1, 2. Ania a panagbalbaliw ti napasamak idi Pentecostes 33 C.E., ken siasino dagiti nagbalin a kameng ti baro nga ili ni Jehova? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

IDI Pentecostes 33 C.E., adda napasamak a dakkel a panagbalbaliw iti pakasaritaan ti ili ni Jehova ditoy daga. Iti dayta nga aldaw, binukel ni Jehova babaen ti nasantuan nga espirituna ti maysa a baro a nasion—ti naespirituan nga Israel, wenno ti “Israel ti Dios.” (Gal. 6:16) Sipud idi kaaldawan ni Abraham, daydi ti kaunaan a gundaway a saanen a kasapulan ti pannakakugit tapno makapagbalin ti maysa a paset ti ili ti Dios. Imbes ketdi, insurat ni Pablo maipapan iti tunggal agbalin a kameng dayta a baro a nasion: “Ti pannakakugitna isu ti pannakakugit ti puso babaen ti espiritu.”—Roma 2:29.

² Dagiti immuna a kameng ti baro a nasion ti Dios ket dagiti apostol ken ti nasurok a sangagasut nga adalan ni Kristo a nagtitipon iti maysa a makinngato a siled idiay Jerusalem. (Ara. 1:12-15) Naiparukpok kadakuada ti nasantuan nga espiritu ket nagbalinda nga annak ti Dios. (Roma 8:15, 16; 2 Cor. 1:21) Daytoy ti pammaneknek a nangrugin ti baro a tulag, a ni Kristo ti manangibabaet ken ti darana ti nangpatalged iti dayta. (Luc. 22:20; basaen ti Hebreo 9:15.) Nagbalin ngarud dagitoy nga adalan a kameng ti baro a nasion ni Jehova, ti baro nga ilina. Tinulongan ida ti nasantuan nga  espiritu a mangasaba iti nadumaduma a lengguahe nga us-usaren idi dagiti Judio ken proselita a naggapu iti nadumaduma a paset ti Imperio ti Roma tapno selebraranda ti Piesta dagiti Lawas, wenno Pentecostes. Nangngeg ken naawatan dagitoy a tattao iti bukodda a lengguahe ti “natan-ok a bambanag ti Dios” nga inkasaba dagiti Kristiano a nayanak iti espiritu.—Ara. 2:1-11.

3-5. (a) Ania ti imbaga ni Pedro kadagiti Judio idi aldaw ti Pentecostes? (b) Kasano a dimmakkel ti baro a nasion?

³ Inusar ni Jehova ni apostol Pedro a mangawis kadagiti Judio ken proselita nga agbalin a kameng daytoy a baro a nasion, ti kongregasion Kristiano. Idi aldaw ti Pentecostes, situtured nga imbaga ni Pedro kadagiti Judio a masapul nga awatenda ni Jesus, ti tao nga ‘inlansada iti kayo,’ agsipud ta isu “pinagbalin [ti Dios] nga agpadpada nga Apo ken Kristo.” Idi dinamag ti bunggoy no ania ti rumbeng nga aramidenda, insungbat ni Pedro: “Agbabawikayo, ket mabautisaran koma ti tunggal maysa kadakayo iti nagan ni Jesu-Kristo maipaay iti pannakapakawan dagiti basolyo, ket awatenyonto ti awan bayadna a sagut ti nasantuan nga espiritu.” (Ara. 2:22, 23, 36-38) Iti dayta nga aldaw, agarup 3,000 a tattao ti nainayon iti baro a nasion ti naespirituan nga Israel. (Ara. 2:41) Kalpasanna, sireregta nga intultuloy dagiti apostol ti mangasaba, ket adu ti immawat iti kinapudno. (Ara. 6:7) Dumakdakkel idin ti baro a nasion.

⁴ Idi agangay, nakasabaan met dagiti Samaritano. Adu kadakuada ti binautisaran ti ebanghelisador a ni Felipe, ngem saanda a dagus a naipaayan iti nasantuan nga espiritu. Ti bagi a manarawidwid idiay Jerusalem imbaonda dagiti apostol a da Pedro ken Juan a mapan kadagiti Samaritano a nagbalin a Kristiano, ket “impatayda kadakuada ti im-imada, ket nangrugida nga umawat iti nasantuan nga espiritu.” (Ara. 8:5, 6, 14-17) Gapuna, napulotan met dagitoy a Samaritano ken nagbalinda a kameng ti naespirituan nga Israel.

