1, 2. (a) Nso ke ndusụk ikpọ owo ido ukpono ẹkebụp Peter, ndien nso ke Peter ọkọbọrọ mmọ? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Nso ikan̄wam Peter etịn̄ ikọ uko uko ye mmọ?

URUA ifan̄ kpọt ẹbe tọn̄ọ Jesus akakpa. Apostle Peter ada ke iso ikpọ owo ido ukpono mme Jew emi ẹbakde ibak etieti. Kpa mbon emi ẹkenam ẹwot Jesus. Mmọ ẹdọhọ Peter etịn̄ m̀mê enye ada enyịn̄ ye odudu anie anam owo emi edide mbụn̄ọ toto ke emana asan̄a. Peter ọbọrọ mmọ uko uko ete: “Edi enyịn̄ Jesus Christ eyen Nazareth, emi mbufo ẹkekọn̄de ke eto, edi emi Abasi akanamde eset ke n̄kpa, edi enye emi esịn owo emi ada mi ke iso mbufo ye nsọn̄idem.”—Utom 4:5-10.

² Mbemiso n̄kpọ emi etịbe, ndịk ama anam Peter akan̄ Jesus ikata. (Mark 14:66-72) Nso inam enye enyene uko idahaemi etịn̄ ikọ ye ikpọ owo ido ukpono oro? Edisana spirit anam. N̄kpọ efen edi ke Peter ama enịm ke Jesus ama eset. Nso ikanam enye enịm? Nso ikpanam nnyịn n̄ko inịm?

3, 4. (a) Mmanie ke ẹkenam ẹset mbemiso mme apostle Jesus ẹmana? (b) Mmanie ke Jesus akanam ẹset?

³ Ediset ke n̄kpa ikedịghe obufa n̄kpọ inọ mme apostle Jesus; ẹma ẹsinanam mme owo ẹset mbemiso mmọ  ẹmana. Mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke Abasi ama ọnọ prọfet Elijah ye Elisha odudu ndinam utọ utịben̄kpọ emi. (1 Ndi. 17:17-24; 2 Ndi. 4:32-37) Ẹma ẹtop okpo ọbọn̄ kiet ẹsịn ke udi Elijah, edi ke ini okpo oro otụkde ọkpọ Elijah, ọbọn̄ oro ama eset. (2 Ndi. 13:20, 21) Mme Christian eyo mme apostle ẹma ẹnịm mbụk emi kpa nte nnyịn inịmde se ikụtde ke Ikọ Abasi.

⁴ Imesima ndikot mban̄a nte Jesus akanamde mme owo ẹset. Ke ini Jesus akanamde n̄kukụre eyen ebeakpa kiet eset, anaedi idem ama akpa eka eyen emi etieti. (Luke 7:11-15) Isan̄ en̄wen, Jesus ama anam eyen isua 12 eset. Kere nte esịt ekenemde ete ye eka eyenan̄wan emi ẹketuade n̄kpa n̄kpa mi ke ini mmọ ẹkụtde nte eyen mmọ esetde! (Luke 8:49-56) Kere n̄ko nte idem akakpade mme owo n̄ko ke ini ẹkekụtde nte Lazarus ọwọrọde ke udi edi!—John 11:38-44.

5. Didie ke nte ẹkenamde Jesus ẹset okpụhọde ye eke mbon emi ẹkenamde ẹset mbemiso enye?

⁵ Mme apostle ẹma ẹdiọn̄ọ ke nte ẹkenamde Jesus ẹset ama okpụhọde ye eke mbon oro ẹkenamde ẹset mbemiso enye. Mbon oro ẹkefiak ẹnyene idem emi mmọ ẹkenyenede, ndien mmọ ẹma ẹfiak ẹkpa nte ini akade. Jesus ekedi spirit ke ini enye esetde, idinyụn̄ ikpaha aba tutu amama. (Kot Utom 13:34.) Peter ọkọdọhọ ke ‘ẹkewot Jesus ke obụkidem edi ẹnam enye odu uwem ke spirit.’ Enye ama ọdọhọ n̄ko ke Jesus “odu ke ubọk nnasia Abasi ke emi; ẹma ẹnyụn̄ ẹnam mme angel ye mme andikara ye mme enyene-odudu ẹsụk ibuot ẹnọ enye.” (1 Pet. 3:18-22) Mme ediset ke n̄kpa eken ẹkedi utịben̄kpọ, edi eke Jesus ekedi akakan utịben̄kpọ.

