1, 2. (a) Akota zo ti nzapa ti aJuif ahunda tënë na Pierre ti hinga nyen? Pierre akiri tënë na ala tongana nyen? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.) (b) Ngbanga ti nyen la Pierre asara mbeto ape na ngoi ni so?

A SARA alango mingi ape na peko ti kuâ ti Jésus, bazengele Pierre atingbi na groupe ti ambeni koli so ayeke sioni. Ala yeke akota zo ti nzapa ti aJuif, ala la aleke si a fâ Jésus lani. Pierre asava mbeni koli so a dü lo na bubango gere, na ala hunda Pierre ti hinga na ngangu ti zo wa nga na iri ti zo wa la lo sava koli so. Na mbeto pëpe bazengele Pierre akiri tënë, lo tene: “Na iri ti Jésus Christ, zo ti Nazareth so ala kanga lo na ndo ti keke si lo kui me so Nzapa azingo lo na kuâ, a yeke na lege ti lo si koli so aluti ge na nzoni tere na lê ti ala.”—Kus. 4:5-10.

² Kozo na ye so asi so, mbeto ahon ndo ti Pierre na lo tene mvene lege ota lo tene ni hinga Jésus ape (Marc 14:66-72). Me na ngoi so lo yeke na devant ti akota zo ti nzapa ti aJuif so, lo sara mbeto ape. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so yingo vulu amû maboko na lo nga lo hinga biani so a zingo Jésus na kuâ. Nyen la asara si Pierre ahinga biani so Jésus ayeke na fini? Ngbanga ti nyen la e nga kue e hinga biani so Jésus ayeke na fini?

3, 4. (a) Azo wa la a zingo ala na kuâ kozo ti tene a dü abazengele ti Jésus? (b) Azo wa la Jésus azingo ala lani na kuâ?

³ Tënë ti zingongo azo na kuâ ayeke fini ye na abazengele ti Jésus ape. A komanse ti zingo azo na kuâ même kozo ti tene a  dü ala. Ala hinga so Nzapa amû ngangu na aprophète ti lo, Élie nga na Élisée, ti zingo lani azo na kuâ (1 aGbia 17:17-24; 2 aGbia 4:32-37). Même na ngoi so a bi kuâ ti mbeni koli na yâ ti dû so a lu Élisée dä na kuâ ni andu abio ti Élisée, koli ni akiri na fini (2 aGbia 13:20, 21). Akozo Chrétien amä na bê na tënë so, gi tongana ti so e mä na bê so tënë ti Nzapa so ayeke na yâ ti Bible ayeke tâ tënë.

⁴ Kite ayeke pëpe so, e kue tongana e diko na yâ ti Bible tënë ti azo so Jésus azingo ala na kuâ ayeke ndu bê ti e mingi. Na ngoi so Jésus azingo oko molenge ti mbeni womua ti koli, a pika bê ti womua ni mingi (Luc 7:11-15). Na mbeni ngoi nde, Jésus azingo mbeni molenge ti wali so ayeke na ngu 12. Tara ti bâ ngia so babâ na mama ti lo so vundu ahon ndo ti ala fade ayeke na ni na ngoi so a kiri na molenge ti ala ti wali so na fini (Luc 8:49-56). Nga tere ti azo so lani abâ Lazare anzere mingi na ngoi so a zingo lo na kuâ na lo sigigi na yâ ti dû ti kuâ ni na nzoni tere.—Jean 11:38-44.

5. Tongana nyen la zingongo Jésus na kuâ ayeke nde na ti azo so a zingo ala na kuâ kozo na lo?

⁵ Abazengele ti Jésus ahinga so zingongo Jésus na kuâ ayeke lani nde na ti azo so a zingo ala na kuâ kozo na lo. Azo so a zingo ala lani na kuâ akiri na fini na tere ti mitele na pekoni ala kiri akui. Me ti Jésus, a zingo lo na tere ti yingo so alingbi ti buba ape. (Diko Kusala 13:34.) Pierre atene so “a fâ [Jésus] na yâ ti mitele, me a kiri na lo na fini na yâ ti yingo.” Nga “lo yeke na koti ti Nzapa, teti lo gue na yayu awe; na a zia a-ange, akomandema nga na angangu na gbe ti lo.” (1 Pi. 3:18-22). Zingongo azo lani na kuâ ayeke mbeni ye ti miracle, me zingongo Jésus na kuâ ayeke mbeni kota miracle so ahon atanga ni kue.

