1, 2. ¿Imanasqataq achka runakunaqa mana entienderqakuchu Jesuspa yachachisqantaqa?

IMAPAQÑA pipas qayamuwaptinchikqa, yaqapaschá rimayninpa econwan musyakunchik pi kasqanta. Chayna kaptinpas, yanqachiki kanman imapas niwasqanchikta mana entiendeptinchikqa (1 Cor. 14:9). Yaqa chaynam karqaku Jesuspa tiemponpi achka runakunapas. Rimayninkupi Jesus yachachiptinpas paykunaqa manam entienderqakuchu ima nisqantaqa. Chaymi Jesus nirqa: “Llapallaykichik uyarispayá kaykunata entiendeychik”, nispa (Mar. 7:14).

² ¿Imanasqataq chay runakunaqa mana entienderqakuchu Jesuspa yachachisqantaqa? Paymanta mana allinta piensasqankurayku hinaspa cheqnisqankuraykum. Chay runakunatam Jesus nirqa: “Diospa kamachikuyninkunata mana kasuspam costumbrekichikkunallata qatinkichik”, nispa (Mar. 7:9). Chay runakunaqa manamá munarqakuchu Jesuspa yachachisqanta entiendeytaqa, nitaq imayna kasqankuta qepanchaytapas. Jesuspa yachachisqanta uyarispankupas rumiy-rumiy sonqoyoqmi karqaku (leey Mateo 13:13-15). ¿Imaynatam Jesuspa yachachisqankunata allinta entiendechwan?

3. ¿Imanasqam Jesuspa yachachisqantaqa qatiqninkuna entienderqaku?

³ Ancha allinmi Jesuspa qatiqninkuna hina humilde kayqa. Paykunatam Jesus nirqa: “Mayna kusisqam kankichik kaykuna qawaqkunaqa hinaspa uyariqkunaqa”, nispa (Mat. 13:16). ¿Imanasqam paykunaqa Jesuspa yachachisqanta allinta entienderqaku? Kaykunaraykum: Punta kaq, Jesuspa yachachisqanmantam sonqonkupi tapukuqku hinaspam ima niy munasqanta yachayta munaqku (Mat. 13:36; Mar. 7:17). Iskay kaq, imapas yachasqankumantaqa astawanmi yachayta munarqaku (leey Mateo 13:11, 12). Kimsa kaq, uyarisqankutawan entiendesqankutam kasukuyta munarqaku hinaspa runamasinkuman yachachiytapas (Mat. 13:51, 52).

4. ¿Ima kimsa kaqkunam yanapawasunchik Jesuspa rikchanachiyninkunata allinta entiendenapaq?

⁴ Jesuspa rikchanachiyninkunata allinta entiendenapaqqa, qatiqninkuna hinam ñoqanchikpas kimsa kaqkunata ruwananchik. Punta kaq, tiempochakunanchikmi Jesuspa yachachisqankunata estudianapaq. Estudiasqanchikmanta tapukuykuna rikuriptinqa chayta kutichinapaqmi kallpanchakunanchik hinaspam yuyaymanananchik. Chaynata ruwaspam astawan yachasunchik (Prov. 2:4, 5). Iskay kaq, musyakunanchikmi imamantapas yachasqanchik chayllaraq yachasqanchikwan imayna tupasqanta hinaspa imayna yanapawasqanchiktapas. Chaynata ruwaspam entiendesunchik (Prov. 2:2, 3). Kimsa kaq, tukuy yachasqanchiktam kawsakuyninchikpi ruwayman churananchik. Chaynata ruwaspam yuyayniyoq kasunchik (Prov. 2:6, 7).

5. ¿Imanasqataq ninchik yachayniyoq, entiendeq hinaspa yuyayniyoq kayqa mana chaynalla kasqanta?

