1. Ema balu fiar saida kona-ba relijiaun?

 EMA barak ohin loron hatete katak relijiaun boboot sira la ajuda ema nia moris. Balun hatete katak Maromak la gosta relijiaun sira-neʼe tanba sira la hanorin lia-loos ba ema no iha kotuk sira mós halo buat aat oioin. Maski nuneʼe, sira fiar nafatin katak Maromak simu ema laran-diʼak hotu husi relijiaun sira-neʼe. Fiar hanesan neʼe loos ka lae? Ka Maromak hakarak ema neʼebé adora nia sai husi relijiaun falsu sira? Mai ita buka-hatene resposta ba pergunta sira-neʼe liuhusi Bíblia nia istória kona-ba povu neʼebé adora Jeová iha dalan neʼebé loos.

2. Tinan 4.000 liubá, Jeová hili sé sai ninia povu? Oinsá mak ema bele koñese ninia povu? (Haree dezeñu iha leten.)

² Komesa husi tinan 4.000 liubá, Jeová hili ona ema grupu ida husi mundu neʼe sai ninia povu. Bíblia hatete katak Abraão, “aman ba sira hotu neʼebé iha fiar” mak ulun ba  povu neʼe. Iha nia família, nia iha atan atus ba atus. (Roma 4:11; Gênesis [Kejadian] 14:14) Iha rai-Kanaán, ema respeitu nia hanesan xefe boot ida. (Gênesis [Kejadian] 21:22; 23:6) Jeová halo aliansa ida ho Abraão no ninia bei-oan. (Gênesis [Kejadian] 17:1, 2, 19) Maromak hatete ba Abraão: “Ida-neʼe mak haʼu-nia aliansa entre haʼu ho imi, neʼebé imi no imi-nia bei-oan sira sei halo tuir: Mane hotu iha imi-nia leet tenke hetan sirkunsizaun.” Maromak hatutan: “No ida-neʼe mak sai sinál aliansa nian entre haʼu ho imi.” (Gênesis [Kejadian] 17:10, 11) Tuirmai Abraão ho mane hotu iha ninia família laran hetan sirkunsizaun. (Gênesis [Kejadian] 17:24-27) Sirkunsizaun sai hanesan sinál ida neʼebé hatudu katak Abraão nia bei-oan mak povu neʼebé espesiál ba Jeová.

3. Oinsá mak Abraão nia bei-oan aumenta toʼo sai povu lubuk ida?

³ Abraão nia bei-oan rasik, Jacob ka Izraél, iha oan-mane naʼin-12. (Gênesis [Kejadian] 35:10; 22b-26) Husi naʼin-12 neʼe mak sai suku 12 iha Izraél. (Apóstolu 7:8) Jacob nia oan ida naran José, ema lori tiha ba rai-Ejitu no ikusmai Liurai Ejitu nian fó autoridade boot ida ba nia. Durante rai-hamlaha boot ida nia laran, José simu responsabilidade hodi tau matan ba hahán iha rai-Ejitu tomak. Tanba rai-hamlaha neʼe mak Jacob ho ninia família tomak muda ba rai-Ejitu. (Gênesis [Kejadian] 41:39-41; 42:6) Ikusmai Jacob nia bei-oan sai barak tebe-tebes toʼo ema bolu sira nuʼudar “povu lubuk ida”.—Gênesis (Kejadian) 48:4; lee Apóstolu 7:17.

4. Foufoun ema Ejitu ho ema Izraél nia relasaun oinsá?

⁴ Ema Izraél hela tinan 200 liu iha Ejitu, iha rai ida naran Gosen. (Gênesis [Kejadian] 45:9, 10) Liurai Ejitu konvida ema Izraél bá hela iha Ejitu tanba nia koñese no iha respeitu ba José. (Gênesis [Kejadian] 47:1-6) Iha tinan 100 nia laran ema Ejitu ho ema Izraél haree malu diʼak. Ema Izraél sira hela iha sidade kiʼik sira no sira-nia moris mak hakiak animál. Maski ema Ejitu odi tebes ema neʼebé hakiak bibi, maibé sira presiza halo tuir liurai hodi husik ema Izraél hela iha neʼebá.—Gênesis (Kejadian) 46:31-34.

5, 6. (a) Oinsá mak Maromak nia povu nia situasaun troka? (b) Tanbasá mak ema la konsege oho Moisés, no saida mak Jeová halo ba Ninia povu?

