Mu nyengu ya akutumika, Paulo wangukambiya ŵara a ku Efeso kuti: ‘Jiphwereni mwaŵeni ndi mskambu wosi, paku weniwo mzimu wakupaturika ungukuŵikani ŵaliska, kwachiliska eklesiya laku Chiuta, lenilo wangujiguliya ndi ndopa zaku iyu mweneku.’ (Mac. 20:28) Kumbi mzimu wakupaturika ugwira wuli nchitu mazuŵa nganu pakuŵika ŵara ndi ateŵeti akovya?

Chakwamba, mzimu wakupaturika unguwovya wo angulemba Bayibolo kuti alembi viyeneresu va ŵara ndi ateŵeti akovya. Pa lemba la 1 Timote 3:1-7 pe viyeneresu 16 vo vingachitiska munthu kuti waje mura. Kweniso vinyaki visanirika m’malemba nganyaki nge Tito 1:5-9 ndi Yakobe 3:17, 18. Viyeneresu vo vingachitiska munthu kuti waje mteŵeti wakovya visanirika pa 1 Timote 3:8-10, 12, 13. Chachiŵi, wo azomerezga ndipuso kuŵika ŵara ndi ateŵeti akovya aromba dankha kuti mzimu waku Yehova uŵawovyi pa nyengu yo asanda viyeneresu va m’Malemba kuti awoni asani m’bali ngwakwenere kuŵikika pa udindu. Chachitatu, m’bali yo wazomerezgeka wakhumbika kulongo mijalidu ya chipasu cha mzimu wakupaturika waku Chiuta pa umoyu waki. (Ŵag. 5:22, 23) Mwaviyo, mzimu waku Chiuta ugwira nchitu ukongwa pakuŵika abali pa udindu.

Kweni kumbi mbayani wo aŵika abali pa udindu? Kali, asani ŵara azomerezga kuti m’bali wangaja mura pamwenga mteŵeti wakovya, atumizanga ku ofesi ya nthambi ya m’charu chawu. Asani abali a ku ofesi ya nthambi wo akuŵikika ndi Wupu Wakulongozga alonde mazina nga abali wo azomerezgeka, awonanga dankha vo ŵara azomerezga ndipu pavuli paki aŵaŵikanga kuja ŵara pamwenga ateŵeti akovya. Pavuli paki, ofesi ya nthambi yaziŵiskanga wupu wa ŵara. Asani ŵara alonde kwamuka, amuziŵiskanga m’bali yo waŵikika sonu pa udindu ndipu amufumbanga asani wazomerezga kuteŵete pa udindu wo. Pakumaliya, apharazganga ku mpingu.

Kumbi m’nyengu ya akutumika achitanga wuli kuti munthu waŵikiki pa udindu? Nyengu zinyaki, akutumika aŵikanga ŵija ŵanthu pa udindu. Mwakuyeruzgiyapu, nyengu yinyaki angusakha anthurumi 7 kuti agaŵiyengi vyoko chakurya. (Mac. 6:1-6) Kweni anthurumi ŵenaŵa atenere kuti ndipu ateŵete kali nge ŵara ŵechendapaskiki udindu wakusazgiyapu wenuwu.

Chinanga kuti Malemba ngakonkhoska vosi cha vakukwaskana ndi mo munthu waŵikikiyanga pa udindu m’nyengu ya akutumika, kweni pe fundu zimanavi zo zingatiwovya kuziŵa mo achitiyanga.  Pa nyengu yo Paulo ndi Baranaba aweriyanga kwawu pa ulendu wawu wakwamba wa umishonale, anguchita ivi: ‘Anguŵika ŵara mumpingu ndi mpingu, ndipu anguti aŵarombe ndi kufunga, anguŵapereka ku Mbuya, mwaku mweniyo anguvwaniya.’ (Mac. 14:23) Pati pajumpha vyaka, Paulo wangulembe Tito yo wayendanga nayu kuti: ‘Ndingureka iwi mu Krete, alinga kuti unozgi vo vengavi kufiskika, ndipu kuti ujariki ŵara mumsumba wosi, uli ndimo ini ndingukulanguliya.’ (Tito 1:5) Mwakuyana ŵaka, Timote yo wayendanga ukongwa ndi Paulo, wangupaskika so udindu wakuŵika ŵara mumpingu. (1 Tim. 5:22) Mwaviyo, viwoneke limu kuti akuwonere madera ndiwu aŵikanga ŵara m’malu mwa akutumika ndipuso ŵara a ku Yerusalemu.

