1, 2. a) ¿Imatataq musyëta munayarqan pushakoq religiösukuna? b) ¿Imanötaq Pëdru contestarqan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.) c) ¿Imanirtaq Pëdruqa mana mantsapakushpa contestarqan?

JESUS kawarimunqampita juk ishkë junaqkunallatam, juk invälidu nunata Pëdru kachakäratsirqan. Tsëmi pipa poderninwan ruranqanta musyëta munar, Jesusta wanutsiyänampaq yanapakushqa pushakoq religiösukuna Pëdruta obligayarqan willakunampaq. Y pëqa mana mantsapakushpam contestarqan: “Jesucristutam qamcuna [...], wanutsiyarqequi. Petam wanushqanpita Dios cawaritsimushqa. Tse Jesuspa poderninwanmi que nunata cachacätsiyarqö. Ricayanqequinomi quecho shëcan sanuna” (Hëch. 4:5-10).

² Pëdruqa mantsapakurninmi kima kuti Jesusta negashqa karqan (Mar. 14:66-72). Peru ¿imanirtaq kananqa mana mantsapakushpa contestan? Santu espïritu yanapaptin y Jesus kawarimushqanta alleq musyarninmi. Y ¿imanirtaq kawarimunqanta següru këkarqan? ¿Imanirtaq noqantsikpis següru këkashwan?

3, 4. a) ¿Pikunataq kawariyämurqan manaraq apostolkuna kayaptin? b) ¿Pikunatataq Jesus kawaritsirqan?

 ³ Bibliaqa parlan unë tiempuchö wanushqakuna kawariyämunqampitam. Apostolkunaqa musyayarqanmi, Elïaswan Elisëuqa wanushqakunata Diospa poderninwan kawaritsiyanqanta, tsëmi pëkunapaqqa espantakïpaqtsu karqan (1 Rëy. 17:17-24; 2 Rëy. 4:32-37). Jina Elisëu pamparanqanman juk ayata jitarkuyaptinmi, Elisëupa tullunta toparir kawariramurqan (2 Rëy. 13:20, 21). Punta cristiänukunaqa tsëta rasumpam creiyarqan, Biblia ninqanta noqantsik creinqantsiknö.

⁴ ¿Manaku kushiratsimantsik Jesus wanushqakunata kawaritsimunqan? Viudapa japallan wamranta Jesus kawarkatsipuptin, ¡imaraq kushikïkurqan! (Lüc. 7:11-15.) ¡Jina alläpam teytankuna kushikïkuyarqan 12 watayoq warmi wamrata Jesus kawarkatsiptin! (Lüc. 8:49-56.) Jina Läzarupis pamparanqampitam sänu yarqaramurqan. ¡Imanö kushikïpaqmi karqan! (Juan 11:38-44.)

5. ¿Imachötaq jukläya kashqa Jesuspa kawarimïnin wakin kawarimïpita?

⁵ Apostolkunaqa musyayarqanmi Jesuspa kawarimïnin jukläya kanqanta. Kawariyämoq nunakunaqa ëtsa y tullum kawariyämurqan, y yapëmi wanuyarqan. Peru Jesusqa kawarimurqan mana ushakaq y mana wanoq espïritu cuerpuyoqmi (leyi Hëchus 13:34 *). Pëdrum Jesuspaq nirqan “ëtsachö” wanunqanta y “espïrituchö” kawarimunqanta. Jina nirqanmi, Diospa derëcha kaq lädunchö këkanqanta y “angelkuna, autoridäkuna y llapan puëdeqkuna mandädunchö këkäyanqanta” (1 Pëd. 3:18-22, NM). Punta kawariyämunqanqa shumaq milagrum karqan, peru Jesuspa kaqqa mas jatun kaq milagrum karqan.

6. ¿Imanötaq Jesuspa kawarimïnin discïpulunkunata yanaparqan?

⁶ Jesuspa kawarimïninqa discïpulunkunata alläpam yanaparqan. Wanushqanta chikeqninkuna pensëkäyaptimpis, Jesusqa manam wanushqatsu këkarqan. Kawarimïninmi rikätsikurqan Diospa Tsurin  kanqanta. Tsëmi discïpulunkunaqa llakikuyarqannatsu ni mantsakuyarqannatsu, sinöqa kallpayoq y kushishqam sientikuyarqan. Yachatsikuyanqampitaqa segürum këkäyarqan. ¡Jesusqa kawëkarqanmi y Jehoväpa munëninqa cumplikärinanmi karqan!