⁵ Idi 36 C.E., nausar manen ni Pedro a mangawis iti sabali pay a grupo nga agbalin a kameng ti baro a nasion ti naespirituan nga Israel. Napasamak daytoy idi kinasabaanna ti Romano a senturion a ni Cornelio ken dagiti kakabagian ken gagayyemna. (Ara. 10:22, 24, 34, 35) Kuna ti Biblia: “Bayat nga agsasao pay laeng ni Pedro . . . , bimmaba ti nasantuan nga espiritu kadagidiay amin [saan a Judio] a dumdumngeg iti sao. Ket nagsiddaaw dagiti [nakugit a] matalek a nakikuyog ken Pedro . . . agsipud ta ti awan bayadna a sagut ti nasantuan nga espiritu maiparparukpok met kadagiti tattao iti nasnasion.” (Ara. 10:44, 45) Sipud idin, nangrugin a mayawis kadagiti di nakugit a Gentil ti panagbalin a paset ti naespirituan nga Israel.

6, 7. Ania ti inaramid dagiti kameng ti baro a nasion kas ‘ili a maipaay iti nagan’ ni Jehova, ken kasano kasaknap dayta?

⁶ Iti maysa a miting ti bagi a manarawidwid dagiti Kristiano idi 49 C.E., kinuna ni adalan a Santiago: “Ni Simeon [Pedro] insalaysayna a naan-anay no kasano a ti Dios iti  umuna a gundaway inturongna ti asikasona kadagiti nasion tapno mangala kadakuada iti ili a maipaay iti naganna.” (Ara. 15:14) Daytoy a baro nga ili a mangaw-awit iti nagan ni Jehova ket buklen dagiti Judio ken saan a Judio a manamati. (Roma 11:25, 26a) Idi agangay, insurat ni Pedro: “Idi naminsan saankayo a maysa nga ili, ngem itan ket ili ti Dios.” Inlawlawag ni Pedro ti panggep daytoy a baro a nasion idi imbagana: “Dakayo ket ‘maysa a napili a puli, maysa a naarian a kinapadi, maysa a nasantuan a nasion, maysa nga ili nga agpaay a naisangsangayan a sanikua, tapno ideklarayo a sisasaknap dagiti kinatan-ok’ daydiay nangayab kadakayo manipud iti kinasipnget nga agturong iti nakaskasdaaw a lawagna.” (1 Ped. 2:9, 10) Masapul nga idaydayawda Daydiay ireprepresentarda ken ipadayagda ti naganna iti publiko. Masapul nga agbalinda a natured a saksi maipaay ken Jehova, ti Soberano iti Uniberso.

⁷ Kas iti nagkauna nga Israel, inawagan met ni Jehova dagiti kameng ti naespirituan nga Israel kas “ili a binukelko maipaay kaniak, tapno isaritada koma ti pakaidaydayawak.” (Isa. 43:21) Dagiti nagkauna a Kristiano situtured nga imbagada kadagiti tattao a ni Jehova ti kakaisuna a pudno a Dios ken palso ti amin a dadduma pay a didios. (1 Tes. 1:9) Sinaksianda ni Jehova ken ni Jesus “idiay Jerusalem ken iti intero a Judea ken Samaria ken agingga iti kaadaywan a paset ti daga.”—Ara. 1:8; Col. 1:23.

8. Ania ti impakdaar ni apostol Pablo iti ili ti Dios idi umuna a siglo?

⁸ Ti maysa kadagiti natured a kameng ti ‘ili a maipaay iti nagan’ ni Jehova idi umuna a siglo ket ni apostol Pablo. Idi adda iti sanguanan dagiti pagano a pilosopo, situtured nga indepensana ti kinasoberano ni Jehova, “ti Dios a nangaramid iti lubong ken amin a bambanag nga adda iti dayta, yantangay [isu ti] Apo ti langit ken daga.” (Ara. 17:18, 23-25) Iti ngudo ti maikatlo a panagdaliasat ni Pablo kas misionero, pinakdaaranna dagiti kameng ti ili ti Dios: “Ammok a kalpasan ti ipapanawko sumrekto iti nagtetengngaanyo dagiti manangirurumen a lobo ket saandanto a tratuen a sidudungngo ti arban, ket manipud kadakayo tumakderto dagiti tattao ket agsaodanto iti tiritir a bambanag tapno iyadayoda a pasuroten kadakuada dagiti adalan.” (Ara. 20:29, 30) Sibabatad a nagparang daytoy a naipadto nga apostasia idi ngudo ti umuna a siglo.—1 Juan 2:18, 19.

