1, 2. 1) ¿Ti tuun jäjtë mä ja Pentekostes xëë mä jëmëjt 33? 2) ¿Pënaty ojts tyëkëdë mä ja jembyë nasionk? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

MÄ JA Pentekostes xëë diˈib tuunë mä jëmëjt 33, ja tyuun jyäjtë diˈib mëjwiin kajaa. Mä tadë xëë, Jyobaa dyajnaxkëdaky tuˈugë jembyë kyäjpn: “ja Diosë jyaˈay” o ja Israel diˈibë Dios jyaˈäjtypy (Gal. 6:16). Jyobaa yëˈë yajtuunë myëjää parë twinˈijxy pënaty yajpäädäämp mä kyäjpn. Ets kyaj nety nyekyyajtsukäˈändë extëm yajtsujktë ja tyëëm yˈäätsë Abrahán. ¿Tiko? Apostëlë Pablo ojts tnigajpxy ti yajtukˈijxwëˈëmandëp niduˈuk niduˈuk, ko tkujäˈäyë: “Myëdäjtypy ja ijxwëˈëmën yˈääjoty jyodoty” (Rom. 2:29).

² Pënaty tim jawyiin yajwinˈijxtë parë tyëkëdët mä tyäˈädë jembyë nasionk, yëˈë ja apostëlëty ets mëgoˈpx naxy ja Jesusë yˈëxpëjkpëty diˈibë nety të tyuˈukmuktë mä tëjkë myëmajtsk nikëˈëybyë jam Jerusalén (Apos. 1:12-15). Dios ta wyinˈijxëdë mëdë myëjää ets ta ojts yˈuˈunkniwäˈänëdë (Rom. 8:15, 16; 2 Kor. 1:21). Duˈunë Jyobaa dyaˈijxë ko të nety tkupëky ja wintsëˈkën diˈibë Jesus yäjk, ets ko diˈib kyajpxyˈäjt mët ja israelitëty ko tmooy ja Ley, të nety nyitëgatsy mët ja jembyë kajpxyˈatypyë (Luc. 22:20, TNM; käjpxë Ebreeʉsʉty 9:15). Duˈun ja Jesusë yˈëxpëjkpë yajwinˈixtë parë tyëkëdët mä ja jembyë nasionk o Diosë kyäjpn. Ets ja Diosë myëjää yëˈë pudëjkëdë parë ojts kyäjpxtë kanäk ayuk, ets ja jäˈäy ttukniˈˈijxëdë “ja mëjˈäjtën diˈibë Dios tyiimpy” (Apos. 2:1-11).

3. ¿Wiˈixë Pedro tˈanmääy ja israelitëty mä Pentekostes xëë?

³ Jyobaa yëˈë yajtuunë Pedro parë dyaˈˈawatsy ja tuˈu ets tyëkëdët duˈun ja israelitë ets diˈib kyaj yˈisraelitëty mä ja jembyë nasionk, o mä yajwinˈixtë pënaty nëjkxtëp tsäjpotm. Mä ja Pentekostes xëë, Pedro tˈanmääy amëk jotmëk ja israelitëty ko jëjpˈam ets tkupëktëdë Jesus diˈibë nety të dyaˈooktë, “extëmë Wintsën esë Kristë”. Ets ko yajtëëwëdë ti mbäät ttundë, ta Pedro yˈatsooy: “Jäˈäytyëgoytyë mgëˈëm winmäˈänyëty es xyˈaxäjëdët ja Diosë wyinmäˈäny. Net mnëbattët Jesukristë xyëëgyëjxm, es ja Dios tmaˈxët miitsëty ja mbeky, es dëˈën xyˈaxäjëdët ja Espiritë Santë” (Apos. 2:22, 23, 36-38). Mä tadë xëë, ja jäˈäy tyëjkë naa nidëgëëk mil mä ja jembyë nasionk (Apos. 2:41). Ets ok, duˈunyëm ja apostëlëty ojts kyäjpxwäˈkxtë ets nyimayëˈadëtstë jäˈäy diˈib yˈaxäjëdë ja tëyˈäjtën (Apos. 6:7). Niˈigyë nety nyimayëˈadëˈëtsy ja jäˈäy diˈib tëjkëdëp mä ja jembyë nasionk.