⁵ Qawasun yachayniyoq, entiendeq hinaspa yuyayniyoq kayqa imanasqa mana chaynalla kasqanmanta. Kaypi piensariy: ¿imatataq ruwawaq carro rikuriykamuptin ñanninpi sayachkaspayki? Qallariypiqa musyakunkim carro kasqanta. Chaymantañataqmi yachanki mana anchurikuptikiqa sarurusunaykimanta. Chaymi qamqa utqayllaman asurikunki. Hinaptinqa, chay carro kasqanta musyakusqaykitam ninchik yachayniyoq kasqaykita. Mana anchurikusqaykirayku sarurusunaykimanta yachasqaykitam ninchik entiendeq kasqaykita. Hinaspa utqayllaman asurikusqaykitañataqmi ninchik yuyayniyoq kasqaykita. Chayraykum Bibliaqa nin yuyayniyoq kayqa ancha allin kasqanmanta, ¿imanasqa? Wañuymanta librawasqanchikrayku (Prov. 3:21, 22, NM; 1 Tim. 4:16).

6. ¿Ima tapukuykunatam kutichisun Jesuspa rikchanachiyninkunamanta? (Qaway 5 kaq paginapi  recuadrota.)

⁶ Kay yachachikuypiwan qatiqnin yachachikuypim qawasunchik Jesuspa qanchis rikchanachiyninkunamanta. Sapa rikchanachiymanta yachaspanchikmi kay tapukuykunata kutichisun: ¿Ima ninantaq chay rikchanachiyqa? ¿Imapaqtaq Jesusqa servichikurqa? ¿Imaynatam yanapachikuchwan hinaspa hukkunatapas yanapachwan? Hinaspa, ¿imatam Jehova Diosmantawan Jesusmanta yachachiwanchik? Punta kaq tapukuyqa yanapawasunmi yachayta haypanapaq, iskay kaqñataqmi yanapawasun allinta entiendenapaq hinaspa kimsa kaqñataqmi yanapawasun yuyayniyoq kanapaq.

7. ¿Ima ninantaq mostaza muhuwan rikchanachiyqa?

⁷ (Leey Mateo 13:31, 32). ¿Ima ninantaq mostaza muhumanta rikchanachiyqa? Mostaza muhuqa tupanmi Diospa Munaychakuyninmanta willakusqanchikwan hinaspa Diospa llaqtanwan. Pentecostes 33 watapi Diospa llaqtan qallarispanqa, mostaza muhu hinam uchuychalla karqa. Ichaqa pisi tiempollamantam astawan wiñarurqa Diosmanta willakusqankuwan (Col. 1:23). Chayna wiñarusqanqa ancha allinmi karqa. Jesusmi nirqa mostaza muhu wiñaruptin “silgerokunapas” chaypi qesachakuspanku yachanankumanta. Chayqa tupanmi allin sonqoyoq runakuna Diospa llaqtanpi yachachisqa hinaspa waqaychasqa kasqankuwan (tupachiy Ezequiel 17:23).

8. ¿Imapaqtaq Jesusqa mostaza muhumanta rikchanachiyta servichikurqa?

⁸ ¿Imapaqtaq Jesusqa chay rikchanachiyta servichikurqa? Servichikurqaqa Diospa Munaychakuyninmanta willakuy hinaspa Diospa llaqtan imayna wiñasqanta, waqaychakuq kasqanta hinaspa imapas sasachakuykuna atipasqanta qawachinanpaqmi. 1914 watamantapacham kay tiempokunapi Diospa llaqtanqa astawan wiñarurqa (Is. 60:22). Chaypi kaqkunaqa iñiyninkupim allin waqaychasqa tarikunku (Prov. 2:7; Is. 32:1, 2). Chaymantapas, manam ima sasachakuykunapas harkanchu hinalla wiñananpaqqa (Is. 54:17).

9. (1) ¿Imaynatam yanapawanchik mostaza muhumanta rikchanachiyqa? (2) ¿Imatam kay rikchanachiyqa Jehova Diosmantawan Jesusmanta yachachiwanchik?

⁹ ¿Imaynatam yanapawanchik mostaza muhumanta rikchanachiyqa? Ichapas mana achka Testigokunapa kasqan lawpi yachasqanchikrayku, chaypi iñiqkuna achkayasqantaqa mana qawanchikchu. Chayna kaptinpas, Diospa  Munaychakuyninmanta willakuytawan Diospa llaqtanta pipas mana harkay atisqanta yachasqanchikmi, kallpanchawanchik hinalla Diospa munayninta ruwanapaq. 1926 watapi Edwin Skinner sutiyoq iñiqmasinchik India nacionman chayllaraq chayaptinmi Testigonkunaqa aslla karqaku. Hinaspapas Diosmanta willakuyqa yanqapaq kasqanman hinam rikchakurqa. Chayna kaptinpas, payqa hinallam Diospa Munaychakuyninmantaqa willakurqa, hinaspam qawarqa chay willakuytaqa imapas mana harkay atisqanta. Kunanqa 37.000 masnin Testigokunam India nacionpiqa kanku. Chaymantapas Jesuspa wañukusqanta yuyarinapaq huñunakuymanmi 108.000 masnin runakuna qayna wata rirqaku. Chaymantapas, Skinner iñiqmasinchikpa India nacionman chayasqan watallapim Zambia nacionpipas Diosmanta willakuyqa qallaykurqa. Chaypipas kunanqa 170.000 masnin Diosmanta willakuqkunam kanku, hinaspapas 2013 watapim 763.915 runakuna Jesuspa wañukusqanta yuyarinapaq huñunakuyman rirqaku, huk rimaypiqa chay nacionpi 18 runakunamantam 1 runa rirqa. ¡Mayna kusikunapaqmá chayna wiñasqanqa!

10. ¿Ima ninantaq masa poqochiq qonchumanta rikchanachiyqa?

¹⁰ (Leey Mateo 13:33). ¿Ima ninantaq masa poqochiq qonchumanta rikchanachiyqa? Kay rikchanachiypas Diospa Munaychakuyninmanta willakuywan hinaspa runakunata kawsakuyninpi imayna yanapasqanwanmi tupan. ‘Chapusqa harinaqa’ otaq masaqa kay Pachapi runakunam, poqorachiq qonchuñataqmi Diospa Munaychakuyninmanta willakusqanchikpa imayna wiñasqan. Mostaza muhupa imayna wiñasqanqa sutillatam qawakun, qonchupa punkichisqanñataqmi ichaqa mana sutillatachu qawakun qallariypiqa, aswanqa chaymantañam.

11. ¿Imapaqtaq Jesusqa masa poqochiq qonchumanta rikchanachiytaqa servichikurqa?

¹¹ ¿Imapaqtaq Jesusqa chay rikchanachiyta servichikurqa? Chay rikchanachiytaqa servichikurqa Diospa Munaychakuyninmanta willakuy “kay pachapa cantonkama” chayananpaq hinaspa runakunata kawsakuyninkupi yanapananpaq atiyniyoq kasqanmanta qawachinanpaqmi (Hech. 1:8). Arí, runakunata imayna yanapasqanqa manam sutillachu qawakun qallariypiqa. Ichaqa yachanchikmi yanapasqantaqa, ¿imanasqa? Achka runakuna Diospa Munaychakuyninmanta willakusqanchikta chaskikuspanku mana allin ruwayninkuta saqesqankurayku (Rom. 12:2; Efes. 4:22, 23).

12, 13. Willarimuy Diospa Munaychakuyninmanta willakuy qonchuyoq masa hina imayna wiñasqanmanta.

¹² Wakinpiqa achka watakuna pasaytañam Diosmanta willakusqanchik imapi tukusqanqa qawakun. 1982 watapim Brasil nacionpi kaq Betel wasipi llamkaq  Franz hinaspa Margit sutiyoq casarasqa iñiqmasinchikkuna, taksalla llaqtachaman Diosmanta willakuq rirqaku. Achka runakunaman yachachisqankupim tawa wawayoq huk warmimanpas yachachirqaku. Piwi kaq wawanmi 12 watanpi karqa, ichaqa penqakuq kasqanraykum achka kutipi manaraq estudiachkaptinku pakakuruq. Ichaqa huk lawman astakunankupaq chay iñiqmasinchikkuna kamachisqa kasqankuraykum manaña paykunawanqa estudiarqakuñachu. 25 watamanta chay llaqtachaman watukuq kutispankuñataqmi llumpa-llumpayta kusikurqaku. ¿Imanasqa? Chay llaqtachapiqa 69 Testigokunañam kasqa, paykunamantam 13 precursorkunapas kasqaña hinaspapas huñunakunankupaq mosoq Salonniyoqña. Chay penqakuspa pakakuq warmachapas yuyayniyoq runañam kasqa hinaspa congregacionpi ancianomasinkunawan ruwanankupaq yanapaq ancianoña. Jesuspa rikchanachisqanpi masa poqochiq qonchu hinam, Diospa Munaychakuyninmanta willakuyqa wiñarurqa. Hinaspapas achka runakunatam kawsakuyninpi yanaparurqa.

¹³ Diosmanta willakunapaq harkakuq nacionkunapipas, ancha admirakuypaqmi Diospa Munaychakuyninmanta willakuy runakunata kawsakuyninkupi yanapasqanqa, hinaspa chay lawkunapipas Diospa llaqtan hinalla wiñasqanqa. Chaynam karqa Cuba nacionpipas. Chaypiqa 1910 watapim Diosmanta willakuyqa qallarirqa, chaymantañataqmi Russell iñiqmasinchik 1913 watapi chay nacionta watukurqa. Qallariypi Diosmanta willakuqkuna aslla kaptinkupas kunanqa 96.000 masninñam kanku. Chaymantapas 2013 watapim Jesucristopa wañukusqanta yuyarinapaq huñunakuyman 229.726 runakuna rirqaku, huk rimaypiqa chay nacionpi 48 runakunamantam 1 runa rirqa. Diosmanta willakunapaq mana harkakuq nacionkunapipas Diospa Munaychakuyninmanta willakuyqa tukuy hinastinkamam chayarun, Testigokunapa mana piensasqanku lawkunamanpas (Ecl. 8:7; 11:5). *

14, 15. (1) ¿Imaynatam yanapawanchik masa poqochiq qonchumanta rikchanachiyqa? (2) ¿Imatam kay rikchanachiyqa Jehova Diosmantawan Jesusmanta yachachiwanchik?

¹⁴ ¿Imaynatam yanapawanchik masa poqochiq qonchumanta rikchanachiyqa? Kay rikchanachiypa ima ninan kasqanpi yuyaymanayqa, yanapawanchikmi Diospa Munaychakuyninmanta manaraq haykapipas uyariq runakunarayku llumpayta mana hukmanyanapaq. Jehova Diospaqa makillanpim kachkan chay runakuna paymanta uyarinankupaqqa. Ichaqa, ¿imataq ñoqanchikpa ruwayninchikqa? Bibliam nin: “Tutapaymanta muhuykita tarpuy. Ama pisipaspayki chisinkuytapas tarpuy. Manam yachankichu mayqen tarpusqaykim wiñamunanta. Manataqmi yachankichu iskayninku igualla wiñamunanta”, nispa (Ecl. 11:6).  Chaymantapas, hinallam Jehova Diosta mañakunanchik paymanta willakusqanchikta bendecinanpaq, aswanraqmi harkakuq nacionkunapi iñiqmasinchikkunapaqqa (Efes. 6:18-20).

¹⁵ Manataqmi hukmanyananchikchu Diosmanta willakusqanchikwan runakuna chaylla mana iñiptinkuqa. Tukuy ima ruwasqanchikmantaqa manam “mana kaqpaqpas” hapiqkunaqa kananchikchu (Zac. 4:10, Sagrada Biblia). Ichapas tiempopa risqanman hinaqa iñikunmanku (Sal. 40:5; Zac. 4:7).

16. (1) ¿Ima ninantaq perlaskuna maskaq negociantemanta rikchanachiyqa? (2) ¿Ima ninantaq pampasqa pakamanta rikchanachiyqa?

¹⁶ (Leey Mateo 13:44-46). ¿Ima ninantaq perlaskuna maskaq negociantemanta hinaspa pampasqa pakamanta rikchanachiyqa? Jesuspa tiemponpi wakin negociantekunaqa karu-karutam riqku suma-sumaq perlaskunata tarinankupaq. Chayna negociantemanta Jesuspa rikchanachisqanqa Diosmanta astawan yachanankupaq tukuyta ruwaq allin sonqoyoq runakunawanmi tupan. ‘Ancha precioyoq perlasñataqmi’ Diospa Munaychakuyninmanta sumaq yachachikuywan tupan. Chay negocianteqa ancha chaninniyoq kasqanta yacharuspanmi tukuy ima kapuqninta rantikuruspan chay perlasta rantirun. Chaymantapas, Jesusqa rimarqataqmi chakrapi llamkaspan ‘pampasqa pakata’ tarikuq runamanta. Chay runaqa qonqayllamantam pakataqa tarikurqa manam negociante runa hinachu maskarqa. Chaywanpas tukuy ima kapuqnintam paypas rantikururqa chay pakayoq chakrata rantikuykunanpaq.

17. ¿Imapaqtaq Jesusqa perlaskuna maskaq negociantemanta hinaspa pampasqa pakamanta rikchanachiykunataqa servichikurqa?

¹⁷ ¿Imapaqtaq Jesusqa kay iskaynin rikchanachiyta servichikurqa? Chay rikchanachiykunataqa servichikurqa Diosta imayna reqsisqanchik llapanchikpa mana chaynalla kasqanta qawachinanpaqmi. Wakinkuqa tukuyta ruwaspam Diostaqa maskanku. Wakinkunañataqmi qonqaymanta pipas rimapayaykuptin. Jesuspa rikchanachisqanpi negociantewan chakrapi llamkaq runaqa anchatam tarisqankutaqa chanincharqaku, chaymi tukuyta ruwarqaku tarisqankuqa paykunapaqña kananpaq.

18. (1) ¿Imaynatam yanapawanchik kay iskaynin rikchanachiykunaqa? (2) ¿Imatam kay rikchanachiykunaqa Jehova Diosmantawan Jesusmanta yachachiwanchik?

¹⁸ ¿Imaynatam yanapawanchik kay iskaynin rikchanachiykunaqa? (Mat. 6:19-21.) Sonqonchikpi tapukuykusun: “¿Jesuspa rikchanachisqanpi iskay runakuna hinachu ñoqapas kani? ¿Paykuna hinachu Diospa yachachikuyninkunata chaninchani? ¿Tukuy imatachu ruwani Diospa kaqkunata huk rikchaq ruwaykuna mana sasachananpaq?”, nispa (Mat. 6:22-24, 33; Luc. 5:27, 28; Filip. 3:8). Cheqaptapuni Jehova Diospa yachachikuyninkunata chaninchaspaqa, tukuy imatachá ruwasun kawsakuyninchikpi hinalla puntapi churanapaq.

19. ¿Imamantam yachasunchik qatiqnin yachachikuypi?

¹⁹ ¿Entienderunchikchu Diospa Munaychakuyninmanta rikchanachiykuna ima ninan kasqanta? Chayna kaptinqa pimanpas allintam yachachisun, hinaspapas ruwaymanmi churasun yachachiwasqachikkunata. Qatiqnin yachachikuypim qawasunchik chayna kimsa rikchanachiykunamanta hinaspa ima yachachiwasqanchikmantapas.