Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Gyisɛse Ewudwazo Ne—Mɔɔ Ɔkile Ɔmaa Yɛ La

Gyisɛse Ewudwazo Ne—Mɔɔ Ɔkile Ɔmaa Yɛ La

“Bɛdwazo ye bɛvi ewule nu.”MATEYU 28:6.

1, 2. (a) Duzu a ɛnee ɛzonlenlɛ nu mgbanyima bie mɔ kpondɛ kɛ bɛnwu ye a, na kɛzi Pita buale bɛ ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.) (b) Kɛmɔti a Pita nyianle akɛnrasesebɛ dendɛle ɛ?

MƆƆ Gyisɛse wule na dapɛne ekyi pɛle nu la, Dwuuma ɛzonlenlɛ ne anu mgbanyima yiale ɛzoanvolɛ Pita. Menli ɛhye mɔ a bɔle kpɔkɛ hunle Gyisɛse a. Kɛkala, bɛva Pita anwo ɛya ɔluakɛ yemaa abubura bie anwo ɛza. Bɛbizale Pita kɛ: “Tumi boni azo anzɛɛ duma boni anu a bɛluale bɛyɛle zɛhae gyima [ne] a?” Pita vale akɛnrasesebɛ buale kɛ: “Ɔlua Gyisɛse Kelaese mɔɔ vi Nazalɛte, mɔɔ bɛmɛ bɛbɔle ye [baka] nu bɛhunle ye, na Nyamenle dwazole ye vile ewule nu la duma nu a ɛnɛ nrenya ɛhye gyi bɛ nyunlu ɛke kɛ yede kpɔkɛ bɔkɔɔ a.”Gyima ne 4:5-10.

2 Ɛnee ɛzulolɛ ɛmaa Pita ɛkpo Gyisɛse fane nsa. (Maake 14:66-72) Noko kɛkala, kɛ anrɛɛ Pita bazulo la, yenyia akɛnrasesebɛ ɔgyi ɛzonlenlɛ mgbanyima ne mɔ anyunlu. Duzu ati ɔ? Sunsum nwuanzanwuanza ne boale Pita, yɛɛ eza yenyia anwodozo kɛ Gyisɛse wɔ ngoane nu. Duzu a manle ɛzoanvolɛ ne nyianle anwodozo ɛhye a? Na kɛmɔti a yɛbahola yɛanyia ye anwodozo ne bie ɛ?

3, 4. (a) Ewudwazo boni a hɔle zo kolaa na bɛawo Gyisɛse ɛzoanvolɛ ne mɔ a? (b) Nwane mɔ a Gyisɛse dwazole bɛ a?

 3 Ɛnee ɛzoanvolɛ ne mɔ ze kɛ bɛbadwazo mɔwuamra. Kolaa na bɛawo ɛzoanvolɛ ne mɔ la, Nyamenle manle ngapezoma, Yilaegya nee Yilaehya dwazole menli bie mɔ mɔɔ wule la. (1 Arelemgbunli 17:17-24; 2 Arelemgbunli 4:32-37) Mekɛ mɔɔ bɛvuandinle nrenya bie funli bɛdole Yilaehya nla ne anu na ye funli ne dɔle Yilaehya mbowule ne azo bɔbɔ la, ɔdunwuele. (2 Arelemgbunli 13:20, 21) Alumua Keleseɛnema liele edwɛkɛ ɛhye mɔ lile kɛmɔ yɛdayɛ noko yɛdie yɛdi kɛ Nyamenle Edwɛkɛ le nɔhalɛ la.

Yɛkenga mɔwuamra mɔɔ Gyisɛse dwazole bɛ la anwo edwɛkɛ a, yɛ nye die kpalɛ

4 Ɔda ali kɛ saa ɛkenga mɔwuamra mɔɔ Gyisɛse dwazole bɛ la anwo edwɛkɛ a, ɛ nye die kpalɛ. Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ Gyisɛse dwazole kunlavolɛ raalɛ ne ara kokye ne la, nea kɛzi ɔbazi kunlavolɛ raalɛ ne anwo a. (Luku 7:11-15) Anzɛɛ suzu mekɛ mɔɔ Gyisɛse dwazole kakula bɛlɛra ne la anwo nea. Nɔhalɛ, mekɛ mɔɔ kakula ne awovolɛ nwunle kɛ bɛ ra ne ɛra ngoane nu bieko la, bɛ alɔbɔlɛlilɛ ne hakyile anyelielɛ! (Luku 8:49-56) Akee nea kɛzi menli ne anye liele wɔ mekɛ mɔɔ bɛnwunle kɛ Lazalɛse vi ye nla ne anu ɛlɛba la!Dwɔn 11:38-44.

