1, 2. (a) I yini leswi varhangeri va vukhongeri a va lava ku swi tiva, naswona Petro u va hlamule njhani? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.) (b) I yini lexi endleke leswaku Petro a va ni xivindzi hi nkarhi wolowo?

MAVHIKI ma nga ri mangani endzhaku ka loko Yesu a dlayiwile, muapostola Petro u langutane ni ntlawa wa vavanuna lava a va chavisa va tlhela va va ni tihanyi. A va ri varhangeri va vukhongeri va Vayuda lava a va ri ni nkucetelo lowukulu—vavanuna lava va kunguhateke leswaku Yesu a dlayiwa. Vavanuna lava a va lava leswaku Petro a va hlamusela kahle. Petro a a hanyise wanuna loyi a a tswariwe a lamarile, kutani a va lava ku tiva leswaku u ma kume kwihi matimba yo n’wi hanyisa ni leswaku u n’wi hanyise hi vito ra mani. Muapostola loyi u hlamule hi xivindzi a ku: “Hi vito ra Yesu Kreste wa Munazareta, loyi mi n’wi beleleke kambe loyi Xikwembu xi n’wi pfuxeke eka lava feke, munhu loyi u yime laha mahlweni ka n’wina a ri loyi a hanyeke hikwalaho ka yena.”—Mint. 4:5-10.

² Mavhiki ma nga ri mangani lama hundzeke, Petro a a landzule Yesu kanharhu hikwalaho ko chava. (Mar. 14:66-72) I yini lexi endleke leswaku a va ni xivindzi loko a ri emahlweni ka varhangeri va vukhongeri? Hambileswi moya lowo kwetsima wu n’wi pfuneke swinene, kambe Petro a a tiyiseka leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni. I yini lexi endleke muapostola loyi a tiyiseka swinene leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni? Naswona ha yini na hina hi nga tiyisekaka ku fana na yena?

3, 4. (a) Hi vahi vanhu lava pfuxiweke emahlweni ka ku va vaapostola va Yesu va velekiwa? (b) I vamani vanhu lava pfuxiweke hi Yesu?

 ³ Mhaka ya ku pfuxiwa ka vafi a yi nga ri yintshwa eka vaapostola va Yesu; vanhu van’wana a va tshame va pfuxiwa eku feni emahlweni ka ku va vona va velekiwa. A va swi tiva leswaku Xikwembu a xi nyike muprofeta Eliya na muprofeta Elixa matimba yo endla masingita wolawo. (1 Tih. 17:17-24; 2 Tih. 4:32-37) Wanuna un’wana la feke u tshame a pfuka eku feni loko ntsumbu wa yena wu lahliwe esirheni ivi wu khumba marhambu ya Elixa. (2 Tih. 13:20, 21) Vakreste vo sungula a va ti tshemba timhaka leti ta le Matsalweni, tanihi leswi na hina hi tshembaka leswaku Rito ra Xikwembu i ntiyiso.

⁴ A swi kanakanisi leswaku hinkwerhu ka hina hi khumbeke swinene loko hi hlaya hi timhaka ta vanhu lava Yesu a va pfuxeke eku feni. Loko a pfuxe n’wana wa noni wa jaha loyi o va yexe, noni yoleyo yi fanele yi hlamarile. (Luka 7:11-15) Siku rin’wana, Yesu u pfuxe n’wana wa nhwanyana loyi a a ri ni malembe ya 12. Anakanya ndlela leyi vatswari vakwe lava a va ri ni gome va faneleke va tsake va tlhela va hlamala ha yona loko n’wana wa vona a pfuxiwa eku feni! (Luka 8:49-56) Naswona vanhu lava voneke ku pfuxiwa ka Lazaro va fanele va tsake swinene loko va n’wi vona a huma esirheni a ri karhi a hanya naswona a hanye kahle!—Yoh. 11:38-44.

