1, 2. 1) ¿Tiko nääk ja diˈib nyiwintsënˈäjttëp ja relijyonk tmëjwoodë Pedro? 2) ¿Wiˈixë Pedro yˈatsooy? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.) 3) ¿Tiko Pedro amëk jotmëk yˈatsooy?

TUK xëë majtsk xëë nety të nyaxy mä Jesus të yˈooky, ko apostëlë Pedro myëjwoojë diˈib nyiwintsënˈäjttëp ja relijyonk, diˈibë nety nanduˈun të dyaˈooktë Jesus. Pedro yëˈë nety të dyaˈˈagëdaˈaky tuˈugë yetyëjk diˈib maxuˈunkˈäjt tekymyäˈät, ets yëˈë nety nyijawëyandëp pën të myoˈoyëtyë mëjää parë dyaˈˈagëdäˈägët. Pedro, ta amëk jotmëk yˈatsooy: “Xyëëgyëjxmë Jesuskristë diˈib tsoˈomp Nazaret, diˈib miitsëty mgëxwojptë kepykyëjxy, perë Dios të yajjukypyëkyëty mä oˈkpëty, mët yëˈëgyëjxm tyam mwindanëdë oy mëkë tyäˈädë yetyëjk” (Hech. 4:5-10, Traducción del Nuevo Mundo [TNM]).

² Pedro ojts tyuktëkëtyë tsëˈëgë ko Jesus yajmäjtsy, ets yˈëxtij tëgëkˈok (Mar. 14:66-72). Per ¿tiko ok yˈatsooy amëk jotmëk? Yëˈë pudëjkë Diosë myëjää, per nanduˈun mët ko yˈijty seguurë ko të netyë Jesus jyukypyeky. ¿Tiko yˈijty seguurë? ¿Ets tiko nanduˈun mbäät nˈijtëm?

3, 4. 1) ¿Nyijäˈäwëdë ja Jesusë yˈapostëlëty ko mbäädë oˈkpë jyukypyeky? 2) ¿Pënatyë Jesus yajjukypyëjk?

³ Ja Jesusë yˈapostëlëty nyijäˈäwëdëbë nety ko mbäädë oˈkpë jyukypyeky. Pes të nety tëëyëp ja kugajpxy Elías mëdë Eliseo  dyajjukypyëktë oˈkpë mët yëˈëgyëjxmë Diosë myëjää (1 Rey. 17:17-24; 2 Rey. 4:32-37). Axtë ojts tuˈugë yetyëjk jyukypyeky ko yajkujëduˈuwë mä netyë Eliseo të nyaxtëkë ko pyatë ja wyaay pyäjk (2 Rey. 13:20, 21). Pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus, myëbëjktë ko duˈun tyuun jyäjtë, duˈun extëm ëtsäjtëm nmëbëjkëm ko tëyˈäjtënë Diosë yˈAyuk.

⁴ ¿Këdii niˈamukë xyjotkujkmoˈoyëm ko Jesusë oˈkpë dyajjukypyejky? Nˈokjamyajtsëm extëm ko dyajjukypyejky ja kuˈookytyoxytyëjkë tyuˈukˈuˈunk. ¿Nbawinmäˈäyëm wiˈix ja toxytyëjk duˈunyë ojts wyëˈëmë? (Luk. 7:11-15.) Jesus nan yajjukypyëjk tuˈugë kixyuˈunk diˈibë jyëmëjt mäjmajtsk. ¡Seguurë ko ja tyääk tyeety jantsy jotkujk nyayjäˈäwëdë ko tˈijxtë ja nyëëx të jyukypyeky! (Luk. 8:49-56.) Ets nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix ja jäˈäy jyënandë diˈib yˈijxtë ko ja Lázaro jyukypyejky (Fwank 11:38-44).

5. ¿Wiˈix tyëgatsyëty extëmë Jesus jyukypyejky ets extëmë netyë jäˈäy të yˈokjukypyëjkpëdë?