GYISƐSE EWUDWAZO NE LE NGAKYILE

5. Kɛzi Gyisɛse ewudwazo ne le ngakyile wɔ menli mɔɔ lumuale la ɛdeɛ ne anwo ɛ?

5 Ɛnee ɛzoanvolɛ ne mɔ ze kɛ Gyisɛse ewudwazo ne ɛnle kɛ menli mɔɔ lile ɔ nyunlu la ɛdeɛ ne. Menli mɔɔ bɛlumuale bɛdwazole bɛ la, bɛmanle bɛ nwonane nu sonlabaka na nzinlii bɛwule bieko. Noko bɛmanle Gyisɛse sunsum nu sonlabaka mɔɔ bɛnzɛkye ye ɛlɛ la. (Bɛgenga Gyima ne 13:34.) Pita hɛlɛle ye wɔ Gyisɛse anwo kɛ: “Bɛhunle ye wɔ nwonane nu, noko bɛdwazole ye wɔ sunsum nu.” Bieko, “yehɔ anwuma na ɔde Nyamenle asa fema zo na Nyamenle soanvolɛma nee anwuma tumivolɛma nee mgbolema amuala sonle ye.” (1 Pita 3:18-22) Ewudwazo yɛ azibɛnwo, noko ɛnee Gyisɛse ɛdeɛ ne bo zo.

6. Kɛzi Gyisɛse ewudwazo ne boale ye ɛdoavolɛma ne ɛ?

6 Gyisɛse ewudwazo ne boale ɛdoavolɛ ne mɔ kpalɛ. Ɛnee ye agbɔvolɛ diedi kɛ ɔtɛdwazole, noko ɛnee yedwazo.  Emomu, ɛnee ɔwɔ ngoane nu kɛ sunsum nu abɔdeɛ mɔɔ lɛ tumi mɔɔ dasanli biala ɛngola ɛnyɛ ye ɛtane a. Ye ewudwazo ne hilele kɛ ɔle Nyamenle Ara. Kɛmɔ ɛdoavolɛ ne mɔ nwunle kɛ Gyisɛse de ngoane nu la ati, bɛanli nyane anzɛɛ bɛanzulo bieko. Emomu, bɛ nye liele na bɛnyianle anwodozo. Saa bɛandwazo Gyisɛse a anrɛɛ Nyamenle bodane ɛnrɛra nu, anrɛɛ nvasoɛ ɛnle edwɛkpa ne mɔɔ bɛbɔle ye nolo la azo.

7. Duzu a Gyisɛse ɛlɛyɛ ye kɛkala a, na kpuyia boni a yɛbahola yɛabiza a?

7 Yɛze kɛ ɛnee Gyisɛse ɛnle sonlakpole ala. Gyisɛse wɔ ngoane nu, ɔlɛnea edwɛkɛhanlɛ gyima ne azo wɔ ewiade amuala. Ɔle Nyamenle anwuma Belemgbunlililɛ ne mɔɔ ɔnrɛhyɛ ɔbaye ɛtane muala yeavi azɛlɛ ye azo na yeamaa yeahakyi paladaese mɔɔ menli badɛnla zo anyelielɛ nu dahuu la azo Belemgbunli. (Luku 23:43) Saa bɛandwazo Gyisɛse a, anrɛɛ ɛhye mɔ biala ɛnrɛra nu. Yemɔti, duzu ati a yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ bɛdwazole Gyisɛse bɛvile ewule nu ɛ? Na duzu a ye ewudwazo ne kile maa yɛ a?

