1. ¿Keniuj sekin kiitaj taneltokalismej uan taltikpakneminij akin ompa moajsij?

MIAKEJ kijtouaj ke uejueyi taneltokalismej, kampa kijtouaj kitojtokaj Cristo uan kampa amo, amo semi kinpaleuiaj taltikpakneminij. Sekin kinemiliaj ke Dios amo ueli kinselia nejon taneltokalismej porin tamachtiaj tein amo melauak ika keniuj tamati yejuatsin uan tel amo kuali monejnemiltiaj. Sayoj ke, kinemiliaj ke itech nochi taneltokalismej moajsij taltikpakneminij yolkualmej akin Dios kinselia. Amo kiitaj ke moneki kisaskej itech taneltokalis tein amo melauak uan ijkon kiueyichiuaskej Dios iuan se xolal. ¿Melauak nejon? Maj tikitakan tein kijtoua Biblia keniuj kiueyichiuanij itekitikauan ijkon kemej panouanij xiujmej.

2. ¿Akonimej mochiujkej ixolal Jiova uan toni kiixnextiaya ke nejin xolal kipiaya se kuali uikalis iuan Jiova? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

² Kemej naui mil xiujmej achto, Jiova kinixpejpenak seki taltikpakneminij maj yeskiaj ixolal. Abrahán, akin kitokaytiaj “in uejkautat de nochi nekes ten takuautamatiske”, katka taixyekankej itech se ueyi kalyetouanij kampa pouiaj tel miakej takeualmej (Rom. 4:11; Gén. 14:14). Tein melauj, tekiuanij ompa Canaán kiitayaj kemej “se tayekankej akin Dios kiixtalij”  uan kipoujkaitayaj (Gén. 21:22; 23:6). Jiova kichiuak se netenkaualis iuan uan ikoneuan (Gén. 17:1, 2, 19). Yejuatsin kiluij: “Yejua nejin netenkaualis tein nikchiua namouan, tein namejuan uan nanmokoneuan akin satepan nemiskej monekis nankitakamatiskej: Nochi takamej tein namouan moajsij moneki kinneskayotiskej itech ininnakayo [...], uan nejin kiixnextis netenkaualis tein nikchiua namouan” (Gén. 17:10, 11). Yejua ika Abrahán uan nochi takamej akin nemiaj ichan kinneskayotijkej itech ininnakayo (Gén. 17:24-27). Keman ikoneuan Abrahán kinneskayotiayaj itech ininnakayo kiixnextiaya ke sayoj yejuan katkaj se xolal tein kipiaya se kuali uikalis iuan Jiova.

3. ¿Keniuj ikoneuan Abrahán mochiujkej se xolal?

³ Jacob, iixuiuj Abrahán, akin no monotsaya Israel, kipiak 12 ikoneuan (Gén. 35:10, 22b-26). Satepan yejuan mochiujkej inintatuan 12 uejueyi kalyetouanij tein moixmati kemej Israel (Hech. 7:8). Keman kipanokej mayan, Jacob yajki Egipto iniuan ichankauan. José, semej ikoneuan, kiuikakaj Egipto uan ompa faraón kimakak ueyi tanauatil. Keman onkaya mayan, yejua kiitaya keniuj kixeloskiaj takual itech nejon altepet (Gén. 41:39-41; 42:6). Satepan, ikoneuan Jacob motelmiakilijkej uan mochiujkej se xolal (Gén. 48:4; xikonixtajtolti Hechos 7:17).

4. ¿Keniuj yekinika nemiaj egipcios iniuan ikoneuan Jacob?

⁴ Ikoneuan Jacob nenkej ompa Egipto panoua 200 xiujmej, itech se tal tein motokaytiaya Gosén (Gén. 45:9, 10). Nesi ke yekinika 100 xiujmej nenkej ika yolseuilis iniuan egipcios. Nemiaj itech xolalkonemej uan tekitiaj kemej ichkatajpianij. Faraón, akin kiixmatia uan kitasojtaya José, kuali kinselijka (Gén. 47:1-6). Yejua ika, maski egipcios kintauelitayaj akin tekitiaj kemej ichkatajpianij, kitakamatkej faraón uan kinkaujkej israelitas maj ompa nemiskiaj (Gén. 46:31-34).

5, 6. 1) ¿Keniuj mopatak kemej nemia ixolal Dios ompa Egipto? 2) ¿Keniuj momakixtij Moisés? 3) ¿Keniuj Jiova kipaleuij ixolal?

