1, 2. Nchifukwa wuli anandi atondekanga kuwamu vo Yesu wakambanga?

 MUNTHU wangavwa kuti munyaki walongoro ndipuso wangaŵanika mazu ngaki. Kweni pangaŵavi chanduru asani watondeka kuwamu vo wang’anamuwa. (1 Ŵakor. 14:9) Mwakuyana ŵaka, ŵanthu anandi avwanga vo Yesu wakambanga. Iyu wakambanga so nawu m’chineneru chawu. Kweni ndi wosi cha wo avwisisanga vo wakambanga. Ndichu chifukwa chaki wangukambiya wo amuvwisiyanga kuti: “Ndivwiyeni mosi ndi wanimu.”​—Marko 7:14.

² Nchifukwa wuli anandi atondekanga kuvwisa vo Yesu wakambanga? Anyaki ŵenga kali ndi maŵanaŵanu ngaheni. Yesu wanguŵakambiya kuti: “Mutijikaniya mbwenu dangu laku Chiuta, mwakuti musungi mdawuku winu.” (Marko 7:9) Yiwu awangamu cha kuti Yesu wang’anamuwanganji. Akhumbanga so cha kusintha nkharu kweniso maŵanaŵanu ngawu. Yiwu atenere kuti avwanga kweni awangamu cha. (Ŵerengani Mateyu 13:13-15.) Kweni isi tingachita wuli kuti tiwengemu ndi chilatu chakuti tiyanduwi ndi vo Yesu wasambizanga?

3. Nchifukwa wuli akusambira aku Yesu avwisisanga vo iyu wakambanga?

³ Tikhumbika kulondo chakuwoniyapu cha akusambira aku Yesu akujiyuyuwa. Yesu wangukamba kuti: “Ngakutumbikika masu nginu, pakuti ngalereska; ndi makutu nginu, pakuti ngapulikizga.” (Mat. 13:16) Nchifukwa wuli akusambira ŵaki avwisisanga po anyaki atondekanga? Chakwamba, yiwu afumbanga mafumbu ndipuso afufuzanga kuti avwisi vo Yesu wakambanga. (Mat. 13:36; Marko 7:17) Chachiŵi, azomerezganga vo Yesu wakambanga. (Ŵerengani Mateyu 13:11, 12.) Chachitatu, yiwu agwiriskiyanga nchitu vo ŵavwa ndipuso ayesesanga kuwovya ŵanthu anyaki.​—Mat. 13:51, 52.

4. Kumbi ndi nthowa zitatu nizi zo titenere kulondo kuti tivwisi ntharika zaku Yesu?

⁴ Titenere kulondo chakuwoniyapu cha akusambira aku Yesu akugomezgeka kuti tivwisi ntharika zaki. Pe nthowa zitatu zo tingachitiya venivi. Yakwamba, tikhumbika kusambira vo Yesu wangukamba, kulunguruka, kufufuza ndipuso kujifumba mafumbu ngakwenere. Ivi vitiwovyengi kuti tiziŵi vinthu. (Nthanthi 2:4, 5) Yachiŵi, tikhumbika kuwona kukoliyana kwa vo taziŵanga kali ndi vo tasambira sonu, kweniso mo vingatiwovye pakutija. Ivi vitiwovyengi kuti tiwengemu. (Nthanthi 2:2, 3) Yachitatu, titenere kugwiriskiya nchitu vo tasambira pa umoyu widu. Asani tichita viyo tilongo kuti te ndi zeru.​—Nthanthi 2:6, 7.

5. Konkhoskani chakuyeruzgiyapu cho chilongo kupambana pakati pa kuziŵa vinthu, kuwamu ndipuso zeru.

⁵ Kumbi kuziŵa vinthu, kuwamu ndipuso zeru, vipambana wuli? Kuti tivwisi kwamuka kwa fumbu lenili, tiyeruzgiyi kuti mwama pakati pamsewu ndipu basi yituwa ko imwi mwalazga. Chakwamba, muziŵa kuti ndi basi, uku nkhuziŵa vinthu. Chachiŵi, muziŵa kuti basi yikuganyeningi asani mungaleka kutuwapu pamsewu, uku nkhuwamu. Pakumaliya mutuwapu mwaliŵi, izi ndi zeru. Ndichu chifukwa chaki Bayibolo likamba kuti tikhumbika ‘kusunga zeru yeneku.’ Ivi vingatiwovya kuti tizilonde umoyu.​—Nthanthi 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Kumbi ndi mafumbu nganayi nanga ngo tikambiskanengi muntharika 7 zo Yesu wangukamba? (Wonani  bokosi papeji 8.)

⁶ M’nkhani iyi ndipuso yakulondopu, tikambiskanengi ntharika 7 zo Yesu wangukamba. Ntharika yeyosi yiŵengi ndi mafumbu yanga: Kumbi ntharika iyi ying’anamuwanji? (Fumbu ili lingatiwovya kuziŵa vinthu.) Nchifukwa wuli Yesu wangugwiriskiya nchitu ntharika iyi? (Fumbu ili lingatiwovya kuti tiwengemu.) Kumbi tingavigwiriskiya wuli nchitu vo tasambira, nanga tingawovya navu wuli ŵanthu anyaki? (Fumbu ili lingatiwovya kuti tije ndi zeru.) Lakumaliya, kumbi venivi vititiwovya kuziŵanji vakukwaskana ndi Yehova ndipuso Yesu?

7. Kumbi ntharika ya nje yakamuganji ying’anamuwanji?

⁷ Ŵerengani Mateyu 13:31, 32. Kumbi ntharika yakamuganji yo Yesu wangukamba ying’anamuwanji? Nje yimiya uthenga wa Ufumu ndipuso vinthu vamampha vo vichitika chifukwa cha uthenga wenuwu nge kujalikiskika kwa mpingu wachikhristu. Nge nje yakamuganji yo njimana ukongwa kuluska “mbewu zosi,” mpingu wachikhristu nawu ungwamba ndi ŵanthu amanavi mu 33 C.E. Kweni ungukuwa ukongwa pati pajumpha ŵaka vyaka vimanavi. Mpingu wenuwu ungukuwa ukongwa kuluska mo ŵanthu aŵanaŵaniyanga. (Ŵakol. 1:23) Kukuwa kwenuku  kwenga kwakukhumbika ukongwa chifukwa Yesu wangukamba kuti “tiyuni tamude” tizenga “vizimbu” m’mphanda za chimiti. Tiyuni timiya ŵanthu a mtima wamampha wo asaniya chakurya chauzimu ndipuso avikilika mumpingu wachikhristu.​—Yeruzgiyani ndi Ezekiele 17:23.

8. Nchifukwa wuli Yesu wangugwiriskiya nchitu ntharika ya nje yakamuganji?

⁸ Nchifukwa wuli Yesu wangugwiriskiya nchitu ntharika iyi? Iyu wangugwiriskiya nchitu ntharika iyi kuti wakonkhoski mo Ufumu waku Chiuta watingi ukuliyengi, mo watingi uvikiliyengi mpingu wachikhristu kweniso kuthereska vinthu vosi vakutimbanyizga. Kutuliya mu 1914, gulu laku Chiuta la pacharu chapasi lakuwa ukongwa! (Yes. 60:22) Ŵanthu wo awungana ndi gulu lenili akondwa ukongwa chifukwa chakuti avikilirika mwauzimu. (Nthanthi 2:7; Yes. 32:1, 2) Kuluta panthazi kwa vinthu va Ufumu kulongo kuti palivi yo wangatondekeska nchitu iyi.​—Yes. 54:17.

9. (a) Kumbi tisambiranjipu pa ntharika ya nje yakamuganji? (b) Kumbi ntharika yeniyi yititisambizanji vakukwaskana ndi Yehova ndipuso Yesu?

⁹ Kumbi tisambiranjipu pa ntharika ya nje yakamuganji? Panyaki tija ko Akaboni aku Yehova mbamanavi pamwenga ko nchitu yakupharazga yiwoneka kuti yiluta panthazi cha. Kweni kukumbuka kuti Ufumu uthereska vinthu vosi vakutimbanyizga kungatiwovya kuti tikunthiyengepu. Mwakuyeruzgiyapu, M’bali Edwin Skinner wati wafika ŵaka ku India mu 1926, kwenga Akaboni amanavi. Pakwamba, nchitu yakupharazga yalutanga panthazi cha. Kweni iyu wangulutirizga kupharazga ndipu wanguwona mo uthenga wa Ufumu wathereskiyanga vinthu vikuluvikulu vo vatimbanyizganga nchitu iyi. Sonu, ku India kwe Akaboni aku Yehova akujumpha 37,000 ndipu ŵanthu akujumpha 108,000 anguza ku Chikumbusku m’chaka cha 2013. Ŵanaŵaniyani so mo nchitu yakupharazga Ufumu yalutiya panthazi. M’chaka cho M’bali Skinner wangufikiya ku India ndipu nchitu yakupharazga yayamba ŵaka ku Zambia. Kweni sonu kwe apharazgi akujumpha 170,000 ndipu ŵanthu 763,915 angusanirika pa Chikumbusku mu 2013. Ivi vilongo kuti munthu yumoza pa ŵanthu 18, wangusanirika pa Chikumbusku. Uku nkhukuwa kukulu ukongwa!

10. Kumbi ntharika ya mtupu ying’anamuwanji?

¹⁰ Ŵerengani Mateyu 13:33. Kumbi ntharika ya mtupu ying’anamuwanji? Ntharika iyi nayu yikamba va uthenga wa Ufumu ndipuso vo uchita. Ufwa umiya mitundu yosi ya ŵanthu ndipu kututuma kumiya kupharazgika kwa uthenga wa Ufumu. Kukuwa kwa nje yakamuganji kuwoneka mwaliŵi kweni mtupu uwoneka cha mo ugwiriya nchitu. Kweni nchitu yaki yiwoneka asani pajumpha kanyengu.

11. Nchifukwa wuli Yesu wangugwiriskiya nchitu ntharika ya mtupu?

¹¹ Nchifukwa wuli Yesu wangugwiriskiya nchitu ntharika iyi? Iyu wangulongo kuti uthenga wa Ufumu ungakuwa ukongwa mpaka kufika “ku vigoti va panupasi” kweniso we ndi nthazi yakusintha umoyu wa ŵanthu. (Mac. 1:8) Mazuŵa nganu, uthenga wa Ufumu ukuwa nadi ndipu usintha ŵanthu chinanga kuti tingaziŵa cha pakwamba kuti angasintha. Ivi ve viyo chifukwa chakuti kwekosi ŵanthu anandi asambira uneneska ndipuso asintha umoyu wawu.​—Ŵar. 12:2; Ŵaef. 4:22, 23.

12, 13. Konkhoskani vakuyeruzgiyapu vakulongo mo nchitu yakupharazga uthenga wa Ufumu yalutiya panthazi mwakukoliyana ndi ntharika ya mtupu.

¹² Kanandi, umampha wa nchitu yakupharazga utaziwoneka asani pajumpha nyengu. Mwakuyeruzgiyapu, Franz ndi muwolu waki Margit, wo sonu ateŵete pa ofesi ya nthambi yinyaki, ateŵetiyanga pa nthambi ya ku Brazil mu 1982. Pa nyengu yeniyi, yiwu apharazganga mumsumba unyaki umana ndipu asambiranga Bayibolo ndi ma munyaki limoza ndi ŵana ŵaki anayi. Mwana waki mura wavyaka 12 wachitanga soni ndipu kanandi wabisamanga asani akhumba kwamba kusambira. Chifukwa chakusintha kwa uteŵeti, banja ili linguleka kusambira nawu Bayibolo. Yiwu anguza so mumsumba wenuwu pati pajumpha vyaka 25. Kumbi angusaniyanji? Yiwu angusaniya kuti kwenga mpingu umoza wa apharazgi 69. Kwenga so apayiniya a nyengu zosi 13 ndipuso Nyumba ya Ufumu. Nanga mwana wasoni angumusaniya kuti wachitanji? Yiwu angusaniya kuti sonu wateŵete nge wakukumaniska nchitu za wupu wa ŵara. Nge mo Yesu wangukambiya m’ntharika ya mtupu, uthenga wa Ufumu unguluta panthazi ndipu unguwovya ŵanthu anandi kuti asinthi umoyu wawu. Banja lenili lingukondwa ukongwa kuwona venivi.

¹³ Nthazi ya uthenga wa Ufumu yo yisintha umoyu wa ŵanthu yiwoneka ukongwa muvyaru vo nchitu yakupharazga Ufumu yikanizgika. Vakuziziswa kuwona mo uthenga uwu wafikiya muvyaru venivi, ndipu tikondwa ukongwa kuwona mo nchitu yakupharazga yalutiya panthazi. Mwakuyeruzgiyapu, uthenga wa Ufumu ungufika m’charu cha Cuba mu 1910, ndipu M’bali Russell wangufika m’charu ichi mu 1913. Kweni pakwamba, nchitu yakupharazga yalutanga panthazi ukongwa cha. Kumbi sonu vinthu ve wuli m’charu cha Cuba? Mwe apharazgi akujumpha 96,000 wo apharazga uthenga wamampha ndipu ŵanthu 229,726, angusanirika pa Chikumbusku mu 2013. Ivi vilongo kuti munthu yumoza pa ŵanthu 48, wangusanirika pa Chikumbusku. Chinanga ndi m’vyaru vo nchitu yakupharazga yileka kukanizgika, uthenga wa Ufumu ungafika mbwenu muvigawa vo Akaboni a m’vyaru vo awona kuti nchitu yakupharazga njakusuzga. a​—Wak. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Kumbi tisambiranjipu pa ntharika ya mtupu? (b) Kumbi ntharika iyi yititisambizanji vakukwaskana ndi Yehova ndipuso Yesu?