4, 5. ¿Wiˈix nyimayëˈadëtsyë jäˈäy mä ja jembyë nasionk ko ogäˈän tsyondaky?

⁴ Ok, ta nanduˈun yajtuknijäˈäwë tëyˈäjtënë ja samaritanëty, ets jantsy oy wyimbëtsëëmy. Extëmë Felipe jantsy nimayë jäˈäy dyajnëbejty, jeˈeyë ko kyaj netyë ojts tˈaxäjëdë ja Diosë myëjää. Ko duˈun tnijäˈäwëdë jam Jerusalén diˈibë nety wyooyoˈoytyëbë Diosë kyäjpn, ta tkajxtë Pedro mëdë Juan parë nëjkx tkuˈixëdë ja myëguˈuktëjk diˈibë nety jemy të tyëkëdë ëxpëjkpë. Ko jam jyäjttë, ta “Peedrë esë Fwank tkëˈënikoondë ja jäˈäyëty, es dëˈën oj tˈaxäjëdë ja Espiritë Santë” (Apos. 8:5, 6, 14-17). Duˈun ja samaritanëty tyëjkëdë mä ja jembyë nasionk.

⁵ Mä jëmëjt 36, ta jatëgokë Jyobaa dyajtuunyë Pedro parë tmëjwowët ja tuk grupë jäˈäy mä ja jembyë nasionk, ko ojts tmëtmaytyaˈaky tuˈugë soldäädë wintsën diˈib xyëˈäjtypy Cornelio mëdë fyamilyë etsë myëtnaymyaayëbë (Apos. 10:22, 24, 34, 35). Biiblyë jyënaˈany: “Peedrë tambäädë naty kyajxy ko ja Espiritë Santë myiin mä nidëgekyë [diˈibë kyaj yˈisraelitëty] diˈibë myëdooˈijttëp extëmë Peedrë jyënaˈany. Net ja israelitëty diˈibë myëbëjktë Jesus es mët ja Peedrë myiindë, dëˈënyë wyëˈëmëtyaaytyë ko Dios tkejxy ja Espiritë Santë nandëˈën mä jäˈäy diˈibë kyaj yˈisraelitëty” (Apos. 10:44, 45). Kyaj nety nyekyjëjpˈamëty ets yajtsuktët ja diˈib kyaj yˈisraelitëty parë tyëkëdët mä Diosë kyäjpn.

6, 7. ¿Wiˈix dyajnigëxëˈky ja jembyë käjpn ko yëˈë nety myënëjkxëdëbë Jyobaa xyëë?

⁶ Mä jëmëjt 49, ta tyuˈukmujktë ja mëjjäˈäytyëjk ets ja apostëlëty, ets ta Santiago jyënany: “Symeón [Pedro] të yajxon tnimaytyaˈaky wiˈixë Dios tim jawyiin ojts tniˈˈijxkëdaˈagyë wiink nasionk parë jap dyajpëtsëmäˈäny tuˈugë käjpn diˈib mënëjkxëdëbë xyëë” (Hech. 15:14, TNM). Mä tyäˈädë jembyë käjpn diˈibë nety myënëjkxaambyë Jyobaa xyëë, tëkëyandëbë nety duˈun ja israelitëty ets diˈib kyaj yˈisraelitëty (Rom. 11:25, 26a). Ok, ta Pedro tkujäˈäyë: “Miitsëty tuk tiempë kyaj nety myajpäättë extëm tuˈugë käjpn, per tyam yëˈë Dios mgäjpnˈäjtëdëp”.  Ets ta ojts tnimaytyaˈaky ti tuungë nety tyunandëp: “Miitsëtyë duˈun tuk grupë jäˈäy diˈib të myajwinˈixtë, reyëty diˈib tundëp saserdotëty, tuˈugë nasionk diˈib wäˈäts, tuˈugë käjpn diˈib aduˈuk yajjaˈäjtp, parë tnimaytyäˈäktët mä niˈamukë jäˈäy ja oyˈäjtën diˈib myajpëtsëëmëdë agootstuuy ets mdukniwoojëdë jäj tëˈkxën diˈib jantsy oy” (1 Ped. 2:9, 10, TNM). Tsojkëbë nety amëk jotmëk tnidestiigëˈattëdë Jyobaa ets tmëjkumaytyët oytyim määjëty ko yëˈë diˈib Yajkutujkp abëtsemy nyaxwinyëdë.