Mwakukoliyana ndi fundu za m’Bayibolo zenizi, Wupu Wakulongozga wa Akaboni aku Yehova wasintha nthowa yakuŵikiya ŵara ndi ateŵeti akovya mumpingu. Mwaviyo, kwambiya pa September 1, 2014, ŵara ndi ateŵeti akovya aŵikikengi viyo: Asani wakuwonere dera wafika pa mpingu, wawonengi mwakuphwere mazina nga abali wo ŵara awona kuti angaŵikika pa udindu. Iyu wayesesengi kuŵaziŵa umampha mwakwende nawu limoza mu uteŵeti asani nkhwamachitika. Asani wakuwonere dera wakambiskana ndi wupu wa ŵara vakukwaskana ndi abali wo asachizgika, iyu ndiyu we ndi udindu wakuŵika ŵara pamwenga ateŵeti akovya. Nthowa iyi yiyanana ndi mo achitiyanga m’nyengu ya akutumika.

Kumbi mbayani wo akwaskika pa nkhani yakuŵika abali pa udindu? Vakuwoneke limu kuti ‘muŵanda wakugomezgeka’ ndiyu we ndi udindu ukulu wakupereka chakurya kwa akusambira aku Yesu. (Mat. 24:45-47) Ivi visazgapu kufufuza Malemba mwakulongozgeka ndi mzimu wakupaturika kuti aziŵi mo Akhristu angagwiriskiya nchitu fundu za m’Bayibolo pa umoyu wawu. Kweniso kuti aziŵi mo vinthu vitenere kwende mumipingu yosi yapacharu chapasi. Yiwu aŵika so akuwonere madera wosi ndipuso abali a mu Komiti ya Nthambi. Kweniso, ofesi ya nthambi yilutirizga kuwovya abali kuti aziŵi mo angagwiriskiya nchitu ulongozgi wakutuwa ku muŵanda. Wakuwonere dera weyosi we ndi udindu ukulu wakuwona mwakuphwere kweniso mwarombu mazina nga abali wo ŵara azomerezga ndipu pavuli paki watiŵaŵika pa udindu. Ndipuso, wupu wewosi wa ŵara we ndi udindu wakufufuza mwakuphwere viyeneresu va m’Malemba va abali wo akhumba kuti aŵikiki pa udindu mumpingu.

Asani tivwisa mo vitende kuti abali aje ŵara pamwenga ateŵeti akovya, vitiwovyengi kuziŵa mo mzimu wakupaturika ugwiriya nchitu pa nkhani iyi. Vitiwovyengi so kuti tiŵagomezgengi ukongwa ndipuso kuŵatumbika abali wo aŵikika pa udindu mumpingu.​—Ŵah. 13:7, 17.

Lemba la Chivumbuzi 11:3 likamba za akaboni ŵaŵi wo akhumbikanga kupharazga uchimi kwa mazuŵa 1,260. Nkhani iyi yikamba so kuti chikoku chatingi ‘chiŵagodengi ndipuso kuŵabaya.’ Kweni pavuli pa ‘mazuŵa ngatatu’ ndi hafu, akaboni ŵaŵi ŵenaŵa atingi ajengi so ndi umoyu ndipu venivi venga vakuziziswa ukongwa ku ŵanthu wo awoneriyanga.​—Chiv. 11:7, 11.

