Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Kpuyia Mɔɔ Vi Kengavoma Ɛkɛ

Kpuyia Mɔɔ Vi Kengavoma Ɛkɛ

Mekɛ mɔɔ Gyɛlɛmaya hanle kɛ Relahyɛle ɛlɛsu ɔ mra la, duzu a ɛnee ɔlɛkile a?

Yɛkenga ye wɔ Gyɛlɛmaya 31:15 kɛ: “[Gyihova] se, ‘Mede ɛnelɛ bie wɔ Releema, ɔle awolɛyelɛ nee alɔbɔlɛ ɛzunlɛ, Relahyɛle ɛlɛsu ɔ mra, ɔ mra ne mɔ ɛwie wu, yemɔti bɛkpɔda ye a ɔndie.’”

Relahyɛle wule kolaa na ɔ mra mrenya nwiɔ ne awu. Yemɔti, bie a ɛbaha kɛ Gyɛlɛmaya edwɛkɛ ne mɔɔ ɔhɛlɛle ye wɔ Relahyɛle ewule nzi ɛvolɛ kɛyɛ 1,000 la ɛnle nɔhalɛ.

Relahyɛle belamunli ralɛ a le Dwosefi. (Mɔlebɛbo 30:22-24) Nzinlii mɔɔ Relahyɛle wo ɔ ra mɔɔ tɔ zo nwiɔ, Bɛngyaman la yɛɛ ɔwule a. Yemɔti, bie a yɛbabiza kɛ, Kɛmɔti a Gyɛlɛmaya 31:15 ka kɛ ɔlɛsu ɔluakɛ “ɔ mra ne mɔ ɛwie wu” ɛ?

Dwosefi wole mralɛ mrenya nwiɔ, Manasɛ nee Yifelaem. (Mɔlebɛbo 41:50-52; 48:13-20) Mekɛ guale nu la, Yifelaem abusua ne rayɛle titile kpalɛ wɔ Yizilayɛ sɔlɔ belemgbunlililɛ ne anu, na ɛnee bɛfa bɛ bɛgyinla ɛkɛ bɛmaa mbusua bulu ne mɔɔ bɛwɔ sɔlɔ belemgbunlililɛ ne anu la kɔsɔɔti. Ɛnee Relahyɛle ara nrenya Bɛngyaman abusua ne noko, boka nyiakɛ belemgbunlililɛ ne mɔɔ wɔ Dwuda la anwo. Yemɔti, yɛkola yɛka kɛ ɛnee Relahyɛle le mrɛladane mɔɔ bɛwɔ Yizilayɛ sɔlɔ nee ye nyiakɛ arelemgbunlililɛ ne mɔ anu la kɔsɔɔti anwo nvoninli.

Aseleama zɛkyele Yizilayɛ sɔlɔ belemgbunlililɛ ne na bɛvale nuhua menli dɔɔnwo bɛhɔle nlɔnu kolaa na bɛahɛlɛ Gyɛlɛmaya buluku ne. Noko, ɔbayɛ kɛ Yifelaem abozoamra ne bie mɔ nriandile hɔle Dwuda. Wɔ ɛvolɛ 607 kolaa na bɛawo Kelaese la, Babelɔnma zɛkyele nyiakɛ mbusua nwiɔ belemgbunlililɛ ne mɔɔ wɔ Dwuda la na bɛvale bɛ bɛhɔle nlɔnu. Bɛvale bɛ nuhua dɔɔnwo bɛhɔle Releema, suakpole mɔɔ wɔ Gyɛlusalɛm sɔlɔ kɛyɛ kilomita mɔtwɛ anzɛɛ mayɛlɛ 5 la azo. (Gyɛlɛmaya 40:1) Ɔbayɛ kɛ bɛhunle bɛ nuhua dɔɔnwo wɔ ɛkɛ wɔ Bɛngyaman azɛlɛsinli ne mɔɔ bɛziele Relahyɛle wɔ zo la azo. (1 Samoɛle 10:2) Yemɔti, ɔbayɛ kɛ Relahyɛle ɛzunlɛ ɛhye fane nyane mɔɔ bɛlile ɔlua Bɛngyamanma anzɛɛ menli mɔɔ bɛhunle bɛ wɔ ɛleka mɔɔ bikye Releema la ati. Eza ɔbahola yeara ye kɛ Gyɛlɛmaya edwɛkɛ ne fane Yizilayɛ mrɛladane kɔsɔɔti mɔɔ zunle Nyamenle menli ne ewule anzɛɛ bɛ nlɔnu ɛhɔlɛ ne anwo la anwo.

Ye biala anu, edwɛkɛ mɔɔ Gyɛlɛmaya hanle kɛ Relahyɛle ɛlɛsu ɔ mra la le ngapezo. Ɛnee ɔfane edwɛkɛ mɔɔ ɔbazi wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anzi wɔ Gyisɛse ngakula nu la anwo. Belemgbunli Hɛlɔdo lile mɛla kɛ bɛhu ngakula mrenya mɔɔ bɛtɛbole ɛvolɛ nwiɔ mɔɔ bɛwɔ Bɛtelɛhɛm mɔɔ wɔ Gyɛlusalɛm nyiakɛ la amuala. Pɛ mrɛladane mɔɔ bɛlɛsu bɛ mra mrenya mɔɔ ‘bɛwu’ la nvoninli wɔ wɔ adwenle nu nea. Ɛnee ɔle kɛ asɛɛ bɛte bɛ ɛzunlɛ ne wɔ Releema, wɔ Gyɛlusalɛm sɔlɔ la.Mateyu 2:16-18.

Ɛhye ati, wɔ Gyɛlɛmaya nee Gyisɛse mekɛ zo, Relahyɛle mɔɔ “ɛlɛsu ɔ mra” la le alɔbɔlɛ mɔɔ Dwuda mrɛladane lile ɔlua bɛ mra mɔɔ wule la anwo nvoninli. Noko wɔ ewudwazo ne anu, bɛbamaa bɛdabɛ mɔɔ “kpɔvolɛ . . . ewule” ɛva bɛ ɛhɔ la azia ara.Gyɛlɛmaya 31:16; 1 Kɔlentema 15:26.