⁷ Jyobaa yëˈë nety yajtuumbyë tyäˈädë jembyë kyäjpn, ja Israel diˈib jyaˈäjtypy, ets mbäädë nety jyënaˈany: “Ja käjpn diˈibëts nyajnaxkëdak parë ëjts këˈëm, yëˈë parëts xymyëjkumaytyët” (Is. 43:21). Amëk jotmëk tnimaytyaktë ko Jyobaa yëˈë tukpäjkë Dios diˈib tëyˈäjtën ets ko tukëˈëyë ja diosëty diˈibë jäˈäy yˈawdäjttëp kyaj tyëyˈäjtënëty (1 Tes. 1:9). Ojts tnidestiigëˈattë Jyobaa mëdë Jesus, duˈun jam “Jerusalén, nëˈënë Judeeë nyax, Samaaryë nyax es [mä] tëgekyë naxwinyëdë” (Apos. 1:8; Kol. 1:23).

8. ¿Wiˈixë Pablo tˈanmääy ja Dios mëduumbëty mä primer siiglë?

⁸ Pablo yëˈë niduˈuk diˈib amëk jotmëk nyidestiigëˈäjtë Jyobaa ets tnitsiptuuny ko yëˈë tukpäjkë Dios diˈib tëyˈäjtën. Extëm ko ojts tmëtmaytyaˈaky ja ëxpëkyjyaˈayëty diˈib yˈawdäjttëbë wiink dios, ojts tˈanëëmë ko Jyobaa yëˈë diˈibë “yajkoj ja tsäjp esë nax es nëˈën yä naxwiiny yˈity”, ets ko “yëˈë wintsënˈäjtp mä tsäjp es naxwiiny” (Apos. 17:18, 23-25). Ko netyë Pablo dyajjëjpkëjxnë ja myëdëgëkˈokpë byäjë, ta tˈanmääy ja Dios mëduumbëty ets nyaygyuentˈatëdët, duˈun tˈanmääy: “Nnijäˈäbëts kots nnëjxët, net myinëdë wiink jäˈäy diˈibë yajtëgoyaampy yëˈë diˈibë myëbëjktëp ja Kristë, extëmë waxkäˈuk diˈibë awäˈän es dyajtëgoy yëˈë borreegë. Nandëˈën nijaˈajëty miitsëty këˈëm pyëdëˈëgäˈäny, es mmoˈoyäˈänëdë yëˈë wiinkpë ëxpëjkën diˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty, es ttukpanëjxäˈäny diˈibë tyam myëbejkypy ja Jesus” (Apos. 20:29, 30). Ets duˈun tyuun jyäjtë. Mä nety jyëjpkëxanë ja primer siiglë, tamë nety nimay diˈib të ttukpëtsëëmduˈuttë ja Diosë kyäjpn (1 Fwank 2:18, 19).

9. ¿Wiˈix jyajty ja Diosë kyäjpn ko yˈoˈktääytyë ja apostëlëty?

