1, 2. (a) Kasi ŵalongozgi ŵanyake ŵa chisopa ŵakakhumbanga kumanya vichi? Kasi Petrosi wakazgora wuli? (Wonani chithuzithuzi chakwamba.) (b) Kasi ntchivichi icho chikawovwira Petrosi kuti waŵe na chikanga pa nyengo iyi?

MAZUŴA ghachoko waka pamanyuma pa nyifwa ya Yesu, mpositole Petrosi wakakumana na ŵanthu ŵakofya kweniso ŵakali. Ŵakaŵa ŵalongozgi ŵa chisopa cha Chiyuda. Ŵanthu aŵa ndiwo ŵakakomeska Yesu. Petrosi wakachizga munthu uyo wakaŵa wakupendera kufuma apo wakababikira. Ntheura, iwo ŵakakhumbanga kuti Petrosi waŵalongosolere uko kukafuma nkhongono izo wakachizgira munthu uyu. Kweniso ŵakakhumbanga kumanya kuti Petrosi wakachita ivi mu zina la njani. Mwachikanga, mpositole Petrosi wakazgora kuti: ‘Mu zina la Yesu Khristu Munazarete, uyo imwe mukamupayika kweni uyo Chiuta wakamuwuska ku ŵakufwa, mwa iyo uyu, munthu uyu wakwimilira pano panthazi pinu wali makoraghene.’—Mil. 4:5-10.

² Pambere ivi vindachitike, Petrosi wakakana Yesu katatu chifukwa cha wofi. (Mrk. 14:66-72) Kasi ntchivichi icho chikamovwira kuti waŵe na chikanga pa nyengo iyi panthazi pa ŵalongozgi ŵa chisopa? Mzimu utuŵa  ukamovwira. Kweniso Petrosi wakaŵa na chigomezgo chakukhora chakuti Yesu wakawuskika nadi. Chifukwa wuli mpositole uyu wakagomezga kuti Yesu ngwamoyo? Chifukwa wuli nase tikwenera kuŵa na chigomezgo ichi?

3, 4. (a) Kasi mbanthu ŵalinga awo ŵakawuskika pambere ŵapositole ŵa Yesu ŵandababike? (b) Kasi Yesu wakawuska anjani?

³ Fundo yakuti ŵakufwa ŵangaŵaso ŵamoyo yikaŵa yachilendo yayi ku ŵapositole ŵa Yesu. Pambere iwo ŵandababike, ŵanthu ŵanji ŵakaŵa kuti ŵawuskikapo kale. Ŵakamanyanga kuti Chiuta wakapeleka nkhongono zakuwuskira ŵakufwa kwa ntchimi Eliya na Elisha. (1 Mathe. 17:17-24; 2 Mathe. 4:32-37) Kweniso munthu wakufwa wakawuka thupi lake likati lakhwaska viwangwa vya Elisha mu dindi. (2 Mathe. 13:20, 21) Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakagomezganga nkhani za mu Malemba izi umo ise tikugomezgera kuti Mazgu gha Chiuta ngaunenesko.

⁴ Tose tikwenera kuti tikuchontheka mtima chomene para tikuŵazga nkhani zakukhwaskana na umo Yesu wakawuskira ŵakufwa. Chokoro chikwenera kuti chikazizwa chomene Yesu wati wawuska mwana wake yumoza pera. (Luka 7:11-15) Nyengo yinyake, Yesu wakawuska msungwana wa vyaka 12. Ghanaghanirani waka umo ŵapapi ŵake, ŵeneawo pakwamba ŵakaŵa na chitima, ŵakakondwera na kuzizwa kuwona mwana wawo wawuskika. (Luka 8:49-56) Kweniso ŵanthu awo ŵakaŵapo apo Lazaro wakawuskikanga ŵakwenera kuti ŵakakondwa chomene ŵati ŵamuwona wakufuma mu dindi.—Yoh. 11:38-44.