⁵ Ja apostëlëty nyijäˈäwëdëbë nety ko Jesus kyaj duˈun jyukypyejky extëmë netyë jäˈäy të jyukypyëktë. Pes tyäˈädë jäˈäyëty jyukypyëjktë mëdë nyiniˈkx kyëbäjk ets oˈktë jatëgok. Perë Jesus jyukypyejky mëdë nyiniˈkx kyëbäjk diˈib kyaj yaˈixy, kyaj wyindëgoy ets kyaj mbäät yˈooky (käjpxë Apostʉlʉty 13:34). Pedro ojts tkujayë ko Jesus të nety “yˈooky extëmë naxwinyëdë jäˈäy, per jyukypyejky extëmë anklës”. Ets diˈib niˈigyë jëjpˈam, yëˈë ko jyënany “yajpääty mä Diosë yˈaˈoygyëˈë” ets “kyajpxykyupëkëdët ja anklësëty ets diˈib myëdäjttëbë kutujkën etsë mëkˈäjtën” (1 Ped. 3:18-22, TNM). Të nety yˈokjukypyëjkpëdë oˈkpë, per nipënnëmë nety duˈun kyajukypyeky extëmë Jesus.

6. Ko Jesus jyukypyejky, ¿wiˈix pyudëjkëdë ja yˈëxpëjkpëty?

⁶ Ko Jesus jyukypyejky mëjwiin kajaa pyudëjkëdë ja yˈëxpëjkpëty. Kyaj nety ooky nyekyyajpääty, extëm wyinmääytyë ja myëtsip. Yëˈë nety tuˈugë anklësë kumëjääbë, ets nipën mbäät wiˈix kyatunyëty. Ko jyukypyejky, nan yëˈë yajnigëxëˈk ko yëˈë Dios Uˈunkˈäjtëp. Pääty ja yˈëxpëjkpëty kyaj nyekymyoon nyekytyujktë ets kyaj nyekytsyëˈkëdë, niˈigyë jyotkujkëtyaaytyë ets jyotmëktaktë. Koxyëbë Jesus kyajukypyejky, kyajxyëp yajtuny tijatyë Dios tyuknibëjtakëp ets nëgoobëxyëp ngäjpxwäˈkxëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën.

7. 1) ¿Ti tyamë Jesus tyuumpy? 2) ¿Diˈibaty yajtëˈëwën yaˈˈatsoojëmbitäämp?

⁷ Nnijäˈäwëm ko Jesus kyaj jeˈeyë yˈijty oyjyaˈay ets ttuunyë mëjˈäjtën. Tyam, yëˈë nyiwintsënˈäjtypy mä yajkäjpxwaˈkxyë oybyë ayuk abëtsemy nyaxwinyëdë. Ets kom yëˈë tuump Rey mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, tim tsojk dyajwäˈätsäˈänyë tyäˈädë Naxwinyëdë ets dyajjëmbitäˈäny jantsy tsuj mä njukyˈatäˈänëm winë xëë (Luc. 23:43, TNM). Koxyëbë Jesus kyajukypyejky, kyajxyëp mbäät duˈun tyuny jyatyëty. Per ¿tiko mbäät nmëbëjkëm ko Jesus jyukypyejky ets ko tam tyam yajpääty tsäjpotm? ¿Ets tiko jyëjpˈamëty parë ëtsäjtëm ko jyukypyejky?

8, 9. 1) ¿Tiko ja diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk ojts tniˈanaˈamëdë parë yajkuentˈatët ja jutˈää? 2) ¿Ti tuun jäjtë ko ja toxytyëjk jyäjttë?