5. Ku pfuxiwa ka Yesu a ku hambane njhani ni ka vanhu lava pfuxiweke emahlweni ka yena?

⁵ Vaapostola a va swi tiva leswaku ku pfuxiwa ka Yesu eku feni a ku hambanile ni ka vanhu lava pfuxiweke emahlweni ka yena. Vanhu volavo va pfuxiwe va ri ni mimiri ya nyama naswona va tlhele va fa. Yesu u pfuxiwe a ri ni miri wa moya lowu nga onhakiki. (Hlaya Mintirho 13:34.) Petro u tsale leswaku Yesu ‘u dlayiwe a ri wa nyama, kambe u hanyisiwe a ri wa moya.’ Ku tlula kwalaho, “u le vokweni ra xinene ra Xikwembu, hikuva u khome ndlela a ya etilweni; naswona tintsumi, valawuri ni vaungameri va vekiwe ehansi ka yena.” (1 Pet. 3:18-22) Ku pfuxiwa ka vafi loku endlekeke emahlweni ka ku va Yesu a pfuxiwa a ku hlamarisa, kambe ku pfuxiwa ka yena a ku ri singita lerikulu ku ma tlula hinkwawo.

6. Ku pfuxiwa ka Yesu ku va khumbe njhani vadyondzisiwa va yena?

⁶ Ku pfuxiwa ka Yesu eku feni ku va khumbe swinene vadyondzisiwa va yena. A a pfuxiwile eku feni, ku hambana ni leswi valala va yena a va anakanya swona. Yesu a a pfuxiwe a ri munhu wa moya la nga ni matimba loyi ku nga riki na munhu wa nyama loyi a nga n’wi vavisaka. Ku pfuxiwa ka yena a ku kombisa leswaku a a ri N’wana wa Xikwembu, naswona leswi vadyondzisiwa va yena a va yi tiva mhaka yoleyo swi endle leswaku gome lerikulu leri a va ri na rona ri siviwa hi ntsako lowukulu. Ku tlula kwalaho, ku chava ka vona ku siviwe hi xivindzi. Ku pfuxiwa ka Yesu eku feni a ku ri ka nkoka swinene eka xikongomelo xa Yehovha ni le ka mahungu lamanene lawa a va ma chumayela hi xivindzi etindhawini to hambana-hambana.

7. Yesu u endla yini namuntlha, naswona ku tlakuka swivutiso swihi?

⁷ Leswi hi nga malandza ya Yehovha, ha swi tiva leswaku Yesu a a nga ri munhu wa nkoka ntsena. Wa hanya naswona u kongomisa ntirho wo chumayela emisaveni hinkwayo. Leswi Yesu Kreste a nga Hosi leyi fumaka ya Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni, ku nga ri khale u ta herisa vuhomboloki emisaveni kutani a yi hundzula yi va paradeyisi laha vanhu va nga ta hanya hilaha ku nga heriki. (Luka 23:43) Loko Yesu a a nga pfuxiwanga eku feni, swilo sweswo hinkwaswo a swi nga ta koteka. Kutani, ha yini hi nga tiyisekaka leswaku u pfuxiwile eku feni? Kahle-kahle, ku pfuxiwa ka yena eku feni ku hi vuyerisa njhani?

8, 9. (a) Ha yini varhangeri va vukhongeri va Vayuda va kombele leswaku sirha ra Yesu ri rindziwa? (b) Ku humelele yini loko vavasati va fika esirheni?

⁸ Endzhaku ka loko Yesu a dlayiwile, vaprista  lavakulu ni Vafarisi va ye eka Pilato kutani va fika va ku: “Nkulukumba, hi tsundzuke leswaku muxisi loyi u vule leswi loko a ha hanya, ‘Endzhaku ka masiku manharhu ndzi ta pfuxiwa.’ Hikokwalaho lerisa leswaku sirha ri sirheleriwa ku fikela siku ra vunharhu, leswaku vadyondzisiwa vakwe va nga tshuki va ta va ta n’wi yiva ivi va byela vanhu va ku, ‘U pfuxiwile eka lava feke,’ kutani vuxisi lebyo hetelela byi ta biha ngopfu ku tlula lebyo sungula.” Pilato a ku eka vona: “Mi ni varindzi. Fambani mi ya ri sirhelela hilaha mi tivaka hakona.” Va endle tano.—Mat. 27:62-66.

⁹ Ntsumbu wa Yesu a wu lahliwe esirheni leri kovotliweke eribyeni lerikulu leri a ri pfariwa hi ribye lerikulu. Varhangeri va vukhongeri va Vayuda a va lava leswaku Yesu a tshama esirheni rolero hilaha ku nga heriki. Kambe Yehovha a a ri ni langutelo leri hambaneke ni rolero. Loko Mariya wa Magadala na Mariya lowun’wana va ye esirheni hi siku ra vunharhu, va kume ribye ri khunguluxiwile naswona ntsumi yi tshame ehenhla ka rona. Ntsumi yi byele vavasati volavo leswaku va languta endzeni ka sirha kutani va swi vona leswaku a ri nga ri na nchumu. Ntsumi yi te: “A nga kona laha, hikuva u pfuxiwile.” (Mat. 28:1-6) Yesu a a pfuxiwile eku feni!

