Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

“Bantu ba Leza Wabo I Yehova”

“Bantu ba Leza Wabo I Yehova”

“Kebo ba nsangaji yabo, shabo, boba bantu ba Leza wabo i Yehova.”—ÑIM. 144:15.

1. Lelo bantu bamo bamwene namani mulangwe wa Leza wa kwikala na bantu bandi pano pa ntanda?

BANTU bavule balañanga’mba bipwilo bikatampe bya mu kine Kidishitu ne bya panja, kebidipo na kamweno kakatampe ku bantu. Bantu bamo banenanga amba bino bipwilo bifutulwijanga Leza kupityila ku bufundiji bwabo ne ku mwiendelejo wabo, mu uno muswelo kebibwanyapo kwitabijibwa na Leza. Inoko, bakulupile kadi amba mu bipwilo byonso mudi bantu ba mityima myoloke ne amba Leza wibamwene kadi wibetabije bu batōtyi bandi badi pano pa ntanda. Kebamonangapo kine kya kulekela mitōtelo ya bubela ne kutōta bu bantu ba pa bula. Ino, le uno mulangilo i mwitabijibwe na Leza? Nanshi tusokolei dilondololo na kutanga mānga imo ya mu Bisonekwa ya batōtyi ba bine ba Yehova.

BANTU BA MU KIPWANO

2. Lelo i bāni bāikele bu bantu ba pa bula ba Yehova, ne i kika kyādi kibashiyañanya na bakwabo? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.)

2 Ku ngalwilo kwa mwaka wa katwa ka 20 K.K.K., Yehova wādi na bantu ba pa bula pano pa ntanda. Abalahama wāityilwe  bu “shandya bonso badi na lwitabijo,” wādi mutwe wa njibo ya bantu tutwa. (Loma 4:11; Ngo. 14:14) Balopwe ba mu Kenani bādi bamumona bu “mukatampe mwine” kadi bādi bamulēmekele. (Ngo. 21:22; 23:6) Yehova wāsambile kipwano na Abalahama ne na lukunwa lwandi. (Ngo. 17:1, 2, 19) Leza wāsapwidile Abalahama amba: “Penepo kine kino’ki kyo kipwano kyami kyo mukalama, padi ami ne banwe, ne pa lukunwa lobe lukulonda, bana-balume bonso mudi banwe, kutwejibwa mu disao bakatwejibwanga mu disao. . . . Kine kino’ki kikekalanga kiyūkeno kya kipwano kya padi ami ne banwe bene.” (Ngo. 17:10, 11) I amo, Abalahama ne bana-balume bonso ba mu njibo yandi bātwejibwe kwisao. (Ngo. 17:24-27) Disao i kiyukeno kya ku ngitu kyādi kishiyañanya bana ba Abalahama bu bantu bamo kete basambile kipwano na Yehova.

3. Le lukunwa lwa Abalahama lwāvudile namani ke muzo?

3 Yakoba, ke Isalela kadi, munkanā Abalahama wādi na bana 12. (Ngo. 35:10, 22b-26) Mwenda mafuku, wāikele mukulutuba wa bisaka 12 bya Isalela. (Bil. 7:8) Byokwāikele kipupo kya nzala, Yakoba ne ba mu kipango kyandi bāvilukīle mu Edipito, mwine mwādi Yosefa mwana wandi, mwingidi wa Felo, wimanine mwingilo wa kwabanya bidibwa. (Ngo. 41:39-41; 42:6) Kisaka kya Yakoba kyāikele na bantu bavule, ke “kibumbo kya mizo.”—Ngo. 48:4; tanga Bilongwa 7:17.

BANTU BAKŪLWE

4. Le ku ngalwilo, kipwano kyādi namani pa bene Edipito ne bana ba Yakoba?

4 Bana ba Yakoba bāikele mu kintu kya myaka tutwa tubidi mu mutamba wa mulupu wa Nile witwa bu Ngoshena. (Ngo. 45:9, 10) Bimweka bu kipindi kimo kya mafuku abo bādi mu ndoe na bene Edipito, bashikete mu bibundi bityebitye mobādi badisha luombe lwa banyema batyebatye ne bakatampe. Bāikele kulubulwa biyampe na Felo wādi uyukile Yosefa ne kumusangela. (Ngo. 47:1-6) Bene Edipito bādi bamona bakumbi bu kyamunyanji. (Ngo. 46:31-34) Nansha nabya, bādi bafwaninwe kutala bitupu bene Isalela bekale nabo.

5, 6. (a) Lelo ngikadilo ya bantu ba Leza yāshintyile namani mu Edipito? (b) Le Mosesa wākūdilwe namani, ne Yehova wākūdile namani bantu bandi bonso?

