1, 2. Ifa ewe siwil a fis lón ewe Pentikost ier 33, me ié kewe ra wiliti chón án Jiowa we mineféén mwú? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

 LÓN ewe Pentikost ier 33, a fis eú watteen siwil lón uruwoon néún Jiowa kewe aramas wóón fénúfan. Lón ena rán, ren án Jiowa manaman mi fel i a fératá eú mineféén mwú, ina ewe “Israelin Kot,” are Israel lón pekin lúkú. (Kal. 6:16, Testament Mi Fö) Jiowa a áeá an we manaman mi fel pwe epwe filatá chón an we mineféén mwú. Paulus a erá pwe ese pwal chúen lamot án chón ena mineféén mwú repwe sirkumsais usun met mwirimwirin Apraham kewe ra féri. Nge emén me emén leir a “sirkomsais lon letipan” ren án Kot we manaman mi fel.​—Rom 2:29.

² Ekkewe aramas mi akkomw wiliti chón án Kot na mineféén mwú, iir ekkewe aposel me ekkewe lap seni 100 néún Kraist chón káé, iir ra mwichfengen lón eú ruumw asan lón Jerusalem. (Föf. 1:12-15) Iwe, án Kot we manaman mi fel a feitiw wóór, me ra wiliti néún Kot kewe mi kepit. (Rom 8:15, 16; 2 Kor. 1:21) Iei ewe pisekin pwáraatá pwe ewe pwonen etipeeú mi fé a fen poputá le pwénútá. Ina ewe pwonen etipeeú a fen núkúcharetiw ren chchaan Jesus we me i a wisen chón affér lefilen Kot me aramas. (Luk. 22:20; álleani Ipru 9:15.) Ina minne, ekkewe chón káé iir ra wiliti chón lón án Jiowa we mineféén mwú are an we mineféén mwichen aramas. Án Kot we manaman mi fel a atufichiir ar repwe afalafal lón  sókkópaten fósun fénúfan, lón án ekkewe chón Jus kapas me án ekkewe chón lúkún Israel mi fiti ewe lamalamen Jus, iir kewe ra feito Jerusalem seni sókkópaten fénú fán nemenien Mwúún Rom pwe repwe fiti ekkewe Fetellapen Wiik are Pentikost. Ekkeei aramas ra rongorong án ekkewe Chón Kraist mi kepit afalafal me ra weweiti lón pwisin ar fós ewe pwóróus “usun ekewe mettoch mi amwarar Kot a föri.”​—Föf. 2:1-11.

3-5. (a) Met Petrus a ereni ekkewe chón Jus lón ewe ránin Pentikost? (b) Lón ekkewe ier a kerán fférútá ewe mineféén mwú, ikkefa ekkewe mettóch mi fis mi álisatá chóchchómmóngólóón chón ewe mineféén mwú?

³ Jiowa a néúnéú aposel Petrus le suuki alen án ekkewe chón Jus me chón lúkún Israel mi fel ngeni Jiowa repwe wiliti chón ewe mineféén mwú, ewe mwichefelin Chón Kraist. Lón ewe ránin Pentikost, fán pwora Petrus a ereni ekkewe chón Jus pwe mi lamot repwe etiwa Jesus, ewe mwán ra fen eitiwaatá wóón ewe iráán ninni, pún “Kot a seikätä pwe epwe Samol me Kraist.” Lupwen ewe mwichen aramas a eisini Petrus ika met mi lamot repwe féri, Petrus a ereniir: “Ämi meinisin oupwe aier seni ämi tipis kana o papatais ngeni iten Jesus Kraist, pwe ämi tipis kana repwe musala. Iwe, oupwe angei an Kot we lifang, ewe Ngünmifel.” (Föf. 2:22, 23, 36-38) Lón ena rán, órun 3,000 aramas ra kapachelong lón ewe mineféén mwú, ewe Israel lón pekin lúkú. (Föf. 2:41) Mwirin, án ekkewe aposel angangen afalafal a ukkuwaéchchúló. (Föf. 6:7) Chón ewe mineféén mwú a chóchchómmóngóló.