10. Hi byihi vumbhoni lebyi Pawulo a byi nyikeleke bya leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni?

¹⁰ Swilo leswi endlekeke eka masiku ya 40 lama landzeleke a swi tiyisekisa leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni. Loko a katsakanya vumbhoni byolebyo, muapostola Pawulo u tsalele Vakorinto a ku: “Exikarhi ka swilo swo sungula leswi na mina ndzi swi amukeleke, ndzi hundzisele eka n’wina leswaku Kreste u fele swidyoho swa hina hi ku ya hi Matsalwa; ni leswaku u lahliwile, ina, leswaku u pfuxiwile esikwini ra vunharhu hi ku ya hi Matsalwa; ni leswaku u humelele eka Khefasi, ivi a humelela eka lava 12. Endzhaku ka sweswo u humelele eka vamakwerhu vo tlula 500 hi nkarhi wun’we, lava vo tala va vona va ha riki kona nisweswi, kambe van’wana va etlele eku feni. Endzhaku ka sweswo u humelele eka Yakobo, kutani a humelela eka vaapostola hinkwavo; kambe eku heteleleni ka hinkwaswo u humelele ni le ka mina, tanihi le ka munhu la velekiweke ku nga si fika nkarhi wa kona.”—1 Kor. 15:3-8.

11. Ku pfuxiwa ka Yesu ku endleke “hi ku ya hi Matsalwa” hi ndlela yihi?

¹¹ Xivangelo xo sungula lexi endlaka hi swi tiva leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni, hi leswaku ku pfuxiwa ka yena ku endleke “hi ku ya hi Matsalwa.” Rito ra Xikwembu ri profete hi ku pfuxiwa ka yena eku feni. Hi xikombiso, Davhida u tsale leswaku “la tshembekeke” ngopfu wa Xikwembu a nge tshikiwi eSheol. (Hlaya Pisalema 16:10.) Hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E., muapostola Petro u tirhise marito wolawo ya vuprofeta eka Yesu, a ku: “[Davhida] u swi vone ka ha ri emahlweni a tlhela a vulavula hi ku pfuxiwa ka Kreste eka lava feke, leswaku a nga tshikiwanga eHayidesi naswona nyama yakwe a yi ku vonanga ku onhaka.”—Mint. 2:23-27, 31.

12. I vamani lava voneke Yesu la pfuxiweke eku feni?

¹² Xivangelo xa vumbirhi lexi endlaka hi swi tiva leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni, hi leswaku hi ni vumbhoni bya timbhoni to tala leti swi voneke hi mahlo. Ku ringana masiku ya 40, Yesu la pfuxiweke eku feni u humelele eka vadyondzisiwa va yena entangeni laha sirha ra yena a ri ri kona swin’we ni le ndleleni yo ya aEmawusi ni le tindhawini tin’wana. (Luka 24:13-15) Hi minkarhi yoleyo, u vulavule ni vanhu vo hambana-hambana ku katsa na Petro a tlhela a vulavula ni mintlawa ya vanhu. Phela, Yesu la pfuxiweke eku feni u humelele kan’we eka ntshungu wa vanhu vo tlula 500. A hi nge yi honisi mhaka ya leswaku vanhu vo tala swinene va n’wi vonile Yesu la pfuxiweke eku feni.

13. Ku hiseka ka vadyondzisiwa ku swi kombise njhani leswaku a va khorwiseka leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni?

