1, 2. Mulandu nshi abengi abalekutika kuli Yesu bashaleilukila ifyo alesosa?

UMUNTU kuti aumfwa ishiwi lya muntu umbi uulemwebapo fimo. Kuti ailuka nga ca kuti uulelanda nakalipa nelyo iyo. Lelo bushe pali ifyo engacita nga ca kuti telwike umulolele amashiwi ayo balemweba? (1 Kor. 14:9) Ifi fine e fyo cali na kuli Yesu, abengi balyumfwile ifyo alelanda. Yesu alelanda na mu lulimi ulo baleumfwa. Lelo, te bonse abailwike umwalolele ifyo alelanda. E mulandu wine Yesu abebele ukuti: “Kutikeni kuli ine imwe bonse, no kwiluka ifyo ndesosa.”—Marko 7:14.

² Mulandu nshi abengi bashaleilukila umwalelola ifyo Yesu alelanda? Bamo tabalefwaya fye ukwaluka mu fyo baishibe kabili baali na matontonkanyo yabipa. Yesu aebele aba bantu ukuti: “Mu bucenjeshi bwenu mwalisuula ifunde lya kwa Lesa pa kuti mukonke intambi shenu.” (Marko 7:9) Aba bantu tabalefwaya fye ukwiluka umwalolele amashiwi ya kwa Yesu. Tabalefwaya ukwaluka mu fyo balecita na mu fyo balemona ifintu. Ukumfwa kwena baleumfwa lelo imitima yabo tayaleiluka nangu panono. (Belengeni Mateo 13:13-15.) Kuti twacita shani pa kuti tuleiluka no kunonkelamo mu fyo Yesu asambilishe?

3. Mulandu nshi abasambi baleilukila ifyo Yesu alesambilisha?

³ Tufwile ukupashanya abasambi ba kwa Yesu abaali abaicefya. Yesu abebele ukuti: “Yalishuka amenso yenu pantu yalamona, na matwi yenu pantu yalomfwa.” (Mat. 13:16) Mulandu nshi bena baleilukila umwalelola ifyo Yesu alesambilisha? Ica kubalilapo, abasambi baleipusha ifipusho kabili balefwaya no kwiluka umwalelola ifyo Yesu alelanda. (Mat. 13:36; Marko 7:17) Ica bubili, balefwaisha ukwishibilapo na fimbi pa fyo baishibe. (Belengeni Mateo 13:11, 12.) Ica butatu, balefwaisha ukulacita ifyo baleumfwa no kwiluka no kulasambilishako bambi.—Mat. 13:51, 52.

4. Pa kwiluka umwalola ifilangililo ifyo Yesu alandile, fintu nshi fitatu ifyo tufwile ukulacita?

⁴ Nga tulefwaya ukulailuka umwalola ifilangililo ifyo Yesu alandile, tufwile ukupashanya abasambi bakwe aba cishinka. Pa kubapashanya tufwile ukucita ifintu fitatu. Ica kubalilapo, tufwile ukalakwata inshita ya kusambilila no kutontonkanya pa fyo Yesu alandile, tufwile ukulasokota ifyebo, no kulaipusha ifipusho ifingatwafwa ukwiluka. Ukucita ifi kukalenga tukanonke ukwishiba. (Amapi. 2:4, 5) Ica bubili, tufwile ukumona ifyo ifyebo twasambilila fyaikatana ne fyo twaishiba kale, no kwishiba ifyo fingatwafwa. Nga twacita ifi ninshi kuti twaumfwikisha nelyo ukwiluka. (Amapi. 2:2, 3) Ne ca kulekelesha, tufwile ukulacita ifyo twasambilila. Nga tulecita ifi ninshi tuli ba mano.—Amapi. 2:6, 7.

5. Langilileni ubupusano bwaba pa ukwishiba, ukwiluka na mano.

⁵ Bupusano nshi bwaba pa kwishiba, ukwiluka na mano? Natulangilile: Elenganyeni ukuti na mwiminina mu musebo kabili basi ileisa. Ica kubalilapo, mwalaishiba ukuti motoka iilesa ni basi. Ica bubili, mwalailuka ukuti nga mwatwalilila ukwiminina mu musebo, yalamupunka! Ukufuma mu musebo e kukalanga ukuti muli ba mano! Kanshi te kuti tupape ifi Baibolo ilanda sana pa fyo tufwile ‘ukusunga amano yene yene.’ Pantu e lyo twingaba aba mweo!—Amapi. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Fipusho nshi fine twakulaipusha ilyo tulebebeeta ifilangililo 7 ifyo Yesu alandile? ( Moneni na kabokoshi.)