⁵ Maibé ikusmai, ema Ejitu sira obriga ema Izraél sai fali sira-nia atan. Bíblia hatete: “Liutiha tempu uitoan, liurai foun ida mak ukun fali rai-Ejitu, no nia la hatene José. Nia dehan ba ninia povu: ‘Haree toʼok bá! Ema Izraél sira barak liu no forte liu fali ita.’” Ema Ejitu sira hanehan ema Izraél hodi haruka sira halo tijolu, serbisu iha toʼos, no halo serbisu todan seluk tan hanesan atan.—Êxodo (Keluaran) 1:8, 9, 13, 14.

⁶ Liurai foun neʼe mós haruka hodi oho ema Izraél nia oan-mane hotu bainhira sira foin moris. (Êxodo [Keluaran] 1:15, 16) Iha tempu neʼebá, feto Izraél ida naran Jokebed iha oan-mane ida naran Moisés. Moisés fulan tolu ona, Jokebed subar nia iha duʼut iha Mota Nilo. Lakleur, liurai nia oan-feto hetan nia no lori nia ba uma hodi hakiak nia. Nia husik Moisés nia inan mak tau matan ba nia toʼo nia boot. Tanba nia inan neʼebé fiar-naʼin mak haboot nia, ikusmai Moisés mós adora Jeová. (Êxodo [Keluaran] 2:1-10; Ebreu 11:23-25) Jeová haree katak ninia povu hasoru terus oioin, tan neʼe nia hili Moisés atu lori sira sai husi rai-Ejitu. (Êxodo [Keluaran] 2:24, 25; 3:9, 10) Neʼe mak dalan Jeová uza hodi salva ema  Izraél sira.—Êxodo (Keluaran) 15:13; lee Deuteronômio (Ulangan) 15:15. a

7, 8. Hodi halo saida mak Jeová nia povu bele sai nasaun santu ida?

⁷ Maski Jeová seidauk fó ukun-fuan no organiza amlulik sira ba ema Izraél hanesan nasaun ida, maibé sira sai ona povu neʼebé Maromak hili. Nuneʼe mak nia haruka Moisés no Aarão hodi dehan ba Liurai Ejitu nian: “Ida-neʼe mak Jeová, Maromak Izraél nian hatete, ‘Husik haʼu-nia povu hodi sira bele halaʼo festa selebrasaun ida ba haʼu iha rai-fuik maran.’”—Êxodo (Keluaran) 5:1.

⁸ Maibé Liurai Ejitu nian lakohi husik ema Izraél sira sai livre. Tan neʼe, Jeová lori malisan sanulu ba rai-Ejitu no halakon liurai neʼe ho ninia soldadu sira iha Tasi Mean. (Êxodo [Keluaran] 15:1-4) La toʼo fulan tolu, Jeová halo aliansa ho ema Izraél sira iha Foho Sinai hodi dehan: “Se imi halo tuir ho loloos haʼu-nia liafuan no kaer metin ba haʼu-nia aliansa, imi sei sai duni povu neʼebé espesiál mai haʼu iha povu sira seluk nia leet, . . . No imi sei sai nasaun santu ida ba haʼu.”—Êxodo (Keluaran) 19:5, 6.

9, 10. (a) Tuir Deuteronômio 4:5-8, oinsá mak Ukun-Fuan neʼebé Maromak fó ba ninia povu halo sira la hanesan ho nasaun sira seluk? (b) Hodi sai povu neʼebé santu ba Jeová, ema Izraél sira presiza halo saida?

⁹ Uluk, antes ema Izraél sira sai hanesan atan iha rai-Ejitu, iha tinan barak nia laran Jeová uza ulun-naʼin, juis no amlulik hodi tau matan ba sira. (Gênesis [Kejadian] 8:20; 18:19; Jó [Ayub] 1:4, 5) Bainhira sira sai tiha husi rai-Ejitu, Jeová fó ba sira ukun-fuan neʼebé halo sira la hanesan ho nasaun sira seluk. (Lee Deuteronômio [Ulangan] 4:5-8; b Salmo [Mazmur] 147:19, 20) Liuhusi ukun-fuan sira-neʼe, Jeová foti ema balu sai grupu amlulik. Katuas balu neʼebé iha matenek, Jeová foti sira sai hanesan juis. (Deuteronômio [Ulangan] 25:7, 8) Ukun-Fuan neʼe fó matadalan ba Maromak nia povu kona-ba sira-nia adorasaun no moris loro-loron nian.