6. Nso ufọn ke Jesus ndikeset akanam ọnọ mbet esie?

⁶ Jesus ndikeset ama enyene ufọn etieti ọnọ mbet esie. Mme asua esie ikenịmke ke enye ama eset, edi enye ama eset. Jesus ekedi spirit onyụn̄ okop odudu etieti; owo ndomokiet idikemeke ndinam enye n̄kpọ aba. Enye ndikeset okowụt ke enye edi Eyen Abasi. Mbet esie ikofụhọke aba, ẹkekam ẹdadat esịt sia ẹdiọn̄ọde emi. Ndịk ikanamke mmọ aba; mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndinam n̄kpọ uko uko. Edieke Jesus mîkpekesetke, se Abasi akaduakde ikpokosụho, ndien se mmọ ẹkekwọrọde ikpekenyeneke ufọn ndomokiet.

7. Nso ke Jesus anam idahaemi, ndien ewe mbụme ke ikpobụp?

⁷ Mme owo ẹdiọn̄ọ Jesus nte okopodudu owo, edi ikọt Jehovah ẹdiọn̄ọ ke enye akan oro. Enye do ke uwem idahaemi, ke onyụn̄ ada usụn̄ ke utom ukwọrọikọ emi ẹnamde ke ofụri ererimbot. Jesus Christ ke akara ke heaven, ndien ibịghike enye ọmọn̄ anam kpukpru ndiọi n̄kpọ ke ererimbot emi ẹtre onyụn̄ anam enye edi paradise ọnọ mme owo ẹdụn̄ ke nsinsi. (Luke 23:43) Ekpedi Jesus ikesetke, ndomokiet ke otu emi ikpetịbeke. Nso inam inịm ke enye ama eset? Nso ufọn ke Jesus ndikeset anam ọnọ nnyin?

8, 9. (a) Ntak emi ikpọ owo ido ukpono mme Jew ẹkedọhọde Pilate yak ẹkpeme udi Jesus? (b) Nso ke iban ẹkekụt ke ini mmọ ẹsịmde udi?

⁸ Ke ẹma ẹkewot Jesus, mbọn̄ oku ye mme Pharisee ẹma ẹka ẹbịne Pilate ẹkedọhọ ete: “Ete, nnyịn imeti ke owo abian̄a oro ọkọdọhọ ke adan̄aemi  okodude ke uwem ete, ‘Ẹyenam mi nset ke usen ita ẹma ẹbe.’ Mmọdo nọ uyo ete ẹkpeme udi tutu esịm ọyọhọ usen ita, mbak mme mbet esie ẹdidi ẹdiyịp enye ẹnyụn̄ ẹdọhọ mme owo ẹte, ‘Ẹma ẹnam enye ẹset ke n̄kpa!’ ndien akpatre abian̄a emi ọyọdiọk akan eke akpa.” Pilate ama ọdọhọ mmọ ete: “Mbufo ẹmenyene mbon ukpeme. Ẹka ẹkekpeme adan̄a nte mbufo ẹfọfiọk.” Se mmọ ẹkenyụn̄ ẹnamde edi oro.—Matt. 27:62-66.

⁹ Ẹkesịn Jesus ke udi abaitiat ẹnyụn̄ ẹda akamba itiat ẹberi ke inua. Ikpọ owo ido ukpono mme Jew ẹkeyom Jesus atak do. Edi idịghe se Jehovah akaduakde aban̄a eyen esie edi oro. Ke ini Mary Magdalene ye Mary enye eken ẹkekade udi ke ọyọhọ usen ita, mmọ ẹma ẹkụt ke ẹkpat itiat ẹsio ke udi, ẹnyụn̄ ẹkụt angel ẹtiede ke itiat oro. Angel oro ama ọdọhọ iban oro ẹdụk ẹkese ke udi ana ukpọk. Angel oro ama ọdọhọ mmọ ete: “Enye idụhe mi, koro ẹma ẹnam enye eset.” (Matt. 28:1-6) Ọwọrọ Jesus ama eset!