Bɛandwazo Gyisɛse a, anrɛɛ Nyamenle bodane ɛnrɛra nu, anrɛɛ nvasoɛ ɛnle edwɛkpa ne azo

GYIHOVA LƐ TUMI WƆ EWULE NWO ZO

8, 9. (a) Duzu ati a Dwuuma ɛzonlenlɛ ne anu mgbanyima hanle kɛ bɛhɔzinza Gyisɛse nla ne ɛ? (b) Mekɛ mɔɔ mraalɛ ne mɔ rale nla ne anwo la ɛnee duzu a ɛzi a?

8 Mɔɔ bɛhunle Gyisɛse la, Dwuuma ɛzonlenlɛ ne anu mgbanyima rale Paelɛte ɛkɛ na bɛhanle kɛ: “Yɛmenle, yɛkakye kɛ mekɛ mɔɔ adalɛ ne de aze la, ɔhanle kɛ, ‘Ye kenle nsa ne azo bɛbadwazo me bɛara ngoane nu.’ Yemɔti maa adenle maa bɛzinza sɛka ne kpalɛ ɔhɔkpula kenle nsa ne, amaa ye ɛdoavolɛma ne angɔnwua ye, na bɛaraha bɛahile menli kɛ, ‘Bɛdwazo ye bɛvi ewule nu.’ Saa ɛhye si a, adalɛ ɛhye kɛdɛla alumua ɛdeɛ ne bɔkɔɔ.” Paelɛte zele bɛ kɛ, “Bɛva sinzavolɛma bɛmaa bɛhɔzinza sɛka ne, kɛmɔ bɛdabɛ bɛkpondɛ la.” Yemɔti, bɛyɛle ye zɔ.Mateyu 27:62-66.

9 Bɛziele Gyisɛse wɔ bole kpole bie anu na bɛvale bolɛ tɛtɛlɛ bie bɛduale nla ne adenle. Ɛnee asɔne mgbanyima ne mɔ kpondɛ kɛ Gyisɛse ka nla ne anu. Noko ɛnee asolo Gyihova adwenle. Ye kenle nsa ne azo, ɛdoavolɛma nwiɔ, Mɛle mɔɔ vi Magedala la nee Mɛle ko ne hɔle ye nla ne azo. Bɛnwunle kɛ bɛhundo bolɛ ne wɔ nla ne anloa na anwumabɔvolɛ bie de zo. Anwumabɔvolɛ ne zele mraalɛ ne mɔ kɛ bɛnlea nla ne anu saa awie wɔ nu a. Ɔdoale zo kɛ: “Ɔnle ɛke; bɛdwazo ye bɛvi ewule nu.” (Mateyu 28:1-6) Gyisɛse wɔ ngoane nu!

10. Kɛzi Pɔɔlo hilele kɛ bɛdwazole Gyisɛse ɛ?

10 Mɔɔ zile wɔ ye kenle 40 ne azo la maa yɛnwu ye wienyi kɛ bɛdwazole Gyisɛse. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle Kɔlentema kɛ: “Edwɛkɛ ne mɔɔ menvale membɛlɛle bɛ la le edwɛkɛ mɔɔ hyia kpalɛ. Yɛ ɛtane ti yɛɛ Kelaese wule a, kɛmɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne kile la. Bɛziele ye na ye kenle nsa ne azo, Nyamenle dwazole ye rale ngoane nu, kɛmɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne se la. Ɔyele ɔ nwo ɔhilele Pita, na nzinlii ɔyele ɔ nwo  ɔhilele ɛzoanvolɛma bulu nee nwiɔ ne. Eza kenle ko bie ɔyele ɔ nwo ɔhilele ye ɛdoavolɛma mɔɔ bo ɛya nnu mɔɔ bɛ nuhua dɔɔnwo ne ala tɛte aze la, bie mɔ ɛwu bɔbɔ ɛdeɛ. Akee ɔyele ɔ nwo ɔhilele Gyemise yɛɛ ɛzoanvolɛma ne mɔ amuala. Awieleɛ ne, ɔyele ɔ nwo ɔhilele medame noko, medame zɛhae ala, mɔɔ mele kɛ kyɛkyɛ ralɛ la.”1 Kɔlentema 15:3-8.

