1, 2. (1) Ta eo Jeova ear kõm̦m̦ane ilo raanin Pentekost eo ilo iiõ eo 33? (2) Wõn ro m̦oktata me rar uwaan aelõñ in ekããl an Anij? (Lale pija eo itulõñ.)

 ILO raanin Pentekost eo ilo iiõ eo 33, ewõr juon men eaorõk Jeova ear kõm̦m̦ane. Ilo iien in, Jeova ear ejaake ak kajutak juon aelõñ ekããl etan “Israel an Anij” ak Israel eo ekããl. (Galetia 6:16) Jeova ear kõjerbal kajoor eo an ñan kããlõt ro uwaan aelõñ in ekããl. Paul ear je im kwal̦o̦k bwe ro uwaan aelõñ in rejjab aikuj in m̦wijm̦wij ãinwõt an ro bwijjin Ebream kar kõm̦m̦ane. Bõtab, ear kaalikkar bwe ro uwaan aelõñ in ekããl rej ‘m̦wijm̦wij ilo bũrueer’ ikijjeen kajoor eo an Anij.​—Rom 2:29, UBS.

² Wõn ro m̦oktata me rar uwaan aelõñ in ekããl an Anij? Ej rijjilõk ro im elõñl̦o̦k jãn 100 rũkal̦oor ro an Kũraij me rar kweilo̦k ippãn doon ilo po in juon em̦ ilo Jerusalem. (Jerbal 1:12-15) Ke rar pãd ijin, Anij ear lel̦o̦k kajoor eo an ñan er im rar erom ro nejin. (Rom 8:15, 16; 2 Korint 1:21) Men in ear kam̦ool bwe Jeova ear buñbũruon kõn katok in mej eo an Kũraij, im ear kõm̦m̦ane juon bujen ekããl bwe en bõk jikin bujen eo m̦okta. (Luk 22:20, UBS; riit Hibru 9:15, UBS.) Rũkal̦oor rein me kar kapit er kõn kajoor eo an Anij rar erom ro uwaan aelõñ eo ekããl an Jeova, ak ro doon. Kajoor eo an Anij ear kamaroñ rein  bwe ren maroñ kõnono im mel̦el̦e kõn kajin ko jet. Bareinwõt, ear jipañ er bwe ren katakin armej ro “kõn men ko rel̦l̦ap Anij ear kõm̦m̦ani!”​—Jerbal 2:1-11, UBS.

3-5. (1) Ta eo Piter ear ba ñan RiJu ro ilo raanin Pentekost eo? (2) Ewi wãween an kar lõñl̦o̦k ro uwaan Israel eo ekããl an Anij?

³ Jeova ear kõjerbal rijjilõk Piter bwe en kõpel̦l̦o̦k juon ial̦ ñan RiJu ro im ro rar kobal̦o̦k ilo kabuñ eo an RiJu ro (proselait) bwe ren bar m̦õttan aelõñ in ekããl. Rein rar ejaakin eklejia eo an rũkkapit ro. Ilo raanin Pentekost eo, Piter ear peran in kwal̦o̦k ñan RiJu ro bwe ren kile bwe rar m̦an Jijej, im kiiõ rej aikuj kile Jijej bwe ej aer “Irooj im Kũraij.” Kõn men in, rein rar kajjitõk ippãn Piter kõn ta eo rar aikuj in kõm̦m̦ane. Im Piter ear ba ñan er: “Kom̦ otemjej kom̦win ukel̦o̦k ippemi, im peptaij ilo etan Jijej Kũraij kõn An julo̦k jerawiwi ko ami, im kom̦ naaj bõk menin letok eo, Jetõb Kwõjarjar [kajoor eo an Anij, NW].” (Jerbal 2:22, 23, 36-38) Ilo iien in, enañin 3,000 armej rar erom ro uwaan Israel eo ekããl an Anij. (Jerbal 2:41) Ãlikin iien in, rijjilõk ro rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kijejeto ilo aer kwal̦o̦k naan ñan armej ro, im elõñ rar oktak. (Jerbal 6:7) Ear jino lõñl̦o̦k ro uwaan Israel eo ekããl an Anij.