⁵ Sayoj ke senkis mopataskia kemej nemiaj. Biblia kijtoua: “Satepan moajsik itech Egipto se yankuik tekiuaj, se akin amo kiixmatia José. Uan yejua kiluij ixolal: ‘¡Xikitakan! Xolal Israel okachi miakej uan kipiaj okachi chikaualis ke tejuan’.” Yejua ika “egipcios kinchikaujkauijkej israelitas maj tel tekitiskiaj kemej takeualmej. Yejuan kichiujkej maj tel tajyouiskiaj itech ininnemilis ika chikauak tekit, keman kinchiualtijkej sokit tamanelol uan ladrillos uan miak taman tekit itech talmej” (Éx. 1:8, 9, 13, 14).

⁶ Faraón tanauatij maj kinmiktianij nochin okichpipil hebreos keman yoliskiaj (Éx. 1:15, 16). Moisés yolik itech nejon tonalmej. ¿Keniuj momakixtij? Keman kipiaya eyi metsti, imomaj, Jokébed, kitatij xiujtsalan itech ueyiat Nilo, kampa kiajsik iichpoch faraón. Yejua satepan kiselij kemej ikonetsin, sayoj ke itech yekinika xiujmej, moskaltij iuan imomaj akin amo kikauaya Dios. Satepan Moisés mochiuak se itekitikauj Jiova akin amo keman kikauak (Éx. 2:1-10; Heb. 11:23-25). Jiova kiitak ke ixolal tajyouijtoya uan kiixtalij Moisés maj kinmakixtiskia (Éx. 2:24, 25; 3:9, 10). Ijkon Jiova kinmakixtij israelitas kampa kinteltekitiltiayaj (Éx. 15:13; xikonixtajtolti Deuteronomio 15:15).

7, 8. ¿Keniuj ixolal Jiova mochiuak se altepet yektik?

⁷ Maski Jiova ayamo kinixtaliaya israelitas kemej se altepet tein moyekanayaj ika tanauatilmej, kemaj kinitaya kemej ixolal.  Yejua ika kinauatij Moisés uan Aarón maj kiluianij faraón: “Yejua nejin tein kijtoua Jiova iDios Israel: ‘Xiktitani noxolal uan ijkon yejuan nechchiuiliskej se iluit taluakyan’” (Éx. 5:1).

⁸ Sayoj ke faraón amo kinekia kinkauas israelitas maj kisanij. Yejua ika Jiova kititanik majtakti chauismej uan satepan kiixpoloj faraón uan itateuijkauan itech ueyiat Chichiltik uan ijkon kimakixtij ixolal (Éx. 15:1-4). Satepan, keman ayamo ajsia eyi metsti, Jiova kichiuak se netenkaualis iniuan israelitas itech tepet Sinaí, keman kiniluij: “Komo namejuan nankiyektakamatij notajtol uan nankichiuaj tein nimotenkauak, yekmelauj sayoj namejuan nanmochiuaskej nannoaxkauan itech nochi okseki xolalmej, [...] se altepet yektik” (Éx. 19:5, 6).

9, 10. 1) Ijkon kemej kijtoua Deuteronomio 4:5-8, ¿keniuj Tanauatil kichiuak maj israelitas amo yeskiaj ijkon kemej okseki xolalmej? 2) ¿Keniuj kinextiskiaj israelitas ke katkaj se ‘xolal tein yektik iixpan Jiova’?

⁹ Itech miak xiujmej, itekitikauan Jiova pouiaj itech kalyetouanij tein kipiayaj akin kinixyekanayaj, uan yejuan kichiuayaj tekit kemej tekiuanij, tamelauanij uan tiopixkamej. Ompa Egipto, israelitas no ijkon moixyekanayaj achto ke kinchiuaskiaj takeualmej (Gén. 8:20; 18:19; Job 1:4, 5). Sayoj ke satepan, Jiova, itenkopa Moisés, kimakak ixolal tanauatilmej tein kichiuaskia maj amo yeskia ijkon kemej nochi okseki xolalmej (xikonixtajtolti Deuteronomio 4:5-8; Sal. 147:19, 20). Tanauatil kinixtalij akin yeskiaj tiopixkamej. Uan no, itech xolal tamelauaskiaj “tayekananij”, akin kinpoujkaitayaj porin kipiayaj taixmatilis uan tamatilis (Deut. 25:7, 8). Tanauatil kiniluiaya israelitas keniuj monekia taueyichiuaskej uan keniuj monekia nemiskej.

¹⁰ Achto ke israelitas kalakiskiaj itech Tal tein Jiova motenkaujka kinmakas, yejuatsin oksepa kiniluij itanauatiluan. Ompa Moisés kiniluij: “Uan axkan Jiova kiselij keman tikijtoj ke timochiuas tiixolal, tein sayoj tejua tiiaxka, ijkon kemej motenkauak mouan, uan ke tiktakamatis nochi itanauatiluan uan ke yejua mitsueyitalis itech nochi okseki xolalmej tein yejua kichiuak, uan ijkon tikselis ueyitilis, mitstelixmatiskej uan mitsueyipanchiuaskej komo tiknextia ke se xolal tein tiyektik iixpan Jiova moDios” (Deut. 26:18, 19).

