KE 1870, Charles Taze Russell ama okot owo ifan̄ ke Pittsburgh (Allegheny), ke Pennsylvania, U.S.A., adian idem. Mmọ ẹma ẹsitie kiet ẹdun̄ọde Bible. Mmọ ẹkeyom ndinen̄ede mfiọk n̄kpọ mban̄a ufak oro Christ ekekpede ke ibuot nnyịn, ẹma ẹnyụn̄ ẹdikụt ke ufak anam uduak Jehovah osu. Esịt ama enen̄ede enem mmọ ndifiọk ke ufak ke ẹdida inyan̄a mme owo, ekpededi mbon emi mîdiọn̄ọke Jesus kan̄a. Emi ama anam mmọ ẹbiere ndisiti n̄kpa Jesus kpukpru isua.—1 Cor. 11:23-26.

Brọda Russell ama ọtọn̄ọ ndisio Zion’s Watch Tower. Akpan n̄kpọ emi magazine emi ekesinemede ekedi nte ufak owụtde adan̄a nte Abasi amade nnyịn. Watch Tower ekesikot ini Editi n̄kpa Christ “ata akpan ini,” onyụn̄ esikpe mme owo ubọk ete ẹdụk Editi ke Pittsburgh m̀mê ke ebiet ekededi oro ẹnịmde. Watch Tower kiet ọkọdọhọ ke “ọkpọkọm owo iba m̀mê ita emi ẹdiọn̄ọde ufọn ufak”—mîdịghe owo kiet kpọt—enịm Editi, ke “Ọbọn̄ iditreke-tre ndidu ye mmọ.”

Ediwak owo ẹma ẹsidi Pittsburgh kpukpru isua ẹdidụk Editi. Ẹma ẹwet ke n̄wedikot emi ẹkesinọde mme owo ẹte: “Mme owo do emi ẹtiede-tie ẹbet fi; esịt eyenem mmọ ndikụt fi.” Se ikonyụn̄ itịbede edi oro. Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke n̄kann̄kụk oro ẹma ẹnyịme nditọete emi ẹtode ebiet en̄wen ẹdi ẹdụn̄ ke ufọk mmọ, ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a mmọ. Ke 1886, ẹma ẹnịm “San̄asan̄a Mbono” ke ediwak usen ke ẹma ẹkenịm Editi ẹma. Watch Tower ọkọdọhọ ete: “Ẹsan̄a ye esịt ima emi ẹnyenede ẹnọ Eteufọk nnyịn, nditọete nnyịn, ye akpanikọ, ẹdi.”

Ke ediwak isua, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke Pittsburgh ẹma ẹsinịm mbono n̄ko ẹnọ mbon oro ẹkenịmde ufak ke akpanikọ, emi ẹkedide Pittsburgh ndidụk Editi. Nte Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkewakde ke ofụri ererimbot, ntre n̄ko ke mme ebiet emi ẹkenịmde Editi ẹkewak, mme andidụk ẹnyụn̄ ẹwak n̄ko. Ray Bopp emi okodude ke ecclesia (m̀mê esop) Chicago, etịn̄ nte n̄kpọ eketiede ke Editi oro ẹkenịmde ọtọn̄ọde ke 1910 esịm 1919. Enye ọdọhọ ke ama esida ediwak hour ndideme uyo ye wine nnọ udịmowo emi ẹkesidide Editi, sia ekpere ndidi kpukpru owo ẹkesita uyo ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ wine.

Nso ke ẹkesida nte uyo ye wine ini oro? Kpa ye oro ẹkediọn̄ọde ke Jesus akada wine enịm Udia Ọbọn̄, enyene ini emi ẹkesidọhọde ke Watch Tower ẹte ẹda mmọn̄ grape emi ẹnyịmide usen oro mîdịghe ẹtem nsat grape ẹdụhọde mmọn̄ ẹda ẹnịm Editi. Owo ikoyomke ndida ata wine nnịm Editi mbak mmịn idinam mbon emi “ẹmemde.” Edi ẹma ẹsinọ mbon emi ẹkekerede ke Jesus akakama “wine emi ọsọn̄de inua” enịm Editi utọ wine oro. Ama edin̄wan̄a Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible nte ini akade ke wine  emi owo mîsịnke n̄kpọ akpada aban̄a iyịp emi Jesus ọkọduọkde.