6. So a zingo lani Jésus na kuâ, a sara nyen na ndo ti adisciple ti lo?

⁶ Zingongo Jésus na kuâ asara ye mingi na ndo ti adisciple ti lo. Lo ngbâ na yâ ti dû ti kuâ ape tongana ti so awato ti lo apensé lani. Jésus akiri na fini tongana mbeni yingo so ayeke ngangu mingi so zo oko alingbi ti sara sioni na lo ape. Zingongo lo na kuâ afa so lo yeke Molenge ti Nzapa, nga so adisciple ti lo ahinga tongaso asara si ala sara vundu ahon ndo ni ape me ala yeke na kota ngia. Na ndo ni, mbeto so ala yeke na ni ahon, na tere ti ala anzere. So a zingo Jésus na kuâ amû lege ti tene Jéhovah asara ye so bê ti lo aye nga ti tene adisciple ti lo afa nzoni tënë na yâ ti dunia kue.

7. Nyen la Jésus ayeke sara fadeso? Ahundango ndo wa la e lingbi ti hunda tere ti e na ni?

⁷ E so e yeke aTémoin ti Jéhovah, e hinga biani so Jésus ayeke lani gi pëpe senge koli so ahon tanga ti azo kue. Lo yeke fadeso na fini nga lo yeke bâ ndo na ndo ti kua ti fango tënë so a yeke sara ni na ndo ti sese kue. Teti so Jésus Christ ayeke Gbia ti Royaume ti Nzapa so ayeke na yayu, lo ga nduru ti zi aye ti sioni kue na ndo ti sese awe. Nga, lo yeke sara si sese ni aga paradis so azo so ayeke duti na yâ ni ayeke ngbâ na fini lakue lakue (Luc 23:43). Tongana a zingo lani Jésus na kuâ ape, ka aye so kue alingbi ande ti si ape. Tongaso, araison wa la amû lege na e ti mä na bê biani so a zingo lani Jésus na kuâ? Zingongo Jésus na kuâ aga na aye ti nzoni wa na e?

8, 9. (a) Ngbanga ti nyen akota zo ti nzapa ti aJuif ahunda lani ti tene a bata dû ti kuâ ti Jésus? (b) Nyen la asi na ngoi so ambeni wali aga ti bâ dû ti kuâ ni?

⁸ Na pekoni so a fâ lani Jésus, aprêtre-mokonzi nga na aFarizien aga atene na Pilate, ala tene: “Kota zo, e dabe ti e so na ngoi so lo ngbâ na fini, zo ti handango azo  so atene: ‘A yeke zingo mbi na kuâ na peko ti lango ota.’ Tongaso, mû yanga si a bata yanga ti dû ti kuâ ni nzoni juska na ota lango ni, si adisciple ti lo ague anzi kuâ ni pëpe na ala tene na azo na pekoni: ‘A zingo lo na kuâ awe!’ Na fade tanga ti tënë ti handa so ayeke hon ti kozoni so mingi.” Pilate akiri tënë na ala, lo tene: “Bâ aturugu la. Ala gue abata dû ni nzoni tongana ti so bê ti ala aye.” Na ala gue asara tâ gi tongana ti so Pilate atene.—Mat. 27:62-66.

⁹ A lu kuâ ti Jésus na yâ ti mbeni kota dû ti tênë na a kanga yanga ni na mbeni kota tênë. Akota zo ti nzapa ti aJuif aye lani ti tene Jésus angbâ na yâ ti dû so lakue lakue. Me bango ndo ti Jéhovah ayeke ti lo lani nde mingi. Na ngoi so Marie ti Magdala na mbeni Marie ni aga ti bâ dû ti kuâ ni na lango ota ni, ala bâ so a pusu tênë ni, na mbeni ange aduti na ndo ni. Ange ni atene na awali ni ti bâ yâ ti dû ti kuâ ni na ala bâ so zo oko ayeke na yâ ni ape. Ange ni atene na ala, lo tene: “Lo yeke ge pëpe, teti a zingo lo na kuâ awe.” (Mat. 28:1-6). Jésus ayeke na fini.

10. Tongana nyen la Paul afa so a zingo Jésus biani na kuâ?

¹⁰ Aye so asi na yâ ti alango 40 na peko ti so a zingo Jésus na kuâ afa biani so a zingo lo na kuâ. Bazengele Paul asara tënë ti aye so na aChrétien ti Corinthe, lo tene: “Na popo ti aye so ayeke akozo ye ni, mbi fa na ala ye so mbi nga mbi wara: Christ akui ndali ti asiokpari ti e alingbi na tënë ti Mbeti ti Nzapa. Biani a lu lo, na a zingo lo na kuâ na ota lango ni a lingbi na tënë ti Mbeti ti Nzapa. Lo si na Céphas, na pekoni lo si na adisciple bale-oko na use. Na pekoni, lo si na aita ahon ngbangbo oku na ngoi oko; mingi ti aita so angbâ na fini juska laso, me ambeni akui awe. Na peko ti ye so, lo si na Jacques, nga na pekoni lo si na abazengele kue. Me ndangba ti azo ni kue so lo si na lo ayeke mbi; lo si na mbi tongana zo so ayeke mbeni molenge so a dü lo kozo si ngoi ti dungo lo alingbi.”—1 aCor. 15:3-8.

11. Nyen la afa so a zingo Jésus na kuâ ‘alingbi na tënë ti Mbeti ti Nzapa’?

¹¹ Kozo raison ni ayeke so ye ni asi “a lingbi na tënë ti Mbeti ti Nzapa.” Bible afa kozo awe so a yeke zingo Jésus na kuâ. Na tapande, David atene so “lo ti nzoni-kue” ti Nzapa ayeke ngbâ na yâ ti dû ti kuâ pëpe. (Diko Psaume 16:10.) Na Pentecôte ti ngu 33, bazengele Pierre afa so tënë ti prophétie so abâ Jésus, lo tene: “[David a]bâ kozoni awe zingongo ti Christ na kuâ na lo sara tënë na ndo ni, lo tene so a yeke zia lo pëpe ti ngbâ na yâ ti Hadès nga mitele ti lo ayeke buba pëpe.”—Kus. 2:23-27, 31.

12. Azo wa la abâ lani Jésus na peko ti so a zingo lo na kuâ?

¹² Use raison ni ayeke so gbâ ti azo abâ lani Jésus na pekoni so a zingo lo na kuâ. Na yâ ti alango 40 na peko ti so a zingo Jésus na kuâ, lo fa tere ti lo na adisciple ti lo na yâ ti yaka so ayeke nduru na place so a lu lani kuâ ti lo dä. Lo fa nga tere ti lo na ala na ndo ti lege ti kete kodoro so iri ni ayeke Emmaüs nga na ambeni ndo nde (Luc 24:13-15). Na angoi ni so, lo sara tënë na azo oko oko, na Pierre nga kue, nga lo sara tënë na ambeni groupe ti azo. Mbeni lâ, Jésus afa même tere ti lo na gbâ ti azo so wungo ti ala ahon 500. E lingbi ti ke pëpe so gbâ ti azo abâ lani Jésus na peko ti so a zingo lo na kuâ.

13. Tongana nyen la fango tënë so adisciple afa na bê ti ala kue afa so ala hinga biani so a zingo Jésus na kuâ?

¹³ Ota raison ni ayeke so adisciple ti Jésus afa tënë na azo na ndo ti zingongo lo na kuâ na bê ti ala kue. A sara ye ti ngangu na ala, ala bâ pasi nga ambeni awara kuâ ndali ti so ala fa tënë ti zingongo Christ na kuâ na bê ti ala kue. Gbu li ti mo na ndo ti ye so:  Tongana a zingo lani Jésus na kuâ ape, eskê Pierre ayeke zia lani fini ti lo na lê ti kuâ ti fa tënë ti zingongo Christ na kuâ na akota zo ti nzapa so ake Jésus na so aleke si a fâ lo? Pierre nga na ambeni disciple ahinga lani biani so a zingo Jésus na kuâ awe nga so lo yeke bâ ndo na ndo ti kua ti fango tënë. Na ndo ni, so a zingo Jésus na kuâ amû lege na adisciple ti lo ti hinga biani so a yeke zingo ande ala nga kue na kuâ. Na tapande, Étienne so azo afâ lo lani ahinga biani so a yeke zingo lo na kuâ.—Kus. 7:55-60.

14. Ngbanga ti nyen la e yeke na kite ape so Jésus ayeke na fini?

¹⁴ Osio raison ni ayeke so e yeke na kite oko ape so fadeso Jésus ayeke Gbia na yayu nga lo yeke Li ti congrégation ti aChrétien. Ye so asara si wungo ti atâ Chrétien angbâ ti gue na li ni. Tongana a zingo lani Jésus ape, ka a yeke duti tongaso ape. Tongana a zingo Jésus na kuâ ape, ka e yeke mä tënë ti lo lâ oko ape. Me e yeke na anzoni raison so amû lege na e ti hinga so Jésus ayeke na fini nga so lo yeke bâ ndo na ndo ti kua ti fango tënë so a yeke sara na ndo ti sese kue.

15. Tongana nyen la zingongo Jésus na kuâ amû lege na e ti fa tënë na mbeto ape?

¹⁵ Zingongo Christ na kuâ amû lege na e ti fa tënë na mbeto ape. Teti ngu 2000, awato ti Nzapa asara kua na aye nde nde ti kanga lege biani biani na kua ti fango nzoni tënë. Ala tene atënë ti mvene na ndo ti awakua ti Nzapa, ala he ala, ala sara ngangu na ala, ala sigigi na andia so ake na ala ti fa tënë, ala sara pasi na ala nga ala fâ ambeni. Me Bible atene: “Ye ti bira so azo asara ti ke mo na ni alingbi sara ye na mo pëpe.” (És. 54:17). E yeke sara pëpe mbeto ti azo so Satan ayeke sara kua na ala. Jésus ayeke na e, lo yeke mû maboko na e gi tongana ti so lo tene (Mat. 28:20). E yeke na anzoni raison so amû lege na e ti sara mbeto ape, atâa nyen la awato ti e asara ala lingbi lâ oko ape ti kanga lege na e biani biani ti fa tënë.

16, 17. (a) Tongana nyen la zingongo Jésus na kuâ asara si azo abâ so aye kue so lo fa ayeke tâ tënë? (b) Ti gue oko na Jean 11:25, ngangu wa la Nzapa amû na Jésus?

¹⁶ Zingongo Jésus na kuâ asara si azo abâ so aye kue so lo fa ayeke tâ tënë. Mbeni wandara ti Bible atene so tongana a zingo lani Jésus na kuâ ape, andâ aChrétien ayeke abuba zo so amä na bê na mbeni kota mvene. Paul atene so tongana a zingo Jésus na kuâ ape, andâ aChrétien afa tënë nga ala mä na bê gi senge senge. Nga ambaï so ayeke na yâ ti aÉvangile ayeke gi mbeni senge mbaï ti vundu so asara tënë ti mbeni koli so ayeke nzoni nga so asara ye na ndara so awato ti lo afâ lo. Me a zingo Jésus na kuâ, ye so afa so aye kue so lo fa ayeke tâ tënë.—Diko 1 aCorinthien 15:14, 15, 20.

¹⁷ Jésus atene: “Mbi yeke zingongo ti akuâ nga na fini. Zo so amä na bê na mbi, atâa lo kui, lo yeke kiri na fini.” (Jean 11:25). Tënë ti Jésus so ayeke ga ande tâ tënë biani. Jéhovah amû na Jésus ngangu ti zingo azo so ayeke wara fini na yayu nga na azo ngbundangbu mingi so ayeke wara fini ti lakue lakue na ndo ti sese. Fini ti Jésus so lo mû na sandaga nga so a zingo lo na kuâ afa so kuâ ayeke duti ande dä ape. Hingango ye so amû maboko na e ti gbu ngangu na yâ ti atara kue so ayeke si na e nga même ti sara mbeto ti kuâ ape.

18. So a zingo Jésus na kuâ amû lege na e ti hinga nyen?

¹⁸ So a zingo Jésus na kuâ amû lege na e ti hinga biani so Jéhovah ayeke fâ ande ngbanga ti azo alingbi na andia ti lo so ayeke nzoni. Paul atene na mbeni groupe ti akoli na awali so ayeke na ngbene gbata ti  Athènes, lo tene: “[Nzapa ayeke] fâ na lege ti mbilimbili ngbanga ti sese kue so azo ayeke dä na lege ti mbeni koli so lo zia lo, na lo mû mbeni tâ beku na azo kue ti zia bê dä na lege so lo zingo koli so na kuâ.” (Kus. 17:31). Nzapa azia Jésus ti duti Juge ti e, nga e lingbi ti hinga biani so lo yeke fâ ande ngbanga na lege ni nga na ndoye.—Diko Ésaïe 11:2-4.

19. So e mä na bê so a zingo Christ na kuâ apusu e ti sara nyen?

¹⁹ So e mä na bê so a zingo Jésus na kuâ apusu e ti sara ye so bê ti Nzapa aye. Tongana Jésus amû fini ti lo na sandaga ape nga a zingo lo ape, ka e yeke ngbâ na gbe ti ngbanga ti siokpari na kuâ (aRom. 5:12; 6:23). Tongana a zingo Jésus na kuâ ape, e lingbi ti tene: “E te na e nyon ngbanga ti so kekereke e yeke kui kuingo.” (1 aCor. 15:32). Me a yeke ye so agbu bê ti e la ape. E ye mingi beku ti zingongo akuâ nga e yeke na anzoni raison ti sara ye alingbi na afango lege ti Jéhovah na yâ ti aye kue.

20. So Nzapa azingo Jésus na kuâ afa kota ti Nzapa tongana nyen?

²⁰ So Jéhovah azingo Jésus na kuâ afa biani kota ti lo so ‘aga zo ti futango azo so ayeke gi lo ngangu.’ (aHéb. 11:6). Jéhovah asara kua na ngangu nga na ndara ti lo ti zingo Jésus nga ti mû na lo fini so alingbi ti hinga kuâ ape na yayu. Na ndo ni, Nzapa afa so lo yeke na ngangu ti sara si aye so lo tene aga tâ tënë. Na popo ti aye so, e yeke wara prophétie ti Jéhovah so asara tënë ti mbeni “hale” so ayeke sara ande si azo kue ahinga so Jéhovah la ayeke na droit ti komande dunia kue. Ti tene prophétie so aga tâ tënë, a lingbi Jésus akui nga a zingo lo na kuâ.—Gen. 3:15.

21. Beku ti zingongo azo na kuâ ayeke ga ande na mo anzoni ye wa?

²¹ E mû merci mingi na Jéhovah so amû na e tâ beku ti zingongo akuâ. Bible atene: “Bâ, tente ti Nzapa ayeke na azo, Nzapa ayeke sara ande kodoro na ala, na ala yeke duti azo ti lo. Nga Nzapa wani ayeke duti ande na ala. Fade lo yeke mbô ngu ti lê kue na lê ti ala, kuâ ayeke duti ande dä mbeni pëpe; mua, wala toto, wala pasi ayeke duti dä mbeni pëpe. Angbene ye ni ahon ti ala awe.” A sara tënë ti anzoni ye so na bazengele Jean nga a tene na lo, a tene: “Mo sû atënë so na mbeti, ngbanga ti so atënë so ayeke atënë so a lingbi ti zia bê dä nga ayeke tâ tënë.” Zo wa la afa peko ti atënë so ayeke na yâ ti mbeti ti Apocalypse so na Jean zo wa? A yeke Jésus Christ so a zingo lo na kuâ.—Apoc. 1:1; 21:3-5.