1, 2. Hi kwihi ku cinca loku veke kona hi Pentekosta ya 33 C.E., naswona i vamani lava veke swirho swa tiko lerintshwa ra Yehovha? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

PENTEKOSTA ya 33 C.E. a ku ri xiendlakalo xa nkoka ematin’wini ya vanhu va Yehovha laha misaveni. Ku ve ni ku cinca lokukulu. Hi siku rero, Yehovha u tirhise moya wakwe lowo kwetsima leswaku a vumba tiko lerintshwa—Israyele wa moya, ku nga “Israyele wa Xikwembu.” (Gal. 6:16) Swirho swa tiko lerintshwa ra Xikwembu a swi nga ha ta boheka ku yimbisiwa hilaha vatukulu va Abrahama va endleke hakona. Ematshan’weni ya sweswo, Pawulo u tsarile malunghana ni xirho ha xin’we xa tiko rero lerintshwa a ku: “Ku yimba ka yena i ka le mbilwini hi tlhelo ra moya.”—Rhom. 2:29.

² Swirho swo sungula swa tiko lerintshwa ra Xikwembu a ku ri vaapostola ni vadyondzisiwa van’wana va Kreste vo tlula dzana lava a va hlengeletanile ekamareni ra le henhla eYerusalema. (Mint. 1:12-15) Va chululeriwe moya lowo kwetsima, leswi va endleke vana va Xikwembu lava totiweke hi moya. (Rhom. 8:15, 16; 2 Kor. 1:21) Sweswo swi kombise leswaku ntwanano lowuntshwa se a wu tirha, lowu muhlanganisi wa wona ku nga Kreste naswona wu endliweke wu tirha hi ngati yakwe. (Luka 22:20; hlaya Vaheveru 9:15.) Xisweswo vadyondzisiwa lava va ve swirho swa tiko lerintshwa ra Yehovha, vanhu vakwe lavantshwa. Moya lowo kwetsima wu endle  leswaku va kota ku chumayela hi tindzimi to hambana-hambana leti a ti vulavuriwa hi Vayuda ni vanhu va matiko lava veke swirho swa vukhongeri bya Xiyuda, lava a va te eYerusalema va huma etindhawini to hambana-hambana eMfun’weni wa Rhoma, leswaku va ta tlangela Nkhuvo wa Mavhiki wa Xiyuda kumbe Pentekosta. Vanhu lava va twe va tlhela va twisisa “swilo leswikulu ngopfu swa Xikwembu” hi tindzimi ta vona, leswi a swi chumayeriwa hi Vakreste lava totiweke hi moya.—Mint. 2:1-11.

3-5. (a) I yini leswi Petro a swi byeleke Vayuda hi siku ra Pentekosta? (b) I yini leswi endleke leswaku tiko lerintshwa ra Yehovha ri ya ri kula loko ra ha ku vumbiwa?

³ Yehovha u tirhise muapostola Petro leswaku a rhamba Vayuda ni vanhu va matiko lava veke swirho swa vukhongeri bya Xiyuda leswaku va va swirho swa tiko leri lerintshwa, ku nga vandlha ra Vukreste. Hi siku ra Pentekosta, Petro u byele Vayuda hi xivindzi leswaku va fanele va amukela Yesu, wanuna loyi va “n’wi [hayekeke] emhandzini,” hikuva “Xikwembu xi n’wi endle Hosi ni Kreste.” Loko ntshungu wu n’wi vutisile leswaku wu fanele wu endla yini, Petro u te: “Hundzukani, un’wana ni un’wana wa n’wina a khuvuriwa hi vito ra Yesu Kreste leswaku mi rivaleriwa swidyoho swa n’wina, kutani mi ta kuma nyiko ya mahala ya moya lowo kwetsima.” (Mint. 2:22, 23, 36-38) Hi siku rero vanhu va kwalomu ka 3 000 va ve swirho swa tiko lerintshwa ra Israyele wa moya. (Mint. 2:41) Endzhaku ka sweswo, vaapostola va ye emahlweni va chumayela hi ku hiseka naswona vanhu vo tala va amukele ntiyiso. (Mint. 6:7) Tiko lerintshwa a ri ri eku kuleni.

⁴ Hi ku famba ka nkarhi, ku chumayeriwe ni Vasamariya naswona vo tala va amukele ntiyiso. Vo tala va khuvuriwe hi Filipi muvuri wa evhangeli, kambe a va kumanga moya lowo kwetsima hi nkarhi wolowo. Huvo leyi fumaka leyi a yi ri eYerusalema yi rhumele muapostola Petro na muapostola Yohane eka Vasamariya volavo lava hundzukeke, vona va fike “va va tlhandleka mavoko, kutani va kuma moya lowo kwetsima.” (Mint. 8:5, 6, 14-17) Hikwalaho, Vasamariya volavo va tlhele va va swirho leswi totiweke hi moya swa Israyele wa moya.

⁵ Hi 36 C.E., Petro u tlhele a tirhisiwa leswaku a rhamba van’wana leswaku va va swirho swa tiko lerintshwa ra Israyele wa moya. Leswi swi endleke loko a chumayela Korneliyo ndhuna ya vuthu ra Rhoma ni maxaka ya yena ni vanghana va yena. (Mint. 10:22, 24, 34, 35) Bibele yi ri: “Loko Petro a ha vulavula . . . moya lowo kwetsima wu xikela ehenhla ka [vanhu hinkwavo lava nga riki Vayuda] lava twaka rito. Naswona lavo tshembeka lava teke na Petro lava a va ri van’wana va lava yimbeke a va hlamele, hikuva nyiko ya mahala ya moya lowo kwetsima a yi chululeriwa ni le ka vanhu va matiko.” (Mint. 10:44, 45) Ku sukela enkarhini wolowo, Vamatiko lava nga yimbangiki va rhambiwile leswaku va va swirho swa Israyele wa moya.

6, 7. Hi tihi tindlela leti swirho swa tiko lerintshwa a swi ta va “vanhu va vito ra [Yehovha]” ha tona, naswona va chumayele ku ya fika kwihi?

⁶ Eka nhlangano wa huvo leyi fumaka wa Vakreste  va le minkarhini ya vaapostola lowu khomiweke hi 49 C.E., mudyondzisiwa Yakobo u te: “Samiyoni [Petro] u rungule hi rixaladza ndlela leyi Xikwembu xi hundzuluxeleke ha yona nyingiso wa xona ro sungula ematikweni leswaku xi humesa eka wona vanhu va vito ra xona.” (Mint. 15:14) Vanhu lava lavantshwa lava a va vitaniwa hi vito ra Yehovha a va ta katsa Vayuda ni vapfumeri lava nga riki Vayuda. (Rhom. 11:25, 26a) Endzhakunyana, Petro u va tsalele a ku: “Khale a mi nga ri tiko kambe sweswi mi tiko ra Xikwembu.” Petro u hlamusele xikongomelo xa tiko rolero lerintshwa a ku: “Mi ‘rixaka leri hlawuriweke, vaprista va vuhosi, tiko ro kwetsima, tiko leri nga nhundzu yo hlawuleka, leswaku mi byi twarisa hinkwako-nkwako vunene’ bya loyi a mi vitaneke mi huma emunyameni mi nghena eku vonakaleni kakwe loku hlamarisaka.” (1 Pet. 2:9, 10) A va fanele va twarisa ku dzuneka ka Loyi a va yimela yena va tlhela va dzunisa vito rakwe erivaleni. A va fanele va va timbhoni leti nga ni xivindzi ta Yehovha, Hosi ya Vuako Hinkwabyo.

⁷ Hilaha a swi ri hakona eka Israyele wa nyama, swirho swa Israyele wa moya a ku ri vanhu lava Yehovha a vuleke leswaku i “vanhu lava ndzi tivumbeleke vona, leswaku va rungula ku dzuneka ka mina.” (Esa. 43:21) Vakreste volavo vo sungula va chumayele hi xivindzi leswaku Yehovha hi yena ntsena Xikwembu xa ntiyiso naswona swikwembu leswin’wana hinkwaswo leswi a swi gandzeriwa hi nkarhi wolowo a swi ri swa mavunwa. (1 Tes. 1:9) Va chumayele hi Yehovha na hi Yesu “eYerusalema swin’we ni le tikweni hinkwaro ra Yudiya ni le Samariya ni ku ya fika endhawini ya le kule swinene ya misava.”—Mint. 1:8; Kol. 1:23.

8. Hi xihi xilemukiso lexi muapostola Pawulo a xi nyikeke vanhu va Xikwembu eminkarhini ya vaapostola?

⁸ Mbhoni yin’wana leyi a yi ri ni xivindzi ya “vanhu va vito ra [Yehovha]” va le minkarhini ya vaapostola a ku ri muapostola Pawulo. Loko a yime emahlweni ka vativi va filosofi va vahedeni u byi lwele hi xivindzi vuhosi bya Yehovha, “Xikwembu lexi endleke misava ni swilo hinkwaswo leswi nga eka yona, tanihi leswi xona xi nga Hosi ya tilo ni misava.” (Mint. 17:18, 23-25) Loko riendzo rakwe ra vunharhu ra vurhumiwa ri ri ekusuhi ni ku hela, Pawulo u lemukise vanhu va vito ra Xikwembu a ku: “Ndza swi tiva leswaku loko se ndzi fambile timhisi leti tshikilelaka ti ta nghena exikarhi ka n’wina naswona ntlhambi a ti nge wu khomi hi rirhandzu, kutani exikarhi ka n’wina ku ta humelela vavanuna va vulavula swilo leswi soholotiweke leswaku va tikokela vadyondzisiwa.” (Mint. 20:29, 30) Vugwinehi lebyi ku profetiweke ha byona byi sungule ku vonaka kahle eku heleni ka minkarhi ya vaapostola.—1 Yoh. 2:18, 19.

9. Malunghana ni “vanhu va vito ra [Yehovha],” ku humelele yini endzhaku ka loko vaapostola va file?

⁹ Endzhaku ka loko vaapostola va file, vugwinehi byebyo byi hangalakile naswona byi endle leswaku ku va ni tikereke ta Vujagana. Ematshan’weni ya leswaku va va “vanhu va vito ra [Yehovha],” Vakreste lava gwineheke va suse vito ra Xikwembu eka vuhundzuluxeri bya vona byo tala bya Bibele. Va tekelele mikhuva ya vuhedeni naswona va sandze Xikwembu hi ku dyondzisa tidyondzo leti nga sekeriwangiki eMatsalweni, hi ku lwa tinyimpi leti a va vula leswaku ta kwetsima ni hi mahanyelo ya vona yo biha. Xisweswo, ku ringana madzana ya malembe, Yehovha a a ri ni vagandzeri vatsongo vo tshembeka emisaveni naswona a wu nga ri kona ntlawa lowu hleriweke wa “vanhu va vito ra [yena].”

10, 11. (a) I yini leswi Yesu a swi profeteke eka xifaniso xakwe xa koroni ni mfava? (b) Xifaniso xa Yesu xi hetiseke njhani endzhaku ka lembe ra 1914, naswona ku ve ni vuyelo byihi?

¹⁰ Eka xifaniso xa yena xa koroni ni mfava, Yesu u profete leswaku vugwinehi a byi ta endla leswaku swi tika ku vona vukhongeri bya ntiyiso.  U vule leswaku “loko vanhu va ha etlele,” Diyavulosi a a ta byala mfava ensin’wini leyi N’wana wa munhu a byaleke mbewu ya koroni eka yona. Hinkwaswo a swi ta kula swin’we ku ya fika “emakumu ka mafambiselo ya swilo.” Yesu u vule leswaku “mbewu leyinene” yi yimela “vana va mfumo” kasi “mfava” i “vana va lowo homboloka.” Enkarhini wa makumu, N’wana wa munhu a a ta rhuma “vatshoveri” vakwe, ku nga tintsumi leswaku ti hambanisa koroni yo fanekisela eka mfava. Vana va Mfumo a va ta hlengeletiwa. (Mat. 13:24-30, 36-43) Leswi swi endleke njhani naswona a swi ta kotekisa ku yini leswaku Yehovha a tlhela a va ni ntlawa wa vagandzeri lava hleriweke laha misaveni?

¹¹ ‘Makumu ya mafambiselo ya swilo’ ma sungule hi 1914. Hi nkarhi wa nyimpi leyi sunguleke hi lembe rero, magidi ma nga ri mangani ya Vakreste lava totiweke, ku nga “vana va mfumo,” a va ri evuhlongeni bya moya bya Babilona Lonkulu. Hi 1919, Yehovha u va kutsurile, a endla leswaku ku va ni ku hambana exikarhi ka vona ni “mfava” kumbe Vakreste va mavunwa. U hlengelete “vana va mfumo” leswaku va va vanhu lava hlelekeke, a hetisisa vuprofeta bya Esaya lebyi nge: “Xana tiko ri nga velekiwa hi siku rin’we hi switlhavi swa ku veleka? Kumbe, xana tiko ri nga velekiwa hi nkarhi wun’we? Hikuva Siyoni u ve ni switlhavi swa ku veleka a tlhela a veleka vana va yena.” (Esa. 66:8) Siyoni, ku nga nhlengeletano ya Yehovha ya tintsumi, u veleke vana yena va moya lava totiweke kutani a va hlela leswaku va va tiko.

12. Namuntlha vatotiwa va tikombise va ri “vanhu va vito ra [Yehovha]” hi ndlela yihi?

¹² Ku fana ni Vakreste vo sungula, “vana va mfumo” lava totiweke a va fanele va va timbhoni ta Yehovha. (Hlaya Esaya 43:1, 10, 11.) Hi ndlela yoleyo, a va ta va lava hambaneke ni vanhu van’wana hikwalaho ka mahanyelo ya vona ya Vukreste ni hi ku chumayela ka vona “mahungu lamanene lawa ya mfumo . . . leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo.” (Mat. 24:14; Filp. 2:15) Hi ku endla tano, va pfune vanhu va timiliyoni leswaku va va ni vuxaka lebyinene na Yehovha.—Hlaya Daniyele 12:3.

13, 14. Lava va nga riki Vaisrayele va moya va fanele va endla yini leswaku va gandzela ni ku tirhela Yehovha hi ndlela leyi amukelekaka, naswona leswi swi profetiwe njhani eBibeleni?

¹³ Eka xihloko lexi hundzeke hi swi vonile leswaku eIsrayele wa khale, valuveri a va ta swi kota ku gandzela Yehovha hi ndlela leyi amukelekaka, kambe a va fanele va tihlanganisa ni vanhu lava Yehovha a endleke ntwanano na vona. (1 Tih. 8:41-43) Hilaha ku fanaka namuntlha, lava va nga riki Vaisrayele va moya va fanele va tihlanganisa ni vanhu va Yehovha, ku nga “vana va mfumo”—Timbhoni ta Yehovha leti totiweke.

¹⁴ Ku khitikanela ka vanhu vo tala leswaku va ta gandzela Yehovha ni vanhu vakwe enkarhini lowu wa makumu swi profetiwe hi vaprofeta vambirhi va khale. Esaya u profete a ku: “Vanhu vo tala va ta famba va ri karhi va ku: ‘Tanani, a hi tlhandlukeleni entshaveni ya Yehovha, endlwini ya Xikwembu xa Yakobe; kutani u ta hi letela tindlela ta yena, hi ta famba emintileni ya yena.’ Hikuva nawu wu ta huma eSiyoni ni rito ra Yehovha ri ta huma eYerusalema.” (Esa. 2:2, 3) Hilaha ku fanaka, muprofeta Zakariya u profete leswaku “vanhu vo tala ni matiko ya matimba va ta ta va ta lava Yehovha wa mavuthu eYerusalema ni ku tsakisa Yehovha.” U va hlamusele tanihi “vavanuna va khume lava humaka eka tindzimi hinkwato ta matiko” lava, hi ndlela yo fanekisela va nga ta khoma nguvu ya Vaisrayele va moya, va ku: “Hi ta famba na n’wina, hikuva hi swi twile leswaku Xikwembu xi na n’wina.”—Zak. 8:20-23.

15. Hi le ka ntirho wihi laha “tinyimpfu tin’wana” ti ‘fambaka ni’ Vaisrayele va moya?

¹⁵ “Tinyimpfu tin’wana” ti ‘famba ni’ Vaisrayele va moya entirhweni wo chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. (Mar. 13:10) Ti va xiphemu xa vanhu va Xikwembu, “ntlhambi wun’we” ni vatotiwa, va kongomisiwa hi “murisi lonene,” ku nga Kreste Yesu.—Hlaya Yohane 10:14-16.

16. I yini leswi Yehovha a nga ta swi endla leswaku ku sungula xiphemu xo hetelela xa “nhlomulo lowukulu”?

¹⁶ Endzhaku ka loko Babilona Lonkulu a lovisiwile, vanhu va Yehovha va ta hlaseriwa hi tindlela hinkwato naswona hi nkarhi wolowo hi ta lava nsirhelelo wa Yehovha leswaku hi pona. Yehovha u ta kongomisa timhaka emisaveni hi nkarhi wa yena lowu a wu hlawuleke, leswi nga ta endla leswaku vanhu vakwe va hlaseriwa kutani sweswo swi endla leswaku ku sungula xiphemu xo hetelela xa “nhlomulo lowukulu.” (Mat. 24:21; Ezek. 38:2-4) Hi nkarhi wolowo, Gogo u ta hlasela “vanhu lava va hlengeletiweke ematikweni,” ku nga vanhu va Yehovha. (Ezek. 38:10-12) Loko sweswo swi endleka, Yehovha u ta namba a nghenelela leswaku a ponisa vanhu vakwe kutani a lwa na Gogo ni mavuthu ya yena. Yehovha u ta twarisa vuhosi bya yena a tlhela a kwetsimisa vito rakwe, hikuva u ri: “Ndzi ta . . . titivisa ematihlweni ya matiko yo tala; va ta tiva leswaku hi mina Yehovha.”—Ezek. 38:18-23.

17, 18. (a) Hi swihi swileriso leswi Yehovha a nga ta swi nyika vanhu vakwe loko Gogo a va hlasela? (b) Hi fanele hi endla yini loko hi lava leswaku Yehovha a hi sirhelela?

¹⁷ Loko Gogo a sungula ku hlasela, Yehovha u ta byela malandza yakwe a ku: “Fambani, vanhu va mina, nghenani emakamareni ya n’wina ya le mpfungwe, mi pfala tinyangwa ta n’wina. Tifihleni nkarhinyana kukondza vuavanyisi byi hundza.” (Esa. 26:20) Hi nkarhi wolowo, Yehovha u ta hi byela leswi hi faneleke hi swi endla leswaku hi pona naswona ‘makamara ya le mpfungwe’ ku nga ha va ku ri mavandlha ya hina.

¹⁸ Loko hi lava leswaku Yehovha a hi sirhelela hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu, hi fanele hi pfumela leswaku Yehovha u ni vanhu laha misaveni, lava hleriweke tanihi mavandlha. Hi fanele hi ya emahlweni hi tirhisana na vona hi tlhela hi hlanganyela emavandlheni ya hina nkarhi na nkarhi. Ku fana ni mupisalema, onge hi nga vula hi timbilu ta hina hinkwato hi ku: “Ku ponisa i ka Yehovha. Nkateko wa wena wu le henhla ka vanhu va wena.”—Ps. 3:8.