Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

“Vanhu Lava Xikwembu Xa Vona Ku Nga Yehovha”

“Vanhu Lava Xikwembu Xa Vona Ku Nga Yehovha”

“Va tsaka vanhu lava Xikwembu xa vona ku nga Yehovha!”PS. 144:15.

1. Van’wana va anakanya yini hi vanhu lava gandzelaka Xikwembu?

VANHU vo tala namuntlha va vula leswaku vukhongeri lebyikulu, lebyi nga bya Vujagana ni lebyi nga riki bya Vujagana a byi va pfunanga vanhu. Van’wana va pfumela leswaku vukhongeri byolebyo a byi dyondzisi ntiyiso malunghana ni Xikwembu naswona byi endla swilo swo biha, hikwalaho a byi amukeleki eka Xikwembu. Hambiswiritano, va pfumela leswaku ku ni vanhu va timbilu letinene eka vukhongeri hinkwabyo ni leswaku Xikwembu xa va vona vanhu volavo naswona xa va amukela tanihi vagandzeri va xona. A va voni ku ri ni xilaveko xa leswaku vanhu volavo va tihambanisa ni vukhongeri bya mavunwa. Kambe xana Xikwembu xi ni langutelo leri fanaka? A hi tweni nhlamulo ya kona hi ku kambisisa leswi Matsalwa ma swi vulaka malunghana ni vagandzeri va ntiyiso va Yehovha ematin’wini hinkwawo.

VANHU LAVA XIKWEMBU XI ENDLEKE NTWANANO NA VONA

2. I vamani lava veke vanhu va Yehovha, naswona i yini lexi a xi endla va hambana ni vanhu van’wana? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

2 Kwalomu ka malembe ya 4 000 lama hundzeke, Yehovha u tihlawulele  vanhu vo karhi emisaveni leswaku va va va yena. Abrahama, la vuriwaka “tata wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo,” a a ri nhloko ya ndyangu ya vanhu va madzana. (Rhom. 4:11; Gen. 14:14) Vafumi va le Kanana a va n’wi teka a ri “ndhuna ya Xikwembu” naswona a va n’wi xixima. (Gen. 21:22; 23:6) Yehovha u endle ntwanano na Abrahama ni vatukulu va yena. (Gen. 17:1, 2, 19) Xikwembu xi byele Abrahama xi ku: “Lowu i ntwanano wa mina lowu mi nga ta wu hlayisa, exikarhi ka mina na n’wina, ni mbewu ya wena leyi nga ta ku landzela: Waxinuna un’wana ni un’wana exikarhi ka n’wina u fanele ku yimbisiwa. . . . Xi ta va xikombiso xa ntwanano exikarhi ka mina na n’wina.” (Gen. 17:10, 11) Hikwalaho, Abrahama ni swirho swa ndyangu wa yena hinkwaswo swa xinuna va yimbisiwile. (Gen. 17:24-27) Ku yimba a ku ri xikombiso lexi a xi hlawula vatukulu va Abrahama tanihi vanhu lava a va ri ni vuxaka lebyi hlawulekeke na Yehovha.

3. Vatukulu va Abrahama va andze hi ndlela yihi?

3 Yakobe kumbe Israyele, ntukulu wa Abrahama a a ri ni vana va majaha va 12. (Gen. 35:10, 22b-26) Hi ku famba ka nkarhi, vana lava a va ta va tinhloko ta mindyangu ya tinyimba ta 12 ta Israyele. (Mint. 7:8) Yakobe ni ndyangu wa yena va ye va ya tshama aEgipta hikwalaho ka ndlala, laha Yosefa, un’wana wa vana va Yakobe a a ri mulanguteri wa swakudya tlhelo xandla xa Faro. (Gen. 41:39-41; 42:6) Vatukulu va Yakobe va andzile swinene, va va “nhlengeletano ya vanhu.”—Gen. 48:4; hlaya Mintirho 7:17.

