1, 2. Inki nsoba salamaka na Pantekoti ya mvu 33 T.B., mpi banani kumaka bantu ya dikanda ya mpa ya Yehowa? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

NA PANTEKOTI ya mvu 33 T.B., Yehowa salaka nsoba ya nene na bansadi na yandi yina vandaka na ntoto. Na kilumbu yina, na nsadisa ya mpeve na yandi, Yehowa basisaka dikanda mosi ya mpa, Izraele ya kimpeve to “Izraele ya Nzambi.” (Bag. 6:16) Yo vandaka mbala ya ntete banda na bilumbu ya Abrahami, yina Nzambi ndimaka nde luyotisu ya kinsuni kuvanda diaka ve kidimbu yina ta sadisa sambu na kuzaba bansadi na yandi. Nkutu, Polo zabisaka konso muntu ya dikanda yina ya mpa nde: “Luyotisu na yandi kele ya ntima na nzila ya mpeve.”—Bar. 2:29.

² Bantu ya ntete yina Nzambi solaka na dikanda yina ya mpa vandaka bantumwa mpi balongoki ya nkaka ya Kristu kuluta nkama, yina vukanaka ti bantumwa na suku mosi ya etaze na Yeruzalemi. (Bis. 1:12-15) Nzambi tiamunaka mpeve santu na zulu ya bampangi yai, mpi bo kumaka bana ya Nzambi yina butukaka na mpeve. (Bar. 8:15, 16; 2 Bak. 1:21) Diambu yai monisaka nde lusilu ya kuwakana ya mpa yantikaka kulungana, Kristu kele muwakanisi na kuwakana yai mpi menga na yandi salaka nde mambu yai kusalama. (Luka 22:20; tanga Baebreo 9:15.) Balongoki yai kotaka na dikanda ya mpa ya Yehowa mpi bo kumaka  bantu na yandi. Mpeve santu sadisaka bo na kusamuna na bandinga ya Bayuda mpi baprozelite yina katukaka na babwala ya nkaka ya Kintinu ya Roma mpi kwisaka na Yeruzalemi sambu na kuta Nkinsi ya Bamposo to Pantekoti. Bantu yai waka mpi bakisaka na bandinga na bo “mambu ya nene ya Nzambi” yina bana ya Nzambi yina butukaka na mpeve vandaka kusamuna.—Bis. 2:1-11.

3-5. (a) Na Pantekoti, inki Piere zabisaka Bayuda? (b) Na luyantiku, inki mutindu dikanda ya mpa ya Yehowa kumaka ti bantu mingi?

³ Yehowa sadilaka ntumwa Piere sambu na kupesa Bayuda mpi baprozelite dibaku ya kukota na dikanda yai ya mpa ya Nzambi, disongidila dibundu ya Bukristu. Na kilumbu ya Pantekoti, Piere zabisaka Bayuda na kikesa yonso na kundima Yezu yina bo ‘tulaka na nti,’ sambu “Nzambi me kumisaka yandi Mfumu mpi Kristu.” Ntangu kibuka ya bantu yulaka yandi mambu yina bo fwete sala, Piere zabisaka bo nde: “Beno balula ntima, mpi bika nde konso muntu na kati na beno kubaka mbotika na zina ya Yezu Kristu sambu na ndolula ya masumu na beno, mpi beno ta baka dikabu ya ofele ya mpeve santu.” (Bis. 2:22, 23, 36-38) Na kilumbu yina, bantu kiteso ya 3 000 bakaka mbotika mpi kumaka bantu ya dikanda ya Izraele ya kimpeve. (Bis. 2:41) Banda ntangu yina, kisalu ya kusamuna yina bantumwa vandaka kusala na kikesa landaka kuyela mpi kubuta bambuma. (Bis. 6:7) Dikanda yina ya mpa kumaka ti bantu mingi.

⁴ Na nima, bo kumaka kusamuna na bantu ya Samaria, yo butaka mbuma ya mbote mpi na nzila ya Filipo bantu mingi bakaka mbotika, ata mpidina, bo bakaka ve mbala mosi mpeve santu. Nto-Kimvuka na Yeruzalemi tindaka Piere ti Yoane na bampangi yina kumaka Bakristu na Samaria, “bo tulaka bo maboko, mpi bo yantikaka kubaka mpeve santu.” (Bis. 8:5, 6, 14-17) Banda na ntangu yina, Nzambi tulaka bantu ya Samaria mafuta na mpeve, mpi bo kumaka bantu ya dikanda ya Izraele ya kimpeve.

