1, 2. Ko e ha ne tokologa e tagata ne nakai maama e kakano he tau kupu ha Iesu?

 KAEKE ke tutala e tagata ki a tautolu, liga logona e tautolu e taogo he leo haana ti mailoga foki e aga he leo haana. Ka e, ke maama e mena haana ne talahau kua lata ia tautolu ke maama e kakano he tau kupu haana. (1 Kori. 14:9) Ne tutala a Iesu ke he tokoafe he tau vagahau ni ha lautolu. Ka e nakai maama e lautolu oti e kakano he tau kupu haana. Ti pehē a Iesu: “Fanogonogo oti mai a a mutolu kia au, mo e logona ai [“maama e kakano,” NW] e mutolu.”​—Mare. 7:14.

² Ko e ha ne nakai maama he tokologa he tau tagata nei e kakano ha Iesu? Falu ne fitā he fai manatu po ke tau logonaaga hepe foki. Pehē a Iesu hagaao ke he tau tagata nei: “Mitaki ka e ha he eke e mutolu e puaki he Atua, mo mena nakai aoga, kia taofi e mutolu ha mutolu a tau kupu toka tuai.” (Mare. 7:9) Nakai lali a lautolu ke moua e kakano he tau kupu ha Iesu. Nakai manako a lautolu ke hiki e tau aga fakamotu mo e tau manatu ha lautolu. Logona he tau tagata nei ke he tau teliga ha lautolu ka e nakai maama ke he tau loto ha lautolu. (Totou Mataio 13:13-15.) Mauokafua fēfē a tautolu kua makai tumau a tautolu ke ako mai he fakaakoaga ha Iesu?

3. Ko e ha e tau tutaki ne maama e tau kupu ha Iesu?

³ Kua lata ia tautolu ke muitua e fakafifitakiaga he tau tutaki fakatokolalo ha Iesu. Tala age a ia ki a lautolu: “Uhoaki ha mutolu a tau mata, nukua kitekite; mo e tau teliga ha mutolu, nukua fanogonogo.” (Mata. 13:16) Ko e ha ne maeke a lautolu ke maama e tau kupu ha Iesu ka e nakai maama he falu? Tolu e lakaaga ne taute e lautolu. Fakamua, ne makai a lautolu ke hūhū ti lali ke moua e kakano mooli ha Iesu. (Mata. 13:36; Mare. 7:17) Uaaki, makai a lautolu ke lafi e tau mena foou ne iloa e lautolu ke he tau mena ne fitā he talia ke he tau loto ha lautolu. (Totou Mataio 13:11, 12.) Toluaki, makai a lautolu ke fakaaoga e mena ne iloa e lautolu ke lagomatai a lautolu mo e falu.​—Mata. 13:51, 52.

4. Ko e heigoa e tau lakaaga ne tolu kua latatonu ke maama e tau fakatai ha Iesu?

⁴ Tuga e tau tutaki, lata foki a tautolu ke taute tolu e lakaaga kaeke manako a tautolu ke maama e tau fakatai ha Iesu. Fakamua, lata ia tautolu ke fakatoka e magaaho ke fakaako mo e manamanatu fakahokulo ke he tau kupu ha Iesu, taute e kumikumiaga, ti talahau e tau hūhū hako. Ko e iloilo a ia. (Fakatai 2:4, 5) Uaaki, lata ia tautolu ke kitia e puhala kua matutaki e iloilo nei mo e mena kua fitā he iloa e tautolu mo e puhala ka aoga ai ki a tautolu ni. Ko e lotomatala a ia. (Fakatai 2:2, 3) Toluaki, kua lata ia tautolu ke fakaaoga e tau mena ne ako e tautolu ti fakagahua ai ke he tau momoui ha tautolu. Ko e pulotu a ia.​—Luka 16:8.

5. Fakatai e kehekehe he iloilo, lotomatala, mo e pulotu.

⁵ Ko e heigoa e kehekehe he iloilo, lotomatala, mo e pulotu? Liga fakamaama ai ke he puhala nei: Manamanatu la kua tū a koe he lotouho he puhalatū ti holo mai e pasi ki a koe. Fakamua, kitia e koe e pasi​—ko e iloilo a ia. Matutaki atu, mailoga e koe ka fakatumau a koe ke tū he mena ia, to pā a koe he pasi​—ko e lotomatala a ia! Ti hopo kehe a koe he hala he pasi​—ko e pulotu a ia! Talahau e Tohi Tapu ki a tautolu ke “omaoma mau [“puipui e pulotu,” NW]” ha ko e mena to fakahao he mena ia e tau momoui ha tautolu!​—Fakatai 3:21, 22; 1 Timo. 4:16.