⁴ Tokãlik, rijjilõk ro an Jijej rar jino kwal̦o̦k naan ñan RiSameria ro. Im elõñ iaaer rar roñjake nuuj eo em̦m̦an im rar peptaij, ak kajoor eo an Anij ear jab pãd ippãer. Kõn men in, em̦m̦aan ro ilo Jerusalem me rar lale aolep eklejia ko an Kũrjin ro, rar jilkinl̦o̦k Piter im Jon bwe ren lol̦o̦k RiSameria rein jeier im jatier. Innem, ke rijjilõk rein ruo rar likũt peier ioon RiSameria rein, “rar bõk Jetõb Kwõjarjar [kajoor eo an Anij, NW].” (Jerbal 8:5, 6, 14-17, UBS) Ãlikin an RiSameria rein bõk kajoor eo an Anij, rar erom rũkkapit, im rar kiiõ bar m̦õttan Israel eo ekããl an Anij.

⁵ Ilo iiõ eo 36, Anij ear kõjerbal Piter bwe en bar kõpel̦l̦o̦k juon ial̦ ñan bar juon kumi in armej bwe ren maroñ uwaan aelõñ in ekããl. Piter ear kõm̦m̦ane men in ke ear kwal̦o̦k naan ñan juon rũttarin̦ae in Rom etan Korniliõs im ro nukũn im m̦õttan. (Jerbal 10:22, 24, 34, 35, UBS) Baibõl̦ ej ba: “Ke Piter ear kõnono wõt, Jetõb Kwõjarjar [kajoor eo an Anij, NW] ar wanlal̦tak ioon ro otemjej [rejjab RiJu] rar roñjake ennaan eo. RiJu ro im rej rũttõmak, ro rar itok ippãn Piter jãn Joppa, rar kanooj bwilõñ kõn an Anij kar kõm̦m̦an an menin lel̦o̦k kõn Jetõb Kwõjarjar ñan riaelõñ ko bareinwõt.” (Jerbal 10:44, 45, UBS) Jãn kar iien in m̦aanl̦o̦k, ro jãn aelõñ ko jet me rar jab m̦wijm̦wij rar bar maroñ erom uwaan Israel eo ekããl an Anij.

6, 7. Ta eo ro uwaan aelõñ eo ekããl rar kõm̦m̦ane ñan kaalikkar bwe rar armej ro an Jeova?

⁶ Ke em̦m̦aan ro me rar tõl aolep eklejia ko an Kũrjin ro rar kweilo̦k ippãn doon ilo iiõ eo 49, rijjilõk Jemes ear ba: “Simeon [Piter] ear kõnnaanek kõjkan an Anij ilo̦k m̦okta ñan ippãn riaelõñ ko, bwe En bõk  armej jãn er kõn etan.” (Jerbal 15:14) Rein me Jeova ear bõk er bwe ren armej ro an im ren jutak kõn etan, ear kitibuj RiJu ro im ro rejjab RiJu. Rein aolep rar ejaake aelõñ in ekããl me Anij ear kajutake. (Rom 11:25, 26) Tokãlik, Piter ear je im ba: “Kom̦ar jab doon Anij, ak kiiõ kom̦ij doon.” Piter ear wõnm̦aanl̦o̦k im kwal̦o̦k kõn unin an kar Anij kajutak aelõñ in ekããl. Ear ba: “Kom̦ bwij eo em̦õj kããlõte, bũrij ro an Kiiñ eo, aelõñ eo eokkwõjarjar, armej ro an Anij make, eo ear kããlõt kom̦ bwe kom̦win kwal̦o̦k jerbal ko rekabwilõñlõñ an Anij, eo ear kũr kom̦ jãn marok ñan meram eo an eaiboojoj.” (1 Piter 2:9, 10, UBS) Kõn men in, rein rar erom rũkam̦ool ak rũkõnnaan ro an Jeova, im rar aikuj peran in kwal̦o̦k kõn E ñan armej ro bwe ren jel̦ã bwe E eo ej Irooj Bõtata ilañ im ilal̦.

⁷ Jeova ear kiiõ kõjerbal aelõñ in ekããl im ear n̦aetan ro uwaan aelõñ in bwe rej ‘armej ro ear n̦awãweer ñan e make, bwe ren kwal̦o̦k An aiboojoj.’ (Aiseia 43:21) Rein rar kwal̦o̦k ñan ro jet bwe Jeova ej Anij eo em̦ool im anij ko jet rej riabin anij. (1 Tessalonika 1:9) Innem, rar kwal̦o̦k naan kõn Jeova im Jijej ‘ilo Jerusalem, im iaolepen Judia, im Sameria, im ñan ãne eo ettol̦o̦ktata ilal̦.’​—Jerbal 1:8; Kolosse 1:23.