5. Kasi chiwuka cha Yesu chikupambana wuli na viwuka ivyo vikachitika pambere iyo wandawuskike?

⁵ Ŵapositole ŵakamanya kuti chiwuka cha Yesu chikaŵa chakupambana na viwuka ivyo vikachitika pambere iyo wandawuskike. Ŵanthu ŵanji awo ŵakawuskika ŵakawuka na mathupi gha wunthu ndipo pakati pajumpha nyengo ŵakafwaso. Kweni Yesu wakawuskika na thupi lauzimu ilo likuvunda chara. (Ŵazgani Milimo 13:34.) Petrosi wakalemba kuti Yesu “wakakomeka mu thupi, kweni wakazgoka wamoyo mu mzimu.” Kweniso ‘wali ku woko lamalyero la Chiuta, pakuti wakaluta kuchanya; ndipo ŵangelo na mazaza na nkhongono vikalambikika kwa iyo.’ (1 Pet. 3:18-22) Viwuka ivyo vikachitika kumanyuma vikaŵa vyakukondweska kweniso vyakuzizwiska, ndipouli chiwuka cha Yesu chikuluska vyose.

6. Kasi chiwuka cha Yesu chikaŵawovwira wuli ŵasambiri ŵake?

⁶ Chiwuka cha Yesu chikaŵawovwira chomene ŵasambiri ŵake. Wakaŵa wamoyo nangauli ŵalwani ŵake ŵakagomezganga kuti wandawuke. Yesu wakaŵa wamoyo, munthu wankhongono wauzimu uyo ŵanthu ŵangamukomaso yayi. Chiwuka chake chikalongora kuti wakaŵa nadi Mwana wa Chiuta. Chifukwa chakuti ŵakamanya kuti Yesu ngwamoyo, ŵasambiri ŵake ŵakakondwa chomene. Kweniso m’malo mwa kuŵa na wofi, ŵakaŵa na chikanga. Chiwuka cha Yesu ntchakuzirwa chomene pakufiska khumbo la Yehova ndiposo pa mulimo wa kupharazga makani ghawemi pa charu chose.

7. Kasi Yesu wakuchita vichi panyengo yasono? Kasi pali mafumbo wuli?

⁷ Pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova, tikumanya kuti Yesu wakaŵa waka munthu mukuru yayi. Iyo ngwamoyo ndipo wakulaŵilira mulimo wa kupharazga uwo ukuchitika pa charu chose. Pakuti Yesu Khristu ni Themba la Ufumu wa Chiuta kuchanya, iyo wazamuwuskapo uheni wose pa charu chapasi na kuchisintha kuŵa paradiso. Mu paradiso, ŵanthu ŵazamukhala kwamuyirayira. (Luka 23:43) Vyose ivi mphanyi vyanguzakachitika yayi Yesu walekenge kuwuskika. Ipo kasi tili na vifukwa wuli vyakugomezgera  kuti wakawuskika nadi? Kasi chiwuka cha Yesu chikutovwira wuli?

8, 9. (a) Chifukwa wuli ŵalongozgi ŵa chisopa cha Chiyuda ŵakapempha Pilato kuti ŵavikilire dindi? (b) Kasi ntchivichi icho chikachitika ŵanakazi ŵakati ŵiza pa dindi?

⁸ Yesu wakati wakomeka, ŵalara ŵa ŵasofi na Ŵafarisi ŵakaluta kwa Pilato na kumuphalira kuti: ‘Dada, takumbuka kuti wakupusika yura apo wakaŵa wamoyo wakati, “Pamanyuma pa mazuŵa ghatatu, nizamuwuskika.” Ntheura langurani kuti dindi livikilirike mpaka zuŵa lachitatu, mwakuti ŵasambiri ŵake ŵaleke kwiza na kumwiba na kuyowoya ku ŵanthu kuti, “Wali kuwuskika ku ŵakufwa!” ndipo upusikizgi waumaliro uwu uŵenge uheni chomene kuluska wakwamba.’ Pakuzgora, Pilato wakati kwa iwo: “Muli nawo ŵalinda. Lutani mukalivikilire umo mukumanyira.” Ndipo ndimo ŵakachitira.—Mat. 27:62-66.