 ¹⁴ Kumbi tisambiranjipu pa ntharika ya mtupu? Kuŵanaŵaniya vo ntharika iyi ying’anamuwa, kungatiwovya kuti tileki kufipa ukongwa mtima kuti uthenga wa Ufumu uŵafikiyengi wuli ŵanthu mamiliyoni nganandi wo ŵechendawuvwi. Yehova ndiyu watendesa vinthu vosi. Nanga isi tikhumbika kuchitanji? Mazu ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Umiji mbewu yaku ndi mlenjilenji, ndipu ndi mazulu uleki kuko janja laku; pakuti uziŵa cha zo zandanengi, izi pamwenga ziya pamwenga vinu zosi ziŵi zikaŵanga zamampha kwakukozgana.” (Wak. 11:6) Kweniso, tingalekanga cha kuromba kuti nchitu yakupharazga yiluti panthazi, ukongwa m’vyaru vo nchitu iyi yikanizgika.​—Ŵaef. 6:18-20.

¹⁵ Kweniso tingagongowanga cha asani tiwona kuti palivi cho chichitika chinanga kuti tiyesesa kupharazga. Tingavideleranga cha vinthu vimanavi vo tachita pa zuŵa lo. (Zek. 4:10) Tingasaniya vitumbiku vinandi ukongwa kuluska mo tiŵanaŵaniya.​—Sumu 40:5; Zek. 4:7.

16. Kumbi ntharika ya wamalonda ndipuso ya chuma chakubisika zing’anamuwanji?

¹⁶ Ŵerengani Mateyu 13:44-46. Kumbi ntharika ya wamalonda ndipuso ya chuma chakubisika zing’anamuwanji? Mu nyengu yaku Yesu, amalonda anyaki ayendanga mtunda utali mpaka kuchifika ku Nyanja ya India kuti akasaniyi mya yakuzirwa. Munthu wamalonda wa m’ntharika iyi wamiya ŵanthu a mtima wamampha wo ayesesa kuti aje pa ubwezi ndi Yehova. Mwa “umoza wa mtengu ukulu” umiya kuzirwa kwa uneneska wa Ufumu. Wati waziŵa kuzirwa kwa mwa wenuwu, wamalonda wakhumbisiskanga kuguliska mwaliŵi vinthu vosi vo wenga navu kuti waguli mwa wenuwu. Yesu wangukamba so za munthu munyaki yo walimanga mumunda waki ndipu wangusaniya chuma chakubisika. Munthu uyu wapambana ndi wamalonda chifukwa iyu wapenjanga chuma cha. Kweni nayu wakhumbisiskanga kuguliska “vosi vo wenga navu” kuti wasaniyi chuma chakubisika.

17. Nchifukwa wuli Yesu wangugwiriskiya nchitu ntharika ya munthu wamalonda ndipuso ya chuma chakubisika?

¹⁷ Nchifukwa wuli Yesu wangugwiriskiya nchitu ntharika ziŵi izi? Iyu wangulongo kuti ŵanthu asaniya uneneska munthowa zakupambanapambana. Ŵanthu anyaki ayesesa kufufuza kuti asaniyi uneneska. Kweni anyaki atiwusaniya chifukwa chakuwapharazgiya. Mwemosi mo angawusaniriya, yiwu awona kuti ngwakukhumbika ukongwa ndipu atesesa kuti aleki kuwutaya.

18. (a) Kumbi ntharika ziŵi izi zititiwovya wuli? (b) Kumbi ntharika zenizi zititisambizanji vakukwaskana ndi Yehova ndipuso Yesu?

¹⁸ Kumbi tisambiranjipu pa ntharika ziŵi zenizi? (Mat. 6:19-21) Mungachita umampha kujifumba kuti: ‘Kumbi nani ndichita nge mo ŵanthu am’ntharika izi anguchitiya? Kumbi ndiwona kuti uneneska ngwakuzirwa ukongwa? Kumbi ndiyesesa kuvikiliya uneneska pamwenga ndizomerezga vinthu vinyaki kuti vinditimbanyizgengi?’ (Mat. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Ŵaf. 3:8) Asani tikondwa ukongwa kuti tikusaniya uneneska, tiyesesengi kuwuŵika panthazi pa umoyu widu.

19. Kumbi tisambirengenji m’nkhani yakulondopu?

¹⁹ Tiyeni tichitengi vinthu vakulongo kuti tiwamu vo ntharika za Ufumu zenizi zing’anamuwa. Tingachita ivi asani tiziŵa kweniso tigwiriskiya nchitu fundu zo tasambira pa ntharika zenizi. Nkhani yakulondopu yikonkhoskengi ntharika zitatu ndipuso vo tisambirapu.