8. Ta naanin kakkõl eo an rijjilõk Paul ñan armej ro an Anij?

⁸ Paul ear juon rukwal̦o̦k naan eperan kõnke ear kwal̦o̦k kõn Jeova im jojomare E bwe ej Anij eo em̦ool. Ear alikkar men in ke ear kwal̦o̦k naan ñan ripeikan ro me remãlõtlõt. Ear kõmel̦el̦eik er bwe Jeova “ear kõm̦anm̦an lal̦ im men otemjej ilowaan,” im ear ba ñan er bwe ej “Irooj in lañ im lal̦.” (Jerbal 17:18, 23-25) Bareinwõt, Paul ear kakkõl armej ro an Anij im ba: “Ijel̦ã bwe ãlikin aõ ilo̦k, armej ro ãierwõt ol̦ip ko rellãj renaaj del̦o̦ñ ibwiljimi, im jab tũriam̦okake jiip ko. Im bareinwõt jet iaami renaaj kwal̦o̦k naan ko reriab bwe ren kareel ro rũttõmak bwe ren l̦oor er.” (Jerbal 20:29, 30, UBS) M̦okta jãn an kar aolep rijjilõk ro mej, em̦õj an kadede lõñ rijum̦ae ro ibwiljier.​—1 Jon 2:18, 19.

9. Ta eo ear wal̦o̦k ñan armej ro an Anij ãlikin an kar aolep rijjilõk ro mej?

⁹ Ãlikin an kar aolep rijjilõk ro mej, ear lõñl̦o̦k wõt rijum̦ae ro ilo aolep eklejia ko an Kũrjin ro. Im tokãlik rijum̦ae rein rar ejaake kabuñ ko reriab. Ijello̦kun aer kar jutak kõn etan Jeova, rijum̦ae rein rar watõk er bwe er Kũrjin rar jol̦o̦k etan Anij jãn elõñ ukokin Baibõl̦ ko aer. Bareinwõt, elõñ wãween ko rar kõm̦m̦ani im ear jab buñbũruon Anij kaki. Rar l̦oore m̦anit im imminene ko an ripeikan ro, im rar katakin ro jet kõn katak ko me ejjel̦o̦k pedpedier ilo Baibõl̦. Ejjab men in wõt, ak rar bar bõk kun̦aaer ilo tarin̦ae ko me rej ba bwe rekkwõjarjar kõnke rej tarin̦ae kõn etan Anij. Rar bar kõm̦m̦ani m̦anit ko rettoon im renana, ãinwõt mour in l̦õñ. Ãlikin elõñ bukwi iiõ jãn iien eo ear jino lõñ ro rar jum̦ae, ekar wõr jejjo wõt rũkarejar ro retiljek an Jeova ilo lal̦ in. Im ekar ejjel̦o̦k juon kumi ak doulul in armej me rar jutak kõn etan Anij.

10, 11. (1) Ta kar kanaan eo an Jijej kõn “wiit ko” im “mar ko”? (2) Ãlikin kar iiõ eo 1914, ewi wãween an kar jejjet kitien bũrabõl̦ eo an Jijej?

¹⁰ Jijej ear kwal̦o̦k kõn juon bũrabõl̦ kõn wiit ko im mar ko ñan kaalikkar bwe rijum̦ae rein renaaj kõm̦m̦an bwe en pen an armej ro kile kabuñ eo em̦ool. Ilo bũrabõl̦ in, ear ba bwe ilo iien eo “ke armej otemjej rekiki,” Tepil̦ eo ear ekkat ine in mar ilo jikin eo Nejin armej ear katõk ine in wiit ko ie. Ear ba bwe mar kein im wiit kein renaaj eddek ippãn doon m̦ae “iien eo ãliktata.” Jijej ear kwal̦o̦k ta mel̦el̦ein bũrabõl̦ in. Ear  ba bwe “ine ko rem̦m̦an” ej mel̦el̦ein “armej in Aelõñ in lañ”, im “mar ko” rej jitõñl̦o̦k ñan “ro doon Rinana eo.” Ilo iien eo ãliktata ak iien m̦adm̦õd eo, Nejin armej enaaj jilkinl̦o̦k enjel̦ ro bwe ren kõjenolo̦k mar ko jãn wiit ko. Innem, enjel̦ rein rar aintok ro rej armej in Aelõñ in lañ ak rũkkapit ro. (Matu 13:24-30, 36-43, UBS) Ewi wãween an nãj kar men in wal̦o̦k? Im ewi wãween an kar men in kõm̦m̦an bwe Anij en maroñ bar kajutak kumi in armej ro an ilo lal̦ in?