⁴ Mwirin och fansoun, ra pwal afalafal ngeni ekkewe chón Samaria nge a pwal uwaéch. Ewe chón afalafal itan Filip a papataisi chómmóng chón Samaria, nge iir rese mwittir angei án Kot we manaman mi fel. Ewe mwichen soupwúngúpwúng lón Jerusalem a tinaló ekkewe aposel Petrus me Johannes ngeni pwiir kana chón Samaria, me ra “iseis pöür wor, iwe, ra angei ewe Ngünmifel.” (Föf. 8:5, 6, 14-17) Ina minne, ekkena chón Samaria ra pwal kepit ren án Kot we manaman mi fel me wiliti chón ewe Israel lón pekin lúkú.

⁵ Lón ewe ier 36, Jiowa a pwal néúnéúsefál Petrus an epwe suuki ngeni pwal ekkewe ekkóch alen ar repwe tongeni chóni ewe mineféén mwú, ewe Israel lón pekin lúkú. A fis ei lupwen a afalafal ngeni ewe meilapen soufiun Rom itan Kornelius me aramasan me chiechian kewe. (Föf. 10:22, 24, 34, 35) Ewe Paipel a erá: “Lupwen Petrus a chüen kapas, ewe Ngünmifel a feitiu won chokewe meinisin [esap iir chón Jus] mi rongorong ngeni an afalafal. Ekewe chon lükü Jesus mi etato Petrus seni Joppa, ir chon Juta, ra mairü pwe Kot a pwal fangeto an lifang, ewe Ngünmifel ngeni chon lükün Israel.” (Föf. 10:44, 45) Ina minne, lón ena atun a suuk ngeni ekkewe chón lúkún Israel rese sirkumsais ar repwe chóni ewe mineféén mwú, ewe Israel lón pekin lúkú.

6, 7. Ifa usun chón ewe mineféén mwú ra pwáraatá pwe iir ‘eu mwichen aramas fän iten’ Jiowa, me ifa úkúkún ar féri ena?

⁶ Atun eú án ewe mwichen soupwúngúpwúng  mwich lón ewe ier 49, ewe chón káé James a erá: “Simon [Petrus] a awewe ngenikich usun än Kot popuetä le pwäräta an ekiek ren an angei me lein ekewe chon lükün Israel eu mwichen aramas fän itan.” (Föf. 15:14) Ekkewe chón Jus me ekkewe esap iir chón Jus repwe kapachelong lón ena mineféén mwichen aramas mi iteit me ren iten Jiowa we. (Rom 11:25, 26a) Mwirin, iei met Petrus a makkeei: “Me lom ousap nöün Kot aramas, nge ikenai oua nöün.” Petrus a áweweei usun wiser, a erá: “Ämi eu ainang mi fil, eu mwichen souasor än ewe king, eu mwün aramas mi pin, nöün Kot kewe aramas, oua fil pwe oupwe arongafeili än Kot kewe föför mi manaman, i ewe mi körikemiiwu seni rochopwak, pwe oupwe tolong lon an saram mi amwarar.” (1 Pet. 2:9, 10) Iir repwe mwareiti Jiowa lein aramas me pwora le pwáraatá pwe i ewe Sou Nemenemen unuselapen láng me fénúfan.

⁷ Jiowa a apasa pwe ewe wesewesen Mwúún Israel ‘ir ekewe aramas a afisiir fän itan, pwe repwe pwärätä an ling.’ Nge iei ekkena kapas ra weneiti chón ewe Israel lón pekin lúkú. (Ais. 43:21) Ekkewe popun Chón Kraist ra pwora le esilefeili pwe Jiowa chék i ewe Kot mi enlet me meinisin ekkewe kot aramas ra fel ngeniir lón ena atun iir kot mi chofona. (1 Tes. 1:9) Ra pwáraatá usun Jiowa me Jesus “lon Jerusalem, lon unusen Jutea me Samaria tori lon unusen fanüfan.”​—Föf. 1:8; Kol. 1:23.