11-13. 1) ¿Akonimej peuak taueyichiuaj iuan ixolal Dios? 2) ¿Toni monekia kichiuaskej akin amo israelitas komo kinekiaj kitekitiliskej Jiova?

¹¹ Maski axkan Jiova kipiayaya se xolal taixpejpenal nikan taltikpak, kinkauak maj akin amo katkaj israelitas nemiskiaj iuan ixolal. Kemej neskayot, Biblia kijtoua ke “tel miakej tataman taltikpakneminij” akin katkaj egipcios uan oksekin akin amo israelitas iniuan yajkej israelitas keman kiskej Egipto (Éx. 12:38). Xa iniuan moajsiaj “itekitikauan Faraón” akin kikakkej itajtol Jiova achto ke panoskia chikometika chauis (Éx. 9:20).

¹² Achto ke israelitas kipanauiskiaj ueyiat Jordán uan kalakiskiaj Canaán, Moisés kiniluij ke monekia ‘kitasojtaskej akin uejka kayot’ (Deut. 10:17-19). Israelitas monekia kinseliskej nochin akin amo israelitas akin kinekiskiaj kitakamatiskej tanauatilmej tein tayekantoyaj tein Moisés kimaktilijkaj, kemej Majtakti Tanauatilmej (Lev. 24:22). Sekin mochiujkej itekitikauan Jiova uan ijkon kemej Rut, akin katka kayot Moab, kimachiliayaj nejin tein kiluij Noemí: “Moxolal yeski noxolal uan moDios, noDios” (Rut 1:16). Nejin akin amo katkaj judíos sayoj ke kiselijkej inintaneltokalis, kinixmatiaj kemej prosélitos,  uan komo katkaj takamej kinneskayotiayaj itech ininnakayo (Éx. 12:48, 49). Jiova kinseliaya ika netasojtalis itech ixolal (Núm. 15:14, 15).

¹³ Keman Salomón kitemaktij templo, moyeknextij ke Jiova kiseliaya inintaueyichiualis akin amo israelitas. Ijkon kinextij itech netataujtil tein kichiuak: “Analtekojkayot tein amo poui itech moxolal Israel uan yekmelauj ualeua itech se xolal tein uejka porin kikakik motokay tein semi ueyi uan momay tein chikauak uan keniuj timomasoujtok, uan yekmelauj ualeua uan kichiuaki netataujtil itech nejin kali, xikaki tejua itech ne iluikak, kampa tikixtalij tinemis, uan moneki tikchiuas nochi tein analtekojkayot mitstajtanis; uan ijkon nochin xolalmej itech taltikpak kiixmatiskej motokay uan mitsmoujkatokaskej ijkon kemej kichiua moxolal Israel, uan maj kimatikan ke kinotsaj motokay itech nejin kali tein nejua nikchijchiuak” (2 Crón. 6:32, 33). Hasta itech itonaluan Jesús, akin amo israelitas akin kinekiaj kitekitiliskej Jiova ueliaj kichiuayaj, sayoj ke monekia kiueyichiuaskej iuan ixolal taixpejpenal (Juan 12:20; Hech. 8:27).

14-16. 1) ¿Keyej ueli moijtoua ke israelitas katkaj se altepet tein kiteixmatiltiayaj Jiova? 2) ¿Toni moneki axkan maj kichiua ixolal Dios?

¹⁴ Israelitas kiueyichiuayaj ininDios, Jiova, sayoj ke okseki altepemej kinueyichiuayaj inintiotsitsin. Itech itonaluan Isaías, Jiova kinextij ke nejon tein panotoya katka kemej ijkuak momelaua se kuejmol ininixpan tekiuanij. Netajtanil tein monekia monankilis yejua nejin: ¿akoni Dios akin melauak? Jiova kijtoj ke komo tiotsitsin tein kinueyichiuayaj itech altepemej yekmelauj nemiaj, monekia kitemakaskej inintaixpantijkauan tein kinextiskiaj nejon. Yejuatsin kijtoj: “Maj nochi altepemej sayoj seko mosentilikan, uan maj xolalmej mosentilikan. ¿Katiyejua inintiotsitsin ueli kiteixmatiltia nejin? ¿Oso uelij yejuan kichiuaj maj tikakikan yekinika taman? Maj kintemakakan inintaixpantijkauan uan ijkon kinextiskej ke melaujkej,  oso maj kikakikan uan maj kijtokan: ‘¡Yejua nejin tein melauak!’” (Is. 43:9).