7. a) ¿Imatataq Jesus kanan tiempu rurëkämun? b) ¿Ima tapukïkunatataq contestashun?

⁷ Jesusqa manam milagrukunallatatsu rurarqan. Sinöqa kanan witsampis yachatsikunqantsiktam dirigikämun. Y Diospa Gobiernunchö mandakoq karmi, ichikllachöna llapan mana alli kaqta ushakätsinqa y shumaq huertaman Patsata tikraratsinqa nunakuna imëyaqpis kawakuyänampaq (Lüc. 23:43, NM). Jesus mana kawarimushqa kaptinqa, manam këkuna cumplikanmantsu karqan. Tsëqa ¿imakunataq musyatsimantsik kawarimunqanta? ¿Y imanirtaq noqantsikpaq alläpa precisan?

8, 9. a) ¿Imanirtaq pushakoq religiösukuna Jesus pamparanqanta cuidëta munayarqan? b) ¿Imataq pasakushqa kanaq warmikuna chäyänampaq?

⁸ Jesus wanuriptinmi, precisaq sacerdötikuna y fariseukuna Pilätuta kënö niyarqan: “Noqacuna yarpäyämi, tse ulicurcur parlaq nuna cawecarnin ‘Wanonqäpitam quima junaqllata cawarimushaq’ nenqanta. Tsemi mañacuyaq quima junaq cumplenqanyaq pamparanqanta täpecatsillänequipaq. ¡Paqtataq disipuluncuna paqaspa ewecur ayanta suwacurcuyanman, y nunacunata ulicurcur creyitsiyanman ‘cawarimushqam’ nir! Tseno quecuptenqa, punta ulicuyanqanpitapis mas peormi qepa ulicuyanqan ticracurenqa”. Tsënam pamparëkanqanta cuidayänampaq Pilätu mandakurqan (Mat. 27:62-66).

⁹ Jesustaqa pampayarqan uchkushqa qaqamanmi y rumiwanmi punkunta tsapayarqan. Pushakoq religiösukunaqa tsëllachö kanantam munayarqan. Peru Jehoväqa manam tsëta munarqantsu. Kima junaq pasariptinmi, Marïa Magdalënawan juk kaq Marïa Jesus pamparanqanman ëwar tariyarqan, tsaparanqan rumita jorqashqata y tsë jananchö juk angel tëkaqta. Pëkunatam angel nirqan uchku rurinman rikäyänampaq, tsënöpa, ‘mananam quechonatsu, cawarimushqanam’ ninqanta creiyänampaq (Mat. 28:1-6). ¡Jesusqa kawëkarqannam!

10. Jesus kawarimunqanta rikätsikurnin, ¿imakunapitataq Pablu willakurqan?

¹⁰ Qateqnin 40 junaqkunachö pasakunqankunam rikätsikurqan Jesus kawarimunqanta. Corintu cristiänukunatam apostol Pablu kënö nirqan: “Diospa palabranmi willaquican llapan nunacunapa jutsancunarecur Teyta Jesucristu wanunanpaq canqanta. Tsetam noqa yachacorqo y tsellatam qamcunata imecanopapis yachatsiyarqoq. Jesucristutam wanuriptin pampariyarqan, peru quima junaqllatam cawariramorqan. Tseno cananpaq caqtapis jina Diospa palabranchomi willaquican. Cawarimurmi puntata yuriporqan apostolnin Pedruta. Tsepitanam chunca ishque (12) apostolnincunata yuripïcorqan. Tsepitanam juc cutichona yuripïcorqan pitsqa pachaq creyicoq mayintsiccunatana, y tse yuriponqanta ricaqcuna atscaqran cawecayan [...]. Tsepitapis jina yuriporqanran Santiaguta; jina yapepis yuriporqanran llapan apostolnincunata. Tsepitanam llapanpita ultimuntana noqallätana yuripicamarqan. Tsemi noqalläqa callä imeca manaraq tiempuncho yuricushqa wamra cuentanollana” (1 Cor. 15:3-8).

11. ¿Imanötaq Biblia ninqannö Jesuspa kawarimïninqa karqan?

