1. Buku ya Levhitika yi nga hi pfuna njhani?

EBUKWINI ya Levhitika ku vulavuriwa swinene hi ku kwetsima ku tlula eka tibuku letin’wana ta Bibele. Tanihi leswi vagandzeri hinkwavo va Yehovha va ntiyiso va faneleke va va ni mfanelo leyi, ku twisisa ni ku yi teka yi ri ya nkoka buku ya Levhitika swi ta hi pfuna ku tiva ndlela leyi hi nga vaka lava kwetsimaka ha yona.

2. I yini leswi kumekaka ebukwini ya Levhitika?

² Buku ya Levhitika, leyi tsariweke hi muprofeta Muxe, i xiphemu xa “Matsalwa hinkwawo” lama pfunaka ku dyondzisa. (2 Tim. 3:16) Vito ra Yehovha ri humelela minkarhi ya kwalomu ka khume eka ndzima yin’wana ni yin’wana ya buku leyi. Ku twisisa buku ya Levhitika swi ta hi tiyisa leswaku hi papalata ku endla nchumu wihi na wihi lowu nga ta tisa xisandzu evitweni ra Xikwembu. (Lev. 22:32) Xiga lexi nge “hi mina Yehovha,” lexi tirhisiweke swinene ebukwini leyi xi fanele xi hi tsundzuxa ku yingisa Xikwembu. Exihlokweni lexi ni lexi landzelaka, hi ta kambisisa rungula ra nkoka leri kumekaka eka Levhitika, leri nga ta hi pfuna ku va lava kwetsimaka loko hi gandzela Xikwembu.

3, 4. Ku hlambisiwa ka Aroni ni vana va yena a ku yimela yini? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

³ Hlaya Levhitika 8:5, 6. Yehovha u hlawule Aroni leswaku a va  muprista lonkulu wa le Israyele, kasi vana vakwe va majaha a va ta va vaprista va tiko rolero. Aroni a a yimela Yesu Kreste kasi vana va Aroni a va yimela valandzeri va Yesu lava totiweke. Xana ku hlambisiwa ka Aroni a ku yimela ku basisiwa ka Yesu? Doo, hikuva Yesu a a nga ri na xidyoho naswona “[a] a nga nyamanga,” hikwalaho a swi nga bohi leswaku a basisiwa. (Hev. 7:26; 9:14) Hambiswiritano, ku hlambisiwa ka Aroni ku yimela ku basa ni ku lulama ka Yesu. Kutani, ku hlambisiwa ka vana va Aroni a ku yimela yini?

⁴ Ku hlambisiwa ka vana va Aroni a ku fanekisela ku basisiwa ka lava hlawuriweke leswaku va va vaprista etilweni. Xana ku khuvuriwa ka vatotiwa a ku fambisana ni ku hlambisiwa ka vana va Aroni? Doo, nkhuvulo a wu hlantswi swidyoho, kambe wu kombisa leswaku munhu u tinyiketele hi ku helela eka Yehovha Xikwembu. Vatotiwa va basisiwa hi ku “tirhisa rito,” naswona leswi swi lava leswaku va tirhisa tidyondzo ta Kreste hi ku helela evuton’wini bya vona. (Efe. 5:25-27) Hi ndlela yoleyo va kwetsimisiwa ni ku basisiwa. Kambe ku vuriwa yini hi “tinyimpfu tin’wana”?—Yoh. 10:16.

5. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku tinyimpfu tin’wana ti basisiwa hi ku tirhisa Rito ra Xikwembu?

⁵ Vana va Aroni a va nga fanekiseli “ntshungu lowukulu” wa tinyimpfu tin’wana ta Yesu. (Nhlav. 7:9) Hikwalaho, xana vanhu volavo lava khuvuriweke na vona va endliwa lava kwetsimaka va tlhela va basisiwa hi Rito ra Xikwembu? Ina. Loko lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni va hlaya leswi Bibele yi swi vulaka hi nkoka ni matimba ya ngati ya Yesu leyi halatiweke, va kombisa ripfumelo eka marito wolawo kutani va endla “ntirho wo kwetsima nhlikanhi ni vusiku.” (Nhlav. 7:13-15) Vuyelo bya ku basisiwa nkarhi hinkwawo ka vatotiwa ni lava tinyimpfu tin’wana bya vonaka loko va ri karhi va ‘hlayisa ku tikhoma ka vona ku ri kunene.’ (1 Pet. 2:12) Yehovha u fanele a tsaka swinene loko a vona ku basa ni vun’we bya vatotiwa ni tinyimpfu tin’wana, lava hi ku tshembeka va yingisaka va tlhela va landzela Yesu, Murisi wa vona!