VANHU LAVA KUTSURIWEKE

4. Eku sunguleni, Vaegipta ni vatukulu va Yakobe a va ri ni vuxaka bya njhani?

4 Vatukulu va Yakobe va tshame aEgipta malembe yo tlula 200 endhawini leyi nga kusuhi ni nambu wa Nayili leyi vuriwaka Goxeni. (Gen. 45:9, 10) Swi tikomba onge ku ringana malembe ya kwalomu ka 100 a va hanyisana ni Vaegipta, naswona a va tshama eswidorobanini va risa mintlhambi ya vona. Faro, loyi a a tiva Yosefa a tlhela a n’wi teka a ri wa nkoka a a va amukele hi mandla mambirhi. (Gen. 47:1-6) Vaegipta a va va venga vanhu lava a va risa tinyimpfu. (Gen. 46:31-34) Nilokoswiritano, a va boheka ku tiyiselela ku hanya ni Vaisrayele.

5, 6. (a) Xiyimo xa vanhu va Xikwembu xi cince njhani aEgipta? (b) Ha yini Muxe a nga dlayiwanga naswona Yehovha u va endlela yini vanhu va Yena hinkwavo?

5 Kambe xiyimo xa vanhu va Xikwembu a xi ta cinca swinene. “Hi ku famba ka nkarhi ku humelela hosi leyintshwa aEgipta leyi a yi nga n’wi tivi Yosefa. Yi byela vanhu va yona yi ku: ‘Maswivo! Vanhu va vana va Israyele va tele ngopfu naswona va ni matimba ku hi tlula.’ Hikwalaho Vaegipta va tirhisa vana va Israyele hi tihanyi. Va hambeta va va tikisela vutomi hi vuhlonga byo nonon’hwa, va va pfuvisa vumba byo aka ni ku baka switina ni muxaka wun’wana ni wun’wana wa vuhlonga emasin’wini, ina, muxaka wun’wana ni wun’wana wa vuhlonga bya vona lowu ha wona va va endleke mahlonga hi tihanyi.”—Eks. 1:8, 9, 13, 14.

6 Faro u tlhele a lerisa leswaku vana va majaha hinkwavo va Vaheveru va fanele va dlayiwa loko va ha ku velekiwa. (Eks. 1:15, 16) Muxe u velekiwe hi nkarhi wolowo. Loko a ri ni tin’hweti tinharhu, mana wa yena u n’wi tumbete etinhlangeni eNambyeni wa Nayili, laha a fikeke a kumiwa hi n’wana wa xisati wa Faro. Swi nga si ya kule, u n’wi tekile leswaku a ta n’wi kurisa. Nkateko wa kona, loko a ha ri ntsongo, Muxe u kurisiwe hi Yokebedi, mana wa yena wo tshembeka, naswona u ve nandza wo tshembeka wa Yehovha. (Eks. 2:1-10; Hev. 11:23-25) Yehovha u ku ‘lemukile’ ku xanisiwa ka vanhu va yena kutani a endla xiboho xo tirhisa Muxe leswaku a va kutsula eka vatshikileri va vona. (Eks. 2:24, 25; 3:9, 10) Hikwalaho a va ta va vanhu lava ‘kutsuriweke’ hi Yehovha.—Eks. 15:13; hlaya Deteronoma 15:15.

 VANHU VA XIKWEMBU VA VA TIKO

7, 8. Vanhu va Yehovha va ve tiko ro kwetsima hi ndlela yihi?

7 Hambileswi Yehovha a a nga si endla Vaisrayele leswaku va va tiko, a a va teka tanihi vanhu va yena. Hikwalaho, Muxe na Aroni va lerisiwe ku byela Faro marito lawa: “Yehovha Xikwembu xa Israyele u te, ‘Tshika vanhu va mina va famba leswaku va ta ndzi endlela nkhuvo emananga.’”—Eks. 5:1.

8 Yehovha u tise makhombo ya khume a tlhela a lovisa Faro ni mavuthu ya yena lama hlomeke eLwandle ro Tshwuka leswaku a kutsula Vaisrayele evuhlongeni bya le Egipta. (Eks. 15:1-4) Endzhaku ka tin’hweti ta kwalomu ka tinharhu, Yehovha u endle ntwanano ni Vaisrayele eNtshaveni ya Sinayi kutani a va byela xitshembiso lexi xa nkoka: “Loko mo yingisa rito ra mina hilaha ku tiyeke, hakunene mi hlayisa ntwanano wa mina, kunene mi ta va ndzhaka ya mina yo hlawuleka exikarhi ka vanhu lavan’wana hinkwavo, . . . tiko ro kwetsima.”—Eks. 19:5, 6.

