Ir al contenido

Ir al índice

Jehovata yupaychaj llajta

Jehovata yupaychaj llajta

“Kusikuyniyojmin chay jina Señor Tata Diosniyoj aylloqa.” (SAL. 144:15.)

1. ¿Imatá wakin runas creenku Diosta yupaychajkunamanta?

ASHKHA runas reparanku, kay tiempopi aswan rejsisqa religionesqa runasta ni imaynamanta yanapasqankuta. Wakin runastajrí creenku chay religionesta Dios mana allinpajchu qhawasqanta paymanta llulla imasta yachachisqankurayku, sajra imasta ruwasqankurayku ima. Chaywanpis tukuy religionesmanta kʼacha runasta Dios allinpaj qhawasqanta creenku. Chay, ¿cheqachu? Chayrí, ¿suyanchu Dios, payta yupaychajkuna llulla religionesmanta llojsipunankuta? Kay tapuykunaj kutichiykunasninta tarisunchej, cheqa yupaychajkunamanta Biblia imatachus nisqanta qhawarispa.

JEHOVÁ UJ LLAJTATA AJLLAKUN

2. 1) ¿Pikunataj Diospa llajtanman tukorqanku? (Patapi kaj dibujota qhawariy.) 2) ¿Imataj rikucherqa Diospa llajtan kasqankuta?

2 Jehovaqa, tawa waranqa watas ñaupajta jinaña, uj qotu runasta ajllarqa llajtan kananpaj. Bibliaqa, Abraham “tukuy creejkunaj tatanku” kasqanta nin, chantapis Abrahampa atiyninpi kasharqa familian, ashkha kamachisnin ima (Rom. 4:11; Gén.  14:14). ‘Diospa ajllakusqan’ kasqanraykutaj, Canaanmanta kamachejkuna payta jatunpaj qhawaj kanku (Gén. 21:22; 23:5, 6). Paywan, mirayninwan imataj, Jehová uj tratota ruwarqa (Gén. 17:1, 2, 19). Nerqataj: “Kaymin chay tratoy, qankunawan ruwasqayqa. Chayta juntʼananku tiyan tukuy mirayniykimanta miraykunantin. Tukuy qharis qankuna ukhupi kajkuna circuncidasqa kananku tiyan. Chayqa señal kanqa noqa qankunawan uj tratota ruwasqaymanta”, nispa (Gén. 17:10, 11). Chayrayku Abraham, “wasimpi tiyakojkuna” ima circuncidasqa karqanku (Gén. 17:24-27). Chayta ruwasqankoqa, Abrahampa mirayninmanta kajkunalla Dioswan uj tratota ruwaj llajta kasqankuta rikucherqa.

3. ¿Imaynatá Abrahampa miraynin uj llajtaman tukorqa?

3 Abrahampa allchhin Jacobqa Israel sutiwan rejsisqa karqa, payqa 12 qhari wawasniyoj karqa (Gén. 35:9-11, 22-26). Tiemponmantaj wawasninmanta Israel llajtaj 12 ayllusnin jamorqa (Hech. 7:8). Jacobqa manchay yarqhay kasqanrayku, familianwan Egiptoman riporqa. Chay suyupitaj wawan Joseqa, mikhuyta tantananpaj, rakʼirananpaj ima churasqa kasharqa, paymanta aswan atiyniyojtaj faraonlla karqa (Gén. 41:39-41; 42:6). Tiempo pasasqanman jina Jacobpa miraynenqa mayta mirarqa, uj llajtamantaj tukorqa (Gén. 48:3, 4; Hechos 7:17 leey).

JEHOVÁ LLAJTANTA KACHARICHIN

4. ¿Imaynatataj egipcios qallariypi Jacobpa mirayninwan tiyakorqanku?

4 Jacobpa miraynenqa, 200 watas kurajta jina Egiptopi qhepakorqa, Gosén jallpʼapi (Gén. 45:9, 10). Faraonqa Joseta jatunpaj qhawasqanrayku, rejsisqanrayku ima, israelitasta Egiptopi tiyakunanpaj wajyarerqa (Gén. 47:1-6). Israelitasqa pachaj watasta jina egipcioswan allinta kausakorqanku. Juchʼuy llajtitaspi tiyakorqanku, ovejastataj michej kanku. Egipciosqa, paykunata michejkuna kasqankurayku chejnikoj kanku, jinapis Faraonta kasukunanku karqa, israelitaswan khuskataj kausakunanku karqa (Gén. 46:31-34).

5, 6. 1) ¿Imaynatá israelitaspa kausayninku tijrakorqa? 2) ¿Imaraykutaj Moisés mana wañuchisqachu karqa, imatataj Jehová llajtanrayku ruwarqa?