6. Ko e heigoa e tau hūhū fā ke hūhū e tautolu ka kumikumi ke he fitu e fakatai ha Iesu? (Kikite  puha.)

⁶ He vala tala nei mo e vala tala kahau, to kumikumi a tautolu ke he fitu e fakatai ne fakaaoga e Iesu. To hūhū e tautolu e tau hūhū nā: Ko e heigoa e kakano he fakatai? (Ko e iloilo anei.) Ko e ha ne talahau e Iesu ki a tautolu e fakatai nei? (Ko e lotomatala anei.) Maeke fēfē a tautolu ke fakaaoga e vala tala nei ke lagomatai a tautolu mo e falu? (Ko e pulotu anei.) Fakahiku ai, ko e heigoa ne fakaako he mena nei ki a tautolu hagaao ki a Iehova mo Iesu?

7. Ko e heigoa e kakano he fakatai ha Iesu ke he fua sinapi?

⁷ Totou Mataio 13:31, 32. Ko e heigoa e kakano he fakatai ha Iesu ke he fua sinapi? Ko e fua sinapi ne hukui e fekau he Kautu ne fakamatala e tautolu mo e fakapotopotoaga Kerisiano. Ko e magaaho ne kamata e fakapotopotoaga Kerisiano he 33 V.N., ne tote lahi ai tuga e ‘tote he tau fua oti he tau akau.’ He mogo kū, ne tupu mafiti ai ha ko e gahua fakamatala. Nakai amanaki e tokologa to tupu lahi mahaki mo e to mafiti tuga mogoia. (Kolo. 1:23) Tala mai a Iesu ki a tautolu ko e “tau manu lele” kua  maeke ke “momohe ke he hana tau la.” Kakano e mena nei he tupu lahi e fakapotopotoaga Kerisiano, ko lautolu ne loto mitaki ne moua e tau mena kai, huaga, mo e maluaga fakaagaaga i ai.​—Fakatatai Esekielu 17:23.

8. Ko e ha ne fakaaoga e Iesu e fakatai ke he fua sinapi?

⁸ Ko e ha ne fakaaoga e Iesu e fakatai nei? Ne fakaaoga e ia e tupu ofoofogia he fua sinapi ke fakatai e puhala ne tupu, puipui, mo e fahia e Kautu he Atua mai he tau paleko oti. Tali mai he 1914, ko e tupu he fakapotopotoaga Kerisiano kua kehe ue atu. (Isaia 60:22) Ko lautolu ia he fakapotopotoaga nei kua lagomatai ke nonofo fakatata ki a Iehova. (Fakatai 2:7; Isaia 32:1, 2) Nakai fai totokoaga ka taofi e fakapotopotoaga mai he tupu.​—Isaia 54:17.

9. (a) Ko e heigoa ne fakaako e tautolu he fakatai ke he fua sinapi? (e) Ko e heigoa kua fakaako he mena nei ki a tautolu hagaao ki a Iehova mo Iesu?

⁹ Ko e heigoa ka fakaako e tautolu he fakatai ke he fua sinapi? Liga nonofo a tautolu he matakavi ne nakai tokologa e Fakamoli ti nakai lahi e tupu. Ka e, nakai lata ia tautolu ke nimo na maeke e Kautu ke fahia ke he ha tuaga vihi. To foaki he mena nei ki a tautolu e malolō ke fakauka. Ma e fakatai, magaaho ne hoko atu e Matakainaga ko Edwin Skinner ki Initia he 1926, ne nakai tokologa e Fakamoli ti uka e gahua ha kua fakatuai lahi e tupu. Ka e matutaki a ia ke fakamatala mo e kitia e ofoofogia lahi he fekau he Kautu. He vahā nei ne molea 37,000 Fakamoli i Initia, ti molea 108,000 ne o atu ke he Fakamanatuaga he 2013. He tau ia foki ne hoko atu e Matakainaga ko Skinner ki Initia, ko e kamata laia e gahua i Zambia. Mogonei kua molea tuai 170,000 Fakamoli, mo e 763,915 ne o atu ke he Fakamanatuaga he 2013. Kakano he mena nei ko e 1 ke he 18 e tagata i Zambia ne o atu ke he Fakamanatuaga. Ko e tupu ofoofogia mooli!

