Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

“Wanaa Chɛhowa Cho Mɛlɛka Ndaa Wa”

“Wanaa Chɛhowa Cho Mɛlɛka Ndaa Wa”

“Nyaaloo cho le wanaa Chɛhowa cho Mɛlɛkaa ndaa wa.”—CHON. 144:15, NW.

1. Vɛɛ apum yiyaŋ yɛ te ŋ dimi pɛ maa Mɛlɛka nɔ waŋnda o chieeŋndo choo?

WANAA kɔlkaluaa bɔɔbɔɔ dimi maa wanaa cho o kaaŋii bɛnduei niŋnda ni, wanaa cho leniŋ te wa ni, tɔnɔɔ nyɛɛmbɔ koni i cho waŋnda chuu wo ni. Apum chɛl maa kaaŋii keŋ cho nyɛ Mɛlɛka dimi wo tosa o pɛɛkula ndalaŋ niŋ, a o kaala ndalaŋ niŋ te. Nduyɛ, a nɔla ma sɔla sala Mɛlɛkaa le. Kɛ, a laalaŋ maa wanaa sandaa cho o kaaŋnde niŋ kpede, nduyɛ Mɛlɛka cho nda chɔɔ, mbo wa nda chɛlɔɔ le ma piɛi ndu o chieeŋndo choo. A chi sabu o sabu le mi waŋnda haa fula o kaaŋii lachoowɛi niŋ le Mɛlɛka piɛiyo yuŋyeŋ te. Baa yiyaŋ waa naa chɛlaŋ pa a o Mɛlɛkaa? Le nyunaa hoo mulioo, ŋ tosaŋ ndɔ miiŋgu makɔɔ o Baabuiyo niŋ a buɛiyaa tonyaa Chɛhowaa okɔɔ.

WANAA CHO O KPEMAA BƐŊGU WA

2. Nɛɛ yaa ndaa simnuŋ yɛ waŋnda teŋgeŋ le Chɛhowa, nduyɛ, yɛɛ siiŋguu yɛ nda teŋgeŋ a wanaa cheleŋnda? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)

2 O wɔsiŋ 2,000 kandɔŋndo tuupa mi Chiisu vialuŋ, Chɛhowa ndoo nɔ waŋnda teŋgeŋ o chieeŋndo choo. Ndaa veelu Ebilaham aa, “finyaa le wanaa nɔ tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋnda kpou.” Nduyɛ ndu wa wana lebollo le yuŋgu ndoo nɔ waŋnda o kɛmɛlaŋ niŋndo ni. (Luom. 4:11, NW; Kan Ch. 14:14) Masaa Kenaŋ ndaa che ndu maa “masa bɛndoo,” nduyɛ ma ke ndu bɛɛleŋ. (Kan Ch. 21:22; 23:6) Mi Chɛhowa yii kpemaa nda Ebilaham, a chuauwaa nduaa. (Kan Ch. 17:1, 2, 19) Mi Mɛlɛka dimul Ebilaham aa, “Kpema ya I yii hoo naa num tɛɛŋ a pulale fula niŋ o num niŋ ndeŋ ndo, pɛl nyaa leniŋ ndu cho ni maa, wana pɔnɔ o wana pɔnɔ cho nya tɛɛŋ, o nɔ mbo sɔla hivioo o chiɛi kɔɔli. . . . Hei va maa tamasi le kpema cho naa tɛɛŋ naa nyaa wo.” (Kan Ch. 17:10, 11) A mɛɛ Mɛlɛka dimi yɛ, mi Ebilaham, a puaa wa o ndulo chiɛiniŋnda kpou sɔla hivioo o chiɛi kɔɔli. (Kan Ch. 17:24-27) Hivi chiɛi kɔɔlioo wa tamasioo le chuauwaa Ebilahamnda ni maa nda koni wa o kpema Chɛhowa yii wo niŋ ni.

