Skip to content

Skip to table of contents

MEI HOTAU KUOHILÍ

“Ko ha Faʻahitaʻu Mātuʻaki Mahuʻinga”

“Ko ha Faʻahitaʻu Mātuʻaki Mahuʻinga”

ʻI HE 1870 ko ha kiʻi kulupu tokosiʻi ʻi Pittsburgh (Allegheny), Pennsylvania, U.S.A., naʻe kamata ke nau fekumi ʻi he Folofolá. ʻI hono tataki ʻe Charles Taze Russell, naʻa nau ako ʻa e kaveinga fekauʻaki mo e huhuʻi ʻa Kalaisí pea vave ʻenau fakatokangaʻi hono tafaʻaki mahuʻinga ʻi he taumuʻa ʻa Sihová. He fiefia ē ko kinautolu hono ʻilo ko e huhuʻí ʻokú ne fakaava ʻa e hala ki he fakamoʻuí, naʻa mo e faʻahinga kuo teʻeki ke nau fanongo ʻia Sīsuú! Naʻa nau ongoʻi houngaʻia moʻoni ke kātoangaʻi ʻa e pekia ʻa Sīsuú ʻi he taʻu taki taha ʻi hono fakamanatu iá.—1 Kol. 11:23-26.

Naʻe pulusi ʻe Tokoua Russell ʻa e Zion’s Watch Tower, ʻa ia naʻá ne poupouʻi ʻa e tokāteline fekauʻaki mo e huhuʻí ko ha fakahāhā tefito ia ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá. Naʻe ui ʻe he Watch Tower ʻa e taimi ʻo e Fakamanatu ʻo e pekia ʻa Kalaisí “ko ha faʻahitaʻu mātuʻaki mahuʻinga” pea fakaʻaiʻai ʻa e kau lautohí ke nau fakamanatu ia ʻi Pittsburgh pe ʻi ha feituʻu pē ʻi ha ngaahi kulupu taautaha. “Neongo kapau ko ha toko ua pe toko tolu ʻo e faʻahinga tui mālohi”—pe toko taha pē—te nau “kau fakataha ai mo e ʻEikí.”

ʻI he taʻu taki taha, naʻe toe tokolahi ange ʻa e kakai naʻa nau haʻu ki Pittsburgh ki he Fakamanatú. “ʻE talitali lelei loto-māfana kimoutolu ʻi heni,” ko e fakalea ia ʻo e tohi fakaafé. Ko hono moʻoní, ko e Kau Ako Tohi Tapu fakalotofonuá naʻa nau loto-lelei ke nofo fakataha mo fafangaʻi honau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine fakalaumālié. ʻI he 1886, “Ko ha Fakataha Makehe” naʻe fai ʻi ha ngaahi ʻaho lolotonga ʻa e faʻahitaʻu Fakamanatú. “Haʻu,” ko e ekinaki ia ʻa e Watch Tower, “mo ho lotó ʻoku fonu mahuohua ʻi he ʻofa ki he ʻEikí mo hono fanga tokouá pea mo ʻene moʻoní.”

Saati ʻo hono paasi holo ʻo e mā mo e uaine ʻi he Fakamanatú ʻi he Tāpanekale Lonitoní

ʻI he ngaahi taʻu lahi, naʻe tokangaʻi ʻe he Kau Ako Tohi Tapu ʻi Pittsburgh ʻa e ngaahi fakataha ki he kau tui ki he huhuʻí ʻa ia naʻa nau haʻu ki he Fakamanatú. ʻI he tupu tokolahi ʻa e Kau Ako Tohi Tapú, naʻe tupu ai pē mo e tokolahi ʻo e kau maʻu Fakamanatu ʻi māmani lahí. Ko Ray Bopp ʻi he ʻēkelesia (fakatahaʻanga) Chicago naʻá ne manatuʻi ʻi he 1910 tupú, naʻe laui houa hono paasi ʻa e maá mo e uainé ʻi he lauingeau naʻa nau maʻu ʻa e fakatahá koeʻuhí naʻe maʻu ʻinasi ʻa e meimei tokotaha kotoa.

Ko e hā ʻa e meʻa fakaefakatātā naʻe ngāueʻakí? Neongo hono ʻiloʻi naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e uaine lolotonga ʻa e Kai Efiafi fakaʻosí, ʻi ha taimi naʻe pehē ʻe he Watch Tower ke ngāueʻaki ʻa e huhuaʻi kālepi foʻou pe fuaʻi kālepi mōmoa, koeʻuhí ke ʻoua ʻe fakataueleʻi ai ʻa e “kau vaivai ʻi he kakanó.” Kae kehe, naʻe ʻave ʻa e uainé ki he faʻahinga naʻa nau ongoʻi “ko e uaine kuo ʻosi fakatoká naʻe totonu ke ngāueʻakí.” Naʻe mahinoʻi ki mui ʻe he Kau Ako Tohi Tapú ko e uaine kulokula taʻehuʻí ko e fakaʻilonga totonu ia ʻo e taʻataʻa ʻo Sīsuú.