6. I ku tikambela kwihi loku nga vuyerisaka?

⁶ Mhaka ya leswaku vaprista va le Israyele a va fanele va basa emirini i ya nkoka eka vanhu va Yehovha namuntlha. Vanhu lava hi dyondzaka na vona Bibele hakanyingi va swi xiya leswaku tindhawu leti hi hlanganyelaka eka tona ti basile ni leswaku na hina hi basile naswona hi ambala kahle. Kambe, ku basa ka vaprista ku hi pfuna ku xiya leswaku munhu un’wana ni un’wana la tlhandlukelaka entshaveni leyi tlakukeke ya Yehovha ya vugandzeri u fanele a va ni ‘mbilu leyi baseke.’ (Hlaya Pisalema 24:3, 4; Esa. 2:2, 3.) Loko hi endlela Xikwembu ntirho wo kwetsima hi fanele hi wu endla hi mianakanyo ni timbilu leti baseke swin’we ni mimiri leyi baseke. Leswi swi vula leswaku hi fanele hi tshama hi ri karhi hi tikambela, laha kumbexana endzhaku ka swona van’wana va hina swi nga ha lava leswaku va endla mindzulamiso leyikulu leswaku va ta va lava kwetsimaka. (2 Kor. 13:5) Hi xikombiso, munhu la khuvuriweke loyi a hlalelaka swifaniso swo navetisa rimbewu u fanele a tivutisa a ku, ‘Xana ndzi tikombisa ndzi ri la kwetsimaka?’ Endzhaku ka sweswo u fanele a kombela mpfuno leswaku a tshika mukhuva wolowo wo biha.—Yak. 5:14.

7. Yesu u veke xikombiso xihi hi ku pfumelelana na Levhitika 8:22-24?

⁷ Loko Muprista Lonkulu Aroni ni vana vakwe va vekiwa leswaku va va vaprista eIsrayele, a va totiwa ngati ya khuna endleveni ya xinene, ekhudzwini ra voko ra xinene ni le khudzwini ra nenge wa xinene. (Hlaya Levhitika 8:22-24.) Ku tirhisiwa ka ngati hi ndlela yoleyo a swi fanekisela leswaku vaprista va ta endla mintirho ya vona hi ku tshembeka. Hilaha ku fanaka, Muprista Lonkulu Yesu u vekele vatotiwa ni tinyimpfu tin’wana xikombiso lexinene. Ndleve ya yena yi yingise nkongomiso wa Xikwembu. Yesu u tirhise mavoko ya yena ku endla ku rhandza ka Yehovha naswona milenge ya yena a yi hambukanga endleleni leyi kwetsimaka.—Yoh. 4:31-34.

8. Vagandzeri hinkwavo va Yehovha va fanele va endla yini?

 ⁸ Vakreste lava totiweke ni tinyimpfu tin’wana ta Yesu va fanele va landzela ku tshembeka ka Muprista wa vona Lonkulu. Vagandzeri hinkwavo va Yehovha va fanele va yingisa nkongomiso lowu kumekaka eRitweni ra Xikwembu xisweswo va papalata ku hlunamisa moya wa yena. (Efe. 4:30) Va fanele va “endlela milenge ya [vona] magondzo yo lulama.”—Hev. 12:13.

9. Vamakwerhu van’wana vanharhu lava tshameke va tirha ni swirho swa Huvo leyi Fumaka va vule yini, naswona leswi va swi vuleke swi nga ku pfuna njhani leswaku u ya emahlweni u tikombisa u ri la kwetsimaka?