8. Ifa án aposel Paulus we kapasen éúréúr ngeni néún Kot kewe aramas lón an we fansoun?

⁸ Aposel Paulus, i emén chón ena ‘mwichen aramas fän iten’ Jiowa. I a pwora le ánneta ngeni ekkewe souáák mi fel ngeni kot chofona pwe Jiowa i ewe Sou Nemenem mi lapalap seni meinisin, “ewe Kot mi föri fanüfan me meinisin mine a wor lon, i Samolun läng me fanüfan.” (Föf. 17:18, 23-25) Lupwen epwele wes an we aúlúngátin sái lón an we angangen misineri, Paulus a éúréúra chón ewe mwichefel, a ereniir: “Ngang üa silei pwe mürin ai üpwe feila senikemi, aramas mi wewe ngeni wolif mwacho repwe feito leimi o repwe fokun afeiengaua ämi we mwich. Epwe war ewe fansoun, lupwen ekoch me lon ämi we mwich repwe eäni kapas chofona ar repwe atokala ekewe chon lükü Jesus pwe repwe etiir.” (Föf. 20:29, 30) Ena angangen rikiló ei wokisin a oesini usun a wesewesen pwápwáló lesópwólóón fansoun ekkewe aposel.​—1 Joh. 2:18, 19.

9. Met a fis ngeni néún Jiowa kewe aramas mwirin málóón ekkewe aposel?

⁹ Mwirin málóón ekkewe aposel, ena angangen rikiló a chéúló me a poputá ekkewe sókkópaten lamalamen tipitipin Chón Kraist. Nge ekkena tipitipin Chón Kraist mi rikiló ra pwáraatá pwe esap iir chón ewe ‘mwichen aramas fän iten’ Jiowa, pún ra mwo nge uwawu iten Kot we mi pin seni lón chómmóng néúr kewe afféwún Paipel. Ra fiti án chón ekkewe lamalam chofona angangen fel me ra ésúfélúngawa Kot ren ar eáni afalafal ese mak lón Paipel, fiti maun me erá pwe ekkena mettóch fán iten Kot, me ra eáni féffér mi limengaw. Ina minne, ren fite fitepúkú ier, a chék chókisikis ekkewe chón fel ngeni Jiowa mi tuppwél wóón fénúfan, nge iir rese kkótóló usun ‘eu mwichen aramas fän iten’ Jiowa.

10, 11. (a) Met Jesus a oesini usun lón an we kapas áwewe usun ekkewe wiich me ekkewe pétéwélingaw? (b) Ifa usun án Jesus kapas áwewe a pwénútá mwirin ewe ier 1914, me met mwirilóón?

¹⁰ Lón án Jesus we kapas áwewe usun ekkewe wiich me pétéwélingaw a oesini pwe ren angangen ekkewe chón rikiló saramen ewe enlet epwe toputopuló. A erá pwe “lupwen aramas meinisin ra möür” ewe Tefil epwe amworafeili ekkewe pwikil mi ngaw ikewe ia ewe Néún aramas a amworafeili ekkewe pwikilin wiich. Ekkena pwikil repwe mááritáfengen tori “ewe fansoun lesopolan.” Jesus a áweweei pwe “ekewe pwükil mi mürina” a wewe ngeni “chon ewe Mwün Kot,” nge “ekewe pötöwölingau”  iir “ekewe aramas nöün ewe mi Ngau.” Lón ewe fansoun lesópwólóón, ewe Néún aramas epwe tiinaaló néún kewe “chon angangen räs,” ekkewe chónláng, pwe repwe áimufeseni ekkewe wiich seni ekkewe pétéwélingaw. Iwe repwe ionifengeni chón ewe Mwúún Kot. (Mat. 13:24-30, 36-43) Ifa usun ei mettóch a pwénútá, me ifa usun a suuki alen an epwe worsefál néún Jiowa mwichen aramas wóón fénúfan?