Ko e pepa eni mo e peni naʻe paasi mei he loki ki he loki ke lēkooti ʻa e kau maʻu Fakamanatu ʻi ha pilīsone ʻi Nikalākuā

Ko hono fakamanatu ʻo e pekia ʻa Sīsuú naʻe maʻu ai ha faingamālie ke fakakaukauloto fakamātoato ki ai. Kae kehe ʻi he ngaahi fakatahaʻanga ʻe niʻihi, naʻa nau mamahi ʻaupito, pea ʻi he ʻosi ʻa e polokalamá, naʻe foki atu ʻa e tokotaha kotoa ʻo ʻikai loko feleaʻaki. Neongo ia, ʻi he 1934 ko e tohi Jehovah, naʻe pehē ai ko e Fakamanatú ʻoku ʻikai totonu ke “fakamamahi” ʻi he pekia fakamamahi ʻa Sīsuú, ka “ke fiefia” koeʻuhí ko ʻene pule ko ha Tuʻi talu mei he 1914.

Fanga tokoua naʻa nau fakatahataha ʻi ha kemi fakamamahi ʻi Mordvinia, Lūsia, ke kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú ʻi he 1957

ʻI he taʻu 1935 naʻe fakaʻilongaʻi ai ha fuʻu liliu naʻe kaunga ia ki hono kātoangaʻi ʻo e Fakamanatú ʻi he kahaʻú, he ko e ʻuhinga ʻo e “fuʻu tokolahi,” KJ, pe ko e “fuʻu kakai lahi,” ʻi he Fakahā 7:9 naʻe fakamāʻalaʻala. ʻI he teʻeki ke aʻu mai ki hení, naʻe vakai ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová ki he kulupu ko ení ko ha kau Kalisitiane fakatapui naʻe ʻikai fuʻu faivelenga. ʻI he taimi ko ení, ko e fuʻu kakai lahi ko ení naʻe ʻiloʻi ia ko ha kau lotu faitōnunga ʻa ia ʻoku nau ʻamanaki ke moʻui ʻi ha māmani palataisi. Hoko atu ʻi he fakamāʻalaʻala ko ení pea hili ha toe sivisiviʻi fakalelei, naʻe ʻiloʻi ʻe Russell Poggensee: “Ko e ʻamanaki fakahēvaní kuo teʻeki ke ne maʻu ia ʻo fakafou ʻi he laumālie māʻoniʻoni ʻo Sihová.” Ko Tokoua Poggensee—mo e faʻahinga tokolahi mateaki hangē ko iá—naʻe taʻofi ʻenau maʻu ʻinasi mei he maá mo e uainé kae hokohoko atu ʻenau maʻu ʻa e Fakamanatú.

ʻI he “faʻahitaʻu mātuʻaki mahuʻinga” ko ení, naʻe fakahoko ha feingangāue fakamalanga makehe ʻi hono ʻoatu ha founga lelei ki he tokotaha kotoa ke fakahāhā ʻa e houngaʻia ʻi he huhuʻí. Naʻe fakalototoʻaʻi ʻe he Bulletin ʻi he 1932 ke ʻoua te nau hoko pē ko e kau maʻu ʻinasi ʻi he Fakamanatú kae malangaʻi ʻa e pōpoaki ʻo e moʻoní. ʻI he 1934, naʻe uki ʻe he Bulletin ha “kau tokoni,” ʻo pehē: “ʻE ʻi ai ha toko 1,000 ke kau ki ai ʻi he taimi Fakamanatú?” ʻI he fekauʻaki mo e kau paní, naʻe pehē ʻe he Informant: “Ko ʻenau fiefiá ʻe lava ke toki kakato pē ʻi heʻenau kau ʻi he faifakamoʻoni ki he Puleʻangá.” ʻI he faai mai ʻa e taimí, ko e meʻa tatau naʻe hoko ki he faʻahinga ʻoku nau maʻu ʻa e ʻamanaki fakaemāmaní. a

Lolotonga hono tuku ʻi he pilīsone malu, naʻe hiki ʻe Harold King ʻa e ngaahi maau mo e hiva fekauʻaki mo e Fakamanatú

Ki he kotoa ʻo e kakai ʻa Sihová, ko e Fakamanatú ko e pō toputapu taha ia ʻo e taʻú. ʻOku nau fakamanatu ia naʻa mo e ngaahi tuʻunga faingataʻá. ʻI he 1930, ko Pearl English mo hono tokouá, ʻa Ora, naʻá na lue ʻi he maile nai ʻe 50 (kilomita ʻe 80) ke maʻu ʻa e Fakamanatú. Lolotonga ʻa e ʻi ha pilīsone malu ʻi Siaina, ko e misinale ko Harold King naʻá ne hiki ʻa e ngaahi maau mo e hiva fekauʻaki mo e Fakamanatú pea ngaohi ʻa e mā mo e uainé mei he kālepi mōmoa mo e laise. Mei ʻIulope Hahake ki ʻAmelika Lotoloto ki ʻAfilika, ko e kau Kalisitiane loto-toʻá naʻa nau loto-toʻa ʻi he ngaahi taimi taú pe fakataputapuí ke fakamanatu ʻa e pekia ʻa Sīsuú. Tatau ai pē pe ʻoku tau ʻi fē pe ko e hā ʻoku hokó, ʻoku tau fakatahataha ke fakalāngilangiʻi ʻa Sihova ko e ʻOtuá mo Sīsū Kalaisi lolotonga ʻa e faʻahitaʻu mahuʻinga ʻo e Fakamanatú.

a Ko e Bulletin naʻe ui ki mui ko e Informant, ʻa ia ko e Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau he taimi ní.