⁹ Ko yˈoˈktääytyë ja apostëlëty, ta tyëjkë tukniˈˈijxën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, ets nyaxkëdaky kanäägë relijyonk diˈib jënandëp ko tpanëjkxtë Kristë. Kyaj dyaˈijxëdë ko yëˈë tuˈugë käjpn diˈib myënëjkxëbë Diosë xyëë, niˈigyë ojts tjoˈtsëdë Diosë xyëë mä kanäägë Biiblyë diˈib kyäjpxnäjxtë. Nan kyupëjktë kostumbrë diˈibë jäˈäy tyuundëp ets axëëk të dyajwëˈëmdë Dios ko tyukniˈˈixëdë diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Nan të ttuktëkëdë tsip diˈib tyijtëp wäˈäts ets tsyiptundë xyëëgyëjxmë Dios. Kyaj tëyˈäjtën mëët tijaty ttundë ets axëëk yˈit tsyëënëdë. Pääty nuˈun nyajxy kanäk mëgoˈpx jëmëjt, jeˈeyë jyaˈäjty niwaanë pënaty jyantsy myëduundëbë Jyobaa yä Naxwiiny, kyaj nety jyaˈˈaty tuˈugë Diosë kyäjpn diˈib “mënëjkxëdëbë xyëë”.

10, 11. 1) ¿Ti Jesus ojts tnaskäjpxë ko tmaytyaky ja triigë ets ja axëkˈujts? 2) ¿Wiˈix yˈadëëy ja ijxpajtën diˈibë Jesus myaytyak ko nyajxyë jëmëjt 1914?

¹⁰ Mä ja ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak mä ja triigë ets ja axëkˈujts, ojts tnaskäjpxë ko jyaˈˈatäˈänyë tukniˈˈijxënë diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets ko agootstumë jäˈäy yajpäädäˈändë. Jyënany ko mientrësë nety të myanäjxtäˈäytyë ja tuumbë, ta Mëjkuˈu tniˈibäˈänyë axëkˈujts mä ja kam mä netyë Jesus të tniˈibyë triigë. Ets yonäˈändë tuˈugyë axtë ko jyäˈtët “ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp”. Ta net tnimaytyaky ko ja “oybyë triigë tëëm”, yëˈë yˈandijpy “ja uˈunk ënäˈk diˈib jaˈäjtëbë kutujkën”, ets ja axëkˈujts yëˈë “ja uˈunk ënäˈk diˈib jaˈäjtëbë axëëkpë”. Ets ko mä ja tiempë jyëjpkëxanë, ta Jesus tkaxäˈänyë anklëstëjk “diˈib ja pëjtaˈaky yajmujktëp” parë dyajnaywyäˈkxëdët ja triigë mët ja axëkˈujts. Ets  ta net dyajmukäˈäny pënaty nëjkxtëp tsäjpotm (Mat. 13:24-30, 36-43, TNM). ¿Wiˈixë tyäˈädë yˈadëëy? ¿Ets wiˈixë Jyobaa jatëgok tmëdäjty tuˈugë kyäjpn yä Naxwiiny?

¹¹ “Ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp” ja tsyondaky 1914. Mä tadë tiempë, ja nety jyaˈˈaty naa mëgoxk mil yä Naxwiiny pënaty nëjkxandëp tsäjpotm. Ko ja tsip tsyondaky mä tadë jëmëjt, duˈunyëmë nety “ja uˈunk ënäˈk diˈib jaˈäjtëbë kutujkën” yajpäättë tsumy matsypyëm mä Mëj Babilonia o ja relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Per mä jëmëjt 1919 ja mä Jyobaa yaˈˈawäˈätspëtsëëmëdë, ets yajxon nyigëxëˈky pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus ets pënaty kyaj. Ets duˈun ojts dyajtuˈukmuky ja kyäjpn extëm ojts yajnaskäjpxë mä Isaías 66:8: “¿Waˈandaa tuˈugë naxwinyëdë myaxuˈunkˈatët jeˈeyë tuk xëë? ¿O waˈandaa tuˈugë nasionk myaxuˈunkˈatët jeˈeyë tuk pojën? Mët ko Sión tsojkˈam të pyaatyëty ja pëjk ijxën, ets të dyajmaxuˈunkˈaty ja yˈuˈungëty”. Sión yëˈë yˈandijpyë Jyobaa kyäjpn diˈib myëdäjtypy jam tsäjpotm mä yajpäättë anklëstëjk. Ets ko “dyajmaxuˈunkˈaty ja yˈuˈungëty” yëˈë yˈandijpy ko dyajjëmbijty extëm tuˈugë nasionk pënaty nëjkxtëp tsäjpotm.