Kumbi akaboni ŵaŵi ŵenaŵa mbayani? Fundu za m’buku la Chivumbuzi chaputala 11 zititiwovya kusaniya kwamuka kwa fumbu ili. Chakwamba, tituvwa kuti yiwu amiya “maolivi ngaŵi ndi malimbuni ngaŵi” pamwenga kuti vakuŵikapu nyali viŵi. (Chiv. 11:4) Ivi vititikumbuska uchimi waku Zekariya wo ukonkhoska za vakuŵikapu nyali ndipuso vimiti viŵi va maolivi. Vimiti va maolivi venivi vamiyanga akusankhika ŵaŵi wo ndi Kazembi Zerubabele kweniso Mura Wasembi Yoswa “wo atuma pafupi ndi Ambuya ŵa charu chosi chapasi.” (Zek. 4:1-3, 14) Chachiŵi, akaboni ŵaŵi akambika kuti achita vakuziziswa nge vo Mosese ndi Eliya achitanga.​—Yeruzgiyani Chivumbuzi 11:5, 6 ndi Maŵerengedu 16:1-7, 28-35 kweniso 1 Ŵakaronga 17:1; 18:41-45.

Kumbi fundu ziŵi zenizi ziyanana wuli? Fundu yeyosi yikonkhoska za ŵanthu akusankhika aku Chiuta wo alongozganga mu nyengu yakusuzga ukongwa. Uchimi wa m’chaputala 11 cha buku la chivumbuzi ungufiskika pa nyengu yo abali akusankhika apharazganga uku avwala “vigudulu” a kwa vyaka vitatu ndi hafu. Pa nyengu iyi, yiwu alongozganga pa nchitu yakupharazga po Ufumu waku Chiuta ungujalikiskika mu 1914.

Po ŵenga pafupi kuti amalizi kupharazga uku avwala vigudulu, abali akusankhika ŵenaŵa anguja nge abayika mwauzimu po anguŵikika mujeri kwa kanyengu kamanavi. Kanyengu kenaka kamiyanga mazuŵa ngatatu ndi hafu. Mwaviyo, arwani aku Chiuta awonanga nge kuti nchitu yakupharazga yamaliya limu ndipu venivi vinguŵakondwesa ukongwa.​—Chiv. 11:8-10.

Kweni nge mo uchimi wenuwu ungukambiya, pavuli pa mazuŵa ngatatu ndi hafu, akaboni ŵaŵi ŵenaŵa anguja so ndi umoyu. Akhristu akusankhika angutuwa mujeri ndipu wo anguja akugomezgeka angusankhika mwapade ndi Chiuta kuporote mwaku Yesu Khristu, Ambuyawu. Mu 1919, yiwu ŵenga m’gulu la ŵanthu wo angusankhika kuti aje “muŵanda wakugomezgeka yo ndi wakuwamu” ndi chilatu chakuti aperekengi chakurya chauzimu ku ŵanthu aku Chiuta m’mazuŵa ngakumaliya.​—Mat. 24:45-47; Chiv. 11:11, 12.

Chakukondwesa so ukongwa nchakuti, lemba la Chivumbuzi 11:1, 2 likonkhoska kuti vakuchitika venivi vikoliyana ndi nyengu yo Yesu wanguziya kuziyendere kuti wawoni asani kusopa kwa uneneska kutenda umampha. Malaki chaputala 3 chikonkhoska so venivi kuti Yesu wanguza kuziyenga kweniso kuzitowesa kusopa kwauneneska. (Mal. 3:1-4) Kumbi kuyenga ndipuso kutowesa kwenuku kunguto nyengu yitali wuli? Kungwamba mu 1914 mpaka kukwamba kwa 1919. Nyengu yeniyi yisazgapu nyengu ya mazuŵa 1,260 (yo ndi myezi 42) ndipuso mazuŵa ngakuyeruzgiya ngatatu ndi hafu ngo ngakambika m’buku la Chivumbuzi chaputala 11.

Nchinthu chakukondwesa ukongwa kuziŵa kuti Yehova wangunozga kuti paje nchitu yakuyenga ŵanthu ŵaki mwauzimu kuti achitengi nchitu zamampha. (Tito 2:14) Kweniso, tiwonga ukongwa kuti Abali akugomezgeka wo alongozganga pa nyengu yo ayesekanga angulongo chakuwoniyapu chamampha ndipu ivi vinguchitiska kuti ateŵetiyengi nge akaboni ŵaŵi wo akambika m’buku la Chivumbuzi. b