1. Etẹwẹ mẹdelẹ yise gando linlẹn lọ go dọ Jiwheyẹwhe tindo sinsẹ̀n nugbo dopo to aigba ji?

TO EGBEHE, mẹsusu wẹ nọ dọ dọ sinsẹ̀n nukundeji aihọn tọn lẹ ma nọ dovivẹnu nado gọalọna gbẹtọ lẹ. Mẹdelẹ lẹndọ Jiwheyẹwhe ma sọgan kẹalọyi sinsẹ̀n enẹlẹ, na yé ma nọ plọnmẹ nugbo lọ gando Jiwheyẹwhe go bosọ nọ wà onú ylankan lẹ wutu. Etomọṣo, yé yise dọ gbẹtọ ahundoponọ delẹ tin to sinsẹ̀n lẹpo mẹ, podọ Jiwheyẹwhe nọ kẹalọyi yé taidi sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ to aigba ji. Enẹwutu, yé ma mọdọ dandannu wẹ e yin na omẹ enẹlẹ nado tọ́n sọn sinsẹ̀n lalo mẹ bo kọnawudopọ to sinsẹ̀n-bibasi nugbo dopo mẹ. Ṣigba, be linlẹn yetọn sọgbe hẹ Jiwheyẹwhe tọn ya? Nado mọ gblọndo lọ, mì gbọ mí ni gbadopọnna whenuho sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ tọn to Owe-wiwe lẹ mẹ.

2. Mẹnu lẹ wẹ wá lẹzun akọta Jehovah tọn, podọ etẹwẹ hẹn yé gbọnvo na mẹdevo lẹ? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

² To nudi owhe 4 000 die, Jehovah de pipli de nado lẹzun  akọta etọn to aigba ji. Ablaham he yin yiylọdọ ‘otọ́ mẹhe tindo yise lẹpo tọn,’ yin tatọ́ na whédo he bẹ omẹ kanweko susu lẹ hẹn. (Lom. 4:11; Gẹn. 14:14) Aṣẹpatọ he tin to Kenani lẹ nọ pọ́n ẹn hlan taidi “ahọvi huhlọnnọ de” bo nọ yinuwa hẹ ẹ po sisi po. (Gẹn. 21:22; 23:6) Jehovah basi alẹnu de hẹ Ablaham podọ hẹ ovivi etọn lẹ. (Gẹn. 17:1, 2, 19) Jiwheyẹwhe dọna Ablaham dọmọ: “Ehe wẹ alẹnu ṣie, ehe mì na nọ yìn to yẹn po mìwlẹ po ṣẹnṣẹn po okún towe po to godo towe; visunnu dopodopo to mì mẹ wẹ yè na nọ gbowhẹna. . . . E nasọ yin ohia alẹnu tọn de to yẹn po mì po ṣẹnṣẹn.” (Gẹn. 17:10, 11) Enẹwutu, sunnu he tin whédo Ablaham tọn mẹ lẹpo wẹ gboadà. (Gẹn. 17:24-27) Adàgbigbo yin ohia agbasago tọn de he nọ do ovivi Ablaham tọn lẹ hia taidi akọta dopo gee he Jehovah basi alẹnu hẹ.

3. Nawẹ ovivi Ablaham tọn lẹ wá lẹzun gbẹtọ susu gbọn?

³ Ovivi Ablaham tọn he nọ yin Jakọbu kavi Islaeli tindo visunnu 12. (Gẹn. 35:10, 22b-26) To nukọn mẹ, yé wá lẹzun tọgbo whẹndo 12 Islaeli tọn lẹ tọn. (Owalọ 7:8) Ṣigba, to whenue huvẹ de tọ́n, Jakọbu po whédo etọn po dín fibẹtado to Egipti, fie Josẹfu, dopo to visunnu Jakọbu tọn lẹ mẹ ko lẹzun ogán he nọ penukundo whẹho núdùdù tọn go te bosọ yin mẹbọdomẹgo Falo tọn. (Gẹn. 41:39-41; 42:6) Ovivi Jakọbu tọn lẹ wá jideji taun bo lẹzun ‘pipli gbẹtọ susu tọn.’—Gẹn. 48:4; hia Owalọ lẹ 7:17.