12. Pënaty nëjkxandëp tsäjpotm, ¿wiˈix dyajnigëxëˈëktë ko yëˈë tuˈugë käjpn diˈib myënëjkxëbë Jyobaa xyëë?

¹² Duˈun extëm tnidestiigëˈäjttë Jyobaa pënaty jyantsy pyanëjkxtë Jesus, nanduˈun tyam ttundë “ja uˈunk ënäˈk diˈib jaˈäjtëbë kutujkën” (Is. 43:1, 11; käjpxë Isaías 43:10). * Ets yajxon nyigëxëˈëky ko wäˈäts jyukyˈattë extëmë Dios ttseky ets tkäjpxwäˈkxtë ja “oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypy ja Anaˈam Kutujkën [...] parë yajtuknijawët tukëˈëyë nasionk” (Mat. 24:14, TNM; Filip. 2:15). Miyonkˈamë jäˈäy kujk tpudëkëdë parë oy yˈittët mëdë Jyobaa (käjpxë Daniel 12:3). *

13, 14. 1) ¿Ti mbäät nduˈunëm pën ntsojkëm etsë Jyobaa tkupëkët wiˈix nˈawdäjtëm? 2) ¿Wiˈixë tyäˈädë ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë?

¹³ Mä jatuˈukpë artikulo të nˈijxëm ko mbäädë netyë jabyoˈkxyjyaˈay kyupëkëdë Jyobaa pën awdäjtëdëp tuˈugyë mët ja israelitëty, ja käjpn diˈib wyinˈijx (1 Rey. 8:41-43). Nanduˈun tyam, pën ntsojkëm etsë Jyobaa tkupëkët wiˈix nˈawdäjtëm, jëjpˈam ets nduˈukmujkëm mëdë kyäjpn, pënaty nëjkxandëp tsäjpotm.

¹⁴ Nimajtskë kugajpxy ojts tnaskäjpxëdë mä Biiblyë ko mä ndiempëˈäjtëm mayë jäˈäy tyuˈukmukäˈändë mëdë Jyobaa kyäjpn. Ja kugajpxy Isaías duˈun ojts tnaskäjpxë: “May ja nax käjpn nyëjkxäˈändë ets jyënäˈänäˈändë: Mindë nˈokpatëjkëm mä Jyobaa kyopk, ets mä ja tyëjk diˈib Diosˈäjtypyë Jacob; yëˈë xytyukniˈˈixëyäˈänëm ja nyëˈë tyuˈu ets nnëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm mä nyëˈë tyuˈu. Yëˈko jam Sión pyëtsëmäˈäny ja anaˈamën, ets jam Jerusalén ja Jyobaa ayuk” (Is. 2:2, 3). Ets ja kugajpxy Zacarías jyënany ko “mayë käjpn etsë nasiongë kumëjääbë myinäˈändë Jerusalén parë tˈëxtäˈäyäˈändë Jyobaa diˈib myëdäjtypyë tsyiptuumbë, ets tmënuˈkxtäˈägäˈändë Jyobaa parë kyupëkëdët”. Ojts tˈijxkijpxyë mët “nimäjkë yetyëjk diˈib mä tukëˈëyë ayuk diˈib kyäjpxtëbë nax käjpn”, diˈib naygyëxtëyanëdëp mä yˈëxmukë Israel, diˈibë Dios jyaˈäjtypy, ets jyënäˈänäˈändë: “Nëjkxandëbëts mët miitsëty, mët ko tëjëts nmëdowdë ko Dios yajpääty mët miitsëty” (Zac. 8:20-23).

15. ¿Wiˈix ja wiinkpë borreegëty tuˈugyë mëët nyëjkxtë ja Israel diˈibë Dios jyaˈäjtypy?

¹⁵ Ja wiinkpë borreegëty, yëˈë mëët nyëjkxtë ja Israel diˈibë Dios jyaˈäjtypy, pes tuˈugyë mëët tkäjpxwäˈkxtë ja oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Mar. 13:10). Të tyëkëdë mä Dios kyäjpn ets yˈittë “tuk kajpëˈëk” extëmë borreegë mët pënaty nëjkxandëp tsäjpotm, ets yëˈë tuˈumooyëdëbë Jesukristë, “ja oybyë borreegë kuentˈäjtpë” (käjpxë Fwank 10:14-16).

16. ¿Ti Jyobaa tyunaampy parë dyajminët ja Armajedon?

¹⁶ Ko nety të kyutëgoy ja Mëj Babilonia, ta Diosë kyäjpn mëktaˈaky yajnibëdëˈëgäˈäny. Ets parë ntsokwëˈëmëm, jëjpˈam ets nëjkxë Jyobaa xykyuwäˈänëm. Mä tadë tiempë, yëˈë netyë Jyobaa kyëˈamˈäjtypy tijaty tuun jäjtëp yä naxwiiny, pääty ko nety ja kyäjpn yajnibëdëˈëky, ta ttuktëkëyaˈany ko dyajminët ja Armajedon mä jyëjpkëxäˈäny ja “mëk ayoˈon” (Mat. 24:21; Ezeq. 38:2-4). Gog yëˈë nyibëdëˈëgaampy ja “käjpn diˈib të yajjuuty mäjaty ja nasionk” (Ezeq. 38:10-12). Per jantsy jeˈeyë Gog tnibëdëˈëgëdë Dios kyäjpn, ta netyë Jyobaa tniwäˈkpëtsëmäˈänyë kyäjpn parë tsyiptunäˈäny mëdë Gog etsë jyaˈayëty. Ta dyajnigëxëˈëgäˈäny ko yëˈë myëdäjtypyë madakën parë yˈanaˈamët ets dyajwäˈätsäˈänyë xyëë. Yëˈë jyënaˈany: “Etsëts nnaytyukˈixyˈatäˈänyëtyë may nyax may gyäjpn; ets kuanë ko tnijawëdët ko ëjtsën Jyobaa” (Ezeq. 38:18-23).

17, 18. 1) Ko netyë Gog xynyibëdëˈkëm, ¿wiˈixë Jyobaa xyˈanëëmëyäˈänëm? 2) ¿Ti mbäät nduˈunëm parë Jyobaa xyajnitsokëm?

¹⁷ Ko netyë Gog xynyibëdëˈkëm, ta Jyobaa xyˈanëëmëyäˈänëm: “Nëjkx, nnax ngäjpnëts, tëkë mä mguartë ogäjpë, ets yaˈˈadukë mdëjkˈää. Nnayyuˈutsëdë jeˈeyë tuk ratë axtë ko nyaxët ja ayoˈon” (Is. 26:20). Mä tadë tiempë, ta Jyobaa xytyukˈawanëyäˈänëm ti mbäät nduˈunëm parë nnitsokëm. Pääty ko jyënaˈany “tëkë mä mguartë ogäjpë”, waˈan yëˈë tˈandijy mäjaty jyaˈˈatyë naymyujkën.

¹⁸ Pën ntsojkëm etsë Jyobaa xykyuwäˈänëm mä ja mëk ayoˈon, tsojkëp njaygyujkëm ko myëdäjtypy tuˈugë kyäjpn yä Naxwiiny diˈib yajpatp mä tuˈuk tuˈugë lugäär mäjaty jyaˈˈatyë naymyujkën. ¡Pääty nˈokˈyajpatëm mä Diosë kyäjpn ets kyaj nmëjagamgakëm ja naymyujkën mä nˈyoˈoyëm! Ets nˈokjënäˈänëm amëk jotmëk extëm niduˈuk diˈib jyaayë Salmo: “Jyobaa yëˈë yajkypyë nitsokën. Yëˈë mgunuˈkxën yˈity mä mgäjpn” (Sal. 3:8).