NINYƐNE NNA MƆƆ MAA YƐNWU KƐ BƐDWAZOLE GYISƐSE LA

11. Adenle boni azo a bɛdwazole Gyisɛse “kɛmɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne kile la” ɛ?

11 Bɛdwazole Gyisɛse “kɛmɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne kile la.” Nyamenle Edwɛkɛ ne hanle ye ewudwazo ne anwo edwɛkɛ dole ɛkɛ. Kɛ neazo la, Devidi hɛlɛle kɛ, Nyamenle ammaa ye “Nwuanzanwuanza Ko ne” anga Ɛbolɔ. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 16:10.) Pita hilehilele nu wɔ ɛvolɛ 33 Pɛntekɔso kenle ne kɛ, “Nwuanzanwuanza Ko ne” gyi ɛkɛ maa Gyisɛse ɔluakɛ, ɔhanle kɛ: “Devidi noko nwunle mɔɔ Nyamenle bayɛ la, yemɔti . . . ɔhanle Mɛzaya ne ewudwazo ne anwo edwɛkɛ kɛ, ‘Bɛangyakyi ye wɔ mɔwuamra anu, yɛɛ ye nwonane amkpɔlɔ.’”Gyima ne 2:23-27, 31.

12. Nwane mɔ a nwunle kɛ bɛdwazole Gyisɛse a?

12 Menli dɔɔnwo nwunle Gyisɛse ewudwazo ne. Gyisɛse dwazole la, wɔ kenle 40 anu, ɔyele ɔ nwo ɔhilele ye ɛdoavolɛ ne mɔ wɔ tola bie mɔɔ bikye ye nla ne la anu, wɔ Ɛmeeyɛse adenle nu, nee ɛleka ngakyile. (Luku 24:13-15) Ɔ nee menli bie mɔ dendɛle, bie a le Pita, yɛɛ menli ekpunli bie mɔ. Mekɛ bie, Gyisɛse yele ɔ nwo hilele menli ekpunli bie mɔɔ bɛbayɛ 500 bɔbɔ la. Ɔle nɔhalɛ bɔkɔɔ kɛ menli dɔɔnwo vale bɛ nye nwunle kɛ bɛdwazo Gyisɛse.

13. Kɛzi mɔdenle mɔɔ ɛdoavolɛ ne mɔ bɔle la maa yɛnwu kɛ ɛnee bɛlɛ anwodozo wɔ Gyisɛse ewudwazo ne anu ɛ?

13 Ɛdoavolɛ ne mɔ bɔle Gyisɛse ewudwazo ne nolo. Bɛyɛle bɛ kpɔdekpɔde, bɛnwunle amaneɛ na bɛhunle bie mɔ ɔlua edwɛkɛhanlɛ gyima ne ati. Dwenle nwolɛ nea: Saa bɛandwazo Gyisɛse a, asoo anrɛɛ Pita bava ye ngoane ado esiane nu yeaha ewudwazo ne anwo edwɛkɛ yeahile menli mɔɔ bɛhunle Gyisɛse la? Ɛnee Pita nee ɛzoanvolɛ ne mɔ lɛ anwodozo kɛ Gyisɛse de ngoane nu na ɔlɛnea edwɛkɛhanlɛ gyima ne azo. Eza Gyisɛse ewudwazo ne manle ye ɛdoavolɛ ne mɔ nyianle anyelazo kpole kɛ bɛdabɛ noko bɛbanyia ewudwazo. Kɛ neazo la, Sitivin wule, mɔɔ ɛnee ɔdie ɔdi kɛ bɛbadwazo ye a.Gyima ne 7:55-60.

14. Duzu a maa ɛdie ɛdi kɛ Gyisɛse de aze ɛ?

14 Yɛlɛ daselɛ mɔɔ kile kɛ kɛkala Gyisɛse ɛlɛdi Belemgbunli na ɔle Keleseɛne asafo ne Ati. Nɔhalɛ Keleseɛnema ɛzonlenlɛ ne ɛlɛtɛlɛ. Saa bɛandwazo Gyisɛse a, asoo anrɛɛ ɔbara ye zɔ? Nɔhalɛ, saa bɛandwazo Gyisɛse a, anrɛɛ yɛnrɛde ye duma bɔbɔ. Noko, daselɛ kpalɛ mɔɔ maa yɛdie yɛdi kɛ Gyisɛse de aze na ɔlɛnea ewiade amuala edwɛkɛhanlɛ gyima ne azo la wɔ ɛkɛ.