¹⁰ Tempu uitoan antes ema Izraél tama ba rai neʼebé Maromak promete, Jeová repete ninia ukun-fuan sira ba ninia povu. Moisés hatete ba sira: “Ohin Jeová rona tiha imi-nia deklarasaun katak imi sei sai ninia povu, ninia povu neʼebé espesiál, hanesan Jeová promete tiha ba imi, no katak imi sei halo tuir ninia mandamentu hotu hodi nia bele tau imi aas liu nasaun sira hotu neʼebé nia halo, atu fó hahiʼi, naran boot no glória ba imi, se imi hatudu katak imi mak povu neʼebé santu ba Jeová, imi-nia Maromak.”—Deuteronômio (Ulangan) 26:18, 19.

11-13. (a) Sé deʼit mak bele adora Maromak hamutuk ho ninia povu? (b) Ema husi rai seluk presiza halo saida hodi bele adora Jeová?

¹¹ Maski Jeová hili ona ema Izraél sai ninia povu espesiál, neʼe la dehan katak ema seluk la bele hela hamutuk ho sira. Tuir loloos, Bíblia hatete katak bainhira Maromak lori sira sai husi Ejitu, ema barak neʼebé laʼós ema Izraél bá hamutuk ho sira, inklui mós ema Ejitu. (Êxodo [Keluaran] 12:38) Karik iha sira-nia leet mak Liurai Ejitu nia atan balu neʼebé halo tuir Moisés nia avizu bainhira malisan númeru hitu kona sira.—Êxodo (Keluaran) 9:20.

 ¹² Antes ema Izraél sira hakur Mota Jordaun hodi tama ba rai-Kanaán, Moisés dehan ba sira katak sira tenke hadomi ema husi rai seluk neʼebé hela iha sira-nia leet. (Deuteronômio [Ulangan] 10:17-19) Se ema sira hanesan neʼe simu atu halo tuir Ukun-Fuan Sanulu neʼebé Maromak fó liuhusi Moisés, Maromak nia povu tenkesér husik ema sira-neʼe hela hamutuk ho sira. (Levítico [Imamat] 24:22) Ema balu mós komesa adora Jeová, hanesan Rute husi Moab. Nia hatete ba feto Izraél Noemi, hodi dehan: “Ita-nia povu sei sai haʼu-nia povu, no Ita-nia Maromak, haʼu-nia Maromak.” (Rute 1:16) Mane sira neʼebé laʼós ema Izraél hetan sirkunsizaun no Maromak kontente hodi simu sira nuʼudar parte husi ninia povu.—Êxodo (Keluaran) 12:48, 49; Números (Bilangan) 15:14, 15.

¹³ Salomão nia orasaun ida hatudu katak Jeová mós simu ema neʼebé laʼós ema Izraél. Iha ninia orasaun hodi inaugura templu, Salomão harohan nuneʼe: “Kona-ba ema husi rai seluk, neʼebé laʼós parte husi Ita-nia povu Izraél, no mai husi rai dook tanba sira rona kona-ba Ita-nia naran neʼebé boot, no Ita-nia liman neʼebé forsa no Ita-nia liman neʼebé Ita lolo, no nia mai no halo orasaun hodi fila oin ba templu neʼe, favór ida, Ita rasik rona husi lalehan, Ita-nia hela-fatin, no Ita sei halo tuir buat hotu neʼebé ema husi rai seluk neʼe husu ba Ita; atu nuneʼe ema hotu iha mundu neʼe hatene Ita-nia naran atu bele taʼuk ba Ita hanesan Ita-nia povu Izraél, atu sira bele hatene katak templu neʼe hodi Ita-nia naran mak haʼu harii.” (2 Crônicas [Tawarikh] 6:32, 33) Iha Jesus nia tempu mós, ema husi rai seluk neʼebé hakarak adora Jeová, bele halo nuneʼe se sira adora hamutuk ho Maromak nia povu neʼebé nia hili ona.—João 12:20; Apóstolu 8:27.

14-16. (a) Tanbasá mak nasaun Izraél tenkesér sai sasin kona-ba Jeová? (b) Saida mak Maromak hakarak ninia povu atu halo ohin loron?

¹⁴ Ema Izraél adora sira-nia Maromak Jeová, maibé ema husi nasaun sira seluk adora sira-nia maromak rasik. Entaun, Maromak ida-neʼebé mak Maromak loos? Iha Isaías nia tempu, Jeová kompara situasaun iha mundu hanesan kazu iha tribunál. Nia  hatete katak se nasaun sira-nia maromak sira mak loos, entaun sira tenkesér lori sira-nia testemuña sira. Nia hatete: “Husik sira lori sira-nia testemuña sira mai hodi hatudu katak sira mak loos, ka husik ema sira-neʼe rona hodi sira bele dehan, ‘Ida-neʼe mak lia-loos.’”—Isaías (Yesaya) 43:9.