⁶ Muli cino cipande na mu cikonkelepo, twalasambilila pa filangililo 7 ifyo Yesu alandile. Ilyo tulesambilila pali ifi filangililo twakulaipusha ifipusho fya kuti: Bushe ici cilangililo calola mwi? (Ici calatwafwa ukunonka ukwishiba.) Mulandu nshi Yesu alandiile ici cilangililo? (Ici calatwafwa ukwiluka.) Kuti twabomfya shani ifi fyebo kabili kuti twayafwa shani bambi? (Aya e mano.) Ne ca kulekesesha, bushe ici cilangililo ciletusambilisha finshi pali Yehova na Yesu?

7. Bushe icilangililo ca luseke lwa lubanga ico Yesu alandile calola mwi?

⁷ Belengeni Mateo 13:31, 32. Bushe icilangililo ca luseke lwa lubanga ico Yesu alandile calola mwi? Uluseke lwimininako imbila nsuma ya Bufumu ne fyafuma mu kubila imbila nsuma, icilonganino ca Bwina Kristu. Nga filya fine uluseke lwa lubanga lwaba “ulwacepesha pa nseke shonse,” icilonganino ca Bwina Kristu na co cali fye icinono ilyo catendeke mu 33 C.E. Lelo ilyo papitile fye imyaka inono, icilonganino calikulile bwangu sana ukucila ifyo abantu bale-enekela. (Kol. 1:23) Uku ukukula kwali bwino pantu Yesu atile, “ifyuni fya mu muulu” fyaleisa no “kwikala ku misambo ya uko.” Ifi ifyuni fimininako abantu abasambilila icine no kwisa mu cilonganino ca Bena Kristu umo batwalilila ukusambilila pali Lesa  no kucingililwa.—Linganyeniko Esekiele 17:23.

8. Mulandu nshi Yesu alandiile icilangililo ca luseke lwa lubanga?

⁸ Mulandu nshi Yesu alandiile ici cilangililo? Yesu abomfeshe icilangililo ca luseke lwa lubanga ulwa kulile bwangu sana ku kulangilila ifyo Ubufumu bwa kwa Lesa bwakula bwangu, ifyo butucingilila no kucimfya amafya yonse. Ukutula mu 1914, calimoneka fye apabuuta tutu ukuti icilonganino ca kwa Lesa calikula icine cine! (Esa. 60:22) Bonse ababa muli ici cilonganino balacingililwa lwa ku mupashi. (Amapi. 2:7; Esa. 32:1, 2) Na kabili, ukulunduluka kwa Bufumu kuleilako fye pa ntanshi kabili takuli nangu umo uwingalesha uku kulunduluka.—Esa. 54:17.

9. (a) Cinshi twingasambilila ku cilangililo ca luseke lwa lubanga? (b) Cinshi ici cilangililo citusambilisha pali Yehova na Yesu?

⁹ Finshi twingasambilila ku cilangililo ca luseke lwa lubanga? Nalimo twikala mu cifulo umwaba ba Nte abanono nelyo umo abantu tushimikila imbila nsuma bashilunduluka bwangu. Lelo nga tuleibukisha ukuti Ubufumu kuti bwacimfya amafya yonse, tukatwalilila ukushipikisha. Ku ca kumwenako, ilyo munyinefwe Edwine Skinner afikile mu India mu 1926, mu calo mwali fye ba Nte abanono. Pa kubalilapo, ukulunduluka kwali fye ukunono, no umulimo wa kubila imbila nsuma walikosele. Lelo uyu munyinefwe alitwalilile ukubila kabili alimwene ifyo imbila nsuma iya Bufumu yacimfishe. Pali nomba ba Nte abalebila imbila nsuma mu India balicila pali 37,000 kabili abasangilwe ku Cibukisho umwaka wapwile balicilile pali 108,000. Moneni na kabili ifyo Ubufumu bwalunduluka. Mu mwaka umo wine ilyo munyinefwe Skinner afikile mu India, umulimo wa kubila imbila nsuma e lyo watendeke fye mu Zambia. Pali nomba bakasabankanya ukucila pali 170,000 e babila imbila nsuma muli ici calo, kabili abantu 763,915 e basangilwe ku Cibukisho mu 2013. Kanshi kuti twatila pa bantu 18, umo alisangilwe ku Cibukisho. Ala kwena, ubu buyantanshi!