¹¹ “Ewe fansoun lesopolan” a poputá lón ewe ier 1914. Lón ewe maun a poputá lón ena ier, ekkewe fitengeréú Chón Kraist mi kepit, “chon ewe Mwün Kot,” ra nóm lón fétekin Papilon mi Lapalap. Lón 1919, Jiowa a angasereló, iwe a fókkun ffatoló pwe iir ekkewe Chón Kraist mi enlet mi sókko seni “ekewe pötöwölingau,” are tipitipin Chón Kraist. A ionifengeni “chon ewe Mwün Kot” me akkótereló pwe repwe eú mwichen aramas, usun chék met Aisea a oesini usun, a erá: “Ifa usun, eu fanü a tongeni masou ren aramas lon eu chök rän? Ika ifa usun, eu mwü epwe tongeni fis lon fansoun mochomoch? Pun lupwen a tori Sion an cheuchen fam, a fen nöüni nöün kana.” (Ais. 66:8) Sion, iei án Jiowa we mwicheichen chónláng mi néúnatiw néún kewe mi kepit me a akkótereló pwe repwe eú mwú.

12. Ifa usun ekkewe mi kepit ra pwáraatá pwe iir eú ‘mwichen aramas fän iten’ Jiowa?

¹² Usun chék ekkewe popun Chón Kraist, ekkewe mi kepit “chon ewe Mwün Kot,” iir chón pwáraatá usun Jiowa. (Álleani Aisea 43:1, 10, 11.) Pokiten ena, ra sókko seni aramasen fénúfan ren ar féffér múrinné usun Chón Kraist me ren ar afalafalafeili ewe “Pworausen Manau usun ewe Mwün Kot . . . , pwe epwe eu minen pwärätä ngeni aramas meinisin.” (Mat. 24:14; Fil. 2:15) Iwe, ra álisi fite million aramas ar repwe úéch mwen mesen Jiowa.​—Álleani Taniel 12:3.

13, 14. Ika ekkewe esap iir chón kepit ra mochen Jiowa epwe etiwa ar fel ngeni, met mi lamot repwe féri, iwe, ifa usun ewe Paipel a oesini usun ei mettóch?

¹³ Sia kúna lón ewe lesen mwen ei pwe lón Israel lóóm, Jiowa a etiwa án ekkewe chón ekis fel ngeni nge mi lamot repwe fiti an we mwichen aramas, ewe mi wor an pwonen etipeeú  ngeni Jiowa. (1 King 8:41-43) Pwal ina chék usun ikenái, mi lamot ekkewe esap iir chón kepit repwe fitipach ngeni “chon ewe Mwün Kot” are ekkewe Chón Pwáraatá Jiowa mi kepit.

¹⁴ Rúúemén soufós lóóm ra oesini pwe lón ewe fansoun sópwólóón, epwe wor chómmóng aramas repwe fiti néún Jiowa kewe aramas le fel ngeni. Aisea a oesini: “Chomong aramas repwe feito o apasa, ‘Ousipwe feitä won chukun ewe Samol mi Lapalap ren imwenfelin än Israel we Kot. I epwe aiti ngenikich mine a mochen sipwe föri, pwe sipwe tongeni apwönüetä an kewe kapas.’ Pun seni won Sion epwe towu ewe allük, nge seni lon Jerusalem än ewe Samol mi Lapalap kapas.” (Ais. 2:2, 3) Ewe soufós Sekaraia a pwal oesini pwe “chomong aramas me mwü mi pöchökül repwe feito Jerusalem pwe repwe fel ngeni ewe Samol mi Unusen Manaman, repwe pwal tüngor ngeni pwe epwe ümöümöch ngeniir.” A áweweei pwe iir usun ekkewe “engol mwän seni ekewe mwü mi sokola ar kapas,” me lón kapas áwewe repwe amwéchú lepwúlún úfen ewe Israel lón pekin lúkú me apasa: “Kose mochen kopwe mwüt ngenikem pwe aipwe etikemi, pun äm aia rong pwe Kot a etikemi.”​—Sek. 8:20-23.