5 Israelitaspa kausayninkoqa ujllata tijrakorqa. Imaraykuchus “chay qhepata waj reyñataj Egiptopi sayarerqa; payqa Joseta mana rejserqachu. Chayrayku payqa kamachisninta nerqa: Qhawaychej, israelitasqa noqanchejmanta aswan ashkha kanku [aswan atiyniyojtaj, nispa]. Jinapi egipciosqa israelitasta maytapuni ñakʼaricherqanku, wata runasta jina trabajachispa. Kay jinata maytapuni llakichispa, israelitasta trabajacherqanku: Tʼuruta sarucherqanku, ladrillosta ruwacherqanku, wakintaqa campospi llankʼacherqanku” (Éxo. 1:8, 9, 13, 14).

6 Faraón kamacherqa, israelitaspa qhari wawitasninkuta nacekojtinkukama wañuchinankuta (Éxo. 1:15, 16). Moisestaj chay tiempopi nacekorqa. Nitaj wañuchisqachu karqa, imaraykuchus kinsa killitayoj kashajtin maman Jocabed, Nilo mayu kantuman “tʼotora chawpiman” pakaykorqa. Chaypitaj faraonpa ususin tarerqa, aswan qhepamantaj wawanpaj rejsikaporqa. Chaywanpis Moisestaqa mamallantaj uywarqa, aswan qhepamantaj Diospa cheqa sonqo kamachinman tukorqa (Éxo. 2:1-10; Heb. 11:23-25). Jehová Diosqa israelitas ñakʼarishasqankuta “repararqa”, chayraykutaj Moisesnejta kacharichinanta nerqa (Éxo. 2:24, 25; 3:9, 10). Nisqanman jinapunitaj Jehovaqa israelitasta kacharicherqa (Éxo. 15:13; Deuteronomio 15:15 leey).

 ¿IMAYNATÁ ISRAELITAS DIOSPA ‘AYLLUNMAN’ TUKORQANKU?

7, 8. ¿Imaynatá Jehovaj llajtan llimphuchasqa aylluman tukorqa?

7 Jehovaqa israelitasta, llajtanta jinaña qhawarqa manaraj leyesta, niraj sacerdotesta churashaspa. Chayrayku Moisesta, Aarontawan Faraonman kacharqa ninankupaj: “Israelpa Diosnin [Jehovaqa] ajinata nin: Saqey israelita wawasniyta chʼinman rinankuta, chaypi yupaychana fiestata sutiypi ruwanankupaj”, nispa (Éxo. 5:1).

8 Faraontajrí israelitasta mana kachayta munarqachu. Chayrayku Jehovaqa Egiptoman 10 ñakʼariykunata apacherqa, chantapis faraonta, soldadosnintawan Puka qochapi wañucherqa (Éxo. 15:1-4). Chaymanta niraj kinsa killas kashajtin, Jehovaqa israelitaswan Sinaí orqopi uj tratota ruwarqa. Nerqataj: “Sichus tratoymanta nisqasniyta uyarinkichej, kasunkichejtaj chayqa, noqapaj uj sumaj ayllu kankichej, tukuy ayllusmanta aswan sumaj, [...] uj sumaj llimphuchasqa [...] aylluy”, nispa (Éxo. 19:5, 6).

9, 10. 1) Deuteronomio 4:5-8 nisqanman jina, ¿imaynatá Ley yanaparqa israelitasta mana waj llajtas jinachu kanankupaj? 2) ¿Imaynatá israelitas rikuchinkuman karqa Diospa “ajllasqa ayllun” kasqankuta?

9 May unayta Jehovaj kamachisnintaqa familiankumanta uma kajkuna yanaparqanku, paykunallataj kamachejkuna, jueces, sacerdotes ima karqanku. Israelitaspis Egiptopi niraj wata runas kashaspa kikillantataj ruwaj kanku (Gén. 8:20; 18:19; Job 1:4, 5). Jehovatajrí, Moisesnejta llajtanman leyesta qorqa, mana waj llajtas jina kanankupaj (Deuteronomio 4:5-8 leey; Sal. 147:19, 20). Chay leyesman jinataj, sacerdotesqa tʼaqasqa kananku karqa. Chantapis juecesqa, ‘kurajkuna’ kananku karqa, pikunatachus jatunpaj qhawaj kanku yachayniyoj kasqankurayku (Deu. 25:7, 8). Leyqa, israelitasman imaynatachus Diosta yupaychanankuta, imaynatachus kausakunankuta ima sutʼita rikucherqa.

10 Jehovaqa, israelitasman niraj Sumaj Jallpʼaman yaykushajtinku, watejmanta chay leyesta qorqa. Chantá Moisés, israelitasman nerqa: “Tata Diospis kunanqa nillantaj qankunalla paypa ayllun kasqaykichejta nisusqaykichejman jina, kamachillantaj nisqasninta juntʼanaykichejta. Tukuy ruwasqan nacionesmanta qankunata aswan pataman churasonqachej, payqa yupaychasqa, rejsisqa, jatunchasqataj kanampaj. Ajinaqa qankunalla Señorniykichej Tata Diospa ajllasqa ayllun kankichej”, nispa (Deu. 26:18, 19).

