An Jeremias 31:15 nasiring: “Ha sugad hini nasiring hi Jehova: Usa nga tingog binabati ha Rama, pagtangis, ngan mapait nga pagnguyngoy, hi Rakel [o Raquel, NW] nga nagngunguyngoy tungod han iya mga anak; hiya dinmiri nga paglipayon tungod han iya mga anak, tungod kay hira waray na.”

An duha nga anak ni Raquel buhi pa han namatay hiya. Salit an iginsurat ni Jeremias 1,000 ka tuig katapos mamatay hi Raquel, baga hin diri husto.

Hi Jose an suhag nga anak ni Raquel. (Gen. 30:22-24) Katapos nagkaada hiya usa pa nga anak, hi Benjamin. Pero namatay hiya han igin-anak niya ito. Salit nabangon an pakiana: Kay ano nga an Jeremias 31:15 nasiring nga nagngunguyngoy hiya tungod kay an iya mga anak “waray na”?

Makapainteres nga an iya suhag nga anak nga hi Jose nagkaada duha nga anak, hira Manases ngan Epraim. (Gen. 41:50-52; 48:13-20) Ha urhi, an Epraim an nagin pinakaprominente ngan pinakamaimpluwensya nga tribo ha bug-os nga norte nga ginhadian han Israel ngan nagrepresentar han ngatanan nga napulo nga tribo. Ha luyo nga bahin, an tribo nga nagtikang ha ikaduha nga anak ni Raquel nga hi Benjamin nagin bahin han sur nga ginhadian han Juda. Salit masisiring nga hi Raquel nagrirepresentar han ngatanan nga nanay ha Israel, ha norte ngan ha sur nga ginhadian.

Han iginsurat an libro han Jeremias, an napulo-ka-tribo nga ginhadian ha norte nasakop na han Asirya ngan damu nga umurukoy hito an gindara nga bihag. Pero posible nga an pipira nga tulin ni Epraim pinalagiw ngadto ha teritoryo han Juda. Han 607 B.C.E., ginsakop han Babilonya an duha-ka-tribo nga ginhadian han Juda ha sur. Damu nga bihag an gindara ha Rama, mga walo ka kilometro ha norte han Jerusalem. (Jer. 40:1) Posible nga pipira ha ira an ginpatay ha teritoryo han Benjamin diin iginlubong hi Raquel. (1 Sam. 10:2) Salit an pagnguyngoy ni Raquel tungod han iya mga anak mahimo magpasabot han iya simboliko nga pagtaguminatay tungod han mga tulin ni Benjamin ha kabug-osan o hadton ginpamatay ha Rama. Posible liwat ito magpasabot nga an ngatanan nga nanay ha Israel nagnguyngoy tungod han kamatay o pagkabihag han katawohan han Dios.

Anoman an kahimtang, an ginsiring ni Jeremias mahitungod ha pagnguyngoy ni Raquel tungod han iya mga anak usa nga tagna. Nagtutudlok ito ha nahitabo paglabay hin mga siglo han nameligro an kinabuhi han bata nga hi Jesus. Iginsugo ni Hadi Herodes nga pamatayon an ngatanan nga waray pa mag-dos anyos nga bata nga lalaki ha Betlehem, nga nahimumutang ha sur han Jerusalem. Handurawa an pagnguyngoy han mga nanay nga namatyan hin mga anak! An ira pagnguyngoy sugad hin nabatian tubtob ha Rama, ha norte han Jerusalem.—Mat. 2:16-18.

Salit ha panahon ni Jeremias ngan ha panahon ni Jesus, an pagnguyngoy ni Raquel tungod han iya mga anak angayan nga paghulagway han duro nga kasubo han Judio nga mga nanay nga namatyan hin mga anak. Syempre, adton mga namatay ngan kinadto ha “tuna han kaaway,” an kamatayon, mahimo bumalik kon banhawon na an mga patay.—Jer. 31:16; 1 Cor. 15:26.