikesambilwa’po mu kishinte kilonda’ko.