10. Ko e heigoa e kakano he fakatai ke he mena fakaea?

¹⁰ Totou Mataio 13:33. Ko e heigoa e kakano he fakatai ke he mena fakaea?  Ko e fakatai nei kua hagaao ke he fekau he Kautu mo e puhala ne hiki ai e tau momoui he tau tagata. Ko e lakuaga “oti” he falaoa ne hukui he tau motu katoa. Ko e puhala ne ea ai kua fakakite e holofa he fekau he Kautu puhala he gahua fakamatala. Pete he kitia maali e tupu he fua sinapi, kua nakai kitia e holofa he mena fakaea. Ko e magaaho fakamui laia ne kitia e tautolu e tau fua.

11. Ko e ha kua fakaaoga e Iesu e fakatai ke he mena fakaea?

¹¹ Ko e ha ne fakaaoga e Iesu e fakatai nei? Fakakite e Iesu e fekau he Kautu kua ha ha i ai e malolō ke hokotia “ke he fakaotiaga he lalolagi” mo e fakatupu e tau hikiaga loga ke he tau loto he tau tagata. (Gahua 1:8) He mogo fakamua ne liga nakai mailoga e tautolu e tau hikiaga nei, ka e hane tupu ai. Ko e tokologa he tau tagata he tau matakavi oti kua talia e fekau he Kautu mo e kua fakaatā e fekau malolō nei ke hiki e tau aga fakatagata ha lautolu.​—Roma 12:2; Efeso 4:22, 23.

12, 13. Talahau e tau fakataiaga ke he puhala kua tupu e gahua fakamatala tuga ni he fakamaama he fakatai ke he mena fakaea.

¹² Ko e lauiaaga he gahua fakamatala kua fa kitia ke he tau tau ka mole e logona fakamua he tau tagata e fekau. Ma e fakatai, he 1982, ko Franz mo Mar-git, ko e hoa ne fekafekau he Peteli i Brazil ne fakamatala he taone tote. Ne kamata e laua loga e fakaako Tohi Tapu, taha mo e matua fifine mo e fanau tokofā haana. Ko e tama taane uluaki ne 12 laia e tau he moui he mogoia. Ne mā lahi a ia ti fa lali ke fakamumuli ato kamata e fakaako. Ha kua hiki e kotofaaga, ne nakai maeke a Franz mo Margit ke matutaki e fakaako. He uafulu ma lima e tau he mole, ne liliu a laua ke ahiahi. Manamanatu la ke he olioli ha laua he moua e fakapotopotoaga ne 69 e tagata fakailoa, 13 ia lautolu ne paionia tumau ti feleveia oti ai ke he Fale he Kautu ne foou! Ti ko e tama taane mā ia ne tupu hake ti eke mogonei mo leveki he kau he tau motua! Tuga e mena fakaea he fakatai ha Iesu, ne holofa e fekau he Kautu ti hiki e tau momoui loga.

¹³ Pihia foki he tau motu ne nakai atāina e tau matakainaga ke fakamatala, kua maeke agaia e malolō he fekau he Kautu ke hiki e tau tagata. Fa ofo a tautolu ka iloa e tautolu kua hokotia e fekau ke he tau motu mamao ia. Ma e fakatai, ne hokotia e fekau he Kautu ki Cuba he 1910, ti ahiahi atu e Matakainaga ko Russell ke he aelani nei he 1913. He mogo fakamua, ne nakai tupu lahi. Ka ko e heigoa e mena ne tupu i Cuba mogonei? Molea 96,000 tagata fakailoa he tala mitaki, ti 229,726 ne o atu ke he Fakamanatuaga he 2013. Ko e 1 mai he 48 e tagata ne nonofo ai. He tau motu foki ne nakai pā, liga hoko e fekau he Kautu ke he tau matakavi ne nakai manatu e Tau Fakamoli to fakamatala ki ai. a​—Fakama. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Aoga fakatagata fēfē a tautolu mai he fakaakoaga he fakatai ke he mena fakaea? (e) Ko e heigoa ne fakaako he mena nei ki a tautolu hagaao ki a Iehova mo Iesu?

