1. Antoy iisipen na arum nipaakar ed pandayew ed Dios?

IBABAGA na dakel a totoo natan ya anggapoy masyadon nagagawaan na saray angkabaleg ya relihyon, manisia man ira ed Kristo odino andi. Iisipen na arum ya ag-iratan aabobonan na Dios ta palsoy ibabangat da tan mauges so kagagawa ra. Balet, manisia ran anggan antoy relihyon da et aabobonan ira na Dios, basta manggagawa ray maong. Balet kasin tua itan? O kasin labay na Dios ya saray mandayew ed sikato et kaukolan ya ombiig ed palson relihyon? Aralen tayoy ebat diad panrepasod pigaran salaysay ed Biblia nipaakar ed saray tuan lingkor nen Jehova.

2. Siopay nagmaliw ya totoo nen Jehova, tan antoy pakabidbiran ya walaan iray espisyal ya relasyon ed sikato? (Nengnengen so litrato ed gapo na artikulo.)

² Manga 4,000 taon lay apalabas, amili si Jehova na grupon magmaliw ya totoo to diad dalin. Si Abraham ya adeskribid Biblia ya “ama na amin a walaan na pananisia” et ulo na baleg a pamilyan nilasus so aripen to. (Roma 4:11; Gen. 14:14)  Sikatoy nirespeto na saray manuley ed Canaan bilang “prinsipe na Dios.” (Gen. 21:22; 23:6) Akisipanan si Jehova ed si Abraham tan ed saray ilalak to. (Gen. 17:1, 2, 19) Inkuan na Dios ed si Abraham: “Nia so sipanan ta ya tooren yo, sipanan ta’n dua tan saray ilalak mo a mantumbok ed sika; Say amin ya ugaw a laki ed sikayo galsiman [o segaten] yo. . . . Saya naani pakabidbiran na sipanan tayo.” (Gen. 17:10, 11) Kanian nampasegat si Abraham tan amin ya lalakid sankaabungan to. (Gen. 17:24-27) Satan so pakabidbiran ya saray ilalak labat nen Abraham so walaan na espisyal ya relasyon ed si Jehova.

3. Panon ya dinmakel so ilalak nen Abraham?

³ Say apo nen Abraham ya si Jacob o Israel et awalaan na 12 ilalak a lalaki. (Gen. 35:10, 22b-26) Kalabas na panaon, nagmaliw iran ulo na saray pamilya ed 12 tribu na Israel. (Gawa 7:8) Lapud walay agawan eras, linmay Jacob tan say interon pamilya to diad Ehipto. Say ilalak ton si Jose et nagmaliw ya manangasikaso na naakan ditan tan onkokomaduad Faraon. (Gen. 41:39-41; 42:6) Dinmakerakel so ilalak nen Jacob, tan nagmaliw iran “kongregasyon na saray totoo.”—Gen. 48:4, NW; basaen so Gawa 7:17.

4. Diad gapo, antoy situasyon na saray ilalak nen Jacob ed impanayam dad Ehipto?

⁴ Nanayam iray ilalak nen Jacob diad Ehipto na masulok ya 200 taon diad Gosen, lugar ya asingger ed Ilog Nilo. (Gen. 45:9, 10) Diad inmunan 100 taon da ditan, mareen so kipapasen da. Nanayam irad angkelag iran baley tan nampastol iray ayayep. Maaro iran inawat na Faraon lapud kabkabat tan rerespetoen toy Jose. (Gen. 47:1-6) Makapadimlad saray Ehipsio iray managpastol na karnero. (Gen. 46:31-34) Balet kaukolan dan unoren so Faraon kanian inabuloyan da ray Israelita ya manayam ed dalin da.

5, 6. (a) Panon ya anguman so situasyon na saray totoo na Dios diad Ehipto? (b) Panon ya nisalbay bilay nen Moises, tan antoy ginawa nen Jehova parad totoo To?