¹⁵ Nasaun sira-nia maromak la bele fó prova katak sira mak maromak loos tanba sira mak estátua deʼit neʼebé la bele koʼalia no presiza ema hulan mak foin bele book an. (Isaías [Yesaya] 46:5-7) Maibé Jeová hatete ba povu Izraél dehan: “Imi mak haʼu-nia testemuña sira, . . . sin, haʼu-nia atan neʼebé haʼu hili, atu imi hatene no tau fiar mai haʼu no komprende katak haʼu mak Nia duni. Antes haʼu, la iha Maromak ida seluk, no depois haʼu, la iha ida seluk. Haʼu, haʼu mak Jeová, no haʼu deʼit mak salvadór, la iha ida seluk. . . . Tan neʼe, imi mak haʼu-nia testemuña sira, . . . no haʼu mak Maromak.”—Isaías (Yesaya) 43:10-12.

¹⁶ Hanesan testemuña sira iha tribunál, Jeová nia povu iha priviléjiu hodi fó sasin katak Jeová mak Maromak neʼebé loos mesak deʼit. Maromak bolu sira ‘povu neʼebé haʼu halibur ba haʼu-nia an hodi sira bele hanaʼi haʼu-nia glória’. (Isaías [Yesaya] 43:21) Sira mak lori Maromak nia naran. Jeová hakarak sira halo tuir nia no fó glória ba nia tanba nia lori sira sai husi rai-Ejitu. Jeová mós hakarak ita halo tuir no fó glória ba nia ohin loron. Tan neʼe profeta Miquéias fó sai Maromak nia povu nia sentimentu: “Ba ema hotu, sira sei laʼo ho sira ida-idak nia maromak nia naran, maibé ba ami, ami sei laʼo iha Jeová ami-nia Maromak nia naran ba tempu neʼebé la bele sura, no ba nafatin.”—Miquéias (Mikha) 4:5.

17. Tanbasá mak Jeová haree nasaun Izraél hanesan ai-uvas neʼebé folin-laek?

¹⁷ Maibé triste tanba ema Izraél sira la halo tuir Jeová. Neineik-neineik sira komesa halo tuir nasaun sira neʼebé adora deʼit estátua. Sira mós harii altár barak hodi uza ba adorasaun falsu. Maizumenus tinan 2.800 liubá, profeta Oséias hatete katak nasaun Izraél mak hanesan ai-uvas neʼebé la fó fuan ona. Nia dehan: “Sira-nia laran makerek, agora ema sei kaer toman sira-nia sala.” (Oséias [Hosea] 10:1, 2) Liutiha maizumenus tinan 150, Jeremias mós kompara ema Izraél hanesan ai-uvas neʼebé uluk diʼak maibé ikusmai sai folin-laek. Liuhusi Jeremias, Jeová hatete: “Imi-nia maromak sira neʼebé imi halo ba imi-nia an iha neʼebé? Haruka sira hadeer se sira bele salva imi iha imi-nia tempu susar . . . Haʼu-nia povu rasik haluha ona haʼu.”—Jeremias (Yeremia) 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Oinsá mak Jeová hatudu katak nia sei hili povu foun? (b) Ita sei koʼalia kona-ba saida iha lisaun tuirmai?

¹⁸ Izraél la fó fuan neʼebé diʼak tanba sira la adora Maromak Jeová iha dalan neʼebé Maromak simu. Sira la sai ona Maromak nia testemuña tanba sira adora fali estátua. Tan neʼe mak Jesus dehan ba ulun-naʼin judeu sira iha ninia tempu: “Maromak nia Ukun sei foti tiha husi imi no fó fali ba nasaun neʼebé halo tuir ninia hakarak.” (Mateus 21:43) Ema neʼebé sei sai parte ba nasaun foun neʼe, ka Izraél espirituál, mak sira neʼebé Maromak hili. Maromak halo “aliansa foun” ho sira no hatete: “Haʼu sei sai sira-nia Maromak, no sira sei sai haʼu-nia povu.”—Jeremias (Yeremia) 31:31-33.

¹⁹ Maski ema Izraél la halo tuir nia, Jeová hili fali Izraél espirituál hodi sai ninia povu iha apóstolu sira-nia tempu. Maibé oinsá ho ohin loron? Sé mak Jeová nia povu? Oinsá mak sira neʼebé hakarak serbí Maromak bele hatene Ninia povu mak sé? Ita sei koʼalia kona-ba neʼe iha lisaun tuirmai.