¹¹ “Iien eo ãliktata” ear ijjino ilo 1914. Ilo iien in, ekar wõr jejjo to̦ujin rũkkapit ro ilo lal̦ in. Ke ear jino pata eo an lal̦ ilo iiõ in, rũkkapit rein me rej “armej in Aelõñ in lañ” rar pãd wõt ium̦win Babil̦on El̦ap. Bõtab, ilo kar 1919 eo, Jeova ear kanemkwõj rũkkapit rein im kõjenolo̦k er jãn kabuñ ko reriab. Kõn men in, ear jino alikkar wõn Kũrjin ro rem̦ool jãn ro me rar riabin Kũrjin. Jeova ear aintok rũkkapit rein bwe ren erom kumi in armej ro an, ãinwõt an kar Aiseia kanaan kake. Ear ba: “Juon aelõñ enaaj l̦otak ilo juon wõt raan ke? Ro an juon aelõñ renaaj l̦otak kiiõ kiiõ ke? Bwe ke Zaion ear jino in eñtaan, ear l̦otak ajri ro nejin.” (Aiseia 66:8) Ilo eoon in, Zaion ej kõkkar kõn m̦õttan eo juon an doulul in an Jeova me ej pãd ilañ im ej ejaakin enjel̦ ro. Ilo kõkkar, ear “l̦otak ajri ro nejin” Zaion ilo iien eo ke ear bar jutak aelõñ eo ekããl me ej ejaakin rũkkapit ro ijin ioon lal̦.

12. Ewi wãween an rũkkapit ro ilo raan kein kaalikkar bwe rej armej ro an Jeova?

¹² Rũkkapit ro rainin im rej “armej in Aelõñ in lañ,” rej ãinl̦o̦kwõt kar Kũrjin ro ilo iien ko an rijjilõk ro. Etke? Kõnke rej bõk jerbal eo ñan rũkam̦ool im rũkõnnaan an Jeova. (Riit Aiseia 43:1, 10, 11.) El̦ap an Kũrjin rũkkapit rein oktak jãn armej in kabuñ ko jet kõnke kõm̦m̦an ko aer rem̦m̦an. Bareinwõt, rej bõk kun̦aaer ilo aer kwal̦o̦k kõn nuuj eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij ñan “aelõñ otemjel̦o̦k.” (Matu 24:14; Pilippai 2:15, UBS) Aer kõm̦m̦ane men in, ear jipañ elõñ milien armej bwe ren jel̦ã kajjien Jeova im epaake.​—Riit Daniel 12:3, UBS.

13, 14. (1) Ta eo ro rejjab rũkkapit rej aikuj in kõm̦m̦ane bwe Jeova en buñbũruon ilo aer kabuñ ñane? (2) Ewi wãween an kar Baibõl̦ kanaan kake men in?

¹³ Ilo katak eo l̦o̦k, jaar katak bwe ilo iien ko an RiIsrael ro, Jeova ear buñbũruon ippãn ruwamãejet ro me rar kobal̦o̦k ippãn RiIsrael ro im kabuñ ñane. (1 Kiiñ 8:41-43) Ilo raan kein ad, ro me rejjab rũkkapit rej aikuj in kobal̦o̦k ippãn rũkkapit ro im kabuñ ñan Jeova.

¹⁴ Jãn kar iien ko etto, elõñ rũkanaan ro rar kanaan bwe ilo raan ko ãliktata, elõñ renaaj kobal̦o̦k ippãn armej ro an Jeova im kabuñ ñane. Ñan waanjoñak, Aiseia ear kanaan im ba: “Elõñ riaelõñ renaaj ilen ba: ‘Kom̦win itok, im jen wanlõñl̦o̦k ñan tol̦ an Jeova, ñan m̦õn Anij an Jekob, im Enaaj katakin kõj kõn ial̦ ko An, im jenaaj etetal ilo ial̦ ko An.’ Bwe jãn Zaion kien eo enaaj diwõjl̦o̦k, im naan an Jeova jãn Jerusalem.” (Aiseia 2:2, 3) Bareinwõt, Zekaraia ear kanaan bwe “elõñ armej im aelõñ ko rekajoor renaaj itok ñan pukot Jeova in inelep ilo Jerusalem im jar ñan Jeova.” Ear bar ba bwe armej rein renaaj itok “jãn aelõñ ko in kajin otemjej.” Renaaj kobal̦o̦k ippãn Israel eo ekããl im kabuñ ñan Anij. Renaaj itõm ba, ‘Kõmin etal ippemi, bwe kõmij roñ bwe Anij ej ippemi.’​—Zekaraia 8:20-23.

15. Ta jerbal eo ‘jiip ro jet’ rej kõm̦m̦ane ilo aer kobal̦o̦k ippãn Israel eo ekããl an Anij?

¹⁵ ‘Jiip ro jet’ rej kobal̦o̦k ippãn Israel eo ekããl an Anij ilo aer kwal̦o̦k kõn nuuj eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij. (Mark 13:10) Kõn men in, rej erom m̦õttan armej ro an Anij. Jiip ro jet im rũkkapit ro rej “juon wõt bwij” ilo aer pãd ium̦win tõl eo an “juon jabõt,” Kũraij Jijej.​—Riit Jon 10:14-16.

16. Ta ko Jeova enaaj kõm̦m̦ani bwe en ijjino tarin̦ae in Armagedon?

¹⁶ Ãlikin an nãj jako Babil̦on El̦ap, renaaj jino tarin̦aeik armej ro an Anij. Jenaaj aikuji an Jeova kõjparok kõj bwe jen maroñ el̦l̦ã im mour. Ilo iien eo em̦õj an Jeova karõke, enaaj kõjbwebweik men ko rej wal̦o̦k ilo lal̦ in. Im ñe renaaj jino tarin̦aeik armej ro an Jeova, enaaj jinoe Armagedon, eñin ej jem̦l̦o̦kin iien ‘eñtaan eo el̦ap.’ (Matu 24:21; Ezekiel 38:2-4) Gog ej eo me enaaj tarin̦aeik armej ro an Jeova, ak “armej ro em̦õj aer kweilo̦ktok jãn aelõñ ko.” (Ezekiel 38:10-12) Ñe ewal̦o̦k men in, Jeova enaaj m̦õkaj im kõjparok armej rein an ilo an tarin̦aeik Gog im rũttarin̦ae ro an. Jeova enaaj kaalikkar ñan aolep armej bwe E eo ej Irooj Bõtata im enaaj kokkwõjarjare etan. Jeova ej ba: “Inaaj kwal̦o̦k Aõ l̦ap im Aõ kwõjarjar, im Inaaj kaalikkar Eõ im̦aan mejãn elõñ aelõñ, innem renaaj jel̦ã bwe Ña Jeova.”​—Ezekiel 38:18-23.

17, 18. (1) Ñe Gog enaaj jino tarin̦aeik armej ro an Jeova, ta naanin tõl eo Jeova enaaj lel̦o̦k ñan armej ro an? (2) El̦aññe jekõn̦aan bwe Jeova en kõjparok kõj, ta eo jej aikuj in kõm̦m̦ane?

¹⁷ Ilo iien eo ñe Gog enãj jino tarin̦aeik armej ro an Jeova, Jeova enaaj jiroñ rũkarejar ro an im ba: “Kom̦win itok, ro Aõ riaelõñ, kom̦win del̦o̦ñ n̦a ilo ruum̦ ko ami, im kiil aor ko iturumi; kom̦win tilekek jidik iien, m̦ae iien illu eo enaaj jako.” (Aiseia 26:20) Innem ilo naaj iien in, Jeova enaaj letok ñan kõj naanin tõl ko kõn ta ko jej aikuj kõm̦m̦ani bwe en kõjparok kõj. “Ruum̦ ko” remaroñ jitõñl̦o̦k ñan eklejia ko ad.

¹⁸ El̦aññe jekõn̦aan bwe Jeova en kõjparok kõj ilo naaj eñtaan eo el̦ap, jej aikuj lukkuun tõmak bwe ewõr juon kumi in armej rej doon Anij ilo raan kein. Im em̦õj an Anij aintok rein ñan eklejia ko kajjojo ipel̦aakin lal̦ in. Jej aikuj rejetake armej ro an Jeova im jab bõjrak jãn ad kobal̦o̦k wõt ippãn eklejia eo ad. Kõn men in, jenaaj ba jãn aolepen bũruod ãinwõt an kar juon iaan ro rar je bokin Sam ba: “Lo̦mo̦o̦r ej pãd ippãn Jeova; Kwõn kajeraam̦m̦an ro doom̦.”​—Sam 3:8.