⁸ Ko Jesus yˈoˈky, ta ja wintsëndëjk ets diˈib yaˈëxpëjktëp tˈanmääytyë ja Pilato: “Wintsën, yëˈëts njamyajtstëp ko tadë andakpë jyënany mä naty yˈakjikyˈatynyëm, ko mä tyëgëkxëbety jyikypyëkët mä naty të yˈeeky. Pääty tunë mayˈäjtën, kaxtë msoldäädëty es nëjx tkuentˈatyë tadë jut ää axtë ko tyëgëkxëbatëtnëm, këdiibë  nëjx ja yˈëxpëjkpëty jyuudëdë koots, es oknëm tˈanëëmëdët ja jäˈäyëty: Të jyikypyeky mä të yˈeeky. Ko dëˈën jyatët, niˈigyë naty yˈaxëëgëty”. Pilato ta tkupëjky ets ojts tkexy ja soldäädëty parë yajxon tkuentˈattët ja jutˈää (Mat. 27:62-66).

⁹ Ja Jesusë nyiniˈkx jam nyaxtëjkë mä tuˈugë jut diˈibë nety të yajtsajtsjuty kaatswinm ets ta yaˈˈagëëy mët tuˈugë mëj tsää. Ja diˈib nyiwintsënˈäjttëp ja relijyonk, japë nety dyaˈitäˈändë Jesus. Perë Jyobaa kyaj nety duˈun ttukniwinmayë. Ko tyëgëk xëbejty, ta María Magdalena ets jatuˈukpë María ojts nyëjkxtë mä ja jut, ets ta tˈijxtë ko të ja tsää jyëgeˈeky ets tam tuˈugë anklës yˈuˈunyë tsäägëjxy. Ta ja anklës yˈanmääyëdë ets kyuˈixëdët jutoty parë tˈixtët ko tukwäˈäts. Ets jyënany: “Kyaj nyakyyääty, pes të jyikypyeky” (Mat. 28:1-6). ¡Të nety ja Jesus jyukypyeky!

10. Extëmë Pablo tmaytyaky, ¿tijaty yajtëyˈäjtëndëjkë ko Jesus jantsy jukypyëjk?

¹⁰ Tijaty tuun jäjtë nuˈunë Jesus yˈijty 40 xyëë, yëˈë yajtëyˈäjtëndëjkë ko të nety jyukypyeky. Apostëlë Pablo duˈun tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Corinto: “Diˈibë tim jëjpˈam oj nˈaxäjëm es miits nduknijawëdë, jaˈa ko Jesukristë yˈeˈky mët ëtsäjtëmë nbojpëˈäjtëm, extëm jyënaˈany mä ja Diosë jyaaybyajtën; es ko dyajnaxtëjkëdë, es ko jyikypyejky ja kyumdëgëk xëë, extëm jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën, es ko kyëxeˈky mä ja Peedrë es oknëm mä ja apostëlëty, oknëm kyëxeˈky [mä] nimëgoxk mëgoˈpx naxy ja nmëguˈukˈäjtëm wyinduuy. Mayë tadë nmëguˈukˈäjtëm yˈakjikyˈattë, es tam diˈibë të yˈoˈknëdë. Oknëm kyëxeˈky mä yëˈë Santyäˈägë, es nan net mä nidëgekyë apostëlëty. Tim oknëm ko tyäˈädë, nandëˈën nˈijxyëts ëj, extëmxyëpts ëj jawyiin o oknëm nmiiny njäˈtyëts yä naxwiiny” (1 Kor. 15:3-8).

11. ¿Wiˈixë Jesus jyukypyejky extëm jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën?

¹¹ Jesus jukypyëjk “extëm jyënaˈany mä ja Diosë jyaaybyajtën”. Diosë yˈAyuk të nety tnaskäjpxë ko Jesus jyukypyëkäˈäny. Extëm nˈokpëjtakëm, David myaytyak tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj myastuˈuty, diˈib kyaj yajjäˈäytyëgoyaˈany “jutoty” (käjpxë Salmo 16:10). * ¿Pënë nety myaytyakypy? Mä Pentekostes mä jëmëjt 33, apostëlë Pedro ojts tnigajpxy ko David yëˈë myaytyäˈäganë Jesus, ko jyënany “ko Kristë jyukypyëkäˈäny, ko kyaj yajjäˈäytyëgoyaˈany jutoty ets ko kyaj ja nyiniˈkx kyëbäjk wyindëgoyaˈany” (Hech. 2:23-27, 31, TNM).