¹³ Xivangelo xa vunharhu lexi endlaka hi swi tiva leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni, i ndlela leyi vadyondzisiwa va yena va swi hisekeleke ha yona ku chumayela ha kona. Ku chumayela ka  vona hi ku hiseka malunghana ni ku pfuxiwa ka Kreste eku feni swi endle leswaku va xanisiwa va tlhela va dlayiwa. Loko ku ri leswaku Yesu a a nga pfuxiwanga eku feni, xana Petro a a ta veka vutomi byakwe ekhombyeni a chumayela hi ku pfuxiwa ka Kreste eka varhangeri va vukhongeri, lava a va venga Yesu va tlhela va kunguhata leswaku a dlayiwa? Petro ni vadyondzisiwa lavan’wana a va khorwiseka leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni naswona u kongomisa ntirho wo chumayela. Ku tlula kwalaho, ku pfuxiwa ka Yesu eku feni a ku tiyisekisa valandzeri va yena leswaku na vona va ta pfuxiwa eku feni. Hi xikombiso, Stefano u fe a khorwiseka leswaku ku ta va ni ku pfuxiwa ka vafi.—Mint. 7:55-60.

14. Ha yini u tshemba leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni?

¹⁴ Xivangelo xa vumune lexi endlaka hi swi tiva leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni, hi leswaku hi ni vumbhoni bya leswaku wa fuma sweswi tanihi Hosi naswona i Nhloko ya vandlha ra Vukreste. Vukreste byi le ku kuleni hikwalaho ka sweswo. Xana sweswo a swi ta endleka loko Yesu a a nga pfuxiwanga eku feni? Entiyisweni, kumbexana a hi ta va hi nga tivi nchumu ha yena loko a a nga pfuxiwanga eku feni. Kambe hi ni swivangelo leswi twalaka swo tshemba leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni naswona u le ku hi kongomiseni loko hi ri karhi hi chumayela mahungu lamanene emisaveni hinkwayo.

15. Ha yini ku pfuxiwa ka Yesu eku feni ku hi endla hi chumayela hi xivindzi?

¹⁵ Ku pfuxiwa ka Kreste eku feni ku hi endla hi chumayela hi xivindzi. Ku ringana malembe ya 2 000, valala va Xikwembu va ringete ku tirhisa tindlela to hambana-hambana to homboloka leswaku va herisa ntirho wo chumayela mahungu lamanene, to tanihi vugwinehi, ku sandza, madzolonga, ku yirisiwa, ku xanisiwa ni ku dlayiwa. Kambe, ‘ku hava tlhari leri endleriweke ku hi hlasela’ leri yimiseke ntirho wa hina wo chumayela hi Mfumo ni wo endla vadyondzisiwa. (Esa. 54:17) A hi va chavi valandzeri kumbe mahlonga ya Sathana. Yesu u na hina, wa hi seketela hilaha a tshembiseke hakona. (Mat. 28:20) Hi ni swivangelo leswi twalaka swa ku nga chavi hikuva hambiloko valala va hina vo endla yini, a va nge swi koti ku hi tshikisa ntirho wa hina.

16, 17. (a) Ku pfuxiwa ka Yesu eku feni ku swi tiyisekisa njhani leswi a swi dyondziseke? (b) Hi ku ya hi Yohane 11:25, Xikwembu xi nyike Yesu matimba yo endla yini?

¹⁶ Ku pfuxiwa ka Yesu eku feni ku tiyisekisa hinkwaswo leswi a swi dyondziseke. Pawulo u tsale leswaku loko Kreste a a nga pfuxiwanga eku feni, Vukreste ni ku chumayela a swi ta va swa hava. Mukambisisi un’wana wa Bibele u tsarile: “Loko Kreste a nga pfuxiwanga eku feni, . . . Vakreste i swiphukuphuku leswi pfumelaka mavunwa lamakulu.” Loko Yesu a a nga pfuxiwanga eku feni, rungula ra Tievhangeli a ri ta va ri ri mhaka leyi khomisaka gome ntsena ya wanuna wo lulama a tlhela a tlhariha loyi a dlayiweke hi valala va yena. Kambe Kreste u pfuxiwile eku feni, a tiyisekisa leswaku hinkwaswo leswi a a swi dyondzisa a swi ri ntiyiso, ku katsa ni leswi a swi vuleke malunghana ni vumundzuku.—Hlaya 1 Vakorinto 15:14, 15, 20.

¹⁷ Yesu u te: “Hi mina ku pfuka ni vutomi. Loyi a kombisaka ripfumelo eka mina, hambiloko a fa, u ta hanya.” (Yoh. 11:25) Xitshembiso xolexo xi ta hetiseka hakunene. Yehovha u nyike Yesu matimba yo pfuxa lava nga ta va swivumbiwa swa moya etilweni ni vanhu va tibiliyoni lava nga ta pfuxiwa va ri ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni. Gandzelo ra Yesu ni ku pfuxiwa ka yena eku feni swi tiyisekisa leswaku rifu a ri nge he vi kona. Xana ku tiva mhaka yoleyo a swi ku nyiki matimba yo tiyisela ndzingo wihi na wihi hambi ku ri rifu hi xivindzi?