10. Bushe icilangililo ca citutumushi calola mwi?

¹⁰ Belengeni Mateo 13:33. Bushe icilangililo ca citutumushi calola mwi? Ici cilangililo  cilanda pa mbila nsuma iya Bufumu na pa fifumamo. “Umufuba onse” wimininako inko shonse, kabili ukututumuka kwimininako ukusalangana kwa mbila nsuma iya Bufumu iibilwa ku bantu bonse. Uluseke lwa lubanga lulamoneka uko lulekula, lelo ukututumuka kwa mufuba takumoneka ilyo line fye, kumoneka nga papita inshita.

11. Mulandu nshi Yesu alandiile icilangililo ca citutumushi?

¹¹ Mulandu nshi Yesu alandiile icilangililo ca citutumushi? Alelangilila ukuti takwingaba icingalesha imbila nsuma iya Bufumu ukusalangana no kulenga abantu ukwaluka. Imbila nsuma iya Bufumu yalifika “ku mpela ya pano isonde.” (Imil. 1:8) Lelo, imbila nsuma ilenga umuntu ukwaluka panono panono; kabili limo limo tacishibikwa no kuti umuntu natendeka ukwaluka. Uku kwaluka ukucitika te kufula fye kwa bantu lelo na bantu abakutika ku mbila nsuma na bo balalula imibele yabo.—Rom. 12:2; Efes. 4:22, 23.

12, 13. Landeni pa fya kumwenako ifilanga ifyo imbila nsuma iya Bufumu yalunduluka nga filya Yesu alandile mu cilangililo ca citutumushi.

¹² Ilingi line ififuma mu mulimo wa kubila imbila nsuma fimoneka ilyo papita imyaka iingi. Ku ca kumwenako, mu 1982, ba Franz na ba Margit, abalebombela pe ofeshi lya Nte sha kwa Yehova mu Brazil, nomba ababombela pe ofeshi limbi, balebila imbila nsuma mu mushi umo. Pa masambililo ya Baibolo ayo batendeke, paali na namayo uwakwete abana bane. Umwana umukalamba aali ne myaka 12, kabili aali ne nsoni sana kabili ilingi line alefwaya ukulabelama ilyo bashilatendeka ukusambilila. Pa mulandu wa kuti baile mu kubombela ku cifulo cimbi, tabatwalilile ukusambilila no lu lupwa. Lelo pa numa ya myaka 25 aba baupana balitandalile uyu mushi. Basangile ukuti muli uyu mushi mwali icilonganino icakwete bakasabankanya 69, na bapainiya 13, kabili calikwete ne Ng’anda ya Bufumu. Inga ulya mulendo aali ne nsoni ena cali shani? Aali ni kampanya we bumba lya baeluda pali ici cine cilonganino! Nga filya fine icitutumushi ca mu cilangililo ico Yesu alandile cacitile, imbila nsuma ya Bufuma nayo yalibililwe kabili yalyalwile abantu abengi, ica kuti calengele ba Franz na ba Margit ukutemwa nga nshi!

¹³ Ifyo imbila nsuma iya Bufumu yisalanganina na mu fyalo umo babinda ukubila imbila nsuma, bushininkisho bwa kuti takwaba icingalesha imbila nsuma ukubilwa. Calyafya ukwishiba ifyo uyu mulimo ubombwa mu fyalo umo babinda ukubila imbila nsuma, kabili ilingi line tulapapa ukumfwa ificitika muli ifi fyalo. Natulande pa calo ca Cuba. Imbila nsuma iya Bufumu yafikile muli ici calo mu 1910, kabili munyinefwe Russell atandalile icalo ca Cuba mu 1913. Lelo pa kubalilapo umulimo wa kubila imbila nsuma waleenda panono panono. Inga pali ino nshita, cinshi cicitika mu Cuba? Muli ici calo mwaba bakasabankanya ukucila pali 96,000, ababila imbila nsuma, kabili abantu 229,726 e basangilwe ku Cibukisho ca mfwa ya kwa Yesu mu 2013. Kanshi kuti twatila pa bantu 48, umo alisangilwe ku Cibukisho. Nangu fye ni mu fyalo umo tabalesha ukubila imbila nsuma iya Bufumu, iyi mbila yalifika na mu fifulo umo ba Nte bashaleenekela ukuti ikabilwa. *—Luk. Mil. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Bushe ifyo tusambilila ku cilangililo ca citutumushi kuti fyatunonsha shani? (b) Finshi ici cilangililo citusambilisha pali Yehova na Yesu?