¹⁵ Tataman tiotsitsin tein kinueyichiuayaj itech altepemej amo ueliaj kinextiayaj ke yekmelauj nemij. Nejon tiotsitsin tamachijchiujmej amo ueliaj tajtouayaj nion ueliaj mooliniayaj, ta monekia maj aksa kinuikaskia (Is. 46:5-7). Sayoj ke Jiova kiluij ixolal Israel: “Namejuan nannotaixpantijkauan [...], notekitikauj akin nejua nikixpejpenak, uan ijkon xikmatikan, uan xitakuaujtamatikan notech, uan xikajsikamatikan ke nejua amo Nimopatatok. Achtopa ke nejua, amo onkatok nion se Dios, nion onkas se satepan. Nejua... nejua niJiova, uan amo onkak okse temakixtijkej. [...] Yejua ika namejuan nannotaixpantijkauan [...], uan nejua niDios” (Is. 43:10-12).

¹⁶ Akin pouiaj itech xolal tein Jiova kiixpejpenak monekia senkis kiteixmatiltiskej ke Jiova sayoj yejuatsin Dios akin melauak. Yejuatsin kintokaytij “xolal akin nikchiuak maj moajsi uan ijkon yejua kiteixmatiltis noueyitilis” (Is. 43:21). Yejua xolal tein kiuikaya itokay. Uan kemej Jiova kimakixtij ompa Egipto, kichiaya maj ika nochi iyolo kitakamatiskia uan kiueyichiuaskia kemej iUeyi Taixyekankauj. Monekia kichiuaskej tein kemej kijtoj Miqueas, no moneki kichiuas ixolal Dios axkan. Yejua kijkuiloj: “Nochi xolalmej, yejuan nentinemiskej itech itokay inindios; sayoj ke tejuan, tinentinemiskej itech itokay Jiova toDios [...] nochipaya” (Miq. 4:5).

17. ¿Keyej Jiova kiitaya Israel kemej se uvajmekat tein amo kualtiayaok?

¹⁷ Tetayokoltij tikijtoskej ke israelitas kinekepilijkej Jiova. Yejuan peujkej kichiuaj kemej altepemej tein kinueyichiuayaj tiotsitsin tamachijchiujmej ika kouit uan tet. Kemej dos mil ochocientos xiujmej achto, tanauatijkej Oseas kijkuiloj ke Israel katka kemej se uvajmekat tein amo kualtiayaok. Uan no kimelauak: “Kinmiakiltij ialtares. [...] Ininyolo takajkayaua, axkan kinajxiliskej ke kipiaj tajtakol” (Os. 10:1, 2). Kemej ciento cincuenta xiujmej satepan, Jeremías no kijtoj ke Israel akin kikauak Dios katka kemej se uvajmekat. Kimelauak ke katka se kuali uvajmekat, sayoj ke mopatak uan amo kitemakayaok kuali takilot. Jiova kijtoj: “¿Uan kani yetokej tiotsitsin tein timochijchiuilij? Maj moajokuikan, komo uelij mitsmakixtiaj itech tonal keman tikpanoua ouijkayot”. Uan kiyekijtoj: “Noxolal... yejuan nechelkaujkej” (Jer. 2:21, 28, 32).

18, 19. 1) ¿Keniuj Jiova achtook kijtojka ke kiixpejpenaskia se yankuik xolal tein kiuikaskia itokay? 2) ¿Toni tikitaskej itech okse tamachtilis?

¹⁸ Israelitas kitemakakej amo kuali takilot porin amo kiueyichiujkej Jiova kemej yejuatsin kiyolpaktia. Yejuan amo kisentokakej monejnemiltijkej kemej itaixpantijkauan, ta peujkej kinueyichiuaj tiotsitsin. Yejua ika Jesús kiniluij tayekananij itech taneltokalis akin takajkayauayaj, nejin taman: “Itekiuajyo Dios namechkuiliskej uan kimakaskej se xolal tein kitemakas itakilo” (Mat. 21:43, TNM). Sayoj akin Jiova kinixpejpenaskia ueliskiaj pouiskiaj itech nejon yankuik xolal, Israel tein iaxka Dios. Jiova kijtoj ke kichiuaskia “se yankuik netenkaualis” iniuan uan kitematiltij: “Nimochiuas ininDios, uan yejuan mochiuaskej noxolal” (Jer. 31:31-33).

¹⁹ Kemej xolal Israel kikauak Jiova, itech yekinika siglo yejuatsin kiixpejpenak kemej ixolal, Israel tein iaxka Dios. ¿Akonimej pouij itech ixolal axkan? ¿Keniuj akin yolmelaujkej uelis kimatiskej akonimej yekmelauj itekitikauan Dios? Nejin tikitaskej itech okse tamachtilis.