⁵ Na 36 T.B., Nzambi sadilaka Piere sambu na kupesa bantu ya nkaka dibaku ya kukuma mpi bantu ya dikanda ya Izraele ya kimpeve. Piere salaka yo ntangu yandi samunaka na Korneye, mfumu ya basoda ya Roma, na bantu ya dibuta na yandi mpi na banduku na yandi. (Bis. 10:22, 24, 34, 35) Biblia ke tuba nde: “Ntangu Piere vandaka kaka kutubila mambu yai, mpeve santu kwisaka kukulumuka na zulu ya bantu yonso [yina vandaka ve Bayuda] yina vandaka kuwa ndinga. Mpi bantu ya kwikama yina kwisaka ti Piere yitukaka, sambu dikabu ya ofele ya mpeve santu vandaka kutiamuka mpi na zulu ya bantu ya makanda.” (Bis. 10:44, 45) Bantu ya Makanda yina vandaka ve ya kuyotisa kumaka mpi bantu ya dikanda ya Izraele ya kimpeve.

6, 7. Inki mutindu bantu ya dikanda ya mpa monisaka nde Nzambi ponaka bo sambu na kunata zina na yandi?

⁶ Na lukutakanu mosi yina Nto-Kimvuka salaka na mvu 49 T.B., longoki Yakobo tubaka  nde: “Simeoni [Piere] tubilaka mbote-mbote mutindu Nzambi tulaka dikebi na yandi na mbala ya ntete na makanda sambu na kupona bantu na kati na bo sambu na kunata zina na yandi.” (Bis. 15:14) Nzambi ponaka Bayuda mpi Bantu ya Makanda yina kumaka Bakristu na kunata zina na yandi. (Bar. 11:25, 26a) Na nima, Piere sonikaka nde: “Ntete beno vandaka ve bantu ya Nzambi, kansi ntangu yai beno kele bantu na yandi.” Ebuna, Piere monisaka lukanu ya dikanda yina ya mpa na bangogo yai: “Beno kele ‘dikanda yina bo me solaka, banganga-nzambi yina ta sala bonso bantotila, dikanda mosi ya santu, bantu yina fwete vanda kima ya Nzambi mpenza, sambu beno zabisa bisika yonso bikalulu ya kuluta mbote’ ya muntu yina bingaka beno na kukatuka na mudidi sambu beno kota na nsemo na yandi ya kuyituka.” (1 Pie. 2:9, 10) Yo lombaka nde bo vanda bambangi ya kikesa ya Yehowa, Mfumu ya Luyalanganu ya Mvimba, sambu na kupesa yandi lukumu mpi nkembo na meso ya bantu.

⁷ Bantu ya dikanda ya Izraele ya kimpeve kumaka ‘bantu yina Yehowa yidikaka sambu na yandi mosi sambu na kuzabisa lukumu na yandi,’ dibaku ya nene yina dikanda ya Izraele ya kinsuni vidisaka. (Yez. 43:21) Bakristu yai ya ntete samunaka na kikesa yonso nde Yehowa kele Nzambi ya kieleka, mpi bo monisaka pwelele nde banzambi yina ya nkaka ya bantu vandaka kusambila, vandaka banzambi ya luvunu. (1 Bate. 1:9) Bo taka kimbangi na zina ya Yehowa mpi ya Yezu “na Yeruzalemi, na Yudea yonso mpi na Samaria, mpi tii na kisika ya kuluta ntama ya ntoto.”—Bis. 1:8; Bakol. 1:23.

8. Inki lukebisu Polo pesaka bansadi ya Nzambi na mvu-nkama ya ntete?

⁸ Ntumwa Polo kele muntu mosi ya kikesa yina vandaka na kati ya bantu yina Nzambi ponaka na mvu-nkama ya ntete sambu na kunata zina na yandi. Kilumbu mosi na ntwala ya mimpani, yandi taka kimbangi na kikesa yonso na yina me tala luyalu ya Yehowa, “Nzambi yina salaka nsi-ntoto mpi bima yonso yina kele na kati na yo, . . . Mfumu ya zulu ti ya ntoto.” (Bis. 17:18, 23-25) Na nsuka ya nzietelo na yandi ya tatu ya kimisionere, Polo pesaka bantu yina Nzambi ponaka sambu na kunata zina na yandi lukebisu yai: “Mono me zaba nde ntangu mono ta kwenda, bibulu ya nku ta kota na kati na beno mpi bo ta sadila ve kibuka mambu ti mawete, mpi na kati na beno kibeni, bantu ta basika mpi ta tuba mambu ya nioka-nioka sambu na kubenda balongoki na kulanda bo.” (Bis. 20:29, 30) Na nsuka ya mvu-nkama ya ntete, apostazi yina bo tubilaka na ntwala monanaka pwelele na dibundu.—1 Yoa. 2:18, 19.