9, 10. (a) Hi ku ya hi Deteronoma 4:5-8, Nawu a wu endla leswaku Vaisrayele va hambana ni vanhu van’wana hi ndlela yihi? (b) Vaisrayele a va fanele va endla yini ku kombisa leswaku a va ri “tiko ro kwetsima eka Yehovha”?

9 Loko Vaheveru va ha ri aEgipta, emahlweni ka ku va va endliwa mahlonga, va hleriwe va va tinyimba leti a ti rhangeriwa hi tinhloko ta mindyangu. Ku fana ni malandza ya Yehovha lama hanyeke emahlweni ka vona, tinhloko leti ta mindyangu a ti ri valawuri, vaavanyisi ni vaprista va mindyangu ya tona. (Gen. 8:20; 18:19; Yobo 1:4, 5) Hambiswiritano, hi ku tirhisa Muxe, Yehovha u nyike Vaisrayele milawu leyi a yi ta va endla va hambana ni matiko laman’wana. (Hlaya Deteronoma 4:5-8; Ps. 147:19, 20.) Ehansi ka Nawu a ku ri ni ntlawa wa vaprista naswona vaavanyisi a ku ri “vakulukumba,” lava a va xiximiwa hikwalaho ka vutivi ni vutlhari bya vona. (Det. 25:7, 8) Nawu wu nyike tiko rolero leri a ra ha ku velekiwa swileriso malunghana ni ndlela leyi a va fanele va gandzela ha yona ni leyi a va fanele va hanya ha yona siku ni siku.

10 Emahlweninyana ka ku va Vaisrayele va nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Yehovha u tlhele a phindha milawu ya yena eka vona, kutani Muxe u te: “Loko ku ri Yehovha, namuntlha u ku susumetele ku vula leswaku u ta va tiko rakwe, ndzhaka yakwe yo hlawuleka, hilaha a ku tshembiseke hakona, nileswaku u ta hlayisa swileriso swakwe hinkwaswo, nileswaku u ta ku tlakusa a ku veka ehenhla ka matiko laman’wana hinkwawo lawa a ma endleke, makumu ma va ku dzunisa ni ndhuma ni ku saseka, loko u tikombisa u ri tiko ro kwetsima eka Yehovha Xikwembu xa wena.”—Det. 26:18, 19.

VALUVERI A VA PFUMELERIWA KU GANDZELA NI VANHU VA XIKWEMBU

11-13. (a) I vamani lava sunguleke ku gandzela ni vanhu va Xikwembu lava hlawuriweke? (b) Munhu la nga riki Muisrayele a a fanele a endla yini loko a navela ku gandzela Yehovha?

11 Hambileswi Yehovha a a ri ni tiko leri hlawuriweke laha misaveni, a a va amukela ni vanhu lava a va nga ri Vaisrayele exikarhi ka vanhu va yena. U pfumelele “ntlawa wun’wana lowukulu wa vanhu vo hambana-hambana” lava a va nga ri Vaisrayele, ku katsa ni Vaegipta, leswaku va famba ni vanhu va yena loko a va kutsula aEgipta. (Eks. 12:38) Eka khombo ra vunkombo, van’wana “exikarhi ka malandza ya Faro” va yingise rito ra Yehovha kutani va va xiphemu xa ntlawa wa vanhu vo hambana-hambana lava sukeke aEgipta ni Vaisrayele.—Eks. 9:20.

12 Emahlweninyana ka ku va Vaisrayele va tsemakanya Nambu wa Yordani leswaku va ya teka tiko ra Kanana, Muxe u va byele leswaku va ‘fanele va rhandza valuveri’ lava a va ri exikarhi ka vona. (Det. 10:17-19) Vanhu va Xikwembu lava hlawuriweke a va fanele va amukela valuveri lava a va tiyimiserile ku yingisa milawu leyi a va yi nyike hi Muxe. (Lev. 24:22) Valuveri van’wana va ve vagandzeri va Yehovha, va titwa hi ndlela leyi Rhuti wa Mumowabu a titweke ha yona loko a byela Nawomi wa Muisrayele a ku: “Vanhu va wena va ta va vanhu va mina, Xikwembu  xa wena xi ta va Xikwembu xa mina.” (Rhu. 1:16) Valuveri volavo va amukele vukhongeri bya Vaisrayele naswona vanhu va xinuna va yimbisiwile. (Eks. 12:48, 49) Yehovha u va amukerile tanihi xiphemu xa vanhu va yena lava hlawuriweke.—Tinhl. 15:14, 15.