5 Inoko ngikadilo ya bantu ba Leza yāshintyile bininge. “Ebiya pano kadi kwatentama mulopwe mupya wa Edipito kayukilepo Yosefa. Penepa kadi wanena bantu bandi amba: Talaipo bidi, bantu ba ku bāna ba Isalela betutabukilemo bungibungi ne bukomo bukata. Ebiya bene Edipito bebengija bāna ba Isalela mingilo mikomo na kampata. Kabidi bebasanshija bumi bwabo ku mingilo mikomokomo ya mu biloba bityimpe ne ya matafwadi, ne mu miswelo yonsololo ya mingilo ya ku madimi; bebengijija mingilo yabo mo baingidile, yonka mikatakata byamwiko’tu.”—Div. 1:8, 9, 13, 14.

6 Felo wāleta ne mbila ya kwipaya bana bonso bana-balume Bahebelu pobakibutulwa. (Div. 1:15, 16) Ne kino kyo kitatyi kyābutwilwe Mosesa. Paākidi na myeji isatu, wākafīlwe na inandi mu kisapala mu Nile, kwine kwākasokwelwe na mwana mwana-mukaji wa Felo. Wāmulela. Na bya dyese, ku bwanuke kwine, Mosesa wālelelwe na Yokebadi, inandi wa kikōkeji, kupwa wāikala mwingidi wa kikōkeji wa Yehova. (Div. 2:1-10; Bah. 11:23-25) Yehova “watala” masusu a bantu bandi ne kukwata butyibi bwa kwibanyongolola ku bantu bādi bebamwesha malwa, ko kutuma Mosesa. (Div. 2:24, 25; 3:9, 10) Mu uno muswelo bāikele ke bantu ‘bakūlwe’ na Yehova.—Div. 15:13; tanga Kupituluka 15:15.

 BANTU BĀIKELE KE MUZO

7, 8. Lelo bantu ba Yehova bāikele namani bu muzo wa bu-ujila?

7 Nansha Yehova byaādi kateakenye Isalela bu muzo, ino wādi wibayukile bu bantu bandi. O mwanda, ba Mosesa ne Alone bānenenwe kulombola Felo amba: “Mo mwanenena Yehova Leza wa Isalela namino amba: Balekelele bantu bami bende bansobele masobo mutanda mutuputupu.”—Div. 5:1.

8 Kupwa wāleta bipupo dikumi ne kwipaya Felo ne bibumbo byandi bya bulwi mu mema a Dijiba Dityila mwanda wa kunyongolola bana ba Isalela ku bene Edipito ba kasusu. (Div. 15:1-4) Kubwipi kwa myeji isatu pa kupita’po, Yehova wāsamba kipwano na bene Isalela ku Lūlu lwa Shinai ne kupwa wēbapa uno mulao kewidibwa wa amba: “Shi mukōkele dyami diwi binebine ne kulama kipwano kyami, nankyo mukangikadila kileme kyami amiwa mwine mubukata mwa bantu bonsololo, . . . muzo wa bu-ujila.”—Div. 19:5, 6.

9, 10. (a) Mungya Kupituluka 4:5-8, le Mukanda wa Bijila wāshiyañenye namani Isalela na bantu bakwabo? (b) Le bene Isalela bādi ba kwilombola namani amba i “bantu bajila kudi Yehova”?

9 Kumeso kwa bene Edipito kwibamuna bupika, Bahebelu bādi beteakanye mu bisaka, biludikwa na mitwe ya bisaka nansha na bakulutuba. Ino mitwe ya bisaka, yādi ingila’nka na mwādi mwingidila bengidi ba Yehova bebābadikile bu bendeji, batyibi, ne bu babitobo pa bipango byabo. (Ngo. 8:20; 18:19; Yoba 1:4, 5) Ino kupityila kudi Mosesa, Yehova wāpele bene Isalela bijila byādi bya kwibashiyañanya na mizo yonso mikwabo. (Tanga Kupituluka 4:5-8; Ñim. 147:19, 20.) Mukanda wa Bijila watūdile’ko butobo bwa pa bula, kadi “bakulumpe” bo bādi batyiba myanda, ke-pantu bādi balēmekibwe pa mwanda wa buyuki ne tunangu twabo. (Kup. 25:7, 8) Mukanda wa Bijila wātūdile patōkelela mbila ya mu kipwilo ne mu mingilo ya bantu ba mu uno muzo mupya.