9. Na nima ya lufwa ya bantumwa, inki salamaka na kati ya bantu yina Yehowa ponaka na kunata zina na yandi?

⁹ Na nima ya lufwa ya bantumwa, apostazi yalumukaka mpi basisaka mabundu ya Kikristu. Na kisika ya kumonisa nde bo kele bantu yina Yehowa ponaka sambu na kunata zina na yandi, ba aposta katulaka zina ya Nzambi na bambalula mingi ya Babiblia na bo. Bo kumaka kusadila mambu mingi ya mimpani mpi fingisaka zina ya Nzambi na malongi na bo ya luvunu, na “bamvita ya santu,” mpi na mansoni. Na nsungi ya bamvu-nkama mingi, Yehowa vandaka kaka ti bansadi fioti ya kwikama na ntoto, kansi bo vandaka ve ya kuyidika bonso bantu yina yandi ponaka sambu na kunata zina na yandi.

10, 11. (a) Inki Yezu tubilaka na ntwala na kingana na yandi ya ble mpi matiti ya mbi? (b) Inki mutindu kingana na yandi lunganaka na 1914, mpi nki mambu salamaka?

¹⁰ Na kingana ya Yezu ya ble ti matiti ya mbi, yandi tubilaka na ntwala nsungi yina apostazi ta sosa kubebisa kieleka. Yandi tubaka nde “ntangu bantu vandaka kulala,”  Diabulu kunaka matiti ya mbi na kati ya kilanga yina Mwana ya muntu kunaka ble. Yonso zole ta yela kumosi tii na “nsukilu ya ngidika mosi ya bima.” Yezu tendulaka kingana yina mpidiyai: “mbuma ya mbote” ke monisa “bana ya Kimfumu,” mpi “matiti ya mbi” ke monisa “bana ya muntu ya mbi.” Na ntangu ya nsuka, Mwana ya muntu ta tinda ‘bantu na yandi ya ke katulaka bambuma,’ disongidila bawanzio, sambu na kukabula ble ti matiti ya mbi. Ebuna, bo ta vukisa bana ya Kimfumu. (Mat. 13:24-30, 36-43) Inki mutindu mambu yai salamaka, mpi Nzambi salaka nki sambu na kuvanda diaka ti bansadi awa na ntoto?

¹¹ “Nsukilu ya ngidika mosi ya bima” yantikaka na 1914. Na nsungi ya mvita yina salamaka na mvula yina, mafunda fioti ya Bakristu yina bo me tulaka mafuta, disongidila “bana ya Kimfumu,” vandaka na kimpika ya kimpeve na Babilone ya Nene. Na 1919, Yehowa katulaka bo na kimpika yina, mpi luswaswanu monanaka pwelele na kati ya “ble” to Bakristu yina bo me tulaka mafuta ti “matiti ya mbi,” disongidila, Bakristu ya luvunu. Yandi vukisaka “bana ya Kimfumu” na dikanda, sambu na kulungisa mbikudulu yai ya Yezaya: ‘Keti insi mosi ta butuka na kilumbu mosi? To keti dikanda mosi ta butuka na mbala mosi? Kansi, kaka na ntangu mpasi ya kubuta simbaka Sioni, yandi butaka bana na yandi.’ (Yez. 66:8) Sioni kele kimvuka ya bawanzio. Kimvuka yai ya bawanzio butaka, disongidila, basisaka dikanda ya Bakristu yina bo me tulaka mafuta.

12. Inki mutindu Bakristu yina bo me tulaka mafuta monisaka nde bo kele bantu yina Yehowa me ponaka sambu na kunata zina na yandi?

¹² Kaka bonso Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, “bana ya Kimfumu,” disongidila Bakristu yina Yehowa tulaka mafuta, vandaka Bambangi na yandi. (Tanga Yezaya 43:1, 10, 11.) Sambu bo kele Bambangi, bo fwete monisa luswaswanu ti makanda ya nkaka na bikalulu na bo ya Bukristu mpi na kisalu ya kusamuna “nsangu yai ya mbote ya Kimfumu . . . sambu na kuta kimbangi na makanda yonso.” (Mat. 24:14; Bafi. 2:15) Kisalu na bo sadisaka bamilio ya bantu na kukuma bantu ya lunungu na meso ya Yehowa.—Tanga Daniele 12:3.

13, 14. Bantu yina kele ve bantu ya Izraele ya kimpeve fwete sala nki sambu Yehowa kundima lusambu na bo, mpi nki mutindu Biblia tubilaka yo na ntwala?