⁵ Balet biglan anguman so situasyon na saray totoo na Dios. “Sinmabi panaon et walay balon ari ed Ehipto ya agto kabat si Jose. Kanian inkuan tod totoo to: ‘Nia! Saray totoo na Israel et mas dakel tan mas mabiskeg nen say sikatayo.’ Diad saman et maruksan inaripen na saray Ehipsio iray Israelita. Ginawa ran mair-irap so bilay da lapud ambelat a panagtrabaho, a panggagawaen da iray pitek a halo tan laryo, tan pankikimeyen da ray ambelat diad uma. On, impankimey da ra ed mairap iran kipapasen diad amin a klase na panangaripen.”—Exo. 1:8, 9, 13, 14, NW.

⁶ Ingganggan ni ingen na Faraon ya pateyen so amin ya kapangiyanak ya ugaw a laki ya Israelita. (Exo. 1:15, 16) Diad satan a panaon et niyanak si Moises. Nen taloy bulan to, sikatoy inyamot na ina to diad saray tanubong ed Nilo, ya ditan et nalmo na anak a bii na Faraon, tan inampon to. Maong labat ta nen melag ni Moises, say angasikasod sikato et say matoor ya ina ton si Jocebed kanian nagmaliw ya matoor a lingkor nen Jehova. (Exo. 2:1-10; Heb. 11:23-25) “Inimano” nen Jehova so paniirap na totoo to tan nandesisyon ya ibulos to ra panamegley nen Moises. (Exo. 2:24, 25; 3:9, 10) Nibaga sirin ya “dinondon” nen Jehova iray Israelita.—Exo. 15:13; basaen so Deuteronomio 15:15.

7, 8. Panon ya nagmaliw ya masanton nasyon iray totoo nen Jehova?

⁷ Anggano agni inorganisa nen Jehova iray Israelita bilang nasyon, binidbir to ra  bilang totoo to. Kanian oniay ingganggan ton ibaga nen Moises tan Aaron ed Faraon: “Oniay inkuan nen Jehova a Dios na Israel, ‘Ibulos mo iray totook pian sikaray makapanselebra na piesta parad siak diad kalawakan.’”—Exo. 5:1, NW.

⁸ Lapud ag-abuloyan na Faraon ya onalis iray Israelita, angidapo si Jehova na samploran salot ed Ehipto tan pinatey toy Faraon tan say armada to diad Ambalangan Dayat pian nibulos so totoo to. (Exo. 15:1-4) Kayari ngalngali taloy bulan, akisipanan si Jehova ed saray Israelita diad Palandey Sinai tan oniay agnalinglingwanan ya insipan tod sikara: “No maalwar yon tuloken so boses ko tan sumpalen yo so sipanan ko, magmaliw kayon nikabkabiig a kayarian ko manlapud amin a totoo, . . . sakey a masanton nasyon.”—Exo. 19:5, 6, NW.

9, 10. (a) Unong ed Deuteronomio 4:5-8, panon ya lapud Ganggan et nagmaliw ya duma iray Israelita ed arum a nasyon? (b) Antoy nepeg a gawaen na saray Israelita pian nipanengneng dan sikaray “masanto a baley nen Jehova”?

⁹ Nen wala nid Ehipto iray Israelita, antis iran naaripen, naorganisa ira diad nanduruman tribu, ya idadaulo na saray ulo na pamilya o patriarka. Sarayan ulo na pamilya so manuley, ukom, tan saserdote ed sankaabungan da, singa met ed saray patriarka ya nambilay antis da. (Gen. 8:20; 18:19; Job 1:4, 5) Balet, panamegley nen Moises et inikdan nen Jehova iray Israelita na saray ganggan ya pakapatnagan a duma ira ed arum a nasyon. (Basaen so Deuteronomio 4:5-8; Sal. 147:19, 20.) Unong ed satan ya Ganggan, walay biig ya grupo na saserdote, tan say magmaliw ya ukom et saray “mamasiken,” ya rerespetoen lapud kakabatan tan karunongan da. (Deu. 25:7, 8) Say Ganggan so angiter ed totoo na saray instruksion parad pandayew da tan inagew-agew a bilay da.