10. Nso ke Paul eketịn̄ ndiwụt ke Jesus ama eset?

¹⁰ Se iketịbede ke ufan̄ usen 40 ke oro ẹbede ama anam ẹkụt ke Jesus ama eset. Paul ama ewet aban̄a emi ọnọ mbon Corinth, ete: “Ke akpa itie, mma nyak se n̄konyụn̄ mbọde nnọ mbufo, nte ke Christ ama akpa kaban̄a mme idiọkn̄kpọ nnyịn nte N̄wed Abasi ọdọhọde; nte ke ẹma ẹbụk enye, ye nte ke ẹma ẹnam enye eset ke ọyọhọ usen ita nte N̄wed Abasi ọdọhọde; ye nte ke enye ama owụt Cephas idem, ekem owụt mbet duopeba. Ke oro ebede enye owụt nditọete emi ẹwakde ẹbe owo ikie ition idem ini kiet, emi ata ediwak ẹsụk ẹdude tutu esịm emi, edi ndusụk mmọ ẹma ẹde ke n̄kpa. Ke oro ebede enye owụt James idem, ekem owụt kpukpru mme apostle; edi ke akpatre enye owụt mi n̄ko idem nte n̄kpọ eke owụtde eyen emi amanade ke ini mîkemke.”—1 Cor. 15:3-8.

11. Nso inam ẹdọhọ ke Jesus ekeset ‘nte N̄wed Abasi ọkọdọhọde’?

¹¹ Jesus ekeset ‘nte N̄wed Abasi ọkọdọhọde.’ N̄wed Abasi ama ọdọdọhọ ke Jesus eyeset. Ke uwụtn̄kpọ, David ọkọdọhọ ke Abasi idikpọn̄ke owo emi “ọsọn̄ọde ada” ye enye ke Udi. (Kot Psalm 16:10.) Ke Pentecost isua 33, apostle Peter ama emen prọfesi oro etịn̄ aban̄a Jesus, ete: “[David] ama ebem iso okụt onyụn̄ etịn̄ aban̄a ediset ke n̄kpa Christ, ete ke Abasi ikọkpọn̄ke enye ke Udi, obụkidem esie ikonyụn̄ ikwe mbiara.”—Utom 2:23-27, 31.

12. Mmanie ẹkekụt Jesus ke enye ama ekeset?

¹² Ediwak owo ẹma ẹkụt Jesus ke ẹma ẹkenam enye eset. Ke usen 40 oro Jesus okodude ke isọn̄ ke enye ama ekeset, enye ama owụt mbet esie idem ke in̄wan̄ emi udi oro okodude, owụt mbet emi ẹkekade Emmaus idem, onyụn̄ owụt mbon en̄wen ke ebiet en̄wen. (Luke 24:13-15) Enye ama etịn̄ ikọ ye mbet esie ke ini mmọ ẹkedude ke otu onyụn̄ etịn̄ ye ndusụk mmọ ke ini ẹdude ikpọn̄. Eke Peter ekedi ke ini enye odude ikpọn̄. Isan̄ kiet, Jesus ama owụt se ibede owo 500 idem. Owo ikemeke ndidọhọ ke kpukpru emi ẹkedi abian̄a.

13. Didie ke mme mbet ndikesịn idem n̄kwọrọ ikọ owụt ke mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke Jesus ama eset?

