1, 2. (a) Inki ta sadisa beto na kuguluka? (b) Inki ta sadisa beto na kubikala kaka na nzila ya luzingu?

NTANGU muntu ke kumaka longoki ya Kristu, yandi ke yantikaka nzietelo. Nzietelo yina lenda nata yandi na kubaka luzingu na zulu to na ntoto. Yezu tubaka nde: “Muntu yina ta kanga ntima tii na nsuka [nsuka ya luzingu na yandi to nsuka ya ngidika yai ya mbi], yandi muntu ta guluka.” (Mat. 24:13) Ya kieleka, kana beto ke landa kaka kutambula na nzila ya luzingu na kwikama yonso, beto ta guluka. Kansi, ntangu beto ke tambula, beto fwete keba na bima yina lenda katula dikebi na beto. (1 Yoa. 2:15-17) Inki mutindu beto lenda bikala na nzila ya luzingu?

² Yezu, mbandu na beto, me songaka beto nzila. Na Biblia, bo me sonikaka mutindu yandi tambulaka. Kana beto ke tanga masolo ya luzingu na yandi, beto ta bakisa kimuntu na yandi, ta kuma kuzola yandi mpi ta monisa lukwikilu na yandi. (Tanga 1 Piere 1:8, 9.) Beto vila ve nde ntumwa Piere tubaka nde Yezu bikilaka beto mbandu sambu beto landa bitambi na yandi mbote-mbote. (1 Pie. 2:21) Kana beto ke sala kibeni bikesa ya kulanda mbote-mbote bitambi ya Yezu, “lukanu” ya lukwikilu na beto ta lungana; disongidila, beto ta guluka. *  Na disolo yina me luta, beto tubilaka mutindu ya kulanda mbandu ya Yezu ya kudikulumusa mpi ya mawete. Ntangu yai, bika beto tadila mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu ya kikesa mpi ya luswasukusu.

3. Kikesa kele nki, mpi nki mutindu beto lenda baka yo?

³ Kikesa kele mawi yina ke pesaka muntu kivuvu mpi ngolo yina ke sadisaka yandi na kukanga ntima na bampasi. Muntu ya kikesa kele muntu yina “ke kangaka ntima na ntwala ya mpasi,” “ke nwaninaka mambu ya lunungu,” mpi “ke nungaka bampasi na lukwikilu yonso.” Kikesa ke vandaka na kuwakana ti boma, kivuvu mpi zola. Na nki mutindu? Boma ya Nzambi ke pesaka beto kikesa ya kununga boma ya bantu. (1 Sam. 11:7; Bing. 29:25) Kivuvu ya kieleka ke sadisaka beto na kumona kaka ve bampasi yina beto ke kutana na yo bubu yai, kansi kubakisa mpi nde na bilumbu ke kwisa luzingu ta vanda mbote. (Nk. 27:14) Zola ya kuditambika ke pusaka beto na kumonisa kikesa ata na ntwala ya kigonsa ya nene. (Yoa. 15:13) Kana beto ke tudila Nzambi ntima mpi ke landa bitambi ya mwana na yandi, beto ta kuma bantu ya kikesa.—Nk. 28:7.

4. Inki mutindu Yezu monisaka kikesa “na kati-kati ya balongi” na tempelo? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

⁴ Ata ntangu Yezu vandaka ti bamvula 12, yandi monisaka kikesa na mutindu yandi nwaninaka mambu ya lunungu. Tala mambu Yezu salaka ‘na tempelo, ntangu yandi vandaka na kati-kati ya balongi.’ (Tanga Luka 2:41-47.) Balongi yai zabaka nsiku ya Moize mbote-mbote, mpi bo zabaka diaka binkulu yina bantu vandaka kuzitisa. Kansi, Yezu waka bo ve boma mpi yandi kangaka ve munoko; yandi vandaka ‘kuyula bo bangiufula.’ Yo kele pwelele nde yandi vandaka ve kuyula bangiufula yina bana-fioti ke yulaka kaka sambu na kuzaba mambu. Beto lenda mona na mabanza mutindu Yezu vandaka kuyula bangiufula ya mayele yina pusaka balongi yina na kuyindula. Diaka, kana balongi yina yulaka yandi mpi bangiufula sambu na kuvwalangasa mabanza na yandi, ntembe kele ve nde bo nungaka ve. Sambu, bantu yonso yina vandaka kuwidikila yandi, ata balongi yina, vandaka “kuyituka sambu na mayele na yandi mpi sambu na bamvutu na yandi,” ntembe kele ve nde, bamvutu yina ndimisaka kieleka ya Ndinga ya Nzambi!