¹⁰ Antis ya linmoob iray Israelita ed Insipan a Dalin, inulit nen Jehova iray ganggan tod sikara, tan oniay inkuan nen Moises ed sikara: “Si Jehova pinaletan to ka ed saya ya agew a sakey a baley a kien to a bukor, unong na nisipan ed sika, tan pian sumpalen mo so ami bilin to; Tan pian gawaen to ka a matalonggaring ed saray ami a nasyones a ginawa to, dia ed dayew, dia ed ngaran, tan dia ed galang; tan pian sakey ka a masanto a baley nen Jehova a Dios mo.”—Deu. 26:18, 19.

11-13. (a) Siopa ray akilimog ed saray pinilin totoo na Dios? (b) Antoy nepeg ya gawaen na sakey ya aliwan Israelita no labay toy mandayew ed si Jehova?

¹¹ Anggano wala lay nasyon ya pinili nen Jehova diad dalin, inabuloyan to ray dayo ya miayam ed saray totoo to. Alimbawa, ibabaga na Biblia ya nen imbulos to ray Israelita manlapud Ehipto, dakel so dayon akilad sikara, pati arum ya Ehipsio. (Exo. 12:38) Diad samay komapiton salot, wala ray “aripen nen Faraon” ya tinmakot ed salita nen Jehova tan kaiba iran tinmaynan ed Ehipto.—Exo. 9:20.

¹² Antis ya binmaliw iray Israelita ed Ilog Jordan pian sakopey Canaan, imbaga nen Moises ed sikara ya nepeg dan ‘aroen iray sangkaili’ ed limog da. (Deu. 10:17-19) Kaukolan dan awaten so siopaman ya dayon mabulos a mangunor ed saray ganggan ya inter nen Moises. (Lev. 24:22) Saray arum ya dayo et nagmaliw ya lingkor nen Jehova, ya singa say Moabitan si Rut, ya oniay imbaga tod Israelitan si Noemi: “Say baley mo sikato so baley ko tan say Dios mo, Dios ko.” (Rut 1:16) Sarayan dayo et tinawag ya proselita, tan saray lalaki et nampasegat. (Exo. 12: 48, 49) Sikaray inawat nen Jehova bilang kabiangan na pinili ton nasyon.—Num. 15:14, 15.

¹³ Nen indedika ed si Jehova so templon impaalagey nen Solomon, walay probisyon parad saray aliwan Israelita ya mandayew diman. Napatnagan itan ed sayan impikasi nen Solomon: “Nipaakar ed sangkaili, ya aliwa a taga baley mo ya Israel, sano ondago a manlapu ed arawi a dalin lapu ed kakanaan na baleg a ngaran mo, tan say makapanyari a limam, tan siuunat a taklay mo; sano ondago ra tan mikasi ra ya arap ed sayan abung: Dia ed ontan ondengel ka komon a manlapu ed tawen, salanti manlapu ed ayaman mo a pasen, tan gawaen mo so unong na amin a say sangkaili paningelen [o kerewen] to ed sika; pian saray amin a baley mo ya Israel, tan pian naamtaan da a sayan abung ya impaalagey ko natawag ed panamegley na ngaran mo.” (2 Awa. 6:32, 33) Anggan nen panaon nen Jesus, saray aliwan Israelita ya labay day mandayew ed si Jehova et nepeg ya milimog ed saray pinili Ton totoo.—Juan 12:20; Gawa 8:27.

14-16. (a) Antoy nepeg ya gawaen na saray Israelita pian magmaliw iran nasyon ya mantasi parad si Jehova? (b) Antoy obligasyon na saray totoo na Dios natan?

¹⁴ Dinayew na saray Israelita so Dios dan si Jehova, balet dinayew na arum a nasyon iray sarili dan dios. Nen panaon nen propeta Isaias, inkompara nen Jehova itan ya situasyon ed bista ed korte. Sinubok To iray dios na saray nasyon no kasin makapawala iray tasi ya mamaneknek ed inkadios da, ya oniay imbaga to: “Natipon komon so saray amin a nasyon, tan manmumuyong so saray balbaley. Siopa ed [saray dios da] so mangipaliwawa na saya, tan mangipatnag na saray akauna a bengatla ed sikatayo? Itarok da komon so saray tasi ra, pian napatunong ira; odino, denglen da komon, tan kuan da, Sikato so tua.”—Isa. 43:9.