¹³ Mme mbet ẹma ẹsịn idem ẹkwọrọ ke Jesus eset. Ke ini mme mbet  ẹkesan̄ade ẹtịn̄ ẹnọ mme owo ke Jesus eset, ẹma ẹkọbọ mmọ, ẹnọ mmọ ufen, ẹnyụn̄ ẹwot ndusụk mmọ. Ekpedi Jesus ikesetke, ndi Peter ọkpọkọdọhọ ikpọ owo ido ukpono mme Jew emi ẹkesuade Jesus ẹnyụn̄ ẹnamde ẹwot enye ke Jesus ama eset, ke ini edide enye ọdiọn̄ọ ke ẹkeme ndiwot imọ? Peter ye mbet eken ẹma ẹdiọn̄ọ ke Jesus eset, ke enye ke ada mmimọ usụn̄ ikwọrọ ikọ. Enye ndikeset ama anam mbet esie ẹnịm ke ẹyenam mmimọ iset n̄ko. Ke uwụtn̄kpọ, Stephen emi ẹkewotde ama ọfiọk ke imọ iyeset.—Utom 7:55-60.

14. Nso inam afo enịm ke Jesus ama eset?

¹⁴ Imokụt n̄kpọ emi owụtde ke Jesus ke akara idahaemi ke heaven ye nte ke enye edi Ibuot esop Christian. Mme owo ẹdụk esop etieti. Ndi emi ekpetịbe edieke Jesus mîkpekesetke? Nnyịn ikpokopke-kop n̄kpọ ndomokiet iban̄a enye ekpedi enye ikesetke. Edi imokụt mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke Jesus ama eset, ye nte ke enye ke eteme nnyịn nte ikpọkwọrọde eti mbụk ke ofụri ererimbot.

15. Didie ke Jesus ndikeset anam ikeme ndikwọrọ ikọ uko uko?

¹⁵ Jesus ndikeset anam inyene uko ikwọrọ ikọ. Ke isua 2,000 emi ẹbede, mme asua Abasi ke ẹnam se mmọ ẹkekeme man nnyịn ikûkwọrọ eti mbụk aba. Mbon mfiakedem ẹsisu nsu ẹdian nnyịn, mme owo ẹsisak nnyịn, ẹsịn ntịme ye nnyịn, iyakke nnyịn ikwọrọ ikọ, ẹtụhọde nnyịn, ẹnyụn̄ ẹwowot ndusụk nnyịn. Edi ‘n̄kpọekọn̄ ekededi eke ẹbotde ẹban̄a nnyịn’ ikemeke ndinam itre ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo nnyụn̄ n̄kpep mmọ n̄kpọ. (Isa. 54:17) Nnyịn ifeheke nditọufọk Satan. Jesus do ye nnyịn, enye ke onyụn̄ an̄wam nnyịn kpa nte enye ọkọn̄wọn̄ọde. (Matt. 28:20) Inaha ifehe owo ndomokiet, sia ọkpọkọm mmọ ẹnam se ẹnanam, mmọ idikemeke ndinam nnyịn itre utom emi!

16, 17. (a) Didie ke Jesus ndikeset owụt ke se enye eketịn̄de ama enen? (b) John 11:25 ọdọhọ ke nso utọ odudu ke Abasi ọnọ Jesus?

¹⁶ Jesus ndikeset owụt ke kpukpru se enye eketịn̄de ama enen. Ataifiọk kiet emi anamde ndụn̄ọde aban̄a Bible ọdọhọ ke ekpedi owo ikanamke Jesus eset, ke mme Christian ẹkpesịme etieti ndinịm utọ nsu oro. Paul ọkọdọhọ ke edieke owo mîkanamke Christ eset, ke ukwọrọikọ nnyịn ọkpọwọrọ ikpîkpu, ufọn ikponyụn̄ idụhe ndidi Christian. Ekpedi Jesus ikesetke, mbụk esie ke mme Gospel ekpetie nte n̄ke eti owo emi mme asua ẹkemụmde ẹwot. Edi Christ ama eset, ndien emi owụt ke kpukpru se enye ekekpepde, esịnede se enye eketịn̄de aban̄a ini iso, ẹkedi akpanikọ.—Kot 1 Corinth 15:14, 15, 20.