4. Ninọmẹ tẹ mẹ wẹ ovivi Jakọbu tọn lẹ nọ hẹ Egiptinu lẹ to tintan whenu?

⁴ Na nuhe hugan owhe 200, ovivi Jakọbu tọn lẹ gbọṣi Egipti to agbegbe Nile tọn he nọ yin yiylọdọ Goṣẹni mẹ. (Gẹn. 45:9, 10) E taidi dọ yé nọ jijọho mẹ hẹ Egiptinu lẹ na nudi owhe 100, bo nọ tòpẹvi lẹ mẹ bosọ nọ penukundo lẹngbọpa po kanlin-yinyin yetọn lẹ po go. Falo kẹalọyi yé po zohunhun po, na e yọ́n Josẹfu bosọ nọ na ẹn sisi wutu. (Gẹn. 47:1-6) Egiptinu lẹ gbẹwanna lẹngbọyìntọ lẹ taun. (Gẹn. 46:31-34) Etomọṣo, yé dona kẹalọyi Islaelivi lẹ.

5, 6. (a) Nawẹ ninọmẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn to Egipti wá diọ gbọn? (b) Nawẹ Mose yin whinwhlẹngán gbọn, podọ etẹwẹ Jehovah wà na omẹ Etọn lẹpo?

⁵ Ṣigba to nukọn mẹ, ninọmẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn diọ to ajiji mẹ, bọ yé wá lẹzun kanlinmọ Egiptinu lẹ tọn. “Ahọlu yọyọ de fọ́n to Egipti ji, he ma yọ́n Josẹfu. Ewọ sọ dọ hlan omẹ etọn lẹ, Doayi e go, omẹ ovi Islaeli tọn lẹ tọn to susu bosọ to huhlọnnọ yin hú míwlẹ: Egiptinu lẹ hẹn ovi Islaeli tọn lẹ nado yí hlọnhlọn do sẹ̀n: yé sọ yí azọ́n sinsinyẹn do hẹn ogbẹ̀ yetọn vẹ́ to obọ́ po okọ́ mimẹ̀ po mẹ, podọ to azọ́n alọpa alọpa lẹpo mẹ to danji, azọ́n yetọn lẹpo ehe mẹ yé yí hlọnhlọn do hẹn yé sẹ̀n te.”—Eks. 1:8, 9, 13, 14.

⁶ Falo tlẹ degbe dọ visunnu Heblu tọn lẹpo ni nọ yin hùhù tlolo he yé yin jiji. (Eks. 1:15, 16) Ojlẹ enẹ mẹ wẹ Mose yin jiji te. To whenue e tindo osun atọ̀n, onọ̀ etọn ze e whlá do ofán he tin to tọ̀sisa Nile tọn mẹ lẹ ṣẹnṣẹn, podọ finẹ wẹ viyọnnu Falo tọn mọ ẹn te. To godo mẹ, e yí Mose taidi ovi etọn titi. Gbọn kosọ dali, to whenue Mose to ovu, onọ̀ etọn Jokebẹdi he yin omẹ nugbonọ wẹ pọ́n e go whẹ́n, bọ e lẹzun devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn. (Eks. 2:1-10; Heb. 11:23-25) Jehovah wá ‘doayi’ yajiji omẹ etọn lẹ tọn go bo de nado whlẹn yé sọn kọgbidinamẹtọ yetọn lẹ si to anademẹ Mose tọn glọ. (Eks. 2:24, 25; 3:9, 10) Gbọnmọ dali, Jehovah “fli” yé gọ̀ kavi hẹn yé zun akọta he jẹ mẹdekannu de.—Eks. 15:13; hia Deutelonomi 15:15.