Vaisrayele a va va rhandza valuveri (Vona tindzimana 11-13)

13 Loko tempele ya Solomoni yi nyiketeriwa eka Yehovha, vagandzeri lava a va nga ri Vaisrayele a va amukeleka hilaha swi kombisiweke hakona eka xikhongelo xa Solomoni: “Ni le ka munhu wumbe la nga riki xiphemu xa vanhu va wena, ku nga Israyele, loyi kunene a humaka etikweni ra le kule hikwalaho ka vito ra wena lerikulu ni voko ra wena ra matimba ni voko ra wena leri tshambulutekeke, kunene va fika va khongela endlwini leyi, onge wena u nga yingisa u ri ematilweni, ndhawu ya wena yo tshama eka yona, u fanele u endla hinkwaswo leswi munhu wumbe a ku kombelaka swona; leswaku vanhu hinkwavo va misava va tiva vito ra wena ni ku ku chava hilaha vanhu va wena, ku nga Israyele, va endlaka hakona, va tiva leswaku vito ra wena ri vitaniwe endlwini leyi ndzi yi akeke.” (2 Tikr. 6:32, 33) Hilaha a swi ri hakona enkarhini wa Yesu, munhu loyi a a nga ri Muisrayele loyi a lava ku gandzela Yehovha a a ta endla tano loko a n’wi gandzela ni vanhu va Yena lava a endleke ntwanano na vona.—Yoh. 12:20; Mint. 8:27.

TIKO LERI NGA TIMBHONI

14-16. (a) Vaisrayele a va fanele va va tiko leri nga timbhoni ta Yehovha hi ndlela yihi? (b) Vanhu va Yehovha va manguva lawa va fanele va endla yini?

14 Vaisrayele a va gandzela Yehovha Xikwembu xa vona, kasi matiko laman’wana a ma gandzela swikwembu swa wona. Enkarhini wa muprofeta Esaya, Yehovha u fanise xiyimo xa laha misaveni ni xa le hubyeni. U tlhontlhe swikwembu swa matiko leswaku swi humesa vumbhoni lebyi kombisaka leswaku i swikwembu, a ku: “Matiko hinkwawo a ma hlengeletiwe ndhawu yin’we, ni vanhu va matiko a va hlengeletiwe. I mani exikarhi ka [swikwembu swa] vona loyi a nga vulaka leswi? Kumbe, xana va nga hi byela ni swilo swo sungula? A va humese timbhoni ta vona, leswaku va ta vuriwa lava lulameke, kumbe va twa kutani va ku, ‘I ntiyiso!’”—Esa. 43:9.

15 Swikwembu swa matiko swi tsandzekile ku humesa vumbhoni lebyi kombisaka leswaku i swikwembu. A swo va swifaniso leswi a swi  nga koti ku vulavula leswi a swi lava ku rhwariwa kunene. (Esa. 46:5-7) Hi hala tlhelo, Yehovha u byele Vaisrayele lava a va ri vanhu vakwe a ku: “N’wina mi timbhoni ta mina, . . . nandza wa mina loyi ndzi n’wi hlawuleke, leswaku mi ta tiva kutani mi va ni ripfumelo eka mina, nileswaku mi ta twisisa leswaku ka ha ri Mina. Emahlweni ka mina a ku nga ri na Xikwembu lexi vumbiweke, naswona endzhaku ka mina a xi vanga kona xin’wana. Mina—hi mina Yehovha, handle ka mina ku hava muponisi. . . . Hikwalaho mi timbhoni ta mina, . . . mina ndzi Xikwembu.”—Esa. 43:10-12.