¹⁵ Anggapoy apawala na saray dirios ya ebidensyan mamaneknek ed inkadios da. Talintao labat ira ya agmakasalita tan kaukolan ya sakbaten pian makaalis  ed kawalaan da. (Isa. 46:5-7) Onia balet so imbaga nen Jehova ed saray Israelita: “Sikayo so saray tasik, . . . tan say aripen ko a pinilik; pian naamtaan yo tan sisiaen yo ak tan natalosan yo a siak iman. Anggapo nensaman so agawa a Dios ya inmuna nen siak, tan anggapo met naani so ontumbok ed siak. Siak, siak lanlamang si Jehova; no aliwa a siak anggapo komon so manangilaban. . . . Kanian sikayo so tasik, . . . et siak so Dios.”—Isa. 43:10-12.

¹⁶ Singa saray tasi o testigo ed korte, kagalangan na saray totoo nen Jehova ya tasian a si Jehova labat so tuan Dios. Tinawag to ran ‘totoon ginawak a parad siak lanlamang, pian ipatnag da so galang ko.’ (Isa. 43:21) Sikara so totoon atawag ed ngaran to. Lapud dinondon ira nen Jehova diad Ehipto, obligasyon dan suportaan so soberanya to diad arap na amin a totood dalin. Nepeg ya say panmoria da et singa samay imbaga nen propeta Miqueas ya gawaen na saray totoo na Dios natan: “Saray amin a baley manakar ira balang sakey ed ngaran na dios to; [balet] manakar itayo naani dia ed ngaran nen Jehova a Dios tayo ed ando lan ando lawas.”—Miq. 4:5.

17. Diad pakanengneng nen Jehova, panon a nagmaliw ya ‘mauges a sangasanga na ubas’ so Israel?

¹⁷ Makapaermen ta agnanmatoor iray Israelita ed si Jehova. Nampaimpluensya rad arum a bansa tan nandayew met la rad dios ya gawad kiew tan bato. Nen komawalon siglo B.C.E., insulat nen propeta Oseas: ‘Say Israel et singa makapuy a sengeg na ubas. Paparakelen to met iray altar to. Mansimpisimpitan so puso ra; natan et sikaray napaneknekan a nankasalanan.’ (Os. 10:1, 2, NW) Kalabas na manga 150 taon, insulat nen Jeremias iyan imbaga nen Jehova ed rebelyoson totoo to: ‘Intanem ta ka bilang mabli ya ubas, maong a bini. Panon sirin so impagmaliw mon mauges a sangasanga na ubas? Iner so kawalaan na saray dirios mo ya impaalagey mo a nipaakar ed sika? Ombangon ira komon, ta ompan nayarian da kan ilaban ed panaon na gonigon mo. Say baley ko nilingwanan to ak.’—Jer. 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Panon ya impropesiya nen Jehova ya sikatoy mamawala na balon nasyon parad ngaran to? (b) Antoy aralen ed onsublay ya artikulo?

¹⁸ Imbes ya mamawalay maong a bunga so Israel diad pandayew dad dugan paraan tan matoor dan pantasi ed si Jehova, abulok so bunga ra lapud nandayew irad saray idolo. Kanian oniay imbaga nen Jesus ed saray mansimpisimpitan ya lider na saray Judio nen panaon to: “Say panarian na Dios so naekal ed sikayo tan niiter itan ed sakey a nasyon a mamapawala na saray bunga to.” (Mat. 21:43) Saramay kaiba labat ed “balon sipanan,” ya impropesiya nen Jehova panamegley nen Jeremias, so magmaliw a kabiangan na balon nasyon, say espiritual ya Israel. Oniay impropesiya nen Jehova nipaakar ed saray espiritual ya Israelita ya kaiba ed satan ya balon sipanan: “Siak naani Dios da, et sikara naani baley ko.”—Jer. 31:31-33.

¹⁹ Singa nibaga la, nen agnanmatoor so nasyon na Israel, say espiritual ya Israel so pinili nen Jehova ya magmaliw a totoo to. Balet siopa ray totoo to natan diad dalin? Panon a naamtaan na saray malabay a mandayew ed Dios no siopa ray tuan lingkor to? Atan so aralen diad onsublay ya artikulo.