1. Batu ba bañwi ba lumelañi ka za batu ba ba lapela Mulimu?

BATU ba bañata kacenu ba bulela kuli likwata za bulapeli ze tuna ha li tusi hahulu batu. Ba bañwi ba nahana kuli Mulimu ha tabeli likwata za bulapeli zeo bakeñisa kuli ha li luti niti ka za Mulimu ni kuli ba ba mwa likwata za bulapeli zeo ba ezanga lika ze maswe hahulu. Nihakulicwalo, batu bao hañata ba lumela kuli Mulimu u tabela batu kaufela ba bande ba ba fumaneha mwa likwata za bulapeli kaufela. Kono kana taba yeo ki ya niti? Kamba kana Mulimu u tokwa kuli batu ba ba mu lapela ba ikauhanye kwa bulapeli bwa buhata? Kuli lu fumane kalabo kwa lipuzo zeo, ha lu nyakisiseñi ze i bulela Bibele ka za balapeli ba Jehova ba niti ba ba zwezipili ku ba teñi.

2. Ki bo mañi ba ne ba bile batu ba Jehova, mi ki nto mañi ye ne ba zibahaza kuli ne ba na ni bulikani bo bu ipitezi ni Jehova? (Mu bone siswaniso se si fahalimu.)

² Lilimo ze bato eza 4,000 kwamulaho, Jehova naa ketile sikwata sa batu kuli si be batu ba hae fa lifasi. Mwa Bibele, Abrahama  u talusizwe sina “ndatahe batu kaufela ba ba na ni tumelo” mi ne li mueteleli wa lubasi lo lutuna mi hape naa na ni batanga ba bañata luli. (Maro. 4:11; Gen. 14:14) Mwa Kanana, Abrahama naa kutekiwa mi naa ngiwa sina “nabi ya Mulimu.” (Gen. 21:22; 23:6) Jehova naa ezize tumelelano ni Abrahama hamohocwalo ni baikulu ba hae. (Gen. 17:1, 2, 19) Mulimu naa bulelezi Abrahama kuli: “Ki bo bulikani bwa ka bo mu ka tiisa, bo bu mwahali a mina, ni na, ni baikulu ba mina ba ba ka taha mwamulaho wa mina: Baana kamukana ba ku mina, ba kene mwa mupato.” Naa zwezipili ku bulela kuli: “I be poniso ya bulikani bwa ka ni mina.” (Gen. 17:10, 11) Kacwalo, Abrahama ni baana kaufela ba mwa lubasi lwa hae ne ba keni mwa mupato. (Gen. 17:24-27) Ku kena mwa mupato ne ku zibahalize baikulu ba Abrahama sina batu ba ne ba na ni bulikani bo bu ipitezi ni Jehova.

3. Baikulu ba Abrahama ne ba bile cwañi batu ba bañata?

³ Jakobo, muikulu wa Abrahama, kamba Isilaele, naa na ni bana ba bashimani ba 12. (Gen. 35:10, 22b-26) Hamulaho wa nako, bana ba 12 bao ne ba bile bashemi ba masika a 12 a Isilaele. (Lik. 7:8) Josefa, mwanaa Jakobo naa isizwe kwa Egepita, mi hamulaho Faro a fa Josefa maata a matuna. Ka nako ye ne ku na ni lukupwe mwa naha, Josefa naa filwe buikalabelo bwa ku zamaisa musebezi wa ku abela lico mwa naha kaufela. Bakeñisa lukupwe lo, Jakobo ni lubasi lwa hae ba tutela kwa Egepita. (Gen. 41:39-41; 42:6) Baikulu ba Jakobo ne ba bile ba bañata mi ne ba bizwa kuli ki “macaba a mañata.”—Gen. 48:4; mu bale Likezo 7:17.