16 Ku fana ni timbhoni leti nga ehubyeni laha ku tengiwaka nandzu wa leswaku “I mani Xikwembu lexi Tlakukeke?,” vanhu lava hlawuriweke va Yehovha a va ri ni lunghelo ro nyikela vumbhoni bya leswaku Yehovha i Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso. U va vitane “vanhu lava ndzi tivumbeleke vona, leswaku va rungula ku dzuneka ka mina.” (Esa. 43:21) A va ri vanhu lava a va vitaniwa hi vito ra yena. Leswi Yehovha a va kutsuleke aEgipta, a va fanele va seketela vuhosi bya yena emahlweni ka vanhu van’wana laha misaveni. A va fanele va va ni langutelo leri vanhu va Xikwembu va manguva lawa a va fanele va va na rona leri muprofeta Mikiya a vulavuleke ha rona endzhakunyana a ku: “Loko ku ri vanhu hinkwavo, un’wana ni un’wana u ta famba hi vito ra xikwembu xakwe; kambe loko ku ri hina, hi ta famba hi vito ra Yehovha Xikwembu xa hina hilaha ku nga riki na makumu, hi masiku.”—Mik. 4:5.

VANHU LAVA XANDZUKEKE

17. Emahlweni ka Yehovha, Vaisrayele va ve ‘murhi wumbe wa vhinya lowu kuleke’ hi ndlela yihi?

17 Khombo ra kona, Vaisrayele a va tshembekanga eka Yehovha, Xikwembu xa vona. Va pfumele ku kuceteriwa hi matiko lawa a ma gandzela swikwembu swa mintsandza ni swa maribye. Kwalomu ka malembe ya 2 800 lama hundzeke, muprofeta Hosiya u tsale a ku: “Israyele i murhi wa vhinya lowu kuleke . . . U andzise tialitari ta yena . . . Mbilu ya vona yi ni vukanganyisi; sweswi va ta kumiwa va ri ni nandzu.” (Hos. 10:1, 2) Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 150, Yeremiya u tsale marito lawa Yehovha a ma byeleke vanhu va Yena lava nga tshembekangiki, a ku: “Loko ku ri mina, ndzi ku byale u fana ni murhi wa vhinya lowu hlawulekeke, hi mbewu ya ntiyiso. Kutani u hundzukise ku yini eka mina u va swihluke leswi kuleke swa murhi wumbe wa vhinya? . . . Swi kwihi swikwembu swa wena leswi u tiendleleke swona? A swi suke swi yima loko swi ta kota ku ku ponisa enkarhini wa khombo ra wena . . . Vanhu va mina—va ndzi rivele.”—Yer. 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Yehovha u profete njhani leswaku u ta tihlawulela vanhu lavantshwa laha misaveni? (b) Ku ta buriwa hi yini exihlokweni lexi landzelaka?

18 Ematshan’weni yo humesa mihandzu leyinene hi ku gandzela hi ndlela leyinene va tlhela va va timbhoni ta Yehovha leti tshembekaka, Vaisrayele va humese mihandzu leyi boleke hi ku gandzela swikwembu swa hava. Hikwalaho, Yesu u byele varhangeri va Vayuda va le nkarhini wa yena lava nga ni vukanganyisi a ku: “Mfumo wa Xikwembu wu ta tekiwa eka n’wina wu nyikiwa tiko leri humesaka mihandzu ya wona.” (Mat. 21:43) Lava nga le ka “ntwanano lowuntshwa” lowu Yehovha a huhuteleke Yeremiya ku profeta ha wona, hi vona ntsena lava a va ta va xiphemu xa tiko rolero lerintshwa, Israyele wa moya. Malunghana ni Vaisrayele va moya lava a va ta katsiwa eka ntwanano wolowo lowuntshwa, Yehovha a a profetile a ku: “Ndzi ta va Xikwembu xa vona, vona va ta va vanhu va mina.”—Yer. 31:31-33.

19 Endzhaku ka ku va Vaisrayele va nyama va nga tshembekanga eka yena, Yehovha u endle Vaisrayele va moya leswaku va va vanhu va yena eminkarhini ya vaapostola, hilaha se hi swi xiyeke hakona. Kambe i vamani vanhu va yena laha misaveni namuntlha? Xana vanhu va timbilu letinene va nga va vona njhani vagandzeri va ntiyiso va Xikwembu? Mhaka leyi ku ta buriwa ha yona exihlokweni lexi landzelaka.