¹³ Na disolo yina me luta beto monaka nde Yehowa vandaka kundima mpi lusambu ya banzenza. Kansi, yo lombaka nde banzenza yai kuvukana ti bantu yina Yehowa salaka kuwakana ti bo. (1 Bant. 8:41-43) Bubu yai, bantu ya nkaka mpi fwete vukana ti bantu ya Izraele ya kimpeve ya Yehowa, disongidila “bana ya Kimfumu.”

¹⁴ Baprofete zole tubaka na ntwala nde na bilumbu ya nsuka, mafunda ya bantu ta vukana ti bantu ya Nzambi sambu na kusambila Yehowa. Yezaya tubaka nde: “Bantu mingi ta kwisa kufuluka kuna, bo ta tuba nde: ‘Beto tombuka na ngumba ya Mfumu Nzambi, beto kwenda na nzo ya Nzambi ya Yakobi. Yandi muntu ta longa beto mambu ya yandi [ke] zola nde beto sala; beto mpi ta landa mambu ya yandi ta songa beto na kusala.’ Sambu malongi ya Mfumu Nzambi ke katukaka na bwala Yeruzalemi.” (Yez. 2:2, 3) Profete Zakaria tubaka mpi nde ‘bantu mingi mpi makanda ya ngolo ta kwisa kusosa Yehowa ya makesa na Yeruzalemi mpi bo ta bondila Yehowa sambu yandi wila bo mawa.’ Yandi monisaka bo bonso “banzenza kumi ya bandinga yonso ya nsi-ntoto” yina na mutindu ya kifwani, ta simba mvwela ya Muyuda mosi, disongidila muntu mosi ya Izraele ya kimpeve mpi ta tuba nde: “Beto ke zola kwenda ti beno sambu beto me wa nde Nzambi kele ti beno.”—Zak. 8:20-23.

15. Na nki kisalu “mameme ya nkaka” ‘ke kwendaka ti’ bantu ya Izraele ya kimpeve?

¹⁵ “Mameme ya nkaka” ‘ke kwendaka ti’ bantu ya Izraele ya kimpeve na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu. (Mar. 13:10) Bo mpi me kumaka bantu ya Nzambi, “kibuka mosi” ti Bakristu yina bo me tulaka mafuta, na nsi ya lutwadisu ya Yezu Kristu, “ngungudi ya mbote.”—Tanga Yoane 10:14-16.

¹⁶ Na nima ya lufwa ya Babilone ya Nene, bo ta bangika bansadi ya Yehowa; na nsungi yina, beto ta vanda na mfunu ya lutaninu yina Yehowa ta pesa bantu na yandi. Sambu mbangika yina ta nata bantu na kitini ya nsuka ya “mpasi ya nene,” Yehowa yandi mosi ta sola ntangu sambu na nsungi yai ya mpasi mingi. (Mat. 24:21; Ezek. 38:2-4) Na ntangu yina, Gogi ta nwanisa ‘bantu ya bo me baka na kati ya makanda mpi ya bo me vukisa diaka,’ disongidila bantu ya Yehowa. (Ezek. 38:10-12) Kunwanisa yina ta vanda kidimbu yina ta monisa nde Yehowa ke zola kusambisa Gogi ti bantu na yandi. Yehowa ta monisa ngolo na yandi mpi ta santisa zina na yandi, sambu yandi ke tuba nde: ‘Mono ta sala kibeni nde mono zabana na meso ya makanda mingi; ebuna bo ta zaba nde mono kele Yehowa.’—Ezek. 38:18-23.

17, 18. (a) Ntangu Gogi ta nwanisa bantu ya Yehowa, inki bantuma Yehowa ta pesa bantu na yandi? (b) Inki beto fwete sala kana beto kele na mfunu ya lutaninu ya Yehowa?

¹⁷ Ntangu Gogi ta yantika kunwanisa bantu ya Nzambi, Yehowa ta zabisa bansadi na yandi nde: ‘Beno kwenda, beno bantu na mono, beno kota na basuku na beno ya kati, mpi beno kanga bakielo na beno. Beno bumbana sambu na mwa ntangu tii kuna nganzi ta mana.’ (Yez. 26:20) Na nsungi yina ya mpasi, Yehowa ta pesa beto bantuma yina ta gulusa beto, mpi “basuku ya kati” lenda vanda mabundu yina Bambangi ke vukanaka.

¹⁸ Kana beto kele na mfunu nde Yehowa kutanina beto na mpasi ya nene, beto fwete ndima nde Yehowa kele ti bantu na ntoto ya kuyidika na mabundu. Beto fwete landa na kuvukana ti bampangi na balukutakanu mpi kukangama ngolo ti dibundu na beto. Bika nde na ntima ya mvimba, beto fulula muyimbi-bankunga yina tubaka nde: ‘Luguluku kele ya Yehowa. Lusakumunu na nge kele na bantu na nge.’—Nk. 3:8.