MƆƆ GYISƐSE EWUDWAZO NE KILE MAA YƐ LA

15. Duzu ati a Gyisɛse ewudwazo ne maa yɛnyia akɛnrasesebɛ yɛka edwɛkɛ ne ɛ?

15 Kelaese ewudwazo ne maa yɛnyia akɛnrasesebɛ yɛka edwɛkɛ ne. Ɔvi Gyisɛse mekɛ zo, Nyamenle  agbɔvolɛ dua kpɔkyevolɛma, agolobɛnwo, basabasayɛlɛ, bɛ sa mɔɔ bɛfa bɛto gyima ne azo, kpɔdekpɔdeyɛlɛ nee menli ɛhunlɛ zo kɛ bɛmaa yɛagyakyi edwɛkɛ ne ɛhanlɛ. Noko, Baebolo ne ɛha kɛ: “Akodeɛ biala mɔɔ bɛyɛ bɛatia wɔ la ɛnrɛyɛ kpalɛ ɛlɛ.” (Ayezaya 54:17) Yɛnzulo menli mɔɔ Seetan fa bɛ di gyima la. Gyisɛse ɛlɛboa yɛ kɛmɔ ye ɛwɔkɛ ne kile la. (Mateyu 28:20) Yɛlɛ anwodozo ɔluakɛ ɔnva nwo mɔdenle biala mɔɔ yɛ agbɔvolɛ babɔ la, bɛnrɛhola bɛnrɛdua yɛ!

Gyisɛse ewudwazo ne maa yɛnyia akɛnrasesebɛ yɛka edwɛkɛ ne (Nea ɛdendɛkpunli 15)

16, 17. (a) Kɛzi Gyisɛse ewudwazo ne si ye ngilehilelɛ ne kɔsɔɔti dawua ɛ? (b) Kɛmɔ Dwɔn 11:25 kile la, tumi boni a Nyamenle ɛva ɛmaa Gyisɛse a?

16 Gyisɛse ewudwazo ne zile ye ngilehilelɛ ne dawua. Baebolo nwo abɔlɔba ko hɛlɛle kɛ, saa bɛandwazo Kelaese a, ɛnee Keleseɛnema le ahoasea ɔluakɛ bɛdie adalɛ kpole bɛdi. Pɔɔlo hɛlɛle kɛ, saa bɛandwazo Gyisɛse a ɛnee edwɛkɛhanlɛ ne nee Keleseɛnema diedi ne le mgbane. Nɔhalɛ, anrɛɛ Edwɛkpa ne bayɛ alɔbɔlɛ edwɛkɛ bie mɔɔ fane sonla kpalɛ bie mɔɔ ze nrɛlɛbɛ mɔɔ ye agbɔvolɛ hunle ye la anwo ala. Noko, bɛdwazole Gyisɛse, na ɔsi ye dawua kɛ ye ngilehilelɛ kɔsɔɔti le nɔhalɛ.Bɛgenga 1 Kɔlentema 15:14, 15, 20.

17 Gyisɛse hanle kɛ: “Mame a mele ewudwazo ne nee ngoane ne a. Mɔɔ kɛlie me kɛli la, saa ɔwu bɔbɔ a ɔkɛnyia ngoane.” (Dwɔn 11:25) Gyisɛse ɛwɔkɛ ɛhye bara nu. Gyihova ɛmaa  Gyisɛse tumi kɛ ɔva ɔdwazo bɛdabɛ mɔɔ bɛ nee ye bali tumi wɔ anwuma nee menli dɔɔnwo ne mɔɔ bɛbadɛnla azɛlɛ ye azo la. Gyisɛse afɔle ne nee ye ewudwazo ne si ye dawua kɛ ewule ɛnrɛdɛnla ɛkɛ bieko. Yemɔti, yɛbahola yɛanyia anwosesebɛ nee akɛnrasesebɛ yɛagyinla ɛkpɔlɛ biala nee ewule nloa!