Ini Editi n̄kpa Jesus ama anam nditọete ẹtie ẹkere se iketịbede. Edi ke ndusụk esop, nditọete ẹma ẹsifụhọ tutu ikemeke ndikọm kiet eken ke ini ẹsuanade Editi. Edi n̄wed emi ẹkesiode ke 1934 oro ẹkekotde Jehovah ọkọdọhọ ke Editi idịghe ini emi ẹkpefụhọde n̄kpa Jesus, ke ekpedi ini idara sia Jesus ama ada ubọn̄ ke 1914.

Se iketịbede ke 1935 ama anam ẹkpụhọde nte ẹnịmde Editi, sia isua oro ke ẹkediọn̄ọ mbon emi ẹsịnede ke “akwa udịmowo” (KJ), m̀mê “akwa otuowo” oro Ediyarade 7:9 etịn̄de aban̄a. Ke akpa, ẹkesikere ke akwa otuowo ẹdi ikọt Abasi emi mîsịnke idem inam n̄kpọ Abasi. Edi ke 1935, ẹma ẹdidiọn̄ọ ke akwa otuowo ẹdi mme anam-akpanikọ ikọt Abasi emi ẹdidude uwem ke isọn̄. Ke ẹma ẹkenam n̄kpọ emi an̄wan̄a kpukpru owo, eyenete nnyịn kiet emi ekekerede Russell Poggensee ama odụn̄ọde idemesie onyụn̄ ọdọhọ ete: “Jehovah idaha edisana spirit esie inam mi mfiọk ke ndika heaven.” Enye ye ediwak mme anam-akpanikọ ikọt Abasi eken ikesitaha aba uyo inyụn̄ in̄wọn̄ wine ke usen Editi.

San̄asan̄a ukwọrọikọ oro ẹkesidiomide ke “ata akpan ini” emi ama esinam nditọete ẹwụt adan̄a nte mmimọ imade ufak emi Christ ekekpede ke ibuot nnyịn. Bulletin kiet ke 1932 ama ọdọhọ mme Christian ẹkûsudi uduta uyo unyụn̄ un̄wọn̄ wine kpọt, yak ẹsitiene ẹka ukwọrọikọ. Ke 1934, ẹma ẹbụp ke Bulletin m̀mê owo 1,000 ẹkpema ndinam utom usiakusụn̄ unọ un̄wam ke ini Editi. Informant oro ama ọdọhọ mbon oro ẹyetde aran ke ‘mmọ ẹdinen̄ede ẹkop inemesịt edieke mmọ ẹkwọrọde etop Obio Ubọn̄.’ Nte ini akade, ẹma ẹdifiọk n̄ko ke emi edinam mbon oro ẹdoride enyịn ndidu uwem mi ke isọn̄ ẹdat esịt. *

Kpukpru ikọt Jehovah ẹda usen Editi nte akakan usen ke isua. Mmọ ẹsidomo ndidụk Editi inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe. Ke 1930, eyenete an̄wan kiet emi ekerede Pearl English ye Ora eyeneka esie ẹma ẹsan̄a kilomita 80 man ẹkedụk Editi. Isụn̄utom emi ekekerede Harold King ama esịne ke ufọk n̄kpọkọbi ke China ewet uto ye ikwọ aban̄a Editi, enyịmi mfri emi ẹkotde black currant anam wine, onyụn̄ ada edesi anam uyo. Edide ke Europe, America, m̀mê Africa, mme Christian ẹsinịm Editi n̄kpa Jesus ekpededi edi ini ekọn̄ m̀mê ini emi ukara ẹkpande utom nnyịn. Inamke n̄kpọ m̀mê idu m̀mọ̀n̄ m̀mê nso inyụn̄ itịbe, imesisịn ofụri ukeme ndisop idem ye nditọete nnyịn n̄kpono Jehovah ye Jesus Christ ke ata akpan ini emi—Ini Editi!