3. Vɛɛ chuaa mamaa Ebilahamnda looku yɛ kui?

3 Po mama Ebilahamndo Chekɔpu, ɔɔ Isɔluɛi wa ni. Ndoo nɔ puaa 12. (Kan Ch. 35:10, 22b-26) Teleŋndo opum, chuauwaa Chekɔpuaa ndaa nɔ ma simnuŋ yuŋgula leboltaŋ le sɔɔŋ maŋgalaŋ 12 o Isɔluɛi niŋ. (Walta Wa. 7:8) Mɛɛ yiaŋ ma del o lɛŋnde Isɔluɛi leŋ niŋ, mi Chekɔpu nda yuŋgu ndɔɔ kua o lɛŋnde Ichipileŋ niŋ, naa Felo siiŋguu po Chekɔpoo opilɛ, diolaŋ Choosɛ wana lebollo le nyɛdiaa wo. Wana diiŋ ndɔɔ o wa vɛlɛ Felo ikɛi ni. (Kan Ch. 41:39-41; 42:6) Mi chuauwaa Chekɔpuaa kuii tau, ma simnuŋ kunda bɛndu bɛndoo.—Kan Ch. 48:4; nuawɔ Walta Wanaa Chiisuaa 7:17.

WANAA SƆLA BAŊAA WA

4. O tase ndɔɔ, chaŋyɛi suu kuɛɛ wa yɛ Ichipiaŋnda tɛɛŋ nda chuauwaa Chekɔpuaa?

4 Chuaa mamaa Chekɔpuaa wa o lɛŋnde Ichipileŋ niŋ le wɔsioŋ hiouwɔɔ kɛmɔɔ lediiŋ chobe. A wa ichali o tandaa Pioo Nail bolleŋ diolaŋ aa, Kosiɛŋ. (Kan Ch. 45:9, 10) Wana che pɛ maa o wɔsiŋ taseŋ nda chua Ichipi woŋ niŋ, kɔl nyuloo wa nda tɛɛŋ nda Ichipiaŋnda. A wa o chiooŋ ndaŋ pɔmbɔŋ niŋ, nduyɛ, ma wa chɔluaa ndaa mandaa. Mi Masaa Felo, o ndoo sina Choosɛ mbo hɛnaŋ a ndu wo chɛl nda a kɔl ndɔɔ kpou le waa Ichipi. (Kan Ch. 47:1-6) Kɛ Ichipiaŋnda, ndaa hɛnaŋ kposoŋ a wanaa mandaa ŋsaa le. (Kan Ch. 46:31-34) Kɛ a koŋ kpou, ma chɛl mi Isɔluɛiya wa Ichipi.

5, 6. (a) Vɛɛ yoomu wanaa Mɛlɛkaa ndoo siŋgaŋ yɛ o Ichipi niŋ? (b) Vɛɛ yoomu Muuse wo looku yɛ baŋaŋ, nduyɛ yɛɛ Chɛhowa tosallɛ wanaa nduaa?

5 Kɛ mi suɛi wanaa Mɛlɛkaa siŋgaŋ chɔ chɔ bɛndu. “O teleŋ pum niŋ, mi wana cheleŋ simnuŋ masaa le Ichipi. Ndoo sina Choosɛ le. Mi masaa hoo lo okoŋ mbo dimul wanaa nduaa aa, ‘Isɔluɛiya haa a kui niŋ bɔɔ o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ, nduyɛ a hiou naa kpaayaa.’ Okoŋ, ma hiau lachi a Isɔluɛiya saaŋgiaa a walta kala kalalaŋ nda kioo. Puuloo lindaa a kpilikioŋ lɔɔ, a wali o wali lechɛ tosaa. A tonya, ma saaŋgiaa Isɔluɛiya a walta kala kalalaŋ nda kioo.”—Ɛs. 1:8, 9, 13, 14, NW.

