Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Aka revista liytʼirinakan jisktʼäwinakapa

Aka revista liytʼirinakan jisktʼäwinakapa

Raquelaw wawanakapat jachaski sasinjja, ¿kamsañsa Jeremiasajj munaskäna?

Jeremías 31:15 qellqatajj akham siwa: “[Jehová] Tatitojj siwa: ‘Ramá cheqan mä aruw istʼasi, mayniw jan chuyma uttʼayasisa jachaski. Raquelaw wawanakapat jachaski, janirakiw chuymachatäñ munkiti wawanakapajj jiwaratäjjatap layku’” sasa.

Raquelan pä wawapajja, jupa qhepatwa jiwasipkäna. Ukhamajj kuntï Jeremiasajj 1.000 maranak qhepat qellqkäna ukajj ¿pantjatäpachati? Uk jichhajj uñjañäni.

Raquelan nayrïr wawapajj José satänwa (Gén. 30:22-24). Mayni wawapasti Benjamín satarakïnwa. Jupar ususkasaw Raquelajj jiwäna. Ukhamasti, ¿kunatsa Jeremías 31:15 qellqatajj ‘Raquelajj wawanakapan jiwatapatwa jachaski’ sasin sispacha?

Joseyan wawanakapajja, Manasés ukat Efraín satäpjjänwa (Gén. 41:50-52; 48:13-20). Tiempompejja, Efrainan tribupajj wali chʼamaniruw amsta toqenkir Israel markan apnaqäna. 10 tribunakjjar munañanïnwa. Ukampis Benjaminan tribupasti, aynach toqenwa Judá tribumpi apnaqarakïna. Ukhamasti Raquelajja, amsta toqenkiri ukhamarak aynach toqenkiri taykanakampi sasïnwa.

Kunapachatï Jeremías librojj qellqaskäna ukhajja, asirionakajj amsta toqenkir 10 tribunakarojj katuntjjänwa. Ukhaw israelitanakat waljanejj katuntatäsin apata uñjasipjjäna. Ukhamäkchïna ukasa, yaqhepajj Judá markaruw sarjjapjjpachäna. Ukampis 607 nayrïr pacha maranjja, babiloniankirinakajj Judá markankir pä tribunakwa katuntapjjarakïna. Amuyatajja, ukankirinakat waljaniw Ramá markar apata uñjasipjjäna, ukasti Jerusalenat 8 kilometronak sarañankänwa (Jer. 40:1). Inas Benjaminan oraqepan jiwayatäpjjchïna. Raquelas uka cheqan allintatarakïnwa (1 Sam. 10:2). Niyakejjay benjaminankirinakajj jiwayata uñjasipjjchïnjja, ukatwa Raquelajj wawanakapatwa jachaskäna sasispajja, jan ukajj inas Ramá markan jiwarapkäna ukampi sasisarakchispa. Israelit taykanakaw Israel markankirinakan jiwapjjatapata, katuntata uñjasipjjatapat jachapjjpachäna, inas Jeremiasajj jupanakat parlaskarakchïna.

Kuntï Jeremiasajj Raquelat siskäna ukajja, kunapachatï Jesusajj wawäkasin niya jiwayat uñjaskäna ukhaw phoqasirakïna. Uka tiemponjja, Herodes reyiw pä marat minusanïpki uka yoqall wawanakar jiwarayäna. Ukajj Jerusalén markat aynach toqenkir Belén markanwa pasäna. Kunjamtï Jeremiasajj siskänjja, taqe yoqall wawanakaw jiwayatäpjjäna. Uka wawanakan taykanakapajj walpun jachapjjpachäna. Ukaw Ramá markansa jachatanakapajj istʼaskaspa ukhamänjja (Mat. 2:16-18).

Jeremías tiemponsa Jesús tiemponsa, judía warminakan wawanakapar jiwarayaskäna ukhajja, jupanakatak wali jachañaw utjpachäna. Ukatwa Jeremiasajj ‘Raquelaw wawanakapat jachaski’ sasin sispachäna. Waljanis ‘uñisiripan oraqepar’ sarawayapkchejja, mä arunjja, jiwawayapkchejja, jaktanipjjaniwa (Jer. 31:16; 1 Cor. 15:26).