4. Ki swalisano mañi ye ne banga teñi kwa makalelo mwahalaa Maegepita ni baikulu ba Jakobo?

⁴ Baikulu ba Jakobo ne ba pilile lilimo ze fitelela 200 mwa naha ya Egepita ili mwa sibaka se si bizwa Gosheni. (Gen. 45:9, 10) Faro naa bulelezi Maisilaele kuli ba pile mwa Egepita kakuli naa ziba Josefa mi naa mu kuteka. (Gen. 47:1-6) Maisilaele ne ba pilile ka kozo ni Maegepita ka lilimo ze bato ba ze 100. Maisilaele ne ba pila mwa minzinyana mi ne ba utanga lifolofolo. Nihaike kuli Maegepita ne ba toile batu ba ne ba uta lingu, ne ba utwanga za naa bulela Faro mi ne ba lumelezanga Maisilaele ku pila hamoho ni bona.—Gen. 46:31-34.

5, 6. (a) Muinelo wa batu ba Mulimu ne u cincize cwañi mwa Egepita? (b) Ki kabakalañi Mushe ha naa si ka bulaiwa, mi Jehova naa ezelizeñi batu ba hae?

⁵ Hamulaho wa nako, Maegepita ba eza Maisilaele ku ba batanga ba bona. Bibele i bulela kuli: “Kiha ku taha mulena yo muñwi mwa Egepita, ya naa si ka ziba Josefa. A bulelela sicaba sa hae, a li: ‘A mu bone, sicaba sa bana ba Isilaele ki se, sa lu fita kwa buñata ni kwa maata.’” Bakeñisa taba yeo, Maegepita ne ba hapelelize Maisilaele ku nata masitina, ku babalela masimu, ni ku eza misebezi ye miñwi ye taata ye ne ezwa ki batanga. Maegepita ne ba ezize Maisilaele ka situhu.—Ex. 1:8, 9, 13, 14.

⁶ Faro yo munca yo hape naa laezi kuli bana ba bashimani ba ne ba ka pepiwa ki Maisilaele ba bulaiwe ba sa pepwa feela. (Ex. 1:15, 16) Ka nako yeo, musali wa Muisilaele ya bizwa Jokebedi a pepa Mushe. Mushe ha naa na ni likweli ze taalu, mahe a yo mu pata mwa mataka a nuka ya Nile. Hamulaho wa nakonyana ku zwa fo, mwanaa Faro wa musizana a to fumana Mushe mi a mu añula. Mwanaa Faro yo a lumeleza mahe Mushe kuli a babalele mwanaa hae ha naa nze a hula. Hamulaho wa nako, Mushe a ba mutangaa Jehova ya sepahala. (Ex. 2:1-10; Maheb. 11:23-25) Jehova naa boni kuli batu ba hae ba nyanda mi a itusisa Mushe kuli a ba etelele ku zwa mwa Egepita. (Ex. 2:24, 25;  3:9, 10) Ka ku eza cwalo, Jehova naa “liuluzi,” kamba ku punyusa Maisilaele.—Ex. 15:13; mu bale Deuteronoma 15:15.

7, 8. Batu ba Jehova ne ba bile cwañi sicaba se si kenile?

⁷ Nihaike kuli Jehova naa si ka onga-onga kale Maisilaele kuli ba be sicaba, naa banga kuli ki batu ba hae. Kona libaka Mushe ni Aruni ha ne ba laezwi ku yo bulelela Faro kuli: “Muñaa Bupilo Mulimu wa Isilaele sa bulela ki se, u li: ‘Lukulula sicaba sa ka, si yo ni ezeza mukiti mwa lihalaupa.’”—Ex. 5:1.

⁸ Kono Faro naa sa lati ku lukulula Maisilaele. Kuli a lukulule batu ba hae, Jehova a tahiseza Egepita likoto ze lishumi mi hasamulaho a yundisa Faro ni mpi ya hae fa Liwate le li Fubelu. (Ex. 15:1-4) Likweli ze bato ba ze taalu kwamulaho ku zwa fo, Jehova naa ezize tumelelano ni Maisilaele fa Lilundu la Sinai ka ku bulela kuli: “Haiba mu ka utwa Linzwi la ka luli, mwa mamela bulikani bwa ka, mu ka ba buswa bwa ka tota mwahalaa macaba a mañwi kaufela.” (Ex. 19:5, 6) Maisilaele ne ba ka ba “sicaba se si kenile.”—Ex. 19:5, 6.