JEHOVAQA LLAJTANPI FORASTEROS KANANKUTA SAQERQA

11-13. 1) ¿Pikunataj Diospa llajtanman ujchaykukorqanku? 2) ¿Imatataj ruwananku karqa forasteros Diosta yupaychayta munaspa?

11 Israelitas Diospa ajllakusqan llajta kajtinkupis, Jehovaqa saqerqa waj llajtayojkuna paykuna ukhupi kanankuta. Sutʼincharinapaj, Egiptomanta llajtan llojsipushajtin, Jehovaqa saqerqa “imaymana rijchʼaj ashkha runas” paykunawan khuska llojsinankuta (Éxo. 12:38). Ichapis chay runasmanta wakin Faraonpa kamachisnin karqanku, pikunachus Jehovaj nisqanta kasukorqanku niraj qanchis kaj ñakʼariy kashajtin (Éxo. 9:20).

12 Moisesqa, israelitasman Canaanman yaykunankupaj niraj Jordán mayuta chimpashajtinku “forasterosta” munakunankuta nerqa (Deu. 10:17-19). Paykunaqa, Moisesman qosqa Leyta kasukuyta munaj forasterosta allinpaj qhawananku karqa (Lev. 24:22). Chay forasterosmanta wakenqa Jehovaj kamachisninman tukorqanku. Sutʼincharinapaj, Moab jallpʼamanta Rutqa, Jehovata sirviyta munarqa. Payqa Noemiman nerqa: “Llajtaykeqa llajtay kanqa, Diosniykipis Diosnillaytaj kanqa”,  nispa (Rut 1:16). Chay forasterostaqa, israelitasman tukojkuna nej kanku, chay forasterosmanta qharistaj circuncidasqa kananku karqa (Éxo. 12:48, 49). Jehovaqa chay runasta kʼachamanta llajtanpi japʼerqa (Núm. 15:14, 15).

Israelitasqa forasterosta munakoj kanku (11-13 parrafosta qhawariy)

13 Jehovaqa forasteros payta yupaychashasqankuta allinpaj qhawarqa, ¿imaraykutaj chayta ninchej? Imaraykuchus Salomón Diosman templota jaywashaspa jinata mañakorqa: “Sichus forastero runa, mana Israel aylluykimanta kajpis, jamunman karu llajtasmanta qampa jatun sutiykirayku, jatun atiyniykiraykutaj kay Templo qhawarisqa qanmanta mañakusunampaj chayqa, janaj pachamantapacha uyarimuy, chay tiyakunki chaymantapacha, qoytaj tukuy imastachus mañakususqanta, kay pachamanta naciones rejsinankupaj sutiykita, manchachikusunankupajtaj Israel aylluyki jina. Yachachunku kay Templopi sutiykita oqharispa mañakuna kasqanta, kay Templo ruwachipususqaypi”, nispa (2 Cró. 6:32, 33). Jesuspa tiemponpipis Diosta yupaychayta munaj forasterosqa, Jehovata yupaychayta aterqanku ajllakusqan llajtawan (Juan 12:20; Hech. 8:27).

TESTIGOS KANANKUPAJ AJLLASQA LLAJTA

14-16. 1) ¿Imaraykutaj nisunman israelitas testigos kasqankuta? 2) ¿Imatataj Diospa llajtanmanta kajkuna ruwananku karqa?

14 Israelitasqa Jehová Diosta yupaycharqanku, qayllankupi kaj llajtasmanta runastaj waj diosesta yupaycharqanku. Chayrayku pichus cheqa Dios kasqanta sutʼinchakunan karqa. Isaiaspa tiemponpi Jehovaqa, imaynatachus wakin chʼampaykunata juiciopi allinchakun ajinallatataj chaypis allinchakunanta nerqa. Chantapis nillarqataj chay llajtaspa diosesnin cheqapuni kanku chayqa, testigosninta chay juiciopaj pusamunankuta. Jehová nerqa: “Uj cheqallaman tukuy naciones, runaspis tantakuchunku. Mayqen[...] [diosesninkutaj] kay imasta willasqa, chayrí ñawpajta imaschus kasqantapis willasqari? Chayta rikoj runasta testigosta jina pusakamuchunku, runas chayta uyarispa ninankupaj chayqa ajinapuni kasqanta, cheqapuni kasqanta ninankupaj”, nispa (Isa. 43:9).