7, 8. Nawẹ omẹ Jehovah tọn lẹ lẹzun akọta wiwe de gbọn?

⁷ Dile etlẹ yindọ Jehovah ma ko basi tito na Islaelivi lẹ nado lẹzun akọta de, ewọ kẹalọyi yé taidi omẹ etọn lẹ. Enẹwutu, e degbena Mose po Aalọn po nado dọna Falo dọmọ: “Le wẹ OKLUNỌ Jiwheyẹwhe Islaeli tọn, dọ, Gbọ omẹ ṣie lẹ ni yì, na yé ni wà hùnwhẹ hlan mi [to] zungbo mẹ.”—Eks. 5:1.

⁸ Jiwheyẹwhe yí azọ̀nylankan ao do hò Egiptinu lẹ bo và Falo po awhànpa etọn lẹ po sudo to Ohù Vẹẹ mẹ, whẹpo Islaelivi lẹ do sọgan yin whinwhlẹngán sọn kọgbidinamẹ Egiptinu lẹ tọn si. (Eks. 15:1-4) To nudi osun atọ̀n godo, Jehovah basi alẹnu de hẹ Islaelivi lẹ to osó sinai kọ̀n bo do opagbe vonọtaun na yé dọmọ: “Eyin mìwlẹ na yí ogbè ṣie sè nugbonugbo, bo yìn alẹnu ṣie, whenẹnu wẹ mìwlẹ na yin adọkunnu vivẹ́ de hlan mi sọn ṣẹnṣẹn gbẹtọ lẹpo tọn, . . . akọta wiwe de.”—Eks. 19:5, 6.

9, 10. (a) Sọgbe hẹ Deutelonomi 4:5-8, nawẹ Osẹ́n lọ hẹn Islaelivi lẹ nado gbọnvo na akọta devo lẹ gbọn? (b) Nawẹ Islaelivi lẹ do yede hia taidi “gbẹtọ wiwe de hlan [Jehovah]” gbọn?

⁹ Heblu lẹ ko yin tito-basina taidi akọ̀ de to Egipti bo nọ yin anadena gbọn tatọ́ whédo tọn lẹ dali, whẹpo do wá lẹzun afanumẹ Egiptinu lẹ tọn. Tatọ́ whédo tọn enẹlẹ nọ yinuwa taidi aṣẹpatọ, whẹdatọ, podọ yẹwhenọ na whédo yetọn lẹ, kẹdẹdile devizọnwatọ Jehovah tọn he nọgbẹ̀ jẹnukọnna yé lẹ nọ wà do. (Gẹn. 8:20; 18:19; Job 1:4, 5) Gbọn Mose gblamẹ, Jehovah na Islaelivi lẹ owe osẹ́n tọn de he na hẹn yé gbọnvo na akọta devo lẹ. (Hia Deutelonomi 4:5-8; Ps. 147:19, 20.) Osẹ́n lọ zọ́n bọ tito yẹwhenọduta tọn vonọtaun de yin didoai, bọ “mẹho” he tindo oyọnẹn po nuyọnẹn po lẹ nọ yin dide nado dawhẹ dodo podọ Islaelivi lẹ nọ na yé sisi. (Deut. 25:7, 8) Osẹ́n lọ na anademẹ akọta yọyọ lọ gando sinsẹ̀n-bibasi yetọn po gbẹzan egbesọ tọn yetọn lẹ po go.

¹⁰ Whẹpo Islaelivi lẹ do yì aigba opagbe tọn lọ ji, Jehovah vọ́ nuflin yé gando osẹ́n etọn lẹ go, podọ Mose dọna yé dọmọ: “OKLUNỌ lọ ko sọ yigbena we to egbehe nado nọ yin gbẹtọ gbọnvo de hlan ede, dile e ko gblọn adán na we do, podọ hiẹ do nọ payi gbedide etọn lẹpo go; podọ nado hẹn we yiji hugan akọta he e ko basi lẹpo, na pipà de, podọ na oyín de, podọ na gbégbigbò de; podọ na hiẹ nido yin gbẹtọ wiwe de hlan OKLUNỌ lọ Jiwheyẹwhe towe.”—Deut. 26:18, 19.

11-13. (a) Mẹnu lẹ wẹ kọnawudopọ hẹ akọta dide Jiwheyẹwhe tọn? (b) Etẹwẹ mẹhe ma yin Islaelivi de dona wà eyin ewọ jlo na sẹ̀n Jehovah?

¹¹ Dile etlẹ yindọ Jehovah tindo akọta dide de to aigba ji, e ma glọnalina mẹhe ma yin Islaelivi lẹ nado kọnawudopọ hẹ omẹ etọn lẹ. E kẹalọyi “mẹsusu flusọ́,” yèdọ mẹhe ma yin Islaelivi lẹ po Egiptinu lẹ po nado hodo omẹ etọn lẹ to whenue yé yin tuntundote sọn Egipti. (Eks. 12:38) To azọ̀nylankan ṣinawetọ lọ whenu, delẹ to “devi Falo tọn lẹ” mẹ dibusi ohó Jehovah tọn bo wá yí adọgbigbo do kọnawudopọ hẹ gbẹtọ flusọ́ he hodo Islaelivi lẹ nado tọ́n sọn Egipti.—Eks. 9:20.

¹² Whẹpo Islaelivi lẹ nado dasá Jọdani bo yí aigba Kenani tọn, Mose dọna yé dọ yé dona “nọ yiwanna jonọ” he tin to ṣẹnṣẹn yetọn lẹ. (Deut. 10:17-19) Omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dona kẹalọyi jonọ depope he wá lẹdo yetọn mẹ bo jlo na yìn osẹ́n dodonu tọn he yin nina yé gbọn Mose dali lẹ. (Lev. 24:22) Jonọ he lẹzun sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn delẹ tindo numọtolanmẹ dopolọ he Luti Moabinu lọ tindo, mẹhe dọna  Naomi Islaelivi lọ dọmọ: “Omẹ towe lẹ wẹ na yin omẹ ṣie lẹ, Jiwheyẹwhe towe Jiwheyẹwhe ṣie.” (Luti 1:16) Jonọ ehelẹ lẹzun Juvi, podọ mẹhe yin sunnu to yé mẹ lẹ nọ setonuna nubiọtomẹsi adàgbigbo tọn. (Eks. 12:48, 49) Jehovah kẹalọyi yé taidi hagbẹ akọta dide etọn tọn lẹ.—Sọh. 15:14, 15.

¹³ To whenue tẹmpli Sọlomọni tọn yin kinklandowiwe hlan Jehovah, Sọlomọni donù dotẹnmẹ he yin nina mẹhe ma yin Islaelivi lẹ go to odẹ̀ etọn mẹ dọmọ: “Humọ gbọn jonọ lọ tọn dali, he ma tin sọn Islaeli omẹ towe lẹ mẹ gba, whenuena e na sọn otò dindẹn de mẹ wá na oyín towe daho tọn wutu, po alọ hlọnhlọnnọ towe po, po awà dindlẹn hlan gbonu towe po; whenuena yé na wá bo hodẹ̀ hlan ohọ̀ he kọ̀n: whenẹnu hiẹ ni sè sọn olọn mẹ, yèdọ sọn otẹn fininọ towe mẹ, bo wà kẹdẹdi ehe jonọ lọ dawhá hlan we na; na akọta aigba tọn lẹpo nido yọ́n oyín towe, bosọ nọ dibusi we, dile Islaeli omẹ towe lẹ to wiwà do, podọ na yé nido yọnẹn dọ yè ylọ ohọ̀ he ehe yẹn do lọ gbọn oyín towe dali.” (2 Otan. 6:32, 33) Kakajẹ azán Jesu tọn gbè, mẹhe ma yin Islaelivi bo jlo na sẹ̀n Jehovah lẹ nọ kọnawudopọ hẹ omẹ Etọn he ewọ basi alẹnu hẹ lẹ.—Joh. 12:20; Owalọ 8:27.

14-16. (a) Aliho tẹ mẹ wẹ Islaelivi lẹ lẹzun akọta he yin kunnudetọ na Jehovah te? (b) Etẹwẹ omẹ Jehovah tọn egbezangbe tọn lẹ tin to dandannu glọ nado nọ wà?

¹⁴ Islaelivi lẹ nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe yetọn, Jehovah, bọ akọta devo lẹ nọ sẹ̀n yẹwhe yetọn lẹ. Enẹwutu, kanbiọ titengbe he fọndote wẹ: Mẹnu wẹ yẹwhe nugbo lọ? To ojlẹ yẹwhegán Isaia tọn mẹ, Jehovah dọ dọ gblọndo kanbiọ ehe tọn dona yin nina kẹdẹdile gblọndo kanbiọ lẹ tọn nọ yin nina to whẹdatẹn de do. E dọ dọ eyin yẹwhe akọta lẹ tọn yin nugbo, yé dona hẹn kunnudetọ yetọn lẹ wá nado do enẹ hia. E dọmọ: “Gbọ yé ni hẹn kunnudetọ yetọn lẹ jẹgbonu, na yè nido suwhẹna yé: yé na sè, bo nasọ dọmọ, Nugbo wẹ.”—Isa. 43:9.

¹⁵ Yẹwhe akọta lẹ tọn lẹ ma penugo nado na kunnudenu depope he na do yé hia di yẹwhe nugbo. Boṣiọ tata he ma  sọgan dọho kavi sẹtẹn wẹ yé yin. (Isa. 46:5-7) Ṣigba, Jehovah dọna omẹ etọn Islaelivi lẹ dọmọ: “Mìwlẹ wẹ kunnudetọ ṣie, . . . devi ṣie he yẹn ko dè: na mì nido yọnẹn, bosọ yí mi sè, na mì nido tunwun dọ yẹn wẹ, yè ma yọ́n Jiwheyẹwhe de jẹnukọnna mi, mọ ode ma na tin to godo ṣie. Yẹn, yèdọ yẹn wẹ OKLUNỌ; podọ dogọ yẹn, Whlẹngántọ de ma tin. . . . Enẹwutu mì wẹ kunnudetọ ṣie, . . . yẹn wẹ Jiwheyẹwhe.”—Isa. 43:10-12.

¹⁶ Taidi mẹhe jlo na na kunnudenu to whẹdatẹn daho de nado do “Mẹhe yin Jiwheyẹwhe Nupojipetọ lọ” hia, omẹ dide Jehovah tọn lẹ dona dọho po gbèzeyiaga po bo na kunnudenu he họnwun lẹ dọ Jehovah wẹ yin Jiwheyẹwhe nugbo dopo akàn lọ. E dọ gando yé go dọ “omẹ ehelẹ wẹ yẹn do na dee; yé na do pipà ṣie hia.” (Isa. 43:21) Omẹ ehelẹ wẹ tindo oyín etọn to ota. To whenuena e yindọ Jehovah wẹ fli yé gọ̀ sọn Egipti, yé tin to dandannu glọ nado dohia to akọta aigba ji tọn he pò lẹpo nukọn dọ ewọ wẹ Nupojipetọ lọ. Na nugbo tọn, numọtolanmẹ he yé tindo na ko taidi dehe yẹwhegán Mika basi kandai etọn to nukọn mẹ na omẹ Jiwheyẹwhe tọn egbezangbe tọn lẹ. E wlan dọmọ: “Na gbẹtọ lẹpo wẹ zọnlinzin omẹ dopodopo to oyín yẹwhe etọn tọn mẹ, míwlẹ bo nasọ nọ zinzọnlin to oyín OKLUNỌ Jiwheyẹwhe mítọn tọn mẹ kakadoi podọ doidoi.”—Mika 4:5.

17. Nawẹ Islaeli lẹzun ‘ovẹn-tin he ma nọ de sinsẹ́n dagbe tọ́n de’ to nukun Jehovah tọn mẹ gbọn?

¹⁷ E blawu dọ Islaelivi lẹ ma yin nugbonọ na Jehovah, Jiwheyẹwhe yetọn. Yé joawuna nuyiwadomẹji akọta he nọ sẹ̀n yẹwhe atin po zánnu po lẹ tọn. To owhe kanweko ṣinatọ̀ntọ J.W.M., yẹwhegán Hosea wlan dọmọ: ‘Ovẹn-tin he ma nọ de sinsẹ́n dagbe tọ́n de wẹ Islaeli, e ko hẹn agbà etọn lẹ jideji. Yé tindo ahun yẹnuwiwa tọn; dinvie wẹ yè na mọdọ yé yin whẹhutọ.’ (Hos. 10:1, 2) To nudi owhe 150 godo, Jelemia basi kandai ohó he Jehovah dọna omẹ Etọn he ma yin nugbonọ lẹ tọn dọmọ: “Ganṣo yẹn ko do we [di] ovẹn yẹyinọ de, okún dagbe pete: nawẹ yè gbọn diọ we zun nudido agọ̀ ovẹn alọpa devo tọn hlan mi? . . . Fie wẹ vodun towe lẹ te he hiẹ ko basina dewe? Gbọ yé ni tite, eyin yé sọgan whlẹn we to ojlẹ tukla towe tọn mẹ . . . Omẹ ṣie lẹ ko wọnji go e.”—Jel. 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Nawẹ Jehovah dọ dọdai dọ emi na wleawuna akọta yọyọ he na tindo oyín emitọn to ota gbọn? (b) Etẹ ji wẹ hosọ he bọdego na dọhodo?

¹⁸ Kakati Islaelivi lẹ ni nọ de sinsẹ́n dagbe tọ́n gbọn sinsẹ̀n wiwe bibasi hlan Jehovah dali bo yinuwa taidi kunnudetọ nugbonọ etọn lẹ, yé nọ de sinsẹ́n ylankan tọ́n gbọn sinsẹ̀n-bibasi na boṣiọ lẹ dali. Abajọ, Jesu dọna nukọntọ Juvi yẹnuwatọ azán etọn gbè tọn lẹ dọmọ: “Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na yin yíyí sọn mì si bo yin yíyí na akọta de he na de sinsẹ́n etọn lẹ tọ́n.” (Mat. 21:43) Jehovah dọ dọdai gbọn yẹwhegán Jelemia gblamẹ dọ mẹhe tin to “alẹnu yọyọ” lọ mẹ lẹ kẹdẹ wẹ sọgan yin apadewhe akọta yọyọ enẹ tọn, yèdọ Islaeli gbigbọmẹ tọn. Jehovah sọ dọ dọdai gando Islaeli gbigbọmẹ tọn he ewọ na basi alẹnu yọyọ hẹ lọ go dọmọ: “Yẹn nasọ yin Jiwheyẹwhe yetọn, yewlẹ nasọ yin omẹ ṣie.”—Jel. 31:31-33.

¹⁹ To whenue Islaeli agbasalan tọn gboawupo nado yin nugbonọ, Jehovah de Islaeli gbigbọmẹ tọn to owhe kanweko tintan whenu nado lẹzun akọta etọn dile mí ko donù e go do wayi. Ṣigba to egbehe, mẹnu lẹ wẹ yin omẹ etọn lẹ to aigba ji? Nawẹ ahunjijlọnọ lẹ sọgan yọ́n sinsẹ̀n-basitọ nugbo Jiwheyẹwhe tọn lẹ gbọn? Ehe na yin hodọdeji to hosọ he bọdego mẹ.