9, 10. (a) Sina mo ku taluselizwe kwa Deuteronoma 4:5-8, Mulao ne u tahisize cwañi kuli Maisilaele ba shutane ni macaba a mañwi? (b) Maisilaele ne ba tokwa ku ezañi kuli ba bonise kuli ne ba li “sicaba se si kenile ku Muñaa Bupilo”?

⁹ Ka lilimo-limo, batanga ba Jehova ne ba etelelwanga ki litoho za mabasi ba ne ba sebeza sina babusi, baatuli, mane ni baprisita. Mwa Egepita, Maisilaele ne ba latelelanga ketelelo yeo pili ba si ka ba kale batanga. (Gen. 8:20; 18:19; Jobo 1:4, 5) Nihakulicwalo, Jehova ha saa lukuluzi Maisilaele ku ba zwisa mwa butanga, naa ba file milao ye ne tahisa kuli ba shutane ni macaba a sili. (Mu bale Deuteronoma 4:5-8; Samu 147:19,20.) Mulao ne u tahisize kuli ku be ni sikwata sa baprisita ba sicaba. Mulao hape ne u bonisa kuli “ba bahulu,” ba ne ba kutekiwa kabakala zibo ni butali bwa bona, ne ba ka ba baatuli. (Deut. 25:7, 8) Mulao ne u fanga batu litaelo ze ne bonisa mo ne ba swanela ku lapelela ni mo ne ba swanela ku pilela ka zazi ni zazi.

¹⁰ Nakonyana pili Maisilaele ba si ka kena kale mwa Naha ya Sepiso, Jehova naa kuta-kutezi ku ba bulelela milao ya hae. Mushe naa bulelezi Maisilaele kuli: “Muñaa Bupilo ni yena, u itumelezi wena kacenu; ki wena sicaba sa hae tota, mwa naa ku sepiselize; mi u ka na u mamela milao ya hae kaufela; yena a ku hulise ku fita macaba kaufela a ezize, u be kwapili mwa ku bubekwa, ni ku zibwa, ni ku kutekwa; kuli u be sicaba se si kenile ku Muñaa Bupilo Mulimu wa hao.”—Deut. 26:18, 19.

11-13. (a) Ki bo mañi ba ne ba kalile ku lapela hamoho ni batu ba Mulimu? (b) Ki lika mañi ze ne ba tokwa ku eza batu ba ne ba si Maisilaele kuli ba lapele Jehova?

¹¹ Nihaike kuli Maisilaele ne ba li sicaba sa Jehova se ne si ketilwe fa lifasi, Mulimu naa lumelelize bazwahule ku pila ni batu ba hae. Ka mutala, Bibele i bulela kuli batu ba bañata ku beya cwalo ni Maegepita ne ba ile ni Maisilaele muta Mulimu naa ba lukuluzi mwa Egepita. (Ex. 12:38) Mwendi mwahalaa batu bao ne ku na ni batanga ba Faro ba ne ba utwile Mushe ka nako ya naa bulela za koto ya bu 7.—Ex. 9:20.

¹² Pili Maisilaele ba si ka sila kale Nuka ya Jordani kuli ba kene mwa Kanana, Mushe a ba bulelela kuli ba swanela ku lata muzwahule ye ba pila ni yena, ili ku talusa batu be ne ba si Maisilaele ba ne ba pila ni bona. (Deut. 10:17-19) Haiba mutu ya naa si Muisilaele naa tabela ku utwa milao ye ne fiwa ki Mushe, batu ba Mulimu ne ba laezwi kuli ba swanela ku lumeleza  mutu yo kuli ba pile ni yena mwa silalanda si li siñwi. (Liv. 24:22) Batu ba bañwi ba ne ba si Maisilaele ne ba kalile ku lapela Jehova. Ka mutala, Ruti ne li Mumoabi ya naa bata ku sebeleza Jehova. Ruti naa bulelezi Naomi ya naa li Muisilaele kuli: “Sicaba sa hao ikaba sicaba sa ka, mi Mulimu wa hao ibe yena Mulimu wa ka.” (Ruti 1:16) Batu bao ba ne ba si Maisilaele ne ba tilo bizwa baproselite, mi baana ba mushobo wo ne ba keni mwa mupato. (Ex. 12:48, 49) Jehova naa tabela kuli batu bao ba be kalulo ya sicaba sa hae se si ketilwe.—Num. 15:14, 15.