¹⁴ Bushe ifyo Yesu asambilishe mu  cilangililo ca citutumushi kuti fyatunonsha shani? Nga twaishiba umwalola icilangililo ca kwa Yesu, tatwakalesakamana pa fyo imbila nsuma iya Bufumu ikabilwa ku bantu abengi abashilakutikako. Yehova e utungulula uyu mulimo. Inga ifwe mulimo nshi tubomba? Icebo ca kwa Lesa citila: “Ulucelo tanda imbuto shobe ukufika icungulo wileka ukuboko kobe kutuushe; pantu tawishibe ishikamena, ishi napamo shilya, nangu nga shonse shikaba ishisuma.” (Luk. Mil. 11:6) Ilyo tulebomba uyu mulimo, tufwile ukulapepa ukuti uyu mulimo ulebombwa bwino mu fyalo umo babinda ukubila imbila nsuma.—Efes. 6:18-20.

¹⁵ E lyo kabili, tatufwile ukufuupulwa nga ca kuti abantu tubilako imbila nsuma tabalelunduluka. Tatufwile ukusuula “ubushiku bwa ntendekelo iinono.” (Seka. 4:10) Ifingafumamo kuti fyaba ifingi kabili ifisuma ukucila ne fyo twale-enekela!—Amalu. 40:5; Seka. 4:7.

16. Bushe icilangililo ca wa makwebo ne cilangililo ca cuma ico bafishile, fyalola mwi?

¹⁶ Belengeni Mateo 13:44-46. Bushe icilangililo ca wa makwebo ne cilangililo ca cuma ico bafishile fyalola mwi? Mu nshiku sha kwa Yesu, aba makwebo bamo bale-enda intamfu iitali sana ica kuti balefika na ku Indian Ocean mu kufwaya magariti iisuma. Uwa makwebo muli ici cilangililo e mininako abantu abafwaisha ukusambilila pali Lesa. “Margariti umo uwaumo mutengo” e mininako icine ca Bufumu icacindama. Uwa makwebo nga asanga margariti uwauma umutengo, aleshitisha “bwangu” fyonse ifyo akwete pa kuti ashitemo margariti. Yesu na kabili alandile pa muntu uwalebomba mwi bala uwasangile “icuma ico bafishile.” Ukupusanako no wa makwebo, uyu muntu ena taile mu kufwaya icuma, acisangile fye. Lelo nga ulya uwa makwebo uyu muntu alishitishe “fyonse” ifyo akwete pa kuti ashite icuma.

17. Mulandu nshi Yesu alandiile icilangililo ca wa makwebo ne cilangililo ca cuma ico bafishile?

¹⁷ Mulandu nshi Yesu alandiile ifi filangililo fibili? Alelangilila ukuti, abantu basambilila icine mu nshila ishalekanalekana. Bamo pa kusambilila icine balaya balecifwaya kabili balabombesha pa kuti fye bacisange. Lelo bamo tabaya balecifwaya, pantu nalimo kwali fye abantu abaishile mu kubasambilisha icine. Te mulandu ne fyo bacitile pa kusambilila icine, bonse ilyo basangile icine balicitemenwe sana kabili bali-ipeleshe pa ku cisambilila.

18. (a) Finshi twingasambilila kuli ifi filangililo fibili? (b) Finshi ifi filangililo fitusambilisha pali Yehova na Yesu?

¹⁸ Finshi twingasambilila kuli ifi filangililo fibili? (Mat. 6:19-21) Yipusheni amuti: ‘Bushe naba nga aba baume aba muli ifi filangililo? Bushe na ine nalitemwisha icine? Bushe ndaipeelesha pa kuti ntwalilile ukutemwa icine, nelyo bushe ndaleka ifintu fimbi ifyo mfwaya cila bushiku ukumpumfyanya ica kuti nafilwa no kubika amano ku cine?’ (Mat. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Fil. 3:8) Nga ca kuti twatemwa sana pa kusanga icine, tukatwalilila ukubikako amano.

19. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

¹⁹ Natulelanga ukuti natukutika no kumfwikisha ifi filangililo ifyalanda pa Bufumu. Tuleibukisha ukuti tatufwile fye ukwishiba umo fyalola lelo tufwile no kulacita ifyo fitusambilisha. Mu cipande cikonkelepo tukasambilila pa filangililo na fimbi fitatu no kumona ifyo tukasambililako.