12. ¿Pënaty yˈijx ko Jesus jukypyëjk?

¹² Mayë jäˈäy tˈijxtë ko Jesus jukypyëjk. Nuˈun nyajxy 40 xyëë mä netyë Jesus të jyukypyeky, ojts nyaytyukˈixyëty ja yˈëxpëjkpëty, extëm jam wingon mä nyaxtëjkë, mä ja tuˈu diˈib nëjkxp Emaús ets mä wiinkpë lugäär (Luk. 24:13-15). Ets näˈäty, jeˈeyë niduˈugë yˈëxpëjkpë nyaytyukˈijxë, extëm ko nyaybyatë mëdë Pedro, ets nan ojts nyaytyukˈixyëtyë mayjyaˈay. Extëm tëgok, ¡ja nyaytyukˈijxë naxy 500 jäˈäy! Pääty kyaj mbäät pën jyënaˈany ko kyaj mayjyaˈay yˈijxë.

13. ¿Wiˈix dyajnigëxëˈktë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty ko të netyë Jesus jyukypyeky?

¹³ Ja yˈëxpëjkpëty nyimaytyaktë amëk jotmëk ko të Jesus jyukypyeky. Nimay yajpajëdijttë, yaˈˈaxëktuundë ets axtë yaˈoˈkëdë jäˈäy mët ko tnimaytyaktë ko të netyë Jesus jyukypyeky. Per okwinmayë tyäˈädë: Koxyëbë Jesus ojts kyajukypyeky, ¿ojtsxyëbë Pedro tpëjtaˈagyë jyukyˈäjtënë oˈkën jëjpˈam parë tnimaytyäˈägët mä pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk diˈibë Jesus  axëkˈijxëdë ets yaˈoˈkëdë? Kyajxyëp. Pedro mët ja myëguˈuktëjk ijttë seguurë ko të Jesus jyukypyeky ets ko yëˈë nyiwintsënˈäjtypy mä yajkäjpxwaˈkxy ja oybyë ayuk. Ko Jesus jyukypyejky, nan yëˈë yaˈijtëdë seguurë ko mbäät nanduˈun jyukypyëktë ko yˈooktët. Duˈun extëmë Esteban diˈib yajkukäˈts, ijt seguurë ko jukypyëkäämp jatëgok (Apos. 7:55-60).

14. ¿Tiko mˈity seguurë ko Jesus tam jyukyˈaty tsäjpotm?

¹⁴ Taaˈäjtp kanäk pëky tiko njënäˈänëm ko tam tyamë Jesus yˈaneˈemy ets ko yëˈë Nyigëbäjkˈäjtypyë naymyujkën. Pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus, niˈigyë tyam nyimayëdë. ¿Duˈunxyëp jyaty koxyëbë Jesus kyajukypyejky? Kyaj, ets ninäˈäxyëp ngamëdoˈojëm wiˈix yajnimaytyaˈaky. Taaˈäjtp kanäk pëky tiko nˈijtëm seguurë ko jantsy jukypyëjk ets ko yëˈë nyigëbäjkˈäjtypy mä yajkäjpxwaˈkxy ja oybyë ayuk abëtsemy nyaxwinyëdë.