9. Ania ti napasamak iti ili ti Dios kalpasan ti ipapatay dagiti apostol?

⁹ Kalpasan ti ipapatay dagiti apostol, nagsaknap dayta nga apostasia ket nabuangay dagiti relihion ti Kakristianuan. Imbes nga agbalinda nga ‘ili a maipaay iti nagan’ ni Jehova, inikkat ketdi dagiti apostata a Kristiano ti nagan ti Dios iti adu a patarusda iti Biblia. Imbabainda met ti Dios iti nadumaduma a pamay-an. Sinurotda dagiti pagano a ritual ken insuroda dagiti di nainkasuratan a doktrina. Nangisayangkatda kadagiti aw-awaganda iti “nasantuan a gubgubat” ken imbagada a makigubgubatda maipaay iti Dios. Nagbalin met nga immoral ti kababalinda. Isu a ginasgasut a tawen kalpasan ti panangrugi ti apostasia, adda laeng sumagmamano a matalek nga agdaydayaw ken Jehova ditoy daga ken awan ti organisado a grupo a makuna kas “ili a maipaay iti naganna.”

10, 11. (a) Ania ti impadto ni Jesus iti pangngarigna maipapan kadagiti trigo ken dakes a ruot? (b) Kasano a natungpal ti pangngarig ni Jesus kalpasan ti 1914, ken ania ti resultana?

¹⁰ Iti pangngarig ni Jesus maipapan kadagiti trigo ken dakes a ruot, impadtona a narigatto a mailasin ti pudno a relihion gapu iti apostasia. Kinunana a “bayat a matmaturog dagiti tattao,” mangimula ti Diablo kadagiti dakes a ruot iti talon a nangimulaan ti Anak ti tao kadagiti bin-i ti trigo. Aggigiddan a dumakkel dagitoy agingga iti “panungpalan ti sistema ti bambanag.” Inlawlawag ni Jesus a ti “nasayaat a bin-i” irepresentarna ti “annak  ti pagarian” ket “dagiti dakes a ruot” isuda ti “annak daydiay nadangkes.” Bayat ti tiempo ti panungpalan, ti Anak ti tao ibaonna dagiti “managani,” dagiti anghel, tapno ilasinda dagiti simboliko a trigo manipud kadagiti dakes a ruot. Kalpasanna, ummongen dagiti anghel dagiti annak ti Pagarian. (Mat. 13:24-30, 36-43) Kasano a napasamak daytoy, ken ania ti pakainaiganna iti pannakaadda manen ti ili ni Jehova ditoy daga?

¹¹ Ti “panungpalan ti sistema ti bambanag” ket nangrugi idi 1914. Bayat ti gubat a nangrugi iti dayta a tawen, ti sumagmamano a ribu a napulotan a Kristiano, “ti annak ti pagarian,” ket kautibo pay laeng iti Babilonia a Dakkel. Idi 1919, winayawayaan ida ni Jehova, ket nagbalin a nalawag ti nakaidumaanda kadagiti “dakes a ruot,” wenno dagiti sinsinan a Kristiano. Inummongna ti “annak ti pagarian” ket pinagbalinna ida kas maysa nga ili. Dayta ti kaitungpalan ti impadto ni Isaias: “Ti maysa a daga maipasngayto aya a buyogen kadagiti panagpasikal iti maymaysa nga aldaw? Wenno ti maysa a nasion maipasngayto aya iti maymaysa a tiempo? Ta ti Sion nagpasar kadagiti panagpasikal ken impasngayna met ti annakna.” (Isa. 66:8) Ti Sion, ti organisasion ni Jehova a buklen dagiti espiritu a parparsua, impasngayna dagiti napulotan iti espiritu nga annakna ket pinagbalinna ida kas maysa a nasion.

12. Kasano nga impakita dagiti napulotan ita a maysada nga ‘ili a maipaay iti nagan’ ni Jehova?

¹² Kas kadagidi nagkauna a Kristiano, dagiti napulotan nga “annak ti pagarian” ita ket saksi met ni Jehova. (Basaen ti Isaias 43:1, 10, 11.) Gapu iti dayta, nabatad ti nakaidumaanda gapu iti Nakristianuan a kababalinda ken iti panangikasabada iti “naimbag a damag ti pagarian . . . maipaay a pangsaksi kadagiti amin a nasion.” (Mat. 24:14; Fil. 2:15) Iti kastoy a pamay-an, tinulonganda ti minilion a tattao a maaddaan iti nalinteg a takder iti imatang ni Jehova.—Basaen ti Daniel 12:3.

13, 14. Ania ti masapul nga aramiden dagidiay saan a naespirituan nga Israelita tapno awaten ni Jehova ti panagdayaw ken panagserbida kenkuana? Kasano a naipadto daytoy iti Biblia?