¹³ Tapelo ye ñwi ya naa lapezi Salumoni hape i bonisa kuli Jehova naa lumelelize batu ba ne ba si Maisilaele kuli ba mu lapele. Tempele ha ne i kakuzwi, Salumoni naa lapezi kuli: “Muzwahule ye si wa sicaba sa hao sa Isilaele, ya zwa kwa naha ya kwahule, kabakala Libizo la hao le lituna, ni kabakala lizoho la hao le li tiile, lona lizoho la hao le li namile; ba ba cwalo ha ba ka taha, mi ba lapela inze ba talimile kwa neku la Ndu ye, u utwe, u li mwa lihalimu mwa sibaka sa hao, mi u eze ka lika kaufela za kupa ku wena, mutu yo nalikatuka-kule; kuli macaba kaufelaa lifasi a zibe libizo la hao, a ku sabe, sina mo si ku sabela sicaba sa hao sa Isilaele; mi macaba a zibe kuli libizo la hao li lapelwa mwa ndu yeo ye ni yahile.” (2 Makol. 6:32, 33) Nihaiba mwa miteñi ya Jesu, batu ba ne ba si Maisilaele ba ne ba bata ku lapela Jehova ne ba kona ku eza cwalo ha ne ba ka swalisana ni batu ba Jehova mwa ku mu lapela.—Joa. 12:20; Lik. 8:27.

14-16. (a) Maisilaele ne ba ka ba sicaba sa Lipaki za Jehova kamukwaufi? (b) Batu ba Jehova ba tokwa ku ezañi kacenu?

¹⁴ Maisilaele ne ba lapela Mulimu wa bona Jehova, kono macaba a mañwi ne a lapela milimu ya ona i sili. Kacwalo, batu ne ba tokwa ku ziba kalabo kwa puzo ya kuli: Ki mañi ya naa li Mulimu wa niti? Mwa miteñi ya Isaya, Jehova naa bulezi kuli puzo yeo ne i ka alabiwa ka nzila ye swana ni mo i alabelwanga puzo ka nako ye ku talimwa taba mwa kuta. Jehova naa bulezi kuli haiba milimu ya macaba ao ne li ya niti, ne i tokwa ku tisa lipaki za yona kuli li to i yemela mwa taba yeo. Jehova  naa ize: “Ba tise lipaki za bona, kuli ba yemelwe; batu ba utwe mi ba bulele, ba li: ‘Ki niti!’”—Isa. 43:9.

¹⁵ Milimu ya macaba ne i sa koni ku fa bupaki bwa kuli ne li milimu ya niti. Ne i li feela maswaniso a naa sa koni ku bulela kamba ku zamaya, ki milimu ye ne kona ku shimbiwa feela ki mutu yo muñwi. (Isa. 46:5-7) Kono Jehova naa bulelezi batu ba hae bona Maisilaele kuli: “Ki mina lipaki za ka, . . . mina, ni mutanga wa ka ye ni ketile; kuli mu zibe, mi mu lumele, mi mu utwisise kuli ki na. Ha ku na Mulimu ya kile a ba teñi pili ku na, bo ha ku na ya ka ba teñi mwamulaho wa ka. Ki na, e, ki na Muñaa Bupilo, mi ha ku na Mupilisi yo muñwi, haisi na. . . . kabakaleo mu lipaki za ka, . . . mi ki na Mulimu.”—Isa. 43:10-12.