15. Menni angang ekkewe ‘ekoch sip’ ra ‘eti’ chón ewe Israel lón pekin lúkú le féri?

¹⁵ Ekkewe ‘ekoch sip’ ra ‘eti’ chón ewe Israel lón pekin lúkú lón ewe angangen afalafala ewe kapas allim usun ewe Mwúún Kot. (Mark. 13:10) Iwe, iir ra kapachelong lein néún Kot kewe aramas. Iir me ekkewe mi kepit ra nóm lón “eu chök mwichen sip” fán túmúnúen ewe “chon mas mi öch,” Jesus Kraist.​—Álleani Johannes 10:14-16.

16. Met Jiowa epwe féri epwe atoto ewe sáingolóón kinikinin ewe riáfféú mi lapalap?

¹⁶ Mwirin katalóón Papilon mi Lapalap, epwe wor eú watteen maun ngeni néún Kot kewe aramas me a lamot ngenikich ach sipwe nóm fán án Jiowa túmún. Lón ewe fansoun Jiowa a filatá, i epwe pwisin emmweni ekkewe mettóch epwe fis wóón fénúfan epwe atoto ewe sáingolóón kinikinin ewe riáfféú mi lapalap, ina ewe maunen Armaketon. (Mat. 24:21; Is. 38:2-4) Lón ena atun, Kok epwe maunei ekkewe “aramas mi chufengen seni ekewe mwü,” iir néún Jiowa kewe aramas. (Is. 38:10-12) Án Kok féri ena, ina met epwe atoto poputáán ewe maunen Armaketon, ewe fansoun Jiowa epwe maunei Kok me an we mwichen soufiu. Jiowa epwe pwáraaló pwe i ewe Sou Nemenem mi unusen tekia me epinaaló itan we. Iei met a apasa: “Üpwe pwal föri pwe itei epwe föüla fän mesen aramasen chomong mwü. Mürin repwe silei pwe ngang ewe Samol mi Lapalap.”​—Is. 38:18-23.

17, 18. (a) Lupwen Kok a poputá le maunei néún Jiowa kewe chón angang, met sókkun kapasen emmwen Jiowa epwe ngeniir? (b) Ika sia mochen nóm fán án Jiowa túmún, met sipwe féri?

¹⁷ Lupwen Kok epwe poputááni an maunei néún Jiowa kewe chón angang, iei met Jiowa epwe ereniir: “Oupwe tolong lon imwemi, ämi nei aramas, o apüngala asamemi. Iwe, oupwe aopakemi eu fansoun mochomoch tori än Kot song epwe wesila.” (Ais. 26:20) Lón ena fansoun mi fókkun efeiengaw, Jiowa epwe ngenikich kapasen emmwen fán iten amanawach, me ekkena ‘imw’ sipwe opolong lón, neman repwe weneiti ach kewe mwichefel.

¹⁸ Iwe, ika sia mochen nóm fán án Jiowa túmún atun ewe riáfféú mi lapalap, a lamot sipwe mirititi pwe a wor néún Jiowa mwichen aramas wóón fénúfan ikenái, me i a fen akkótereló lón ekkewe mwichefel. A lamot sipwe peppeni néún Jiowa kewe aramas me sópweló le fitipachei ach we mwichefel lón leeniach. Ren unusen letipach, amwo sipwe fiti ewe soumak kélfel le erá: “Ewe Samol mi Lapalap a angasala aramas mi nom lon weires. Om feiöch epwe nom won noum aramas.”​—Kölf. 3:8.