¹⁴ Maeke fēfē a tautolu ke aoga mai he mena ne fakaako e Iesu ke he fakatai he mena fakaea? Ka manamanatu fakahokulo a tautolu ke he kakano he fakatai ha Iesu, mailoga e tautolu kua nakai lata a tautolu ke tupetupe ke he puhala ka hokotia e fekau he Kautu ke he tau tagata totou miliona ne nakaila logona ia. Kua pule a Iehova ke he tau mena oti. Ka  ko e heigoa e gahua ha tautolu? Tali he Kupu he Atua: “Kia gana e koe hāu a tau fua saito ke he magaaho pogipogi, ti aua neke okioki ai hāu a lima ke he afiafi; he nakai iloa po ke mena fe ke monuina, po ke mena nai, po ke mena na, po ke fakatau mitaki ai e na mena ua ia.” (Fakama. 11:6) Mooli, kua lata ia tautolu ke manatu tumau ke ole ki a Iehova ke fakamonuina e gahua fakamatala, mua atu ke he tau motu ne fakakaupā e gahua.​—Efeso 6:18-20.

¹⁵ Kua lata foki a tautolu ke nakai loto lolelole ka nakai kitia mafiti e tau fua he gahua fakamatala ha tautolu. Nakai lata ia tautolu ke tiaki e “aho he tau mena ikiiki.” (Saka. 4:10) Ko e tau fua ne liga fakahiku ke mua atu mo e homo atu ke he tau mena kua manamanatu a tautolu ki ai!​—Sala. 40:5; Saka. 4:7.

16. Ko e heigoa e kakano he fakatai ke he tagata fakafua koloa mo e fakatai ke he koloa galo?

¹⁶ Totou Mataio 13:44-46. Ko e heigoa e kakano he tau fakatai ke he tagata fakafua koloa mo e koloa galo? He vahā ha Iesu, falu tagata fakafua koloa ne fenoga mamao ke kumi e tau penina mitaki katoatoa ti fakatau ai. Ko e “taha penina fakafua lahi” he fakatai ha Iesu ne hukui e kupu mooli uho he Kautu, ti hukui he tagata fakafua koloa a lautolu ne loto mitaki hane kumi e kupu mooli nei ke he tau matakavi oti. Ne makai agataha e tagata fakafua koloa ke fakafua e tau mena oti ke maeke a ia ke fakatau e penina uho nei. Ti talahau foki e Iesu e fakatai he tagata kua gahua he fonua mo e moua e koloa “galo.” Nakai tuga e tagata fakafua koloa, ne nakai kumi e tagata gahua he fonua ke he koloa. Ka ko e mogo ne kitia e ia e uho, ne makai foki a ia ke fakafua e “tau mena oti” ke maeke a ia ke moua ai.

17. Ko e ha ne foaki e Iesu e tau fakatai he tagata fakafua koloa mo e koloa galo?

¹⁷ Ko e ha ne talahau e Iesu e tau fakatai ua ia? Fakakite e ia na maeke e kupu mooli ke moua he tau puhala kehekehe. Falu tagata ne kumi e kupu mooli ti taute e tau foakiaga ke moua aki. Falu ne moua e kupu mooli pete he nakai kumi e lautolu, liga fai tagata ne fakamatala ki a lautolu. Igatia e tagata he tau fakatai ua nei mo e mailoga e uho he mena ne moua e ia ti makai ke taute e tau foakiaga lalahi ke moua aki.

18. (a) Maeke fēfē a tautolu ke aoga mai he tau fakatai ua nei? (e) Ko e heigoa kua fakaako he mena nei ki a tautolu hagaao ki a Iehova mo Iesu?

¹⁸ Aoga fēfē a tautolu mai he tau fakatai ua nei? (Mata. 6:19-21) Hūhū ki a koe ni: ‘Ha ha nakai ia au e aga pihia ke he kupu mooli tuga e tau tagata nei? Onoono nakai au ke he kupu mooli tuga e koloa? Makai nakai au ke taute e tau foakiaga ke moua ai, po ke fakaatā e au falu mena ke tataki kehe au, tuga e tau fakaatukehe he moui he tau aho takitaha?’ (Mata. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Filipi 3:8) Ka fiafia mooli a tautolu ke he kupu mooli, to makai a tautolu ke taute ha mena ke tuku fakamua tumau ai he tau momoui ha tautolu.

19. Ko e heigoa ha tautolu ka tutala ki ai he vala tala ka mui mai?

¹⁹ Kia fakakite e tautolu kua fanogonogo mo e maama mooli e tautolu e kakano he tau fakatai nei. Manatu nakai koenaia ma tautolu ke iloa ai e tau kakano. Lata ke fakaaoga e tautolu e mena ne fakaako e tautolu mai i ai. He vala tala ka mui mai, to manamanatu a tautolu ke he tolu foki e fakatai mo e kitia e tau fakaakoaga ka ako mai ai.