¹⁷ Jesus ọkọdọhọ ete: “Ami ndi ediset ye uwem. Owo eke ọbuọtde idem ye ami, idem ọkpọkọm enye akpakpa, oyodu uwem.” (John 11:25) Ikọ oro iditreke-tre ndisu. Jehovah ọnọ Jesus odudu ndinam mbon emi ẹditienede enye ikara ke heaven ẹset. Enye oyonyụn̄ anam ediwak biliọn owo emi ẹdidụn̄de ke isọn̄ ẹset n̄ko. Uwa ufak Jesus ye enye ndikediset ẹwụt ke mme owo idikpaha aba. Akpana se inemede emi anam fi eben̄e idem ndiyọ ukọbọ ekededi, idem ekpedi ẹyom ndiwowot fi!

18. Jesus ndikeset owụt ke ikpe editie didie?

¹⁸ Jesus ndikeset owụt ke ẹdida ndinen ibet Jehovah ikpe ikpe inọ mme  owo. Paul ọkọdọhọ mme owo ke Athens ete: “[Abasi aduak] ndikpe ikpe nnọ isọn̄ ke edinen ido ebe ke owo emi enye emekde, ndien enye ọnọ kpukpru owo nsọn̄ọ ke emi enye akanamde owo oro eset ke n̄kpa.” (Utom 17:31) Jesus ke Jehovah emek Ebiereikpe, ndien imọfiọk ke enye edikpe edinen ikpe idinyụn̄ inamke asari.—Kot Isaiah 11:2-4.

19. Nso ke nnyịn inam ke ntak emi inịmde ke Jesus ama eset?

¹⁹ Nnyịn ndinịm ke Jesus ama eset anam inam uduak Abasi. Mîkpedịghe emi Jesus akakpade onyụn̄ esetde, ikpodụk ufụn inọ idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ke nsinsi. (Rome 5:12; 6:23) Ekpedi Jesus ikesetke, ikpesidọhọ: “Ẹyak nnyịn idia inyụn̄ in̄wọn̄, koro nnyịn iyakpa n̄kpọn̄.” (1 Cor. 15:32) Edi idọn̄ke nnyịn ndidia uwem ke ererimbot enye emi. Utu ke oro, isidomo ndinam se Jehovah ọdọhọde inam kpukpru ini inyụn̄ itie ibet ini emi ẹdinamde mme owo ẹset.

20. Didie ke Jesus ndikeset owụt ke Abasi enen̄ede enyene odudu?

²⁰ Jesus ndikeset owụt ke Jehovah enyene odudu, ke “enye edi andinọ mbon oro ẹnen̄erede ẹyom enye utịp.” (Heb. 11:6) Idịghe ekpri odudu ye ọniọn̄ ke Jehovah akada anam Jesus eset okodu uwem ke nsinsi ke heaven! Jehovah ama owụt n̄ko ke imọ imekeme ndinam kpukpru se imọ ikọn̄wọn̄ọde osu. Emi esịne se enye ọkọn̄wọn̄ọde aban̄a “mfri” emi edinamde ẹdiọn̄ọ owo emi enyenede unen ndikara. Akana Jesus akpa onyụn̄ eset man se ẹken̄wọn̄ọde oro osu.—Gen. 3:15.

21. Nso ufọn ke ediset ke n̄kpa edinam inọ fi?

²¹ Imọkọm Jehovah etieti nte enye ọn̄wọn̄ọde ke mme owo ẹyeset. Bible ọdọhọ ete: “Sese! Ebietidụn̄ Abasi omodu ye owo, enye oyonyụn̄ odụn̄ ye mmọ, ndien mmọ ẹyedi ikọt esie. Abasi ke idemesie oyonyụn̄ odu ye mmọ. Ndien enye ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ efep, n̄kpa idinyụn̄ idụhe aba, mfụhọ m̀mê ntuan̄a m̀mê ubiak idinyụn̄ idụhe aba. N̄kani n̄kpọ ẹma ẹbe ẹfep.” Ẹketịn̄ ikọ emi ẹnọ apostle John. Ẹma ẹdọhọ enye n̄ko ete: “Wet, koro ikọ emi edi akpanikọ ye se ẹkemede ndibuọt idem.” Anie akayarade kpukpru emi ọnọ John? Jesus Christ emi ẹkenamde eset akayarade ọnọ enye.—Edi. 1:1; 21:3-5.