¹¹ Biblia ninqannömi Jesus kawarimurqan. Bibliaqa willakurqannam Jesus kawarimunampaq kaqta. Tantiyarinapaq, Davidqa parlarqan, ‘mana jaqipa sirweqninta’, pamparëkaqta mana jaqinampaq kaqtam (leyi Salmu 16:10 *). ¿Pipaqtaq parlëkarqan? 33 wata Pentecosteschömi, apostol Pëdru rikätsikurqan Jesuspaq parlëkanqanta, kënömi nirqan: “Davidta Diosnintsic rebelashqa captinmi, willacorqan Dios Acrashqan cawarimunanpaq canqanta, y wanushqacuna canqancho mana dejarishqa cananpaq cashqanta. Tsenolla ayanpis mana ismushqa cananpaq cashqanta” (Hëch. 2:23-27, 31).

12. ¿Pikunataq Jesusta kawarishqata rikäyarqan?

¹² Mëtsikaqmi Jesusta kawarishqata rikäyarqan. Kawariramur 40 junaqpa Patsachö kanqanchömi, pamparanqan sitiuchö, Emauspa ëwaq nänichö y juk lädukunachö discïpulunkunata yuripurqan (Lüc. 24:13-15). Juk kutikunachöqa jukllaqllawanmi parlarqan, Pëdruwannöpis. Juk kutikunachönam mëtsikaqta parlaparqan. ¡Y juk kutinäqa 500 nunakunatam yuripurqan! Tsëmi cläru këkan kawarishqataqa mëtsikaq rikäyanqanta.

13. ¿Imanötaq qateqninkuna rikätsikuyarqan Jesus kawarimunqanman següru këkäyanqanta?

¹³ Jesus kawarimunqantam discïpulunkunaqa mana mantsakushpa yachatsikuyarqan. Jesus kawëkanqanta yachatsikuyanqanrëkurmi mëtsikaq qatikachashqa y wanutsishqa kayarqan. Pëdrupis, Jesusta tumpaq pushakoq religiösukunatam kawarimïnimpita nirqan. ¿Tsëta rurëkunmantsuraq karqan ulikïlla këkaptinqa? Manam, Pëdruwan wakin discïpulukunaqa segürum këkäyarqan Jesus kawëkanqanta y yachatsikïta pushëkanqanta. Y kawarimïninqa rikätsikurqan pëkunapis kawarimïta puëdiyanqantam. Tsëta musyëkarmi Estëbanpis wanurqan (Hëch. 7:55-60).

14. ¿Imanirtaq següru kanki Jesus kawëkanqanta?

¹⁴ Imëkam musyatsimantsik Jesus Reynö gobernëkämunqanta y congregacionta pushëkanqanta. Rasumpa kaq cristiänukunaqa mirëkanmi. ¿Miranmantsuraq Jesus mana kawaptinqa? Manachi. Itsa pëpita musyashwantsu karqan. Imëkam rikätsikun kawëkanqanta, y entëru patsachömi yachatsikïta pushëkan.

15. ¿Imanirtaq kallpata qomantsik Jesus kawarimunqanta musyanqantsik?

¹⁵ Jesus kawarimunqanta musyëqa yachatsikunapaqmi kallpata qomantsik. Diospa chikeqninkunaqa ishkë waranqa watakunapanam yachatsikunqantsikta michämarnintsik, burlakuyashqa, ulikuyashqa, wakinta maqayashqa, y hasta wanutsiyashqa. Peru Bibliaqa kënömi nishqana karqan: “Imëka armapis contrëki churakaqqa manam imanäshunkitsu” (Is. 54:17). ¡Tsëmi Satanaspa nunankunapita mantsapakuntsiktsu! Änikunqannömi, Jesusqa läduntsikchö këkan y yanapëkämantsik (Mat. 28:20). ¡Imëkata rurarpis, upällätsimënintsiktaqa manam puëdiyanqatsu!

16, 17. a) ¿Imanötaq Jesus kawarimunqanqa rikätsikun llapan yachatsikunqan rasumpa kanqanta? b) Juan 11:25 textu ninqannö, ¿imapaqtaq Jesus poderta Jehoväpita chaskishqa?

 ¹⁶ Jesus kawarimunqanqa rasun kaqllatam rikätsimantsik. Apostol Pablum nirqan, Jesus mana kawarimushqa kaptinqa markäkïnintsik imapaqpis mana sirwinqanta. Y juk nunam nirqan: “Jesus mana kawarimushqa kaptinqa, [...] juk upa ulikïta creeq cuenta kayanqantam cristiänukuna rikätsikuyanman”. Tsënö karqa Mateu, Marcus, Lücas, Juan librukuna juk alli nunata wanutsiyanqampita willakoqllachi kayanman. Peru Jesusqa rasumpam kawarimurqan. Y tsëmi rikätsimantsik llapan yachatsikunqankunaqa, hasta shamoq tiempupaqpis, rasumpëpa kanqanta (leyi 1 Corintius 15:14, 15, 20).