6 Mi Felo dimi maa a diu chɛlɛkpiaa piaanduaa Hibuluiya kpou teleŋ nda cho nda violɔɔ wo. (Ɛs. 1:15, 16, NW) Nduyɛ a teleŋ koŋ kinɛi Muuse veluŋ ni. Mɛɛ o wa paŋgoŋ ŋgaa, mi kala ndɔ kɔ vioŋ ndu o billo niŋ o pioo Nail daŋgala, naa chua Felo wo kɔ kɔka ndu wa. Okoŋ kɔɔli, mbo siiŋguu ndu po ndɔ. Mi i yɔŋnuŋ maa teleŋ Muuse wa o pɔmbɔ wo, mi kala ndɔ wa buɛi laalaŋ Chɛhowaa wo, diolaŋ Chɔkibɛɛ pila manda ndu. Nduyɛ mi Muuse simnuŋ buɛi laalaŋndo o Chɛhowa piɛiyo niŋ. (Ɛs. 2:1-10, NW; Hibu. 11:23-25) Mi Chɛhowa cha nyɛpalaa wanaa nduaa wa bɛŋgu wo, okoŋ mbo kɛɛsiaa le mbo soli nda o chɛleŋ niŋ. (Ɛs. 2:24, 25; 3:9, 10, NW) Ndaa nɔ ma simnuŋ wanaa Chɛhowa “baŋa” wa. (Ɛs. 15:13, NW) “La wa o chɛleŋ niŋ sindɛ Ichipi, mi Chɛhowa Mɛlɛka nyaa baŋa nya o chɛle leŋ niŋ.”—Dutɔlɔnɔmi 15:15, NW.

WAŊNDA SIMNUŊ KAALEŊ

7, 8. Vɛɛ waana Chɛhowaa simnuŋ yɛ kaale diandaa?

7 Mi che bɛɛ Chɛhowa ndoo kɔɔna wɔ Isɔluɛiya maa lekaa le, kɛ mbo chua nda maa wanaa nduaa nda cho ni. Le hei, mi Chɛhowa viam Muuse nda Elɔŋ le ma kɔ dimul Felo aa, “Nyɛ Chɛhowa, Mɛlɛka Isɔluɛiya dimi wo cho hoo ni, ‘Mal wanaa niaa ma kuɛ o yondo pollo niŋ, ma kɔ bii bɔŋaŋ bɛndoo le ya piɛiyo.’”—Ɛs. 5:1, NW.

8 Le mi Isɔluɛiya sɔla solioo o chɛle Ichipiaŋnda bɛŋgu, mɛɛ mi kpundɛlaŋ tɔ la yɔŋnuŋ, nduyɛ mi Felo sɔla tambei nda puaa nduaa chɔuwa o Pee Mɛŋma Siaŋaa niŋ. Mɛɛ o hiŋ le fuuloo paŋgoŋ ŋgaa, mi Chɛhowa yii kpemaa a Isɔluɛiya o Pembei Sanai. Mbo chuel nda buŋgɛi sɔvɛi hei aa, “Te la diikuŋ diom nuu pɛ, nduyɛ, mi la tɛɛmbuu kpema ya yii a nya wo le, la cho simnɔŋ wanaa teŋgeŋnda waŋnda kpou tɛɛŋ . . . la cho wa kaale diandaaleŋ.”—Ɛs. 19:5, 6, NW.

9, 10. (a) A mɛɛ Dutɔlɔmi 4:5-8 dimi yɛ, vɛɛ Sawaa tosa yɛ Isɔluɛiya teŋgeŋ a kaala cheleŋndaŋ? (b) Vɛɛ ndaa nɔ yɛ ma simnuŋ “wanaa diandaa le Chɛhowa”?