5. Na nki mitindu Yezu monisaka kikesa na kisalu na yandi ya kusamuna?

⁵ Ntangu Yezu vandaka kusamuna, yandi monisaka kikesa na mitindu mingi. Na kikesa yonso, yandi monisaka pwelele nde bamfumu ya mabundu vandaka kukusa bantu na malongi na bo ya luvunu. (Mat. 23:13-36) Yandi telaminaka bupusi ya mbi ya bantu ya nziunga na yandi. (Yoa. 16:33) Yandi landaka kusamuna ata bambeni vandaka kutelamina yandi. (Yoa. 5:15-18; 7:14) Mbala zole, yandi kulaka na kikesa yonso bantu yina vandaka kubebisa lusambu na tempelo.—Mat. 21:12, 13; Yoa. 2:14-17.

6. Inki mutindu Yezu monisaka kikesa na kilumbu ya nsuka ya luzingu na yandi na ntoto?

⁶ Sambu na kulanda mbandu ya Yezu ya kumonisa kikesa na ntwala ya bampasi, yo ke lombaka lukwikilu ya ngolo. Bika beto tadila kikesa yina yandi monisaka na kilumbu ya nsuka ya luzingu na yandi awa na ntoto. Yandi zabaka mambu yina muyekudi na yandi ta sala. Ata mpidina, ntangu bo vandaka kudia Madia ya Paki, Yezu zabisaka Yudasi nde: “Mambu ya nge ke sala, sala yo nswalu-nswalu.” (Yoa. 13:21-27) Na kilanga ya Getsemane, Yezu waka ve boma na kudimonisa na basoda yina kwendaka kukanga yandi. Ata luzingu na yandi vandaka na kigonsa, yandi taninaka luzingu ya balongoki na yandi. (Yoa. 18:1-8) Ntangu bo yulaka yandi bangiufula na ntwala ya Sanedreni, yandi ndimaka na kikesa yonso nde yandi kele Kristu mpi Mwana  ya Nzambi, ata yandi zabaka nde nganga-nzambi ya nene vandaka kusosa kikuma ya kufwa yandi. (Mar. 14:60-65) Na kikesa yonso, Yezu bikalaka ya kwikama tii na lufwa. Na ntwala ya kubasisa mpema ya nsuka, yandi tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Yo me lungana!”—Yoa. 19:28-30.

7. Batoko, inki mutindu beno ke tadilaka dibaku ya kunata zina ya Yehowa, mpi nki mutindu beno lenda monisa kikesa?

⁷ Inki mutindu beto lenda monisa kikesa bonso Yezu? Na nzo-nkanda. Batoko, beno ta monisa kikesa kana beno ke zabisa bankaka nde beno kele Bambangi ya Yehowa, ata kusala mpidina lenda sala nde banduku ya nzo-nkanda kukuma kuvweza beno. Kusala mpidina ta monisa nde beno ke vandaka na kiese ya kunata zina ya Yehowa. (Tanga Nkunga 86:12.) Bo lenda pusa beno na kundima dilongi ya kintukila (évolution). Kansi, beno kele ti bikuma ya mbote ya kukwikila na mambu yina Biblia ke tubaka na yina me tala lugangu. Beno lenda sadila kamukanda Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie, sambu na kupesa bamvutu ya me fwana na bantu yina ke zola kuzaba ‘kikuma ya kivuvu na beno.’ (1 Pie. 3:15) Ebuna, beno ta vanda na kiese ya kuzaba nde beno ke zingaka na kuwakana ti kieleka yina kele na Ndinga ya Nzambi.

8. Inki bikuma ke pusaka beto na kusamuna ti kikesa yonso?

⁸ Na kisalu na beto ya kusamuna. Sambu beto kele Bakristu ya kieleka, beto fwete landa na ‘kutuba ti kikesa na kiyeka ya Yehowa.’ (Bis. 14:3) Inki bikuma ke pusaka beto na kusamuna ti kikesa? Beto ke zabaka nde mambu yina beto ke samunaka kele ya kieleka, sambu yo ke katukaka na Biblia. (Yoa. 17:17) Beto ke ndimaka nde “beto kele banduku ya kisalu ya Nzambi,” mpi nde mpeve santu na yandi ke sadisaka beto. (1 Bak. 3:9; Bis. 4:31) Beto ke bakisaka mpi nde, kana beto ke ta kimbangi na kikesa yonso, beto ke monisaka nde beto me kudipesaka na Yehowa, mpi ke zolaka bantu ya nkaka. (Mat. 22:37-39) Kikesa ta sadisa beto na kukanga ve munoko. Kansi, lukanu na beto kele ya kumonisa pwelele luvunu ya mabundu yina ke kangaka bantu nzila na kundima kieleka. (2 Bak. 4:4) Diaka, beto ta landa kaka kusamuna nsangu ya mbote ata bantu ke buya yo, ke vweza beto, to ke bangika beto.—1 Bate. 2:1, 2.