15 Chay llajtaspa diosesninkoqa, mana rikuchiyta aterqankuchu cheqa dios kasqankuta. Imaraykuchus chay diosesqa lantislla karqanku, nitaj sapallankumanta  kuyuriyllatapis aterqankuchu (Isa. 46:5-7). Chaywanpis Jehovaqa, Israel llajtanman nerqa: “Qankuna testigosniy kankichej, noqaj ajllakusqay kamachiypis, noqata rejsikunawaykichejpaj, noqapi atienekunawaykichejpaj, pichus noqa kasqayta allinta entiendekunaykichejpaj. Noqamanta ñawpajtaqa mana ima diospis karqachu, manataj qhepamampis kanqachu. Noqamin Tata Diosqa kani. Noqamanta jawaqa mana pipis salvaj kanchu. [...] Qankuna [...] testigosniy kankichej”, nispa (Isa. 43:10-12).

16 Diospa ajllakusqan llajtamanta kajkunaqa, Jehovalla cheqa Dios kasqanta mana manchachikuspa sutʼinchananku karqa. Jehovataj paykunamanta nerqa: “Kay israelitastaqa noqapaj ruwakorqani, paykun[a]taj noqata yupaychawa[nqanku]”, nispa (Isa. 43:21, Qheshwa Biblia). Israelitasqa, Jehová Egiptomanta orqhomusqanrayku Diospa sutinwan rejsisqas karqanku. Chayraykutaj Jehová munarqa payta kasukunankuta, tukuy llajtaspa ñaupaqenpitaj jatunchanankuta. Kunanpis llajtanmanta kikillantataj suyan. Diospa llajtanqa, profeta Miqueas nisqanman jina ruwanan tiyan, pay nerqa: “Waj nacionesqa dioskunankoj sutinkupipis purichunku; noqanchejrí Señorninchej Tata Diospa sutimpi purisunchej wiñaypaj”, nispa (Miq. 4:5).

JEHOVÁ ISRAEL LLAJTATA QHESACHARQA

17. ¿Imaynatá israelitas “millay kʼita uva sachʼaman” tukorqanku?

17 Llakikunapaj jinataj israelitasqa Jehovaman cheqa sonqo kasqankuta mana rikucherqankuchu. Waj naciones jinataj kʼullumanta, rumimanta ruwasqa diosesta yupaychayta qallarerqanku. Chantá 2.800 watas ñaupajta profeta Oseasqa, Israel llajta mana sumaj poqoyniyoj uva sachʼa jina kashasqanta nerqa. ¿Imaraykutaj jina kasharqa? Profeta nerqa: “Ashkha altarestapis jatarichillarqataj. [...] Sonqonqa iskayman pʼitisqa kashan, kunantaj chay juchanmanta paganqa”, nispa (Ose. 10:1, 2). Jehovaqa, chaymanta 150 watasninman, Jeremiasnejta Payta wasanchaj Israel llajtaman nerqa: “Noqa qanta sumaj ajllasqa uvas sachʼata jina plantarqayki, chay plantataj sumaj poqoj uvasmanta karqa. Kunantajrí imaynamanta millay kʼita uva sachʼaman tukorqankiri? Judá, maypitaj chay ruwakusqasniyki dioskuna kashankuri? [...] Ñakʼariypi rikhurejtiyki, paykuna ari jamuspa salvasuchunku”, nispa. Chantá Jehová nillarqataj: “Aylloyqa [...] noqamantaqa qonqakaporqa”, nispa (Jer. 2:21, 28, 32).

18, 19. 1) ¿Imatataj Jehová mosoj llajtanmanta nerqa? 2) ¿Imatataj qhepan yachaqanapi yachakusunchej?

18 Israelitas uj sumaj poqoyniyoj sachʼa jina kanankumantaqa, nisunman Diosta yupaychanankumanta, cheqa sonqo testigosnin kanankumanta imaqa, millay kʼita uva sachʼa jina karqanku, llulla dioskunata yupaychaspa. Chayrayku Jesusqa, tiemponmanta judiospa religionninkuta kamachejkunaman nerqa: “Diospa reinonqa qankunamanta qhechusqa kanqa, jinataj Diospa munayninta ruwajkunaman qosqa kanqa”, nispa (Mat. 21:43). Jehovaj ajllakusqan runaslla mosoj llajtamanta, Diospa nacionnin Israelmanta kananku karqa. Paykunawan uj mosoj tratota ruwanantataj nerqa. Chantá nillarqataj: “Noqa Diosninku kasaj, paykunataj aylluy kanqanku”, nispa (Jer. 31:31-33).

19 Jehovaqa Israel llajta wasanchajtin, apostolespa tiemponpi uj mosoj llajtata ajllakorqa. Chantá, ¿pikunataj kay pʼunchaypi llajtanmanta kanku? ¿Imaynatá llampʼu sonqo runas yachankuman pikunachus Diosta cheqamanta sirvishasqankuta? Chayta qhepan yachaqanapi yachakusunchej.