15. Ko nnijäˈäwëm ko Jesus jyukypyejky, ¿wiˈix xypyudëjkëm parë amëk jotmëk ngäjpxwäˈkxëm?

¹⁵ Ko nnijäˈäwëm ko Jesus jyukypyejky, yëˈë xypyudëjkëm parë amëk jotmëk ngäjpxwäˈkxëm. Ja kujk majtsk mil jëmëjtë Diosë myëtsip tjayajtuˈudukäˈändë mä yajkäjpxwaˈkxyë oybyë ayuk. Extëm ko axëëk xynyimaytyakëm, xynyëxik xytyukxikëm, xynyibëdëˈkëm, dyajkuboktë, yajtëytyundë nmëguˈukˈäjtëm axtë yaˈoˈktëp. Perë Biiblyë duˈun ojts tnaskäjpxë: “Oy diˈibë tujn pujxn myajtuknibëdëˈëgët kyaj myadäˈägäˈäny” (Is. 54:17). Pääty kyaj xyˈatsëˈkëmë Satanásë jyaˈay. Pesë Jesus yajpääty mët ëtsäjtëm ets xypyudëkëyäˈänëm extëm twandaky (Mat. 28:20). ¡Pääty kyaj mbäät ntsëˈkëmë nmëtsipˈäjtëm! Oy nuˈun tjaˈëxtäˈäytyë winmäˈäny, ninäˈä mbäät xykyayaˈˈamoˈonëm.

16, 17. 1) Ko Jesus jyukypyejky, ¿wiˈix nyigëxëˈky ko tukëˈëyë tijaty tukniˈˈijxë ak tëyˈäjtën? 2) Extëm jyënaˈanyë Fwank 11:25, ¿ti mëkˈäjtënë Jyobaa të tmoˈoyë Jesus?

¹⁶ Ko Jesus jyukypyejky, ja nyigëxëˈky ko tukëˈëyë tijaty tukniˈˈijxë ak tëyˈäjtën. Apostëlë Pablo jyënany ko kyajxyëp tsyobääty diˈib nmëbëjkëm ets ngäjpxwäˈkxëm, koxyëp kyatëyˈäjtënëty ko Jesus jyukypyejky. Tuˈugë jäˈäy diˈib nyiˈëxpëjkëbë Biiblyë tkujäˈäyë: “Pënë Jesus kyaj jyukypyejky, [...] përoobë pënaty panëjkxëdëp, pes yëˈë nety myëbëjktëp diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty”. Ets tijaty yajmaytyakp mä Evangelios, jeˈeyëxyëp yaˈixy extëm tuˈugë jekymyaytyaˈaky ko tuˈugë yetyëjk yˈijty jantsy oyjyaˈay ets wijy diˈib yaˈoˈkë ja myëtsip. Perë Jesus jantsy jukypyëjk, diˈib yajtëyˈäjtëndëjkëp ko tukëˈëyë tijaty tukniˈˈijxë seguurë yˈadëwäˈäny (käjpxë 1 Korintʉ 15:14, 15, 20).

¹⁷ Jesus jyënany: “Ëjtsë dëˈën ja jikypyëjkën es ja jikyˈäjtën. Diˈibëts xymyëbëjkp, oy yˈoogët, jikypyëkëp” (Fwank 11:25). Tyäˈädë wandakën seguurë yˈadëwäˈäny. Jyobaa të tmoˈoyë mëkˈäjtënë Jesus parë dyajjukypyëkët pënaty mëët yˈanaˈamäˈäny tsäjpotm ets miyonkˈamë jäˈäy diˈib jukyˈatandëp yä Naxwiiny winë xëë. Ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm ets ko jyukypyejky, yëˈë xytyukˈijxëm ko seguurë jyëjptëgoyaˈanyë oˈkën. ¿Këdii yëˈë xypyudëjkëm parë nmëmadakëmë amay jotmay ets parë kyaj ntsëˈkëmë oˈkën?

18. Ko Jesus jyukypyejky, ¿mä ti net nˈijtëm seguurë?

¹⁸ Ko Jesus jyukypyejky, ta nˈijtëm seguurë ko tëyˈäjtën myëët nyajpayoˈoyäˈänëm extëmë Jyobaa yˈanaˈamën dyajnigutukë. Pablo duˈun tˈanmääy tuk grupë jäˈäy diˈib Atenas: “Dios tpëjtaky tuˈugë xëë mä tpayoˈoyaˈany yëˈë naxwinyëdë jäˈäy mët ja tëyˈäjtën mët jaˈagyëjxm ja jäˈäy diˈibë të twinˈixy; es twinmäˈänyˈijxy nidëgekyë  jäˈäyëty mët ko dyajjikypyejky tadë jäˈäy” (Apos. 17:31). Jyobaa yëˈë të twinˈixyë Jesus parë tyunët Fes, ets mbäät nˈijtëm seguurë ko Jesus tëyˈäjtën myëët tpayoˈoyaˈanyë jäˈäy ets tsuj yajxon (käjpxë Isaías 11:2-4). *

19. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nmëbëjkëm ko Jesus jyukypyejky?

¹⁹ Ko nmëbëjkëm ko Jesus jyukypyejky, yëˈë xypyudëjkëm parë nduˈunëm ti Dios tsyejpy. Koxyëbë Jesus kyaj ojts xykyuˈoˈkëm ets kyaj jyukypyejky, kyajxyëp mbäät nˈawäˈätspëtsëˈëmëm mä poky ets mä oˈkën (Rom. 5:12; 6:23). Nanduˈunxyëp tyam njënäˈänëm extëm mayë jäˈäy: “Nˈokkäˈäy nˈokˈukëm jeˈeyë. Ayä bom nˈoˈkëm” (1 Kor. 15:32). Per ëtsäjtëm, kyaj yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjëm ja ijt xondakën diˈib jaˈäjtp. Të nbëjtakëmë winmäˈäny ko nmëmëdowäˈänëmë Jyobaa mä tukëˈëyë tijaty xytyukˈanaˈamëm, mët ko të nnijäˈäwëm ko oˈkpë jyukypyëkäˈändë.

20. Ko Jesus jyukypyejky, ¿wiˈix nyigëxëˈkyë Jyobaa myëjˈäjtën?

²⁰ Ko Jesus jyukypyejky, ta nyigëxëˈkyë Jyobaa myëjˈäjtën, ets ko kyunuˈkxypy pënaty jantsy ëxtääyëp (Eb. 11:6). ¿Të näˈä nˈokwinmäˈäyëmbë mä wiˈixë Jyobaa tmëdatyë mëkˈäjtën etsë wijyˈäjtën ko dyajjukypyejkyë yˈUˈunk extëm tuˈugë anklës? Ko Jesus jyukypyejky, yëˈë yajnigëxëˈk ko Jyobaa myëdäjtypyë madakën parë tkuytyunët tukëˈëyë diˈib wyandakypy. Jyobaa të nety tnaskäjpxë ko myinäˈäny tuˈugë tëëm ääts diˈib nyitsiptunaampy ja madakën diˈib yëˈë myëdäjtypy parë yˈanaˈamët. Ets parë yˈadëwët, tsojkëbë nety jawyiin yˈoogëdë Jesus, ja Tëëm Ääts diˈib yajwandak, ets jyukypyëkët jatëgok (Gén. 3:15).

21. ¿Tiko mijts xyjantsy yˈoymyëdoy ko ja oˈkpë jyukypyëkäˈäny?

²¹ ¡Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa dyajjukypyëkäˈäny pënaty të yˈooktë! Apostëlë Juan myëdoo tyäˈädë oybyë wandakën: “Tyamë net ja Dios yˈity mët ja jäˈäyëty, es jyikyˈatäˈäny mët yëˈëjëty, es yëˈëjëty tjäˈäyˈatäˈäny. Këˈëm ja Dios yˈitäˈäny mët yëˈëjëty, es Dyiosˈatëdët. Esë Dios yajtëtsxëdët tëgekyë ja wyinnëë. Kyaj yˈokˈijnët ja oˈkën, jëˈëy yaxën o ja pëjk adoˈonën, jaˈa ko tëgekyë diˈibë të yˈity, të jaˈa nyaxy kyexy. Net ja diˈibë unyaapy mä yajkutiky jyënany: [...] Këxjäˈäy mët ko tyäˈädë diˈibëts ngajxypy, tëyˈäjtënëˈë es mbäät xymyëbeky”. Nˈokwinmäˈäyëm: ¿pën diˈib duˈunë Juan tuknijäˈäwë? ¡Yëˈë Jesus diˈibë nety të jyukypyeky! (Diˈibʉ Jat. 1:1; 21:3-5.)