9. Inki mutindu beto lenda monisa kikesa na ntangu ya mpasi?

⁹ Na ntangu ya mpasi. Kutudila Nzambi ntima ta pesa beto ngolo mpi lukwikilu yina ta sadisa beto na kununga bampasi. Kana muntu yina beto ke zolaka mingi me fwa, yo ke pesaka beto mpasi kansi, beto ke vidisaka ve kivuvu. Beto ke tulaka kivuvu nde “Nzambi ya ndembikilu yonso” ta pesa beto kikesa. (2 Bak. 1:3, 4; 1 Bate. 4:13) Kana beto me bela maladi mosi ya ngolo, beto ke waka mpasi, kansi, beto ke fwaka ve minsiku ya Nzambi. Beto ke buyaka konso lusansu yina ke wakanaka ve ti minsiku ya Nzambi. (Bis. 15:28, 29) Kana beto me lemba nitu, “bantima na beto lenda bedisa beto,” kansi, beto ke vidisaka ve kivuvu, sambu beto ke tulaka ntima na Nzambi yina “kele penepene na bantu yina ke na kikesa ve.” *—1 Yoa. 3:19, 20; Nk. 34:19.

10. Luswasukusu kele nki, mpi nki mutindu Mbangi ya Yehowa yina kele ti luswasukusu ke tubaka mpi ke salaka mambu?

¹⁰ Luswasukusu kele makuki yina muntu ke vandaka na yo, ya kusala luswaswanu na kati ya mambu ya mbote mpi ya mbi. (Baeb. 5:14) Bo ke bingaka yo mpi “makuki ya kubaka balukanu ya mbote na mambu ya kimpeve.” Mukristu yina kele ti luswasukusu, ke tubaka mpi ke salaka mambu na mutindu yina ke sepedisaka Nzambi. Yandi ke ponaka bangogo  yina ta pesa bantu ya nkaka kiese, kansi ve yina ta lwadisa bo. (Bing. 11:12, 13) Mukristu yango “ke waka makasi nswalu” ve. (Bing. 14:29) Yandi ‘ke landaka nzila ya mbote,’ disongidila, yandi ke kangamaka na mambu ya lunungu na nzietelo na yandi ya luzingu. (Bing. 15:21) Inki mutindu beto lenda kuma bantu ya luswasukusu? Beto fwete longuka Ndinga ya Nzambi mpi kusadila mambu yina beto ke longuka. (Bing. 2:1-5, 10, 11) Kulanda mbandu ya Yezu, muntu yina kele ti luswasukusu kuluta bantu yonso, ta sadisa beto kibeni.

11. Inki mutindu Yezu monisaka luswasukusu na bangogo na yandi?

¹¹ Yezu monisaka luswasukusu na bangogo mpi na bisalu na yandi yonso. Na bangogo na yandi. Yezu sadilaka luswasukusu ntangu yandi vandaka kulonga nsangu ya mbote, yandi sadilaka “bangogo ya kitoko,” yina yitukisaka bawi na yandi. (Luka 4:22; Mat. 7:28) Mbala mingi yandi sadilaka Ndinga ya Nzambi, ntangu yandi vandaka kutanga yo, kuvutukila bangogo na yo, to kutendula baverse ya nkaka. (Mat. 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luka 4:16-21) Yezu tendulaka baverse ya nkaka na mutindu mosi yina simbaka kibeni bantima ya bawi na yandi. Na nima ya lufutumuku na yandi, ntangu Yezu vandaka kusolula ti balongoki zole yina vandaka kukwenda na Emausi, yandi “tendudilaka bo mambu ya ke tadila yandi yina kele na Masonuku yonso.” Na nima, balongoki yina tubaka nde: “Keti bantima na beto vandaka kupela ve . . . ntangu yandi vandaka kutendudila beto mpenza Masonuku?”—Luka 24:27, 32.

12, 13. Pesa bambandu yina ke monisa nde Yezu vandaka kukanga ntima mpi vandaka muntu ya bukati-kati.

¹² Na bikalulu na yandi. Luswasukusu sadisaka Yezu na kuyala mabanza na yandi, yo yina yandi zabaka “kukanga ntima.” (Bing. 16:32) Yandi vandaka muntu ya “mawete.” (Mat. 11:29) Ntangu yonso, yandi vandaka kumonisila balongoki na yandi ntima-nda, ata bo vandaka kusala bifu. (Mar. 14:34-38; Luka 22:24-27) Yandi vandaka mpima, ata ntangu bo vandaka kusadila yandi mambu ya kukonda lunungu.—1 Pie. 2:