Jeremías 31:15 texton nin: “Señor Diosmi nin: ‘Ramá llaqtapin huk kunka uyarikun, sonqo nanay waqasqan uyarikun. Raquelmi wawankunamanta waqashan, llapan wawankunaq wañusqanmantan sonqonpas mana tiyanñachu’, nispa”, nispa.

Raquelmi ñawpaqtaqa wañupurqan manan wawankunachu. Chaymantapas Jeremiasqa Raquelpa wañupusqanmanta 1.000 wata qhepatañan chayta qelqarqan; chhaynaqa, ¿pantasharqanchu Jeremías? Yachasun chaymanta.

Raquelpa phiwi wawanmi karqan José (Gén. 30:22-24). Qhepa kaq wawantaqmi karqan Benjamín, payta onqokushaspan Raquelqa wañupurqan. Chhaynaqa, ¿imaraykun Jeremías 31:15 texto nin: “Raquelmi wawankunamanta waqashan”, nispa?

Josepa wawankunan karqan Manaseswan Efrainwan (Gén. 41:50-52; 48:13-20). Efraín aylluqa aswan atiyniyoq ayllumanmi tukupurqan, Israelpa chunka ayllunkunatan representarqan, chay ayllukunaqa Israelpa wichay ladonpin tarikurqan. Benjaminpas huk ayllun kapurqan, Judá aylluwan kuskataqmi Israelpa uray ladonpi tarikurqan. Chhaynaqa Jeremiasqa llapa Israelpi mamakunamantan rimashanman karqan Raquelmanta rimaspaqa.

Jeremías librota qelqasqan tiempopiqa asirio soldadokunan atiparqankuña wichay ladopi kaq chunka ayllukunata, askha israelitakunatataqmi presota apapurqankuña. Yaqapaschá Efraín ayllumanta wakin israelitakunaqa ayqerqanku Judá aylluman. Ichaqa 607 watapin (m.J.h.) Judá ayllutawan Benjamín ayllutawan Babilonia soldadokuna atiparqanku, yaqachus hina wakintaqa Ramá llaqtaman aparqanku, chayqa kashan Jerusalenpa pusaq kilómetro qayllanpin (Jer. 40:1). Yaqapaschá wakintaqa chaypi wañuchirqanku, chay llaqtaqa Benjamín ayllupin karqan, Raqueltapas Benjamín ayllupin p’amparqanku (1 Sam. 10:2). Chhaynaqa “Raquelmi wawankunamanta waqashan” nispaqa nisharqan Ramá llaqtapi otaq Ramá llaqtaq qayllanpi Benjamín ayllumanta israelitakuna wañuchisqa kasqankumanta waqasqankutachá. Chayqa kallanmantaqmi israelitakuna wañuchisqa kasqankumanta otaq preso apasqa kasqankumanta llapa mamakunaq waqasqan.

Imaynaña kaqtinpas Jeremiaspa nisqanqa huk profecian karqan. Chay profecian hunt’akurqan Jesús wawallaraq kashaqtin. Rey Herodesmi kamachirqan Belén llaqtapi iskay watamanta urayman llapa wawakunata wañuchinankupaq, Belenqa kasharqan Jerusalenpa qayllanpin. Imaynataraqchá mamakunaqa waqarqanku wawankuta wañuchiqtinku, wawankuqa manañan “kapurqanñachu”. Chay waqasqankuqa Ramá llaqtakamapas uyarikushanman hinan karqan (Mat. 2:16-18).

Jeremiaspa nisqanqa tupanmi wawanku wañuchisqa kaqtin Judá llaqtapi llapa mamakunaq waqasqanwan, chaymi sucederqan Jeremiaspa tiemponpi Jesuspa tiemponpipas. Ichaqa Ramá llaqtapi wañuqkunapas ‘enemigonkuq suyunpi’ wañuqkunapas kutimpunqakun kawsarimpuy kaqtin (Jer. 31:16; 1 Cor. 15:26).