10 Kumeso’tu kwa bene Isalela kutwela mu Ntanda ya Mulao, Yehova wēbapitulukile mu bijila, kadi Mosesa wēbanena’mba: “Ino Yehova nandi kadi wakulā dyalelo dino’di amba: Mwi bantu ba ami mwine ba bami bami bonka; monka mwakulaile, kadi amba ukalame bijila byandi byonso; kabidi ne kukuzunzula mulamula mwine mwa mizo yonsololo yalonga, mu ntumbo, ne mu dijina, ne mu buleme; kadi ino’mba mwikale bantu bajila kudi Yehova Leza wenu; monka mwesambila.”—Kup. 26:18, 19.

BENI ABALUBULWA

11-13. (a) Lelo i bāni bēlungile na bantu ba Leza batongwe? (b) Le yewa yense ke mwine Isalelapo usaka kutōta Yehova, wādi ubwanya kulonga namani?

11 Nansha Yehova byaāikele pano na muzo mutongwe wa pano panshi, kāpelejepo boba ke bene Isalelapo kwikala umbukata mwa bantu bandi. Wāitabije “kibumbo kikata kine kisobakanemo” kya ke bene Isalelapo, kubadila’mo ne bene Edipito, bende pamo na bantu bandi paēbakūdile mu Edipito. (Div. 12:38) Pālongekele kipupo kya busamba-bubidi, bamo “umbukata mwa bengidi ba Felo” baākaminwe kinenwa kya Yehova, ne kebābudilwepo kwikala mu kino kibumbo kikata kine kisobakane’mo kya bātambile mu Edipito na bene Isalela.—Div. 9:20.

12 Kumeso’tu kwa bene Isalela kwabuka Yodano mwanda wa kutwela mu Kenani, Mosesa wēbalombwele amba bafwaninwe ‘kusanswa mweni’ udi mu bukata mwabo. (Kup. 10:17-19) Bantu batongwe ba Leza bādi benenwe kwitabija mweni yense usaka kulama bijila bya kyalwilo byāpenwe  kupityila kudi Mosesa. (Levi 24:22) Beni bamo bāikele ke batōtyi ba Yehova, bādi na milangwe na ya Luta mwine Moabu, wāsapwidile Naomi mwine Isalela amba: “Bobe bantu bakekalanga bami bantu, ne obe Leza ye wami Leza.” (Luta 1:16) Bano beni bāikele ke bāketutyile’mo, kadi bana-balume bāitabija kutwejibwa kwisao. (Div. 12:48, 49) Yehova wāikele kwibalubula bu bantu babadilwa mu bantu bandi batongwe.—Umb. 15:14, 15.

Bene Isalela bāsenswe beni (Tala musango 11-13)

13 Kitatyi kyāfikijibwe tempelo ya Solomone kudi Yehova, kwāikele ne mpangiko imo itala batōtyi ke bene Isalelapo, na mwikilombwela milombelo ya Solomone amba: “Mungya mweni kadipo bu wa ku bantu bobe bene Isalela, aye pakwiya ku ntanda ya kulampe mwanda wa dijina dyobe dikatakata, ne dikasa dyobe dikomokomo, ne kuboko kobe kōloke; aye pa kwiya kulombela dya ku ino njibo ino’i; ponkapo kadi wivwane abe mūlu; ke mu kikalo kyobe kadi, ne kulonga mwendele byonso byakwityila mweni, amba bantu bonsololo ba panopanshi bayuke dyobe dijina ne kukutyina, mo balongela bantu bobe bene Isalela; ino kadi bayuke amba ino njibo ino’i yo nashimika ibainikwa dyobe dijina.” (2 Bi. 6:32, 33) Monka mokyāikadile mu mafuku a Yesu, yense ke mwine Isalelapo wādi usaka kutōta Yehova wādi ubwanya kwilunga na bantu ba mu kipwano Kyandi.—Yoa. 12:20; Bil. 8:27.

MUZO WA BATUMONI

14-16. (a) Le Isalela wāikele namani bu muzo wa batumoni ba Yehova? (b) Le bantu ba Yehova dyalelo banenwe kulonga bika?

14 Bene Isalela bādi batōta Leza wabo Yehova, ino mizo mikwabo yādi itōta bilezaleza byayo. Mu kitatyi kya mupolofeto Isaya, Yehova wādingakenye ngikadilo ya ntanda na kidye kya ntanda. Wāsombele baleza ba mizo balupule batumoni babo ba kubingija buleza bwabo, kanena’mba: “Mizo yonsololo ibungakanibwe pamo, ne bantu nabo bongwijibwe. Lelo i ani umbukata mwabo ukōkeje kusapwila kine kino’ki, ne kwitulaija bintu bya kalá, a? Balete batumoni babo, amba, babingijibwe; nansha kwibevwana ne kunena’mba: I binebine.”—Isa. 43:9.