18. Ku pfuxiwa ka Yesu eku feni ku tiyisekisa yini?

¹⁸ Ku pfuxiwa ka Yesu eku feni ka hi tiyisekisa leswaku vaaki va laha misaveni va ta avanyisiwa hi ku ya hi milawu ya rirhandzu ya Yehovha. Loko Pawulo a vulavula ni ntlawa wa vavanuna ni vavasati  le Atena wa khale, u te: “[Xikwembu xi] ni xikongomelo xo avanyisa misava leyi akiweke hi ku lulama hi wanuna loyi xi n’wi vekeke, naswona xi nyike xitiyisekiso eka vanhu hinkwavo hi ku n’wi pfuxa eka lava feke.” (Mint. 17:31) Yesu i Muavanyisi la vekiweke hi Xikwembu naswona hi nga tiyiseka leswaku u ta avanyisa hi ndlela yo lulama ni ya rirhandzu.—Hlaya Esaya 11:2-4.

19. Ku pfumela eku pfuxiweni ka Kreste eku feni ku hi khumba njhani?

¹⁹ Ku pfumela mhaka ya leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni swi hi susumetela ku endla ku rhandza ka Xikwembu. Loko Yesu a a nga nyikelanga hi vutomi bya yena a tlhela a pfuxiwa eku feni, a hi ta tshama hi ri vadyohi hi tlhela hi fa. (Rhom. 5:12; 6:23) Loko Yesu a a nga pfuxiwanga eku feni, na hina a hi ta ku: “A hi dyeni hi nwa, hikuva mundzuku hi ta fa.” (1 Kor. 15:32) Kambe a hi dzikisi mianakanyo ya hina emhakeni ya ku tiphina hi vutomi. Ku ri na sweswo, hi wu teka wu ri wa nkoka ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi naswona hi ni swivangelo leswi twalaka swo yingisa nkongomiso wa Yehovha eka swilo hinkwaswo.

20. Ku pfuxiwa ka Yesu eku feni i vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi tlakukile swinene hi ndlela yihi?

²⁰ Ku pfuxiwa ka Kreste eku feni i vumbhoni bya leswaku Yehovha u tlakukile swinene naswona i “muhakeri wa lava va [n’wi] lavaka hi mbilu hinkwayo.” (Hev. 11:6) Yehovha u tirhise matimba ni vutlhari lebyikulu loko a pfuxa Yesu eku feni leswaku a ya hanya etilweni a ri xivumbiwa lexi nga fiki! Ku tlula kwalaho, Xikwembu xi kombise vuswikoti bya xona byo hetisisa switshembiso swa xona hinkwaswo. Switshembiso swa kona swi katsa xitshembiso xa vuprofeta xa Xikwembu, xa leswaku “mbewu” yo hlawuleka a yi ta hetisisa xiphemu xa nkoka eku lulamiseni ka mphikamakaneta ya loyi a nga ni mfanelo yo lawula vuako hinkwabyo. Leswaku xitshembiso xolexo xi hetiseka, Yesu a a fanele a fa kutani a pfuxiwa eku feni.—Gen. 3:15.

21. Ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi wu ku vuyerisa njhani?

²¹ Xana a wu n’wi nkhensi Yehovha, loyi a hi nyikeke ntshembo lowu tiyeke wa ku pfuxiwa ka vafi? Matsalwa ma hi nyika xitiyisekiso lexi: “Waswivo! Ntsonga wa Xikwembu wu le vanhwini, xi ta tshama na vona, naswona vona va ta va vanhu va xona. Xikwembu hi xiviri xi ta va na vona. Kutani xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona. Swilo swo sungula swi hundzile.” Xitshembiso xolexo lexi tsakisaka xi byeriwe muapostola Yohane wo tshembeka, loyi a byeriweke leswi: “Tsala, hikuva marito lawa ma tshembekile, i ya ntiyiso.” I mani la hundziseleke nhlavutelo leyi leyi huhuteriweke eka Yohane? I Yesu Kreste la pfuxiweke eku feni.—Nhlav. 1:1; 21:3-5.