18. Gyisɛse ewudwazo ne si duzu dawua?

18 Gyisɛse ewudwazo ne maa yɛnyia anwodozo kɛ bɛbagyinla Gyihova ɛlɔlɛ ngyinlazo zo a bɛabua ndɛne a.Pɔɔlo zele menli ekpunli bie mɔɔ ɛnee wɔ Atɛnse la kɛ Nyamenle balua “sonla ne mɔɔ yedu ye yezie ɛkɛ ne la anwo zo yeabua aleɛabo amra kɔsɔɔti ndɛne” na “ɔdwazole sonla zɔhane ɔvile ewule nu ɔvale ɔzile edwɛkɛ ɛhye dawua ɔmanle awie biala.” (Gyima ne 17:31) Nyamenle ɛye Gyisɛse kɛ yɛ Ndɛnebuavolɛ, na yɛlɛ anwodozo kɛ ɔbavi ɛlɔlɛ nu yeabua ndɛne tenlene.Bɛgenga Ayezaya 11:2-4.

Yɛ nye sɔ ewudwazo anyelazo ne na yɛkulo kɛ yɛtie Gyihova

19. Kɛzi Kelaese ewudwazo ne anu diedi ka yɛ ɛ?

19 Yɛkpondɛ kɛ yɛyɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ɔluakɛ yɛdie Gyisɛse ewudwazo ne yɛdi. Saa Gyisɛse anva ye ngoane ando aze, yɛɛ saa bɛandwazo ye a, anrɛɛ yɛbadɛnla ɛtane nee ewule nu dahuu. (Wulomuma 5:12; 6:23) Anrɛɛ yɛnlɛ anyelazo biala yemɔti anrɛɛ yɛbaha kɛ: “Bɛmaa yɛli na yɛnlo, ɔluakɛ ɛhyema ɛnee yɛwu.” (1 Kɔlentema 15:32) Noko yɛmmaa anyelielɛ ninyɛne ɛnli yɛ adwenle. Emomu, yɛ nye sɔ ewudwazo anyelazo ne na yɛkulo kɛ yɛtie Gyihova.

20. Kɛzi Gyisɛse ewudwazo ne di Nyamenle kpoleyɛlɛ ne anwo daselɛ ɛ?

20 Gyisɛse ewudwazo ne di Gyihova mɔɔ ‘ɔtua bɛdabɛ mɔɔ bɛkpondɛ ɔ bo zo kakɛ la’ kpoleyɛlɛ ne daselɛ. (Hibuluma 11:6) Gyihova vale tumi nee nrɛlɛbɛ kpole dwazole Gyisɛse hɔle damɛnlangoate ngoane nu. Nyamenle eza manle ɔlale ali kɛ ɔbahola yeamaa ye ɛwɔkɛ ne mɔ ara nu. Gyihova bɔle ɛwɔkɛ kɛ “abozonli” titile bie baraziezie tumililɛ nwo edwɛkɛ ne. Saa ɛwɔkɛ ɛhye bara nu a, ɛnee ɔwɔ kɛ “abozonli” ne, Gyisɛse wu na bɛdwazo ye.Mɔlebɛbo 3:15, NW.

21. Duzu a ewudwazo anyelazo ne kile maa wɔ a?

21 Yɛ nye sɔ Gyihova ewudwazo nwo anyelazo ne kpalɛ. Baebolo ne bɔ ɛwɔkɛ kɛ: “Kɛkala, akee Nyamenle sua nu a le ye menli avinli. Ɔ nee bɛ badɛnla na bɛayɛ ye menli. Nyamenle mumua ne nee bɛ badɛnla na yeayɛ bɛ Nyamenle. Ɔbakyikyi bɛ nye anwo monle. Ewule ɛnle ɛkɛ bieko, monle ɛnle ɛkɛ, nyane ɛnle ɛkɛ, ɛzunlɛ ɛnle ɛkɛ ne bieko. Ɔluakɛ alumua ninyɛne ne mɔ ɛze ɛhɔ.” Bɛvale ɛwɔkɛ ɛhye bɛmanle ɛzoanvolɛ Dwɔn na bɛzele ye kɛ: “Kɛlɛ ɛhye, ɔluakɛ edwɛkɛ ɛhye mɔ le nɔhalɛ yɛɛ bɛfa bɛ rɛle bɛto zolɛ a ɔyɛ boɛ.” Nwane a vale yekile ne manle Dwɔn a? Ɔvi Gyisɛse Kelaese mɔɔ bɛdwazole ye la!Yekile 1:1; 21:3-5.