15 Baleza ba mizo bākomenwe kuleta bukamoni bwa bulezaleza bwabo. I bankishi  bitupu kebabwanya kunena ne balombwa kukingwa. (Isa. 46:5-7) Koku nako kadi Yehova wānene bantu bandi, ke Isalela kadi amba: “Banwe mwi bami batumoni, ne mwingidi wami o natonga, amba muyukidije ne kungitabija, ne kwivwanija’mba: ami ne aye enka. Kekwadipo wambadikidile kubumbwa kudi Leza kumeso ami, nansha umo mwine, nansha wakunondapo mwine kakekalakopo. Amiwa, ke ami, amiwa Yehova kadi; ino po ndi mupandiji ungi patupu’ye, . . . penepa kadi mwi batumoni bami, . . . ami ne Leza.”—Isa. 43:10-12.

16 Shi mwanda utala kuyuka “Leza wa Peulu Mwine” wātwelwe mu kidye kya ntanda yonso, nabya bantu batongwe ba Yehova bādi ba kunena patōkelela kadi na diwi dikatampe amba Yehova ye Leza umo kete wa bine. Wēbetyile amba i “bantu’ba bo nabumbile ba ami mwine, amba balombole lutendelo lwami.” (Isa. 43:21) I bantu bādi baselele dijina dyandi. Byobākūdilwe mu Edipito na Yehova, bādi bafwaninwe kukwatakanya bubikadi bwandi ku meso a bantu ba ntanda yonso. Bādi ba kunena bwa mupolofeto Mika pa bitala bantu ba Leza ba dyalelo amba: “Mwanda bantu bonsololo bakananga, enselele mu dijina dya leza wandi, enselele mu dijina dya leza wandi, kabidi batwe netu tukananga mu dijina dya Yehova Leza wetu nyeke ne nyeke-ke.”—Mika 4:5.

BANTOMBOKI

17. Mungya Yehova, le Isalela wāikele namani bu “mutyi mukobakane wa muñanza ungi”?

17 Kya bulanda, Isalela kāikelepo na kikōkeji kudi Leza wandi Yehova. Bālekele mizo mikwabo ibatonone batōte baleza ba mityi ne ba mabwe. Mu mwaka wa katwa ka mwānda K.K.K., mupolofeto Hosea wālembele amba: “Isalela i muñanza mulumbuluke’tu, . . . e mwavudijija madabahu andi . . . badi ne mityima ibidi; ino pano bakaponejibwa.” (Hos. 10:1, 2) Kintu kya myaka katwa ne kipindi pa kupita’po, Yelemia wālembele bino binenwa bya Yehova ku bantu Bandi bampikwa kikōkeji amba: “Ami nakukunine muñanza mulumbuluke’tu, lukunwa lwa binebine lutuntulu; penepo kadi lelo i namani ubālamuka kodi mutyi mukobakane wa muñanza ungi bitupu kondi, a? . . . Baleza bobe bo welongela badi kwepi le? Nabo bataluke shi bakōkeja kukupandija mu kyaba kya kyamalwa kyobe . . . bantu bami bamvulaminwa.”—Yel. 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Lelo Yehova wālaile namani amba wādi wa kwitongela’ko bantu bakwabo ba dijina dyandi? (b) I bika byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

18 Pa kyaba kya kulupula bipa biyampe na kulonda mutōtelo utōka ne kwingila bu batumoni ba kikōkeji ba Yehova, ino bene Isalela bālupwile’ko bipa bibole na kutōta bilezaleza. O mwanda Yesu wāsapwidile bendeji Bayuda banzazangi ba mu andi mafuku amba: “Bulopwe bwa Leza bukemuyatwa ne kupebwa ku muzo upa bipa byabo.” (Mat. 21:43) Enka boba kete bādi mu “kipwano kipya,” kyālailwe na Yehova kupityila ku mupolofeto wandi Yelemia bo bābadilwe mu muzo mupya, Isalela wa ku mushipiditu. Yehova wālaile mu bupolofeto pangala pa Isalela wa ku mushipiditu waādi wa kutweja mu kipwano kipya amba: “Nkekalanga Leza wabo, nabo bakekalanga bami bantu.”—Yel. 31:31-33.

19 Isalela wa ku ngitu pa kuleka kukōkela, Yehova wābundile Isalela wa ku mushipiditu bu bantu bandi mu myaka katwa kabajinji. Ino le bandi bantu dyalelo i bāni pano pa ntanda? Le bantu ba mityima myoloke babwanya namani kujingulula batōtyi ba bine ba Leza? Bino byo byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko.