1, 2. 1) ¿Baʼax úuch teʼ Pentecostés tiʼ u jaʼabil 33? 2) ¿Máaxoʼob kʼuch u beetubaʼob u túumben kaajal Dios? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

TEʼ Pentecostés tiʼ u jaʼabil 33, Jéeobaeʼ tu yéeyaj junpʼéel túumben kaaj: «U Israel Dios» (Gal. 6:16). Utiaʼal u yéeyik máaxoʼob kun antal ichileʼ meyajnaj u kiliʼich muukʼ. Teʼ kʼiinaʼ aʼalaʼabeʼ le xiiboʼob yanoʼob ichil u kaajal Diosoʼ maʼ tsaaj u súutkʼuptaʼaloʼob jeʼex suuk u beetaʼal kaʼach tu kʼiiniloʼob Abrahaniʼ. ¿Baʼaxten? Le apóstol Pablooʼ tu yaʼalaj baʼax ken u yeʼes máaxoʼob táakaʼanoʼob ichil u túumben kaajal Dios desde teʼ kʼiinoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Le súutkʼuptajiloʼ letiʼe beetaʼan tu tsʼuʼ u puksiʼikʼal yoʼolal le kiliʼich muukʼoʼ» (Rom. 2:29).

² Le yáax máaxoʼob táakpaj ichil le túumben kaajaʼ letiʼe apostoloʼoboʼ yéetel maas tiʼ cien disipuloʼob u muchʼmubaʼob kaʼach tiʼ junpʼéel cuarto yaan kaʼanal tiʼ junpʼéel naj yaan Jerusalén (Bax. 1:12-15). Dioseʼ tu yéeyoʼob yéetel kiliʼich muukʼ, bey úuchik u pʼáatloʼob bey u paalaloʼoboʼ (Rom. 8:15, 16; 2 Cor. 1:21). Le baʼax úuchaʼ tu yeʼeseʼ Jéeobaeʼ tu kʼamaj u kuxtal Jesús tu kʼuboʼ yéetel jeelintaʼab u pactoil le Ley yéetel le túumben pactooʼ (Luc. 22:20; xok Hebreoʼob 9:15). Bey túunoʼ le disipuloʼob yéeyaʼanoʼobaʼ kʼuch u beetubaʼob u túumben kaajal Dios. Le kiliʼich muukʼoʼ le áantoʼob utiaʼal ka tʼaanakoʼob ich jejeláas idiomaʼob, beyoʼ béeychaj u kʼaʼaytikoʼob «le kiʼichkelem baʼaloʼob yaan yil  yéetel Dios[oʼ]». Letiʼobeʼ kʼaʼaytajnajoʼob tiʼ le judíoʼob yéetel tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼob binoʼob Jerusalén utiaʼal u kʼiinbesajil le Pentecostesoʼ (Bax. 2:1-11).

3-5. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Pedro tiʼ le judíoʼob tu kʼiinil le Pentecostesoʼ? 2) ¿Bix úuchik u maas nojochtal le túumben kaajoʼ?

³ Jéeobaeʼ tu túuxtaj Pedro utiaʼal u yaʼalik jeʼel u páajtal u yokol judíoʼob yéetel j-táanxel kajiloʼob ichil le túumben kaajoʼ, wa ichil le máaxoʼob tsʼoʼok u yéeyaʼaloʼoboʼ. Tu kʼiinil le Pentecostesoʼ maʼ sajakchaj u yaʼal tiʼ le judíoʼob ka u creertoʼob Jesús, le máax tu kíimsoʼoboʼ. Le ka kʼáataʼab tiʼ Pedro tumen le máaxoʼob muchʼukbaloʼob baʼax unaj u beetkoʼoboʼ, letiʼeʼ tu núukaj: «Kʼex a tuukuleʼex yéetel okjaʼanak cada juntúul tiʼ teʼex tu kʼaabaʼ Jesucristo utiaʼal ka perdonartaʼak a kʼebaneʼex, beyoʼ yaan a kʼamkeʼex le kiliʼich muukʼ ku síik Diosoʼ» (Bax. 2:22, 23, 36-38). Teʼ kʼiin jeʼeloʼ, kex tres mil máakoʼob ookoʼob ichil u Israel Dios (Bax. 2:41). Le apostoloʼoboʼ seguernaj u tsʼáaik u yóoloʼob kʼaʼaytaj le oʼolaleʼ yaʼab máakoʼob kʼam le maʼalob péektsiloʼ (Bax. 6:7). Táan kaʼach u maas nojochtal le túumben kaajoʼ.

⁴ Ka máan kʼiineʼ le maʼalob péektsilaʼ kʼaʼaytaʼab xan tiʼ le samaritanoʼoboʼ, yaʼab tiʼ letiʼobeʼ tu kʼamoʼob. Felipeeʼ tu tsʼáaj u yokjaʼ yaʼab tiʼ letiʼobiʼ. Baʼaleʼ letiʼobeʼ maʼ séeb úuchik u kʼamkoʼob le kiliʼich muukʼoʼ. Le cuerpo gobernante, wa le máaxoʼob nuʼuktik le múuchʼulil teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tiaʼanoʼob kaʼach Jerusaleneʼ, yéetel tu túuxtoʼob Pedro yéetel Juan u yiloʼob le túumben sukuʼunoʼobaʼ. Le ka kʼuchoʼobeʼ «joʼopʼ u tsʼáaik u kʼaboʼob yóokʼol le máakoʼoboʼ, le máakoʼob túunoʼ káaj u kʼamkoʼob kiliʼich muukʼ» (Bax. 8:5, 6, 14-17). Bey úuchik u páajtal u yokol le samaritanoʼob ichil u Israel Diosoʼ.

⁵ Tu jaʼabil 36, Jéeobaeʼ tu kaʼa túuxtaj Pedro utiaʼal u invitartik uláakʼ máakoʼob utiaʼal ka ookkoʼob ichil le túumben kaajoʼ. Lelaʼ letiʼe ka kʼaʼaytajnaj tiʼ Cornelio, juntúul u soldadoiloʼob Romaoʼ, bey xan tiʼ u láakʼtsiloʼob yéetel u amigoʼob (Bax. 10:22, 24, 34, 35). Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le maʼ tsʼoʼokok u tʼaan Pedro tiʼ tuláakal le baʼaloʼobaʼ, le kiliʼich muukʼoʼ lúub yóokʼol le máaxoʼob [maʼ judíoʼob] chʼenxikintik u tʼaan Diosoʼ. Le máaxoʼob súutkʼuptaʼanoʼob yéetel ku creertikoʼob Dios taaloʼob yéetel Pedrooʼ, jaʼakʼ u yóoloʼob le ka tu yiloʼob táan u weʼekel tu yóokʼol le máakoʼob maʼ judíoʼob le kiliʼich muukʼ ku siʼibil tumen Diosoʼ» (Bax. 10:44, 45). Desde teʼ kʼiinoʼ tak le máaxoʼob maʼ judíoʼob yéetel maʼ súutkʼuptaʼanoʼoboʼ jeʼel u páajtal kaʼach u yookloʼob ichil u kaajal Dioseʼ.

6, 7. ¿Baʼax unaj u beetik le túumben kaaj utiaʼal u yeʼesik táan u bisik u kʼaabaʼ Jéeobaoʼ, yéetel bix tu beetil?

⁶ Tiʼ junpʼéel muchʼtáambal tu beetaj le cuerpo gobernante tu jaʼabil 49, le disipulo Santiagooʼ tu yaʼalaj: «[Symeón Pedroeʼ] tsʼoʼok u chúukaʼan tsolik bix káajik u chʼaʼabal en cuenta le j-táanxel luʼumiloʼob tumen  Diosoʼ utiaʼal ka u jóoʼs junpʼéel kaaj bisik u kʼaabaʼ» (Bax. 15:14). Teʼ túumben kaajaʼ yaan kaʼach u táakpajal judíoʼob bey xan maʼ judíoʼobiʼ (Rom. 11:25, 26 u yáax jaats). Ka máan kʼiineʼ, Pedroeʼ tu yaʼalaj: «Kaʼacheʼ maʼ kaajeʼexiʼ, baʼaleʼ beoraaʼ u kaajaleʼex Dios». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj baʼax meyajil tsʼaʼan tiʼ le túumben kaajaʼ: «Teʼexeʼ ‹junpʼéel chʼiʼibal yéeyaʼaneʼex, sacerdoteʼex yéetel reyeʼex, junpʼéel kiliʼich kaajeʼex, junpʼéel kaaj tiaʼalintaʼaneʼex tumen Dios, utiaʼal ka a kʼaʼayteʼex tu táan u maasil u jatsʼuts modos› le máax tʼaneʼex utiaʼal ka jóokʼkeʼex tiʼ le éeʼjochʼeʼeniloʼ yéetel ka náatsʼkeʼex tiʼ u kiʼichkelem sáasil» (1 Ped. 2:9, 10). Letiʼobeʼ kʼaʼabéet kaʼach u nojbeʼenkúuntikoʼob yéetel u tsʼáaikoʼob kʼaj óoltbil Jéeoba tu táan u maasil. Tsʼoʼoleʼ maʼ unaj u chʼaʼikoʼob saajkil u yeʼesoʼob chéen Jéeoba u jaajil Diosiʼ.

⁷ Jeʼex tu yaʼalil tiʼ u úuchben kaajil Israeleʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalaj xan tiʼ u túumben kaajaleʼ letiʼob ‹le kaaj u nuʼukbesmaj utiaʼal u kʼaʼayt u kiʼikiʼtʼaaniloʼ› (Isa. 43:21). Le túumben kaajaʼ maʼ sajakchaj u yaʼal chéen Jéeoba u jaajil Diosiʼ yéetel tu yeʼeseʼ le u maasil diosoʼob ku adorartaʼaloʼoboʼ maʼ jaajtakoʼobiʼ (1 Tes. 1:9). Jeʼex k-ilkoʼ letiʼobeʼ tu beetubaʼob j-jaajkunajoʼob tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ Jesús «tu kaajil Jerusalén, tiʼ tuláakal u luʼumil Judea, Samaria bey xan tak tu maas náachil le Luʼumaʼ» (Bax. 1:8; Col. 1:23).

8. ¿Baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ le cristianoʼob teʼ yáax siglooʼ?

⁸ Pabloeʼ juntúul tiʼ le máaxoʼob maʼ tu chʼaʼaj saajkil kʼaʼaytajoʼ. Tak tu táan máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob ku creertikoʼob yaanal baʼaloʼobeʼ, tu yaʼalaj chéen Jéeoba u jaajil Dios yéetel letiʼ «beet yóokʼol kaab yéetel tuláakal le baʼaxoʼob yanoʼoboʼ, [...] u Yuumtsilil kaʼan yéetel Luʼum» (Bax. 17:18, 23-25). Tu tsʼoʼokbal u yóoxpʼéel viajeil u kʼaʼaytajeʼ, Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le cristianoʼoboʼ: «In wojleʼ le ken pʼáatak minaʼanen wayeʼ, yaan u yokol ichileʼex kʼasaʼan máakoʼob beyoʼob loboeʼ yéetel maʼ ken u kanáantoʼob yéetel yaabilaj le múuchʼuliloʼ; ichileʼex xaneʼ yaan u líikʼil xiiboʼob ken u kaʼansoʼob baʼaloʼob maʼ pataliʼ, utiaʼal ka u jíilt le disipuloʼob tu paachoʼoboʼ» (Bax. 20:29, 30). Le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ jach bey úuchikoʼ tumen tu tsʼoʼokbal le yáax siglooʼ yaʼab apostataʼob anchaji (1 Juan 2:18, 19).

9. ¿Baʼax úuch yéetel u kaajal Dios ka kíim le apostoloʼoboʼ?

⁹ Le ka kíim le apostoloʼoboʼ anchaj yaʼab apostataʼob, letiʼob káajs le religionoʼob ku yaʼalikubaʼob cristianoʼoboʼ. Le religionoʼobaʼ tsʼoʼok u yeʼeskoʼob maʼ beyoʼob jeʼex «junpʼéel kaaj bisik u kʼaabaʼ» Dioseʼ, tumen tsʼoʼok tak u luʼskoʼob u kʼaabaʼ Jéeoba teʼ Bibliaʼob ku meyajtiʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ ku beetkoʼob kʼiinbesajiloʼob chéen tiʼ wíinik u taal, ku kaʼanskoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak yoʼolal Diosiʼ, ku beetkoʼob baʼateltáambaloʼob tu kʼaabaʼ Dios, kʼasaʼanoʼob yéetel ku núupkʼebantaloʼob. Yoʼolal lelaʼ máan yaʼab jaʼaboʼob chéen junpʼíit máakoʼob meyajtik Dios way Luʼumeʼ, minaʼan kaʼach «junpʼéel kaaj bisik u kʼaabaʼ».

10, 11. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Jesús tu kettʼaanil le trigo yéetel le kʼaakʼas xíiwoʼ? 2) ¿Bix úuchik u béeytal le baʼax tu yaʼalaj Jesús ka tsʼoʼok u jaʼabil 1914?

¹⁰ Tu kettʼaanil le trigo yéetel le kʼaakʼas xíiwoʼ, Jesuseʼ tu yaʼaleʼ le apostasíaoʼ yaan u talamkúuntik u yilaʼal máaxoʼob meyajtik Dios. Tu yaʼaleʼ «le táan u wenel tuláakal le máakoʼoboʼ», le Kʼaasilbaʼaloʼ yaan u pakʼik kʼaakʼas xíiw teʼ tuʼux tsʼoʼok u paʼakʼal le trigo tumen u «Paal máakoʼ». Le kʼaakʼas xíiw yéetel le trigooʼ yaan u múul nuuktaloʼob tak «tu kʼiiniloʼob u tsʼoʼokol tiʼ le yóokʼol kaabaʼ». Tu tsoleʼ «le maʼalob trigooʼ» ku chíikbesik «u paalal  le Reinooʼ» yéetel «le kʼaakʼas xíiwoʼ» ku chíikbesik «u paalal le j-Kʼasaʼanoʼ». Tu tsʼook kʼiinoʼobeʼ, u Paal máakeʼ yaan u túuxtik «le máaxoʼob ku joochoʼob» wa le angeloʼob, u jats le maʼalob trigo tiʼ le kʼaakʼas xíiwoʼ. Bey kun chíikpajal máax u paalal le Reinooʼ (Mat. 13:24-30, 36-43). ¿Bix úuchik u béeychajal? ¿Bix kaʼa chíikpajik u kaajal Dios way Luʼumeʼ?

¹¹ «U kʼiiniloʼob u tsʼoʼokol tiʼ le yóokʼol kaabaʼ» káaj tu jaʼabil 1914. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ óoliʼ cinco mil sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob yanoʼob kaʼach way Luʼumeʼ. Teʼ jaʼab jeʼeloʼ káaj le baʼateltáambaloʼ «u paalal le Reinooʼ» táabsaʼanoʼob kaʼach tumen le Nojoch Babiloniaoʼ. Baʼaleʼ tu jaʼabil 1919 jáalkʼabtaʼaboʼob tumen Jéeoba, beyoʼ béeychaj u yilaʼal máax «le kʼaakʼas xíiwoʼ», yéetel máax le maʼalob trigooʼ. Jeʼex u yaʼalmiliʼ Isaíasoʼ, Jéeobaeʼ tu muchʼoʼob utiaʼal ka suunakoʼob junpʼéel kaaj. Isaías 66:8, ku yaʼalik: «¿Ku síijil wa junmúuchʼ kaajoʼob chéen tiʼ junpʼéeliliʼ kʼiin? ¿Ku síijil wa junpʼéel kaaj junsúutuk? Baʼaleʼ Sioneʼ, chéen pʼelak úuchik u káajal u kʼiʼinamileʼ tu jáan síijsaj u paalaloʼob». Teʼ tekstoaʼ Sioneʼ u kʼáat u yaʼal u angeloʼob Jéeoba, jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ letiʼob síijs le yéeyaʼanoʼob utiaʼal ka suunakoʼob junpʼéel kaajoʼ.

12. ¿Bix tsʼoʼok u yeʼesik le yéeyaʼanoʼob ku tʼaanoʼob tu favor Jéeobaoʼ?

¹² Jeʼex le yáax cristianoʼoboʼ «u paalal le Reinooʼ» tsʼoʼok u tʼaanoʼob tu favor Jéeoba (xok Isaías 43:1, 10, 11). Letiʼobeʼ kʼaj óolaʼanoʼob yoʼolal le toj kuxtal yaantiʼoboʼ yéetel ikil u kʼaʼaytikoʼob «u maʼalob péektsilil le Reino [...] utiaʼal ka ojéeltaʼak tumen u kajnáaliloʼob tuláakal kaajoʼob[oʼ]» (Mat. 24:14; Fili. 2:15). Ikil u beetkoʼob beyaʼ tsʼoʼok u yáantkoʼob u millonesil máakoʼob utiaʼal ka kʼaʼamkoʼob tumen Jéeoba (xok Daniel 12:3).

13, 14. 1) Le máaxoʼob maʼ táakaʼanoʼob ichil u Israel Diosoʼ, ¿baʼax unaj u beetkoʼob utiaʼal ka kʼaʼamkoʼob tumen Dios? 2) ¿Baʼax profecíailoʼob aʼalaʼab tu yoʼolal lelaʼ?

¹³ Teʼ xook máanoʼ t-ileʼ tu kaajil Israeleʼ Jéeobaeʼ ku kʼamik kaʼach u adoración le j-táanxel kajiloʼoboʼ, baʼaleʼ chéen wa ku  muchʼkubaʼob yéetel u kaajal u yéeymoʼ (1 Rey. 8:41-43). Bejlaʼa xaneʼ le máaxoʼob maʼ táakaʼanoʼob ichil u Israel Diosoʼ wa u kʼáat ka kʼaʼamkoʼobeʼ unaj u múuchʼ adorartikoʼob yéetel le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ.

¹⁴ Úuchjeakileʼ kaʼatúul profetaʼobeʼ tu yaʼaloʼobeʼ teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab máakoʼob kun ookloʼob ichil u kaajal Jéeoba. Yáaxeʼ Isaíaseʼ tu yaʼalaj: «Yaʼabkach kaajoʼob bíin kʼuchukoʼob xíimbaltik, táan u yaʼalikoʼob: Koʼoteneʼex, naʼakakoʼon tu wits Yuumtsil, tu [templo u Dios] Jacob, utiaʼal ka u yeʼestoʼon u beeloʼob utiaʼal ka k-xíimbalte. Tumen Sión bíin jóokʼok u kaʼanbesaj Yuumtsil, Jerusalén bíin taalak u tʼaan» (Isa. 2:2, 3). Le profeta Zacarías xanoʼ tu yaʼalaj: «Bíin taalakoʼob túun Jerusalén yaʼabkach kaajoʼob yéetel múuchʼ kaajoʼob utiaʼal u kaxantoʼob Yuumtsil u yuumil tuláakal páajtalil, utiaʼal u kʼáat óoltoʼob ka kiʼtʼantaʼakoʼob». Zacaríaseʼ tu yaʼaleʼ «diez táanxel luʼumiloʼobeʼ» yaan u cháachikoʼob u nookʼ juntúul judío wa u Israel Dios. Tsʼoʼoleʼ yaan u yaʼalikoʼob: «Toʼoneʼ k-kʼáat bin ta wéeteleʼex tumen tsʼoʼok k-uʼuyik tiʼ yaan [Dios] ta wéeteleʼexeʼ» (Zac. 8:20-23).

15. Le «uláakʼ tamanoʼob[oʼ]», ¿bix u múul meyajoʼob yéetel u Israel Dios?

¹⁵ Le «uláakʼ tamanoʼob[oʼ]» junmúuchʼ u binoʼob wa u meyajoʼob yéetel u Israel Dios tumen ku múul kʼaʼaytikoʼob u maʼalob péektsilil le Reinooʼ (Mar. 13:10). Tsʼoʼok u táakpajloʼob ichil u kaajal Dios yéetel le yéeyaʼanoʼoboʼ. Paʼteʼ yéetel le yéeyaʼanoʼoboʼ ku «pʼáatloʼob junmúuchʼ» yéetel ku nuʼuktaʼaloʼob tumen «le jach maʼalob j-kanan taman» Jesucristooʼ (xok Juan 10:14-16).

16. ¿Baʼax ken u beet Jéeoba utiaʼal ka káajak Armagedón?

¹⁶ Ken tsʼoʼokok u xuʼulsaʼal le Nojoch Babiloniaoʼ yaan xan u yóotaʼal xuʼulsbil tiʼ u kaajal Dios. Baʼaleʼ teʼ súutukilaʼ letiʼeʼ yaan u salvartik u kaajal. Jéeoba kun chʼaʼtuklik bix kun úuchul yéetel jach baʼax kʼiin ken óotaʼak xuʼulsbil u kaajal. Lelaʼ letiʼe baʼax kun káajsik le Armagedón, wa le u tsʼook jaats tiʼ le «nojoch muʼyajil[oʼ]» (Mat. 24:21; Eze. 38:2-4). Gogueʼ yaan u chʼaʼpachtik le kaaj ku taal «tiʼ yaʼabkach kaajoʼob[oʼ]» (Eze. 38:10-12). Baʼaleʼ ken u yóot Gog u xuʼuls u kaajal Jéeobaeʼ, letiʼeʼ yaan u salvartik u kaajal yéetel yaan u baʼateʼel tu contra Gog bey xan tu contra le máaxoʼob yaan tu favoroʼ. Jéeobaeʼ yaan u yeʼesik chéen tiʼ letiʼ yaan u derechoil u gobernar yéetel yaan u kiliʼichkúuntik u kʼaabaʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Bíin in weʼes tiʼ yaʼabkach kaajoʼob in nojbeʼenil yéetel in kiliʼichil. Teneʼ bíin in tsʼáainba kʼaj óoltbil tumenoʼob, bíin u kʼaj óoltoʼob, teneʼ Yuumtsilen» (Eze. 38:18-23).

17, 18. 1) ¿Baʼax ken u beet Jéeoba ken chʼaʼpachtaʼak u kaajal? 2) ¿Baʼax unaj k-beetik wa k-kʼáat ka kanáantaʼakoʼon tumen Jéeoba?

¹⁷ Le ken chʼaʼpachtaʼak tumen Gog u kaajal Jéeobaeʼ, letiʼeʼ yaan u yaʼalik tiʼ máaxoʼob meyajtik: «In kaajal, xeen, ooken ta wotoch, kʼal u joonajiloʼob a wotoch ta paach. Taʼakbesaba junpʼíit kʼiin kaʼalikil u máan u pʼujaʼanil Yuumtsil» (Isa. 26:20). Teʼ súutukoʼ, Jéeobaeʼ yaan u yaʼaliktoʼon baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-salvartikba. Maʼ xaaneʼ le «otoch» ku yaʼalik le Bibliaoʼ yaan baʼax u yil yéetel le múuchʼuliloʼoboʼ.

¹⁸ Wa k-kʼáat ka kanáantaʼakoʼon tumen Jéeoba le táan le nojoch muʼyajiloʼ, unaj k-kʼaʼajsikeʼ yaan junpʼéel u kaajal way Luʼum tuʼux táakaʼan tuláakal le múuchʼuliloʼoboʼ. Le oʼolaleʼ maʼ unaj k-náachtal tiʼ k-múuchʼuliliʼ. Unaj k-aʼalik jeʼex le salmistaaʼ: «Teech Yuumtsil, teech máax ku toksaj; ¡kiʼ tʼant túun a kaajal!» (Sal. 3:8).