¹⁶ Ka ku swana ni batu ba ba fa bupaki mwa kuta, batu ba Jehova ni bona ba na ni tohonolo ya ku fa bupaki bwa kuli Jehova ki yena Mulimu wa niti. Ha naa ama kwa batu ba hae, Jehova naa bulezi kuli, “Sona sicaba se ni ipupezi, kuli si ni lumbeke.” (Isa. 43:21) Maisilaele ne ba zibahala kuli ki batu ba Jehova. Bakeñisa kuli Jehova naa lukuluzi Maisilaele ku ba zwisa mwa Egepita, naa tokwa kuli ba mu utwe ka ku tala ni kuli ba mu kanyise ka ku ba Mulenaa bona. Mupolofita Mika naa talusize mubonelo o ne ba swanela ku ba ni ona batu ba Mulimu mwa linako za Maisilaele. Naa ize: “Macaba a zamaya, se siñwi ni se siñwi, ka libizo la mulimu wa sona; haili luna, lu ka zamaya ka libizo la Muñaa Bupilo Mulimu wa luna, kamita ni ku ya ku ile.”—Mika 4:5.

17. Ki kabakalañi Jehova ha naa ngile kuli Isilaele ki veine ye sina tuso?

¹⁷ Ka bumai, Maisilaele ne ba si ka sepahala ku Mulimu wa bona Jehova. Ne ba kalile ku likanyisa macaba a naa lapela milimu ye ne ezizwe fa likota ni macwe, mi ne ba ikezelize lialetare ze ñata za ku lapelela ku zona milimu ya buhata. Lilimo ze bato eza 2,800 kwamulaho, mupolofita Hosea naa ñozi kuli: “Isilaele ne li kota ya veine ye tiile . . . naa ekeza kwa palo ya lialetare za hae . . . Ki ba lipilu ze peli; cwale, ba ka fiwa mulatu.” (Hos. 10:1, 2) Ibato ba hamulaho wa lilimo ze 150 ku zwa fo, Jeremia naa ñozi manzwi a zwa ku Jehova ili a naa ñolelwa batu ba ba sepahala ku Yena. Naa ñozi kuli: “Bo Na, ne ni ku calile u li kota ya veine ye nde hahulu, ya peu ye nde hahulu; ku cwañi ha u ipetuzi kota ya veine ya mufuta u sili ku na? . . . Milimu ya hao i kai yo ikezelize? I yeme haiba i kona ku ku pilisa mwa lizazi la ziyezi ya hao.” . . . sicaba sa ka si ni libezi.”—Jer. 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Jehova naa polofitile cwañi kuli naa ka ba ni sicaba se sinca sa batu fa lifasi? (b) Lu ka nyakisisañi mwa taba ye tatama?

¹⁸ Maisilaele ne ba ezize nto ye maswe bakeñisa kuli ne ba si ka lapela Jehova ka nzila ye lukile. Ne ba si ka zwelapili ku ba lipaki za hae kono ne ba ikatulezi ku lapela milimu ya maswaniso. Ka libaka leo, Jesu naa bulelezi baeteleli ba ba maswe ba bulapeli bwa Sijuda kuli: “Mubuso wa Mulimu u ka zwiswa ku mina ni ku fiwa sicaba se si beya miselo ya ona.” (Mat. 21:43) Ki batu feela ba naa ka keta Jehova ba ne ba ka ba mwa sicaba se sinca, yona Isilaele ya kwa moya. Jehova naa ka eza “tumelelano ye nca” ni batu bao. Jehova naa bulezi cwana ka za sicaba seo: “Ni ka ba Mulimu wa bona, bona i be sicaba sa ka.”—Jer. 31:31-33.

¹⁹ Maisilaele ha ne ba tuhezi ku sepahala, Jehova naa saa ketile kale Isilaele wa kwa moya kuli a be batu ba hae mwa linako za baapositola. Kono ki bo mañi batu ba Mulimu kacenu? Batu ba ba bata ku sebeleza Mulimu ba kona ku ziba cwañi balapeli ba Mulimu ba niti? Lu ka nyakisisa litaba zeo mwa taba ye tatama.