⁹ Anakanya hi marito lama humaka embilwini lama vuriweke hi vamakwerhu vanharhu lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni, lava tirheke ni swirho swa Huvo leyi Fumaka ku ringana malembe yo tala. Wo sungula u te: “Hambileswi leri a ku ri lunghelo ro hlawuleka, ku tirha swin’we ni vamakwerhu lava swi endle ndzi swi xiya leswaku hambileswi va totiweke hi moya, a va hetisekanga. Kambe, pakani ya mina emalembeni wolawo hinkwawo a ku ri ku yingisa lava rhangelaka.” Makwerhu wa vumbirhi u te: “Matsalwa yo tanihi 2 Vakorinto 10:5, leyi vulavulaka hi ku ‘yingisa Kreste,’ ma ndzi pfunile leswaku ndzi yingisa naswona ndzi tirhisana ni lava rhangelaka. A ndzi yingisa swi huma embilwini.” Makwerhu wa vunharhu u te: “Ku rhandza leswi Yehovha a swi rhandzaka ni ku venga leswi a swi vengaka, ni ku tshamela ku lava nkongomiso wa yena ni ku endla leswi n’wi tsakisaka, swi vula ku yingisa leswi vuriwaka hi nhlengeletano ya yena ni hi vanhu lava a va tirhisaka ku hetisisa xikongomelo xa yena hi misava.” Makwerhu loyi a a twe leswaku Nathan Knorr, loyi a veke xirho xa Huvo leyi Fumaka, u amukele tinhla leti a ti ri eka Xihondzo xo Rindza xa 1925 ehansi ka nhloko-mhaka leyi nge, “Ku Velekiwa Ka Rixaka,” hambileswi van’wana a va ti kanakana. Ku yingisa ko tano ku n’wi tsakise swinene makwerhu loyi. Ku anakanyisisa hi marito ya vamakwerhu lavanharhu lava ka ha ku vulavuriwaka ha vona swi nga ku pfuna leswaku u tikombisa u ri la kwetsimaka hi ku va la yingisaka.

10. I swa nkoka ku fikela kwihi ku yingisa nawu wa Xikwembu malunghana ni ngati?

¹⁰ Hlaya Levhitika 17:10. Yehovha u lerise Vaisrayele leswaku va nga dyi ‘ngati ya muxaka hambi wu ri wihi.’ Vakreste na vona va fanele va papalata ngati ya xiharhi kumbe ya munhu. (Mint. 15:28, 29) Mhaka ya ku va ‘xikandza xa Xikwembu xi lwisana na hina’ ni ku va xi hi hlongola evandlheni ra xona ya hi chavisa. Ha xi rhandza naswona hi lava ku xi yingisa. Hambiloko vutomi bya hina byi ri ekhombyeni, hi tiyimiserile ku nga pfumeli loko lava va nga n’wi tiviki Yehovha naswona va nga riki na mhaka ni ku n’wi yingisa va hi sindzisa leswaku hi nga n’wi yingisi. Ha swi tiva leswaku hi ta hlekuriwa hikwalaho ko papalata ngati, kambe hi hlawula ku yingisa Xikwembu. (Yudha 17, 18) I yini lexi nga ta hi pfuna ku “tiyimisela hilaha ku tiyeke” ku nga dyi ngati kumbe ku nga pfumeli ku pomperiwa ngati?—Det. 12:23.

11. Ha yini hi nga vulaka leswaku Siku ro Kombela ku Rivaleriwa ra lembe ni lembe a ku nga ri mukhuva lowu nga riki wa nkoka ntsena?

¹¹ Ku tirhisiwa ka ngati ya swiharhi hi muprista lonkulu wa le Israyele wa khale hi Siku ro Kombela ku Rivaleriwa ra lembe ni lembe, swi hi pfuna ku twisisa ndlela leyi Xikwembu xi yi tekaka ha yona ngati. Ngati a yi tirhiseriwa xikongomelo xo hlawuleka. A yi fanele yi tirhiseriwa ku rivalela vanhu lava lavaka ku rivaleriwa swidyoho hi Yehovha. Ngati ya nkunzi ni ya mbuti a yi fanele yi n’wan’waseriwa ekusuhi ni le mahlweni ka xifunengeto xa areka ya ntwanano. (Lev. 16:14, 15, 19) Xiendlo xolexo xi pfule ndlela leswaku Yehovha a rivalela Vaisrayele swidyoho swa vona. Ku engetela kwalaho, Yehovha u lerise leswaku loko munhu a dlaya xiharhi leswaku a ta xi dya, a a fanele a halata ngati ya xona kutani a yi seletela hi misava, “hikuva  moya-xiviri wa nyama ya muxaka wun’wana ni wun’wana i ngati ya yona.” (Lev. 17:11-14) Xana swoleswo hinkwaswo a ko va mukhuva lowu nga riki wa nkoka? Doo! Ku tirhisiwa ka ngati hi Siku ro Kombela ku Rivaleriwa, swin’we ni xileriso xo halata ngati emisaveni, swi fambisana ni xileriso lexi Yehovha a a xi nyike Nowa ni vatukulu va yena malunghana ni ngati. (Gen. 9:3-6) Yehovha Xikwembu a a nga swi pfumeleli leswaku ku tirhisiwa ngati hi xikongomelo xo lehisa vutomi. Xana leswi swi vula yini eka Vakreste?

12. Papila leri Pawulo a ri tsaleleke Vakreste va Vaheveru ri ku kombisa njhani ku fambisana exikarhi ka ngati ni ku rivaleriwa swidyoho?

¹² Loko muapostola Pawulo a tsalele Vakreste va Vaheveru malunghana ni matimba yo basisa lawa ngati yi nga na wona, u te: “Swilo swo tala swi basisiwa hi ngati hi ku ya hi Nawu, naswona loko ngati yi nga halatiwi, ku hava ku rivaleriwa.” (Hev. 9:22) Pawulo u tlhele a vula leswaku magandzelo ya swiharhi, hambileswi a ma ri ya nkoka, a ma tsundzuxa Vaisrayele ntsena leswaku a va ri vadyohi ni leswaku a va lava gandzelo lerikulu leswaku ri herisa swidyoho swa vona hi ku helela. Nawu a wu ri “ndzhuti wa swilo leswinene leswi nga ta ta, kambe leswi ku nga riki swilo swa kona hi xiviri.” (Hev. 10:1-4) Xana a swi ta kotekisa ku yini leswaku vanhu va rivaleriwa swidyoho?

13. U titwa njhani hi leswi Yesu a nyikeleke hi nkoka wa ngati ya yena eka Yehovha?

¹³ Hlaya Vaefesa 1:7. Rifu leri nga gandzelo ra Yesu Kreste, loyi a ‘tinyiketeke hikwalaho ka hina,’ i ra nkoka swinene eka vanhu hinkwavo lava n’wi rhandzaka va tlhela va rhandza ni Tata wa yena. (Gal. 2:20) Nilokoswiritano, leswi Yesu a swi endleke endzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa ka yena eku feni, hi swona swi endleke leswaku hi kota ku rivaleriwa swidyoho. Yesu u hetisise leswi a swi fanekiseriwa hi Nawu wa Muxe hi Siku ro Kombela ku Rivaleriwa. Hi siku rolero, muprista lonkulu a a teka ngati yin’wana ya swiharhi leswi a ku endliwa magandzelo ha swona a ya na yona eNdhawini yo Kwetsima Ngopfu etabernakeleni, ivi endzhakunyana ku va etempeleni ya Solomoni, a fika a yi nyikela emahlweni ka Xikwembu, onge hiloko a nghene laha xi nga kona. (Lev. 16:11-15) Hilaha ku fanaka,  Yesu u nghene etilweni ni nkoka wa ngati ya yena ya loko a ha ri munhu wa nyama kutani a wu nyikela eka Yehovha. (Hev. 9:6, 7, 11-14, 24-28) Ha tsaka swinene leswi hi rivaleriwaka swidyoho ni leswi hi nga ni mapfalo lama baseke hikwalaho ka leswi hi kombisaka ripfumelo eka ngati ya Yesu!

14, 15. Ha yini swi ri swa nkoka ku twisisa ni ku yingisa nawu wa Yehovha malunghana ni ngati?

¹⁴ Xana sweswi se wa swi twisisa leswaku ha yini Yehovha a hi lerisa ku nga dyi ‘ngati hambi ku ri ya muxaka wihi’? (Lev. 17:10) Xana wa swi twisisa leswaku ha yini Xikwembu xi teka ngati yi kwetsima? Xi teka ngati tanihi leyi yimelaka vutomi. (Gen. 9:4) Xana wa pfumela leswaku hi fanele hi amukela ndlela leyi Xikwembu xi yi tekaka ha yona ngati kutani hi yingisa xileriso xa xona xo yi papalata? Ndlela yin’we ntsena leyi un’wana ni un’wana wa hina a nga vaka ni ku rhula ni Xikwembu ha yona, i ku va ni ripfumelo eka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu kutani hi swi twisisa leswaku ngati i ya risima swinene eka Muvumbi wa hina.—Kol. 1:19, 20.

¹⁵ Un’wana ni un’wana wa hina a nga ha tikuma a langutane ni ku endla xiboho xo pfumela ku pomperiwa ngati kumbe ku ala. Kumbe xirho xa ndyangu kumbe munghana loyi hi n’wi rhandzaka a nga ha tikuma a langutane ni xiboho xo pfumela ku pomperiwa ngati kumbe ku ala. Enkarhini wolowo wo tika, ku fanele ku tlhela ku endliwa swiboho malunghana ni swiphemu swa ngati leswitsongo ni matshungulelo. Hikwalaho, i swa nkoka swinene ku endla ndzavisiso ni ku lunghekela ku langutana ni xiyimo xolexo lexi nga ha vaka kona. Magoza wolawo swin’we ni xikhongelo swi ta hi pfuna leswaku hi yima hi tiyile naswona hi papalata ku nga n’wi yingisi Yehovha emhakeni yoleyo. Entiyisweni a hi swi lavi ku twisa Yehovha ku vava hi ku amukela nchumu lowu Rito ra yena ri wu yirisaka. Madokodela yo tala ni vanhu van’wana va khutaza vanhu ku nyikela hi ngati ya vona hi ntshembo wa leswaku va ta ponisa vutomi. Hambiswiritano, vanhu lava kwetsimaka va Yehovha va pfumela leswaku Muvumbi u ni mfanelo yo vula ndlela leyi ngati yi faneleke yi tirhisiwa ha yona. Eka yena, “ngati ya muxaka wun’wana ni wun’wana” ya kwetsima. Hi fanele hi tiyimisela ku yingisa nawu wa yena malunghana ni ngati. Hi swi kombisa hi mahanyelo ya hina lama kwetsimaka leswaku ha ma tlangela swinene matimba lama ponisaka vutomi ya ngati ya Yesu, ku nga yona ntsena ngati leyi endlaka leswaku vanhu va kota ku rivaleriwa swidyoho va tlhela va va ni ntshembo wo kuma vutomi lebyi nga heriki.—Yoh. 3:16.

16. Ha yini vanhu va Yehovha va fanele va kwetsima?

¹⁶ Loko Xikwembu xi kutsula Vaisrayele evuhlongeni aEgipta, xi va byele leswi: “Hi mina Yehovha la mi rhangelaka mi huma etikweni ra Egipta leswaku ndzi tikombisa ndzi ri Xikwembu eka n’wina; mi fanele mi tikomba mi ri lava kwetsimaka, hikuva mina ndza kwetsima.” (Lev. 11:45) Vaisrayele a va fanele va kwetsima hikuva Yehovha wa kwetsima. Leswi hi nga Timbhoni ta Yehovha na hina hi fanele hi kwetsima. Buku ya Levhitika yi veka mhaka yoleyo erivaleni.

17. U titwa njhani sweswi hi buku ya le Bibeleni ya Levhitika?

¹⁷ Swi hi vuyerisile ku bula hi tinhla to karhi leti kumekaka ebukwini ya Levhitika. Swi le rivaleni leswaku se wa yi tlangela swinene buku leyi leyi huhuteriweke ya le Bibeleni. A swi kanakanisi leswaku ku anakanyisisa hi rungula rin’wana ra nkoka leri kumekaka eka Levhitika swi yi kurisile ndlela leyi a wu swi twisisa ha yona swivangelo swa leswaku ha yini hi fanele hi kwetsima. Hambiswiritano, hi rihi rungula rin’wana ra nkoka leri hi nga ri dyondzaka eka xiyenge lexi xa Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke? I yini swin’wana leswi hi nga swi dyondzaka ebukwini leyi malunghana ni ku endlela Yehovha ntirho wo kwetsima? Timhaka toleto hi ta bula ha tona exihlokweni lexi landzelaka.