9 Teleŋ Isɔluɛiya wa Ichipi wo, tuupa ma siiŋguu nda chiaa, a wa a kɔɔnaa o kaalaŋ niŋ. Wanaa wa yuŋgulaŋ bolleŋ nda wa kaalaŋ ndaŋ chilaŋ ni. Wanaa wa yuŋgulaŋ bolleŋ nda wa ko maa wanaa Chɛhowaa sindɛ sindɛ, a che chieeŋndo nda lachi wa. Waŋnda haa wa masaa, wanaa kialaa ŋyamaa, a wanaa soliaa salaa le yuŋgula ndalaŋ. (Kan Ch. 8:20; 18:19; Choobu 1:4, 5, NW) Mi Chɛhowa ke Muuse sawalaŋ le Isɔluɛiya le ma wa teŋgeŋ a kaala cheleŋndaŋ. (Chon. 147:19, 20, NW) Nuawɔ Dutɔlɔnɔmi 4:5-8 (NW), “Waŋnda . . . cho nya chɔ ma dimi aa, ‘Kaale bɛnduleŋ ndeŋ le nɔ wanaa kɔlkɔluaa, a wanaa taasi bɛndu.’ . . . Ɔɔ kaale cho mi le nɔ sawalaŋ, nduyɛ a pɛɛkulaŋ le tosaa nyɛ cho o nɛi sakpo wo, maa la ya cho paale hauleŋ ndeŋ nya kioo laŋ?” Mi Sawaa kila kunda wanaa soliaa salaa. Nduyɛ, laŋgbaa kalla ndaa kialu yamaŋ ni. Bɛɛleŋ pila ndaa ke nda ni le kɔlkalu ndaa a taasioo. (Dut. 25:7, 8, NW) Mi Sawaa kɔɔna piɛileŋ a sɔɔŋ cheleŋndoŋ le kaale sɛnɛileŋ ndeŋ.

10 Mɛɛ Isɔluɛiya hiŋ dɔɔ le luɛiyɔɔ o Lɛŋnde Mɛyaaleŋ niŋ, mi Chɛhowa dimul Muuse le mbo loonuŋ nda sawala ndɔlaŋ aa, “Chɛhowa Mɛlɛka chɛl nya paale hauleŋ ndeŋ le mi la simnuŋ wanaa nduaa teŋgeŋnda a mɛɛ o chuel nya buŋgɛi yɛ, nduyɛ le mi la bii sawala ndɔlaŋ kpou. Okoŋ, o cho nya heelu tema, mbo hiou kaala o tosa o chieeŋndo choo laŋ kpou. Nduyɛ, o cho tosa mi la sɔla tɔɔ, mi waŋnda saŋgala nya, ma ke nya bɛɛleŋ te o yɔŋ pɛ mi la wa wanaa diandaa ndu Chɛhowa Mɛlɛka nyaa o hɔl.”—Dut. 26:18, 19, NW.

MBO CHƐL WANAA FULA O KAAYII CHELEŊNDE NIŊNDA

11-13. (a) Nɛɛ yaa wa yɛ latulu a wanaa Mɛlɛka hɛli wa? (b) Te wana ve Chuunɔ le wo ndoo yeema pɛ mbo piɛi Chɛhowa, yɛɛ ndoo nɔ yɛ mbo tosa?

11 Mi che bɛɛ naa Chɛhowa nɔ wanaa o hɛli wa o chieeŋndo choo, kɛ o kuuna wanaa cho ŋ Isɔluɛi le wa wanaa nduaa tɛɛŋ te. Mbo chɛl “wanaa bɔɔbɔɔ cheleŋ” a ve Isɔluɛiyaa le wa, a Ichipiaŋnda le kɔlaŋ a wanaa nduaa latulu tuma o soli nda o chɛleŋ niŋ Ichipi wo. (Ɛs. 12:38, NW) Teleŋ kpundɛ ŋɔmmɛu wo yɔŋnuŋndo, mi nyɛ Chɛhowa dimi wo luei “buɛiyaa Felo wa apum” sioonde. Naapum, ma del Isɔluɛiya tɛɛŋ le fulaa Ichipi.—Ɛs. 9:20, NW.

12 Tuupa mi Isɔluɛiya taŋ Pioo Chɔndaŋ le challe Kenaŋ, mi Muuse dimul nda maa, “a nɔ ma kaala wana fula o kaale cheleŋ niŋ” mbo wa nda tɛɛŋndo. (Dut. 10:17-19, NW) Wanaa Mɛlɛka hɛli wa ndaa nɔ ma chɛl wanaa fula o lɛŋii cheleŋ niŋ ma wa nda tɛɛŋnda, a chɛl le sawala tasela Mɛlɛka ke Muuse laŋ biyɔɔ wa. (Lɛf. 24:22, NW) Mi wanaa fula o lɛŋii cheleŋnde niŋnda a tiŋ simnuŋ wanaa wa Chɛhowa piɛiyo wa. O ndoo chɔm yeemɛi pilɛi kpe wo wa Lutu ni, Mowabaitiinɔɔ. Isɔluɛinɔɔ Nawomi wa ni. Mi Lutu dimul ndu aa, “Wanaa numnda cho wa wanaa ni, nduyɛ Mɛlɛka numndo cho wa Mɛlɛka nuu.” (Lutu 1:16, NW) Wanaa fula haa o lɛŋii cheleŋnde niŋnda ve ŋChuu le, nduyɛ mi puaa ve ŋChuu le wa chɛl le ma hivi nda o chiɛi kɔɔli. (Ɛs. 12:48, 49, NW) Mi Chɛhowa chɛl nda le ma wa wanaa nduaa o hɛli wa tɛɛŋ.—Ch. 15:14, 15, NW.

Mi Isɔluɛiya kaala wanaa fula o kaale cheleŋ niŋnda (Tofa pelta 11-13)

13 Mɛɛ nda wa maaŋ Sɔlɔmɔŋ taŋgullo Chɛhowa yɔŋgoo, piɛile Sɔlɔmɔŋ yɔŋgu leŋ le chɔm kpendekele maa kɛɛsiaa wa le wanaa wa Chɛhowa piɛiyo, kɛ a ve ŋChuu le wa. Mbo piɛi aa, “Le wana cho bɛɛ o lɛŋnde levilteŋ niŋndo o cho Isɔluɛinɔ le wo, cho tueiyɔɔ a diola numnda tɔɔma laŋ okɔɔ, a kpaaya numndo, nduyɛ a walta kɔndɔfilta ŋ cho tosaa laŋ. Te waŋndo hoo hiŋ pɛ mbo piɛi num o chiɛiyo hoo niŋ, yandii tuei piɛile ndɔleŋ naa ŋ cho ichali o fondaŋ numndo choo choo wa, okoŋ ma tosa nyɛ waŋndo hoo nyuna numndo. Le halikpeŋ mi waŋnda o chieeŋndo niŋ kpou sina diola numndaŋ, nduyɛ ma nɔ sioonde le num, mɛɛ wanaa numnda Isɔluɛi nɔ sioonde le num yɛ. Nduyɛ ma sina maa le num piɛiyo ya I taŋgul chiɛiyo hoo ni.” (2 Kol. 6:32, 33, NW) A mɛɛ i wa vɛlɛ o teleŋ Chiisoo niŋ yɛ, wanaa ve ŋChuu le wa, nduyɛ ma yeema Chɛhowa piɛiyo wa, ndaa nɔ ma wa diompilɛ a wanaa Chɛhowa yii kpemaa wa.—Chɔŋ 12:20; Walta Wa. 8:27.

KAALEŊ LE SIMNUŊ SEIYA

14-16. (a) O nɛi kuɛɛ choo Isɔluɛiya ndaa nɔ yɛ ma wa Seiya le Chɛhowa? (b) Yɛɛ wanaa Mɛlɛkaa hau nɔ yɛ kuee le tosaa?

14 Isɔluɛiya wa Mɛlɛka ndaa Chɛhowa piɛiyo. Kɛ lɛŋii cheleŋnde wa piɔmnda sooluu wo. O teleŋ koŋ niŋ, mi Aisaiya, wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo tuu Chieeŋndo hoo a mɛɛ waŋnda wa naa o lemasa yɛ. Mi Chɛhowa ndoo simul mɛlɛkaa waŋnda wa piɛiyo o lɛŋii cheleŋ niŋnda le ma soli seiyaa chɔm maa mɛlɛkaa tonyaa nda cho ni wa. Mbo dimul nda aa, “La dimul lɛŋnde kpou i chuuŋgiaŋ naapilɛ. Nduyɛ mi la dimul waŋnda kpou ma chuuŋgiaŋ naapilɛ. Mɛlɛka kuɛɛ o mɛlɛkaa ndaa tɛɛŋ nɔla yɛ mbo chɔm waŋnda sɔɔŋ ya dimi muŋ ndoŋ? Ɔɔ ma dimul waŋnda sɔɔŋ yɔŋnuŋ paandu woŋ? A huŋ ndɔ a seiya ma tɛndal nda seileŋ ma tuei, nduyɛ ma dimi aa, ‘Tonyaa icho ni!’”—Ais. 43:9, NW.

15 Mɛlɛkaa wa haa o lɛŋnde niŋnda tiuba le solioo seiyaa chɔm maa mɛlɛkaa tonyaa nda cho ni wa le. Piɔmnda nda wa ni, nduyɛ mɛɛ mi ndaa balu a nda. (Ais. 46:5-7, NW) Kɛ, mi Chɛhowa dimul wanaa nduaa Isɔluɛi aa, “Nya cho seiyaa niaa ni, . . . buɛiyaa niaa ya I hɛli wa. I hɛli nya le mi la sina ya, okoŋ kɔɔli, mi la sɔla sinapɛŋgoo maa ya pilɛ kpe cho Mɛlɛka ni. O fula o ya kɔɔli, mɛlɛka kpeekpei cheleŋ cho le, o paandoo niŋ ni, a o siɔdiiyo niŋ ni. Ya, Ya cho Chɛhowa ni. Nduyɛ o fula o ya kɔɔli, mɛlɛka cheleŋ cho o piŋi nya wo le. . . . Lelaŋ, nya cho seiyaa niaa ni, . . . nduyɛ ya cho Mɛlɛka ni.”—Ais. 43:10-12, NW.

16 Le mi yamɛi ndii keluŋ o chieeŋndo choo kpou le sinaa “Mɛlɛka cho Mɛlɛka Kpuluŋgumaa wo,” wanaa Chɛhowa hɛli wa ndaa nɔ ma chɔm kpendekele maa Chɛhowa ndu pilɛ kpe cho Mɛlɛka tonyaa ni. Mbo veelu nda aa, “Wanaa ya kɔɔna le ya pila wa, nduyɛ ma saŋgala ya wa nda cho ni.” (Ais. 43:21, NW) Waŋnda haa diola ndɔlaŋ la wa choo ni. Chɛhowa soli nda o chɛleŋ niŋ Ichipi ni. Le hei ndaa nɔ kuee ma chɔm waŋnda o chieeŋndo choo kpou o hɔl maa Chɛhowa ndupilɛ kpe cho Mɛlɛka tonyaa ni. Ndaa nɔ ma wa maa Maika, wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo. Mbo dimi isɔɔ le wanaa Mɛlɛkaa hau aa, “Waŋnda kpou nɔ mɛlɛkaa ndaa yɛyiaa nda sooluu wa. Kɛ naa naa, ŋ cho wa Chɛhowa Mɛlɛka naa piɛiyo le fɛɛŋ a fɛɛŋ.”—Mai. 4:5, NW.

A SIMNUŊ WANAA NILA KALUAA

17. Vɛɛ Isɔluɛiya simnuŋ yɛ yɔm makilepii kum komɔɔ kɛndɛ le wo Chɛhowa o hɔl?

17 I cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa mi Isɔluɛi mulul Chɛhowa kɔɔ. Ma tual lɛŋii piɔmnda sooloo ve kɔɔli. A wɔsii kɛmɛ leŋɔmaa ve tuupa mi Chiisu vialuŋ, mi Hosiya, wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo poonyiaa aa, “Isɔluɛi cho maa yɔm makilepii kuam tau tau wo. Kɛ, mi sul ndɔ koŋ tosa mbo chɔɔlu yɔŋgɔŋ o nyɛm cheleŋndoŋ sooluu wo niŋ . . . Kɔlta ndalaŋ la cho la piaa cha a yiyaŋnda hiuyaa waŋchieeya. Le hei Mɛlɛka cho nda dɛnɛ palaa tuisi choo.” (Hos. 10:1, 2, NW) Mɛɛ wɔsioŋ hiou vɛlɛ kɛmɛ a tɛndaa tɛɛŋ, mi Chɛlimaya poonyiaa diomndaŋ ndaŋ a wanaa kɛɛ laalaŋ ndaa dɔuwɔɔ o Chɛhowa niŋnda aa, “I tɔl nya maa yɔmii makilepii kuam komɔɔ kɛndɔɔ ve. Kɛ le yɛɛ nya simnuŋ yɛ maa yɔmii makilepii kum komɔɔ kɛndɛ le ve? . . . Kuɛɛ mɛlɛkaa nya toosiaa le nyapila wa cho yɛ? Mɛɛ a chɔŋ niko ma mala nya te dɛnɛ palaa komal nya pɛ. . . . Wanaa niaa puɛɛnuŋ a ya.”—Chɛlui. 2:21, 28, 32, NW.

18, 19. (a) Vɛɛ Chɛhowa dimi yɛ maa o cho wanaa sɛnɛiya soli le diola ndɔlaŋ? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?

18 Yɔŋi Isɔluɛiya tol piɛile tonyaleŋ kɔɔli ma simnuŋ seiyaa laalaŋaa Chɛhowaa, ma tual piɛile ŋpiɔmndeŋ kɔɔli. Lelaŋ, mi Chiisu dimul sim lachiaa leyalaa Chuuwa o palɛi nduɛi niŋ aa, “Mɛlɛka cho nya poonda Masale ndɔleŋ o ba, okoŋ mbo ke kaale tosa niŋ nyɛm Masale ndɔleŋ le hɛnaŋndeŋ.” (Mat. 21:43, NW) Wanaa cho o “kpema sɛnɛiyo” niŋnda kinɛi, a Chɛhowa dimul Chɛlimaya wa, cho wa o kaale sɛnɛileŋ ndeŋ niŋ ni. Nda cho yɛ Isɔluɛi Mɛlɛkaa ni. Mi Chɛhowa dimi a Isɔluɛiyaa Mɛlɛkaa, a cho wa o kpema sɛnɛi koŋ niŋnda aa, “I cho simnɔŋ Mɛlɛka nda, mi nda bɛɛ simnuŋ wanaa ni.”—Chɛlui. 31:31-33, NW.

19 Mɛɛ kaaleŋ Isɔluɛi kɛɛ tiindaŋndo dɔuwɔɔ o Chɛhowa niŋ, mbo siiŋguu Isɔluɛi Mɛlɛkaa wanaa ndɔ o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, a mɛɛ naŋ pɛɛku niŋ yɛ. Kɛ nɛɛ yaa cho yɛ hau wanaa nduaa o chieeŋndo choo? Vɛɛ wanaa sandu wa nɔla yɛ ma sina wanaa cho Mɛlɛka piɛiyo o tonyaa choo wa? Buŋgɛi cho lachi ve cho nyunalaŋ ndaŋ muli.