⁹ Thupi la Yesu likasungika mu dindi ilo ŵakachita kujoba libwe ndipo ŵakajalapo chilibwe chikuru. Ŵalongozgi ŵa chisopa cha Chiyuda ŵakakhumbanga yayi kuti Yesu wawuke. Kweni ili ndilo likaŵa khumbo la Yehova yayi. Mariya wa ku Magadala na Mariya munyake ŵakati ŵiza ku dindi pa zuŵa lachitatu, ŵakasanga kuti libwe lasezgekera palwande ndipo mungelo wakhalapo. Mungelo wakaphalira ŵanakazi kuti ŵalingizge mu dindi kuti ŵawone kuti Yesu mukaŵavya nadi. Mungelo wakati: ‘Wali pano chara, pakuti wali kuwuskika.’ (Mat. 28:1-6) Nadi, Yesu wakawuskika.

10. Kasi Paulosi wakayowoya fundo wuli izo zikulongora kuti Yesu wakawuskika nadi?

¹⁰ Ivyo vikachitika mu mazuŵa 40 pamanyuma pakuti Yesu wawuskika ukaŵa ukaboni wakuti wakawuka nadi. Pakulongosora mwakudumura vinthu ivi, mpositole Paulosi wakati: ‘Nkhapeleka kwa imwe, pa vinthu vyakwamba, icho nane nkhapokera, chakuti Khristu wakafwira zakwananga zithu mwakuyana na Malemba; ndiposo kuti wakasungika, enya, kuti wakawuskika pa zuŵa lachitatu mwakuyana na Malemba; kweniso kuti wakawonekera kwa Kefase, kufuma apo ku khumi na ŵaŵiri. Pamanyuma wakawonekera ku ŵabali ŵakujumpha mahandiredi ghankhondi pa nyengo yimoza, ŵanandi ŵa iwo ŵachalipo, kweni ŵanji ŵali kugona tulo mu nyifwa. Pamanyuma wakawonekera kwa Yakobe, kufuma apo ku ŵapositole wose; kweni paumaliro wa wose wakawonekeraso kwa ine nga nkhwa wakubabika muteta.’—1 Kor. 15:3-8.

11. Chifukwa wuli tikuti chiwuka cha Yesu chikachitika “mwakuyana na Malemba”?

¹¹ Chakwamba, chiwuka cha Yesu chikachitika “mwakuyana na Malemba.” Mazgu gha Chiuta ghakayowoyerathu kuti Yesu wazamuwuskika. Mwachiyelezgero, Davide wakalemba kuti “mutuŵa” wa Chiuta wasidikenge mu Dindi yayi. (Ŵazgani Salmo 16:10.) Pa zuŵa la Pentekoste mu 33 C.E., mpositole Petrosi wakati uchimi uwu ukafiskika pa Yesu, wakati: ‘[Davide] wakawonerathu ndipo wakayowoya vya chiwuka cha Khristu, kuti wakasidika mu Hadesi chara nesi thupi lake kuti likawona kuvunda chara.’—Mil. 2:23-27, 31.

12. Kasi mbanjani awo ŵakawona Yesu wakati wawuskika?

¹² Chachiŵiri, ŵanthu ŵanandi ŵakamuwona Yesu wakati wawuskika. Kwa mazuŵa 40, Yesu uyo wakawuskika wakawonekera ku ŵasambiri ŵake mu munda uwo mukaŵa dindi kweniso pa nthowa yakuya ku Emausi na kunyake. (Luka 24:13-15) Pa nyengo izi, wakayowoya na ŵanthu nga ni Petrosi na ŵanyake ŵanandi. Nadi, nyengo yinyake Yesu wakawonekera ku wumba wa ŵanthu ŵakujumpha 500. Ukaboni wa ŵanthu ŵanandi ntheura, ungasuskika yayi.

13. Kasi mwamphu wa ŵasambiri ukalongora wuli kuti ŵakasimikizganga kuti Yesu wakawuskika?

 ¹³ Chachitatu, ni mwamphu uwo ŵasambiri ŵake ŵakaŵa nawo pakupharazga chiwuka ichi. Chifukwa chakuti ŵakapharazganga chiwuka cha Khristu mwamwamphu, ŵakatambuzgikanga, kusuzgika, na kukomeka. Usange Yesu wakawuskika nadi yayi, panji usange uŵenge waka utesi, Petrosi mphanyi wakaŵika umoyo wake pa ngozi yayi kupharazga chiwuka cha Khristu ku ŵalongozgi ŵa chisopa awo ŵakatinkhanga Yesu na kumukomeska. Petrosi na ŵasambiri ŵanyake ŵakasimikizga kuti Yesu wakaŵa wamoyo ndipo wakalongozganga mulimo wa Chiuta. Kweniso chiwuka cha Yesu chikasimikizgira ŵalondezgi ŵake kuti nawo ŵazamuwuskika. Mwachiyelezgero, Stefano wakafwa na chigomezgo chakuti kuzamuŵa chiwuka cha ŵakufwa.—Mil. 7:55-60.

14. Chifukwa wuli tikugomezga kuti Yesu ngwamoyo?

¹⁴ Chachinayi ntchakuti tili na ukaboni wakuti panyengo yasono Yesu ni Themba kuchanya kweniso ni Mutu wa mpingo waunenesko. Ukaboni wa fundo iyi ngwakuti chisopa chaunenesko chikulutilira kukura. Kasi ivi mphanyi vikuchitika Yesu walekenge kuwuskika? Nakuti panji mphanyi tindapulikepo vya iyo walekenge kuwuskika. Kweni tili na vifukwa vyakukwana vyakugomezgera kuti Yesu ngwamoyo ndipo sono wakutilongozga apo tikupharazga makani ghawemi kulikose.

15. Yowoyani ukaboni uwo ukulongora kuti Yesu wali kuwuskika ndipo wakutovwira kuti tipharazgenge mwachikanga?

¹⁵ Chiwuka cha Yesu chikutovwira kuti tipharazgenge mwachikanga. Kwa vyaka 2,000 ŵalwani ŵa Chiuta ŵayezgayezga kuti ŵamazge mulimo wa kupharazga makani ghawemi. Ŵakugwiliskira ntchito ŵakugaluka, ŵakugoska, vivulupi, kukanizga mulimo withu, kutitambuzga, na kutikoma. Ndipouli, “palije homwa ilo lafulikira” ise, ilo lili kwimiskapo mulimo withu wa kupharazga Ufumu na kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri. (Yes. 54:17, 18) Tikopa ŵateŵeti ŵa Satana chara. Yesu wali nase, wakutivikilira nga umo wakalayizgira. (Mat. 28:20) Palije chifukwa chakuŵira na wofi, chifukwa nanga ŵalwani ŵithu ŵangayezgayezga wuli, ŵatondekenge.

16, 17. (a) Kasi chiwuka chikulongora wuli kuti ivyo Yesu wakasambizganga ni vyanadi? (b) Kuyana na Yohane 11:25, kasi Chiuta wali kupeleka nkhongono wuli kwa Yesu?

¹⁶ Chiwuka cha Yesu chikulongora kuti vyose ivyo wakasambizganga ni vyanadi. Paulosi wakalemba kuti usange Khristu wakawuskika chara, chipulikano cha Ŵakhristu na mulimo wawo wa kupharazga mphanyi ni vyawaka. Nkhwantha yinyake ya vya Baibolo yikalemba kuti: “Usange Khristu wakawuskika chara, . . . Ŵakhristu mphanyi mbanthu ŵakupusikika chomene.” Kwambura kuti Yesu wakawuskika, mabuku gha Makani Ghawemi mphanyi ghanguŵa waka nkhani yakuchitiska chitima yakukhwaskana na munthu muwemi kweniso wavinjeru uyo wakakomeka na ŵalwani ŵake. Kweni Khristu wakawuskika, kulongora kuti vyose ivyo wakasambizganga, kweniso mauchimi ghake vikaŵa vyaunenesko.—Ŵazgani 1 Ŵakorinte 15:14, 15, 20.

¹⁷ Yesu wakati: ‘Ndine chiwuka na umoyo. Uyo wakupulikana mwa ine, nanga wafwe, waŵenge wamoyo.’ (Yoh. 11:25) Mazgu agha ghazamufiskika kwambura kutondeka. Yehova wali kupeleka nkhongono kwa Yesu zakuwuskira ŵakufwa. Ŵanyake ŵakuwuskira kuchanya kweniso ŵanyake mabiliyoni ghanandi ŵazamukhala pano pa charu chapasi kwamuyirayira. Chifukwa cha sembe ya Yesu na chiwuka chake, nyifwa kuzamuŵavya. Chifukwa cha kumanya fundo iyi tikuzizipizga chiyezgo chilichose nanga ni nyifwa.

18. Kasi chiwuka cha Yesu chikutisimikizgira vichi?

¹⁸ Chiwuka cha Yesu chikutisimikizgira kuti  ŵanthu awo ŵali pa charu chapasi ŵazamweruzgika mwaurunji mwakuyana na malango gha Yehova, uyo ngwachitemwa. Pakuyowoya na ŵanalume na ŵanakazi mu Ateni, Paulosi wakati: ‘[Chiuta] wakukhumba kweruzga charu mu urunji na munthu uyo wimika, ndipo wapeleka chipanikizgo ku ŵanthu wose mu fundo yakuti wali kumuwuska ku ŵakufwa.’ (Mil. 17:31) Nadi, Yesu ni Mweruzgi uyo wali kwimikika na Chiuta, ndipo tikusimikizga kuti wazamweruzga mwachitemwa kweniso mwaurunji.—Ŵazgani Yesaya 11:2-4.

19. Kasi tikovwirika wuli chifukwa cha kugomezga kuti Khristu wakawuskika?

¹⁹ Chifukwa chakuti tikugomezga kuti Yesu wakawuskika, tikuchiskika kuchita khumbo la Chiuta. Usange Yesu walekenge kufwa na kuwuskika, mphanyi tichali mu kwananga na nyifwa. (Rom. 5:12; 6:23) Usange Yesu wakawuskika chara, nase tingayowoya kuti: ‘Tiyeni tirye na kumwa, chifukwa machero tifwenge.’ (1 Kor. 15:32) Kweni tikuŵika mtima withu pa kujikondweska yayi. M’malo mwake, tikuzirwiska chigomezgo chithu cha chiwuka, ndipo tikupulikira Yehova mu vinthu vyose.

20. Kasi chiwuka cha Yesu chikulongora wuli kuti Chiuta ngwankhongono chomene?

²⁰ Chiwuka cha Khristu mbukaboni wakuti Yehova, uyo ni “mupi wa njombe ku awo ŵakumupenja na mtima wose,” ngwankhongono chomene. (Heb. 11:6) Yehova wakalongora kuti wali na nkhongono kweniso vinjeru vikuru chomene pakuwuska Yesu na kumupa umoyo wambura kufwa kuchanya. Kweniso, apa Chiuta wakalongora kuti wafiskenge malayizgo ghake ghose. Limoza mwa malayizgo agha ndakukhwaskana na “mphapu” iyo yizamovwira kumazga nkhani yakukhwaskana na uyo ngwakwenelera kuwusa chilengiwa chose. Kuti layizgo ili lifiskike, Yesu wakeneranga kufwa na kuwuskika.—Gen. 3:15.

21. Kasi chigomezgo cha chiwuka chikutovwira wuli?

²¹ Tikwenera kumuwonga chomene Yehova, uyo wali kutipa chigomezgo chanadi cha chiwuka. Malemba ghakutisimikizgira kuti: ‘Wonani! Hema la Chiuta lili na ŵanthu, ndipo wazamukhala nawo, ndipo iwo ŵazamuŵa ŵanthu ŵake. Ndipo Chiuta iyomwene wazamuŵa nawo. Ndipo wazamufyura sozi lililose ku maso ghawo, ndipo nyifwa yizamuŵakoso chara, nesi kutengera panji kutampha nesi vyakuŵinya vizamuŵakoso chara. Vinthu vyakale vyafumapo.’ Chigomezgo ichi chikayowoyeka kwa mpositole wakugomezgeka, Yohane, uyo wakaphalirika kuti: ‘Lemba, chifukwa mazgu agha ngakugomezgeka na ghaunenesko.’ Kasi Yohane wakapokera mboniwoni iyi kwizira mwa njani? Kwizira mwa Yesu uyo wakaŵa kuti wawuskika.—Uvu. 1:1; 21:3-5.