¹³ Nakitatayo iti napalabas nga artikulo  nga iti nagkauna nga Israel, inawat ni Jehova ti panagdaydayaw dagiti saan nga Israelita a nakipagdaydayaw a kadua ti ilina. (1 Ar. 8:41-43) Kasta met ita, dagidiay saan a naespirituan nga Israelita masapul nga agdaydayawda ken Jehova a kadua “ti annak ti pagarian,” dagiti napulotan a Saksi ni Jehova.

¹⁴ Ti iyaadu ti tattao nga agdaydayaw ken Jehova a kadua ti ilina iti tiempo ti panungpalan ket impadto ti dua a nagkauna a propeta. Impadto ni Isaias: “Mapanto ti adu nga ili ket kunaenda: ‘Umaykayo, ket sumang-attayo iti bantay ni Jehova, iti balay ti Dios ni Jacob; ket isuronatayto maipapan kadagiti dalanna, ket magnatayto kadagiti danana.’ Ta manipud iti Sion rummuarto ti linteg, ken ti sao ni Jehova manipud Jerusalem.” (Isa. 2:2, 3) Impadto met ni propeta Zacarias nga “adu nga ili ken nabileg a nasnasion pudno nga umaydanto sapulen ni Jehova.” Tinukoyna ida kas “sangapulo a lallaki manipud kadagiti amin a pagsasao ti nasnasion” a kumkumpet iti kawes ti naespirituan nga Israel ken agkunkuna: “Kumuyogkaminto kadakayo, ta nangngegmi a ti Dios adda kadakayo.”—Zac. 8:20-23.

15. Ania a trabaho ti ‘pakikuyogan’ nga aramiden ti “sabsabali a karnero” kadagiti naespirituan nga Israelita?

¹⁵ ‘Kumuyog’ ti “sabsabali a karnero” kadagiti naespirituan nga Israelita iti trabaho a panangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian. (Mar. 13:10) Agbalinda a paset ti ili ti Dios, “maymaysa nga arban” a kadua dagiti napulotan, nga idadauluan ti “nasayaat a pastor,” ni Kristo Jesus.—Basaen ti Juan 10:14-16.

16. Anianto ti aramiden ni Jehova a mangiturong iti maudi a paset ti “dakkel a rigat”?

¹⁶ Kalpasan a madadael ti Babilonia a Dakkel, marautto ti ili ni Jehova, ket kasapulantayto ti pannalaknibna. Yantangay daytoy nga iraraut ti mangiturong iti maudi a paset ti “dakkel a rigat,” ni Jehova ti mangisagana ken mangpili no kaano a mapasamak daytoy. (Mat. 24:21; Ezeq. 38:2-4) Iti dayta a tiempo, rautento ni Gog ti “maysa nga ili a naummong a sangsangkamaysa manipud kadagiti nasion,” ti ili ni Jehova. (Ezeq. 38:10-12) Dayta nga iraraut ti pagilasinan a maipakatton dagiti panangukom ni Jehova maibusor ken Gog ken kadagiti buyotna. Itan-okto ni Jehova ti kinasoberanona ken santipikarenna ti naganna, ta kunaenna: “Ipakaammok[to] ti bagik iti imatang dagiti adu a nasion; ket . . . maammuanda[nto] a siak ni Jehova.”—Ezeq. 38:18-23.

17, 18. (a) Inton rauten ni Gog ti ili ti Dios, anianto dagiti instruksion nga ipaay ni Jehova? (b) Ania ti masapul nga aramidentayo no kayattayo a salaknibannatayo ni Jehova?

¹⁷ Inton rugian ni Gog ti irarautna, ibaganto ni Jehova kadagiti adipenna: “Mapanka, ilik, sumrekka kadagiti makin-uneg a siledmo, ket irikepmo dagiti ruanganmo iti likudam. Aglemmengka iti apagkanito laeng agingga a lumabas ti panangkondenar.” (Isa. 26:20) Iti dayta a tiempo, ipaayannatayto ni Jehova kadagiti instruksion no ania ti aramidentayo tapno masalaknibantayo. Dagiti nadakamat a ‘makin-uneg a siled’ ket mabalin nga adda pakainaiganna kadagiti lokal a kongregasiontayo.

¹⁸ No ngarud kayattayo ti magunggonaan iti pannalaknib ni Jehova bayat ti dakkel a rigat, masapul a bigbigentayo nga adda ili wenno ad-adipen ni Jehova ita ditoy daga a naorganisar iti kongkongregasion. Masapul nga itultuloytayo ti dumasig kadakuada ken agtalinaed a nasinged iti nakaitimpuyogantayo a kongregasion. Sapay koma ta naimpusuan a maikunatayo ti imbaga ti salmista: “Ti panangisalakan kukua ni Jehova. Ti bendisionmo adda iti ilim.”—Sal. 3:8.