¹⁷ Jesusmi nirqan: “Noqaqa wanushqacunapa cawaritseqninmi cä, y wiñepa cawatsicoqmi cä” (Juan 11:25). Kënö ninqanqa cumplikanqam. Jehovämi podernin qoshqa ciëlupaq akrashqakunata kawaritsinampaq y Patsachö mana wanushpa kawaqpaq kaq mëtsikaq nunakunata kawaritsimunampaqpis. Kawëninwan pagakunqan y kawarimunqanmi, wanï ushakänampaq kaqta seguramantsik. Këmi, pruëbakunachö alli tsarakunapaq y hasta wanurpis wanurinapaq kallpata qomantsik.

18. ¿Jesus kawarimunqanqa imapitataq següru katsimantsik?

¹⁸ Jesuspa kawarimïninqa rikätsimantsik Jehoväpa kuyakï Leyninwan juzgashqa kanapaq kaqtam. Atënaschö  nunakunata Pablu ninqanta rikärishun: “Diosmi sitashqa juc junaqta, enteru munducho nunacunata rurayanqanmanno acrashqan nunatawan jusgatsinanpaq. Y tseno canqanta musyanantsicpaqmi tse nunata wanushqanpita Dios cawariratsimorqan” (Hëch. 17:31). Awmi, Jesustam Jehovä churashqa juez kanampaq, y segürum këkantsik kuyakïwan y yachëwan juzgamänapaq kaqta (leyi Isaïas 11:2-4 *).

19. ¿Imachötaq yanapamantsik Jesus kawarimunqanman creiqa?

¹⁹ Jesus kawarimunqanman creiqa yanapamantsik, Jehoväpa munëninta ruranapaqmi. Wanushqa y kawarimushqa mana kaptinqa, manam jutsapita ni wanïpita libri quedashwantsu karqan (Rom. 5:12; 6:23). Itsa wakinkunanö nishwan karqan: “Tranquilu micucushun y upucushun, ware warätinmi wanucushun!” (1 Cor. 15:32). Peru noqantsikqa manam munënintsikllamantsu yarparantsik. Kawarimunapaq kaqta musyarmi, llapanchöpis Jehoväta wiyakunapaq listu këkantsik.

20. ¿Imanötaq Jesuspa kawarimïnin Jehovä alläpa puëdeq kanqanta rikätsimantsik?

²⁰ Jehovä alläpa puëdeq kanqantam Jesuspa kawarimïnin rikätsimantsik, y pëta asheqkunata bendicinampaq kaqta (Heb. 11:6). Wamranta juk espïritutanö Jehovä kawaritsinqampita, ¿puëdeq y yachaq kanqanman pensarquntsikku? Jesuspa kawarimïninmi rikätsimantsik Jehovä llapan änimanqantsikta cumplimunampaq kaqta. Jehovämi nishqana karqan “mirënin” gobernanampaq derëchuyoq kanqanta rikätsikunampaq. Kë profecïa cumplikänampaqqa warmipa Mirënin Jesusmi, wanurir kawarimunan karqan (Gen. 3:15).

21. ¿Imanirtaq kawarimunapaq kaqta musyëqa alläpa shumaq?

²¹ ¡Alläpam Jehoväta agradecikuntsik kawaritsimänapaq änimanqantsikpita! Apostol Juanmi kë shumaq änikïta wiyarqan: “‘Cananpitaqa Diospa wayincho wamrancuna juntunam pewan cawacuyanqa. Pellatam llapan nunacuna sirwiyanqa, y pellam Diosnincunapis canqa. Cananqa mananam waqayanqanatsu ni llaquiyanqanatsu, mananam imancunapis nananqanatsu, ni wanuyanqanatsu. Porqui tse sufrimientucunaqa ushacärishqanam’ nir. Tsepitanam tëcanqan tronupita [...] queno nimarqan: ‘Que llapanta escribï. Que nenqäcunataqa llapantam cumplishaq; porqui noqaqa manam ulicütsu’ nir”. ¿Pitaq Juanta kënö parlaparqan? Kikin kawarimushqa Jesusmi (Apoc. 1:1; 21:3-5).