1, 2. Er nan ve ior kpishi mba ve ungwa Yesu la kav inja i kwaghôron na la ga?

ALAGHGA or a ungwa iliam i or u nan lu lamen a nan la, shi nana kav ikyenge i nan je kpaa. Kpa aluer nan kav kwagh u i lu ôron la ga yô, a lu nan a iwasen nena? (1 Kor. 14:9) Kape ior udubu imôngo yange ve ungwa kwaghôron u Yesu je la. Yange lam a ve ken zwa ve kpôô kpôô je kpaa. Nahan cii kpa, lu ve cii ve kav inja i kwaghôron u Yesu la ga. Sha ityôkyaa ne yô, Yesu kaa a mba ve lu ungwan a na la ér: “Ver nen ato sha a Mo, ne cii, shi kav nen kpaa.”—Mar. 7:14.

² Er nan ve ior kpishi kav inja i kwagh u Yesu lu ôron la ga? Mbagenev vande lun a mbamnenge man mbaawashima mba sha mi ga. Yesu kaa a amba ne ér: “Mimi je ne mba undun tindi u Aôndo, sha u ne̱ wa aeren a en a mbayiase la ikyo yô.” (Mar. 7:9) Yange ior mban nôngo sha ishima i môm ér vea kav kwagh u Yesu lu ôron la ga. Ve soo u geman igbenda ve man mbamnenge vev ga. Alaghga ato a ve bugh, kpa asema a ve gema cir gbang gbang. (Ôr Mateu 13:13-15.) Nahan kpa, se er nan ve se za hemen u bughun asema a ase sha er se zua a iwasen ken ityesen i Yesu laa?

3. Er nan ve mbahenen mba Yesu yange ve fatyô u kaven kwagh u lu ôron laa?

³ Gba u se dondo ikyav i mbahenen mba Yesu mba ve hiden a ayol a ve ijime la. A ôr kwagh ve ér: “Saan ashe a en iyol, gadia nga nengen, ato a en kpaa saan a iyol gadia nga ungwan.” (Mat. 13:16) Hii nan ve yange ve fatyô u kaven, kpa mbagenev fatyô ga? Hiihii yô, ve kegh iyol u pinen mbampin shi keren u kaven inja i kwaghôron u Yesu la jim jim. (Mat. 13:36; Mar. 7:17) Sha uhar yô, ve kegh iyol u seer fan kwagh u ve vande lumun a mi la. (Ôr Mateu 13:11, 12.) Sha utar yô, ve kegh iyol u eren tom sha kwagh u ve ungwa shi ve kav la ken uuma vev, shi wasen mbagenev kpaa.—Mat. 13:51, 52.

4. Ka sha igbenda itiar i nyi nahan se fatyô u kaven anzaakaa a Yesu laa?

⁴ Gba u se dondo ikyav i mbahenen mba Yesu mba mbajighjigh mbara ve se kav anzaakaa a yange ôr la ye. Se kpa se er kwagh ne sha igbenda itiar. Hiihii yô, gba u se tôô shighe se hen kwagh shi se gbidye kwar sha kwagh u Yesu ôr la, shi se seer tôvon sha kwagh u se lu henen la shi se pine mbampin mba injaav kpaa. Se er nahan yô, se zua a mfe. (Anz. 2:4, 5) Sha uhar yô, gba u se nenge er mfe la a zough sha kwagh u se vande fan la, man iwasen i se ayol ase se zua a mi ker la kpaa. Kwagh u una due ker yô a lu mkav. (Anz. 2:2, 3) Sha utar yô, gba u se er tom sha kwagh u se hen la ken uuma asev. Se er nahan yô, se tese ser se mba a kwaghfan.—Anz. 2:6, 7.

5. Tese ikyav i mkposo u a lu hen ato u mfe man mkav kua kwaghfan yô.

⁵ Ka mkposo u nyi a lu hen ato u mfe man mkav kua kwaghfana? A fatyô u tesen ikyav i kwagh ne sha gbenda ne: Tôô wer u ngu nôngon u per igbudu i vesen, man u nenge bôôsu ngu van hang. Hiihii yô, u kav er i lu bôôsu a lu van yô, ka mfe je la. Kwagh ugen yô, u fa wer aluer u za hemen u peren yô, bôôsu la una ta sha a we, ka mkav je la! Nahan u de bôôsu la kar cii u mase peren ye, ka kwaghfan je la! Bibilo kaa a vese ér se “waan kwaghfan u mimi ikyo,” sha ci u una yima uma wase!—Anz. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Ka mbampin unyiin mba nyi se pine shighe u se lu timen sha anzaakaa ataankarahar a Yesu ôr laa? (Nenge ngeren u  kiriki la kpaa.)

⁶ Se lu timen sha anzaakaa ataankarahar a Yesu ôr la ken ngeren ne man u dondon ne. Er se lu timen sha anzaakaa ne yô, se lu pinen mbampin mba ve dondo ne: Injakwagh ne ngi ôron ér nyi? (Kwagh ne una wase se u zuan a mfe.) Yesu ôr se injakwagh ne sha ci u nyi? (Kwagh ne una wase se u zuan a mkav.) Se er tom a kwagh u se kav ne sha u wasen ayol ase man mbagenev nena? (Kwagh ne tese ér se mba a kwaghfan.) Kwagh u masetyô yô, kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu?

7. Injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u ishange i masetadi la tese nyi?

⁷ Ôr Mateu 13:31, 32. Injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u ishange i masetadi la tese se nyi? Ishange i masetadi la tile sha ityough ki loho u Tartor u se pasen la man tiônnongo u Kristu. Ken inyom i 33 la, tiônnongo u Kristu lu kpuaa, er ishange i masetadi i i ‘hembe ndahar a asangeakaa agen cii’ la nahan. Nahan kpa, shighe kar yô, tiônnongo ne vese fele fele, sha ci u tom u pasen kwagh u i lu eren la. A vese je hemba er ior kpishi hen la. (Kol. 1:23) Mvese ne yange lu a iwasen kpishi, sha ci u Yesu kaa a vese ér “inyon i sha” yange i “wa aya sha agbaa a na.” Inyon i i er kwagh u i ken injakwagh ne la tile sha ityough ki mbaasemaamimi mba ve keren kwaghyan u ken jijingi man myôhôryol kua mkor  ken tiônnongo u Kristu la.—Nenge Esekiel 17:23.

8. Yesu yange ôr injakwagh i ishange i masetadi la sha ci u nyi?

⁸ Yesu yange ôr injakwagh ne sha ci u nyi? Yange ôr injakwagh i sha kwagh u ishange i masetadi la sha u tesen er Tartor u Aôndo ua vese la, man er a kura u la, kua er ua hemba akaa a hendan a u cii la yô. Hii ken inyom i 1914 la je, nongo u Aôndo u shin tar la vese fele fele je kpilighyol! (Yes. 60:22) Ka i wase mba ve lu kohol imôngo vea nongo u Yehova la ve za hemen u lun a na kôôsôô. (Anz. 2:7; Yes. 32:1, 2) Kwagh u seer yô, kwagh môm una fatyô u yangen mvese u tiônnongo a lu vesen la ga.—Yes. 54:17.

9. (a) Ka ityesen i nyi se zough a mi ken injakwagh i ishange i masetadi laa? (b) Kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu?

⁹ Se fatyô u henen nyi ken injakwagh i ishange i masetadi laa? Alaghga se mba hen ijiir i Mbashiada ve ngee ga, shin hen ape se nengen a mvese u tom wase u pasen kwagh la ave ave ga yô. Nahan kpa, aluer se mba umbur ser Tartor u Aôndo ua hemba akaa a lu hendan a u la cii yô, se zua a tahav mbu wan ishima. Ikyav i tesen yô, ken inyom i 1926 la, Anmgbian Edwin Skinner yem u za pasen kwagh ken tar u India, shighe la Mbashiada lu ker kpuaa tseegh. Sha hiihii la, mvese lu kpuaa tseegh, shi i kaa ér tom la “taver u eren.” Kpa yange za hemen u pasen kwagh, nahan a nenge er loho u Tartor ne hemba ahendan a ve tagher a mi la yô. Hegen ne, Mbashiada mba ken tar u India hemba iorov 37,000; shi ken inyom i i kar la, mba hemban iorov 108,000 nahan va M-umbur u ku u Yesu la. Shi nenge ikyav i doon tsung i tesen mvese u Tartor la. Ken inyom shon i Anmgbian Skinner za nyôr ken India la, i hii a hii u eren tom u pasen kwagh ne ken tar u Zambia. Hegen mbapasenkwagh mba ken tar u Zambia hemba iorov 170,000, shi ken inyom i 2013 la, ior mba hemban 763,915 za mkombo u umbur ku u Yesu. Kwagh ne tese ér, or 1 ken ato u iorov 18 ken tar u Zambia yange nan za mkombo u M-umbur. Nenge imba mvese u kpilighyol ne sha wono!

10. Injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa la tese nyi?

¹⁰ Ôr Mateu 13:33. Injakwagh i Yesu ôr  sha kwagh u kwa la tese se nyi? Injakwagh ne kpa tile sha ityough ki loho u Tartor man atam a u um la. Ishember i “mwem” la tile sha ityough ki akuraior, mzende u kwa sha mwe la di gema tile sha ityough ki msamber u loho u Tartor u se lu pasen ne u samber la. Er ka i nenge a mvese u ishange i masetadi la nahan kpa, msamber u kwa la yô, mba nengen a mi sha hiihii la ga. Shighe ka a kar cii ve msamber u kwa la a due ken igbar ye.

11. Yesu yange ôr injakwagh i sha kwagh u kwa la sha ci u nyi?

¹¹ Yesu yange ôr injakwagh ne sha ci u nyi? Yange lu tesen er loho u Tartor ne u lu a tahav mbu samber zan zan nyôron hanma ijiir cii shi geman ior yô. Loho u Tartor ne ar “ken ikighir i tar je.” (Aer. 1:8) Nahan kpa, ka hanma shighe se fatyô u nengen a mbamgem mban ga, adooga je yô se fa ser kwagh ngu eren nahan tsô kpaa ga. Kpa mgem ngu, ka di mseer u ingyeghior tseegh tsô ga, kpa a wa mgem u loho u u lu hanma ijiir cii ne u lu geman uuma mba iorov la kpa ker.—Rom. 12:2; Ef. 4:22, 23.

12, 13. Er i ôr ken injakwagh i kwa la nahan, ôr akav a tesen er loho u Tartor u lu vesen yô.

¹² Ka i er tom u pasen kwagh la anyom a kar cii ve, i va mase nengen a atam a tom shon u um ye. Ikyav i tesen yô, ken inyom i 1982 la, anmgbian ugen u i yer un ér Franz, vea kwase na Margit, mba yange ve lu eren tom shin Betel u ken tar u Brazil, kpa hegen ve lu eren tom hen afishi a branci agen yô, za pase kwagh hen angeri u ken toho ugen. Ken mba ve hii Bibilo i henen a ve yô, lu kwase ugen vea ônov nav unyiin. Wan na u nomso u vesen la lu anyom 12 hen shighe la, cian ashe kpishi je yô, a̱ va u va henen kwagh vea na kpa a yevese a za yer. Kpa er ve va kera lu shin Betel ga yô, ve kera za hemen a kwaghhenen la ga. Nahan kpa, anyom 25 nga kar yô, ve hide ve za hen angeri la. Lu nyi i za hemene? Tiônnongo la lu a mbapasenkwagh 69, upania mba keke lu iorov 13, ve cii ve nyôron mkombo ken Iyou i Tartor i he. Wannomso u yange cian ashe la di ye? Wannomso ne ngu ortamen u wasen mzough u mbatamen tom hegen! Loho u Tartor ne vese shi u gema uuma mbaiorov kpishi, er injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa la kpa lu nahan. Kwagh ne yange doo anmgbian ne vea kwase na kpen kpen!

¹³ Mba nengen er loho u Tartor la u lu geman uuma mbaiorov ken ityar i i we atabam sha tom u pasen kwagh u Tartor la ga. Ka i taver u fan er loho ne u samber ken ityar i i we atabam la, man ashighe kpishi kwagh u ka a due ker la ka a kpiligh se iyol. Nenge ase ikyav sha kwagh u tar u Cuba. Loho u Tartor ne nyôr tar u Cuba ken inyom i 1910 la, shi Anmgbian Russell kpa yange za sôr tar la ken inyom i 1913 la. Nahan kpa, sha hiihii la loho ne vese fele fele ga. Ka nyi i ze hemen ken tar u Cuba hegene? Mbapasenkwagh mba hemban 96,000 mba pasen loho u dedoo, man ken inyom i 2013 la, iorov mba kuman 229,726 va M-umbur, kwagh ne tese ér or 1 ken ato u iorov 48 ken tar la yange nan za M-umbur u ku u Yesu la. Ken ityar i i wa atabam ga je kpa, loho u Tartor ne ka u nyôr hen uharegh mba mbapasenkwagh mba hen tar la ve hen ér loho ne ua nyôr ga je kpaa. *—Orpa. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Se ayol a ase kpa se zua a iwasen ken ityesen i sha kwagh u kwa la nena? (b) Kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu?

¹⁴ Se fatyô u henen nyi ken injakwagh  i kwa laa? Aluer se gbidye kwar sha injakwagh i Yesu ôr la yô, se kav er ityôkyaa i lu i ishima ia zer nyian se ér ior umiliôn imôngo mba a ungwa loho u Tartor ne ga ze. Yehova ngu a tahav mbu eren hanma kwagh. Kpa ka tom u nyi se lu a mini? Mkaanem ma Aôndo na mlumun ér: “Lôô ivor you pepe, man aikighe kpaa de hiden a uwegh ou ga; gadia u fa i ia doo la ga, shin ka ngin shin ka ngira, shin ihiar cii ia doo.” (Orpa. 11:6) Nahan cii kpa, mayange i de hungur se u eren msen ser tom u pasen kwagh ne u za ikyura, hemban cii je yô, ken ityar i i we atabam la ga.—Ef. 6:18-20.

¹⁵ Kwagh u seer yô, aluer sha hiihii la se nenge a mzehemen ken tom wase u pasen kwagh la ga je kpa, doo u se yina ishima ga. Doo u se laha “iyange i akaa a kiriki” la ga. (Sek. 4:10) Alaghga shighe a kar tsô akaa a vesen man a doon kpishi aa due ker, je a hemba a hemba er se hen la kpaa!—Ps. 40:5; Sek. 4:7.

16. Injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u or u teen kasua man kwagh u injaa u i yer un la tese nyi?

¹⁶ Ôr Mateu 13:44-46. Injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u or u teen kasua man kwagh u injaa u i yer un la tese se nyi? Sha ayange a Yesu la, mba teen kasua ve yem kasua ica, zan zan ve nyôr shin ityeku i i yer ér Indian Ocean la, sha u za yamen utagbede mba dedoo. Or u teen kasua u i er kwagh na ken injakwagh ne la tile sha ityough ki mbaasemaamimi, mba ka ve nôngo sha afatyô ve cii sha u kuren mgbe ve u ken jijingi la. “Tagbede môm u lun ishe kpishi” la tile sha ityough ki mimi u doon tsung, u sha kwagh u Tartor la. Er or u teen kasua la fa ér utagbede mba dedoo mba a inja kpishi yô, a yem “fese, NW” a za tee akaa a na cii sha er una yam un yô. Yesu shi ôr kwagh u or u nan lu eren tom ken sule ugen ve, nan za zough a kwagh u injaa u i “yer” un ken sule la yô. Or ne yô, lu keren kwagh u injaa, er or u teen kasua la nahan ga. Nahan kpa, yange kegh iyol u ‘teen akaa a lu a mi la cii’ sha er una za yam un, di er or u teen kasua la nahan.

17. Er nan ve Yesu ôr anzaakaa sha kwagh u or u teen kasua man kwagh u injaa u i yer un laa?

¹⁷ Yesu yange ôr anzaakaa a ahar ne sha ci u nyi? Yange lu tesen ér a fatyô u zuan a mimi sha igbenda kposo kposo. Ior mbagenev mba keren mimi ne, nahan mba eren hanma kwagh u ve fetyô cii sha u zuan a mi. Shin er mbagenev ve ker un ga nahan kpa, ve zua a mi, sha ci u alaghga i za a mi hen a ve. Aluer ka nyityôkwagh je i er kpa, hanma or yô, kwagh u nan zough a mi la ngu nan a inja tsung, shi nan kegh iyol u eren hanma kwagh u nan fetyô cii sha u zuan a mi.

18. (a) Se fatyô u henen nyi ken anzaakaa a har nee? (b) Kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu?

¹⁸ Se fatyô u henen nyi ken anzaakaa a har nee? (Mat. 6:19-21) Pine iyol you wer: ‘Mngu a ieren i ior mban ve lu a mi la kpa? Kape mo kpa mimi ne a doom ishima laa? M kegh iyol u den akaa agen mer a karem, sha er me zua a mi kpa, shin m de akaa agen, er akaa a nan ishimanyian ayange ayange nahan, nga yangen mo u zuan a mini?’ (Mat. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Fil. 3:8) Aluer mimi u se zough a mi ne doo se ishima tsung yô, se hemba kangen ishima u veren un hiihii ken uma wase.

19. Ka nyi se va time sha mi ken ngeren u dondon laa?

¹⁹ Yô, se tese nen ser se ungwa shi se kav inja i anzaakaa a Tartor la. Umbur wer, se er kwagh ne sha u fan inja i anzaakaa la tseegh ga, kpa ka sha u eren sha ityesen i se zough a mi la. Se va time sha anzaakaa agen atar ken ngeren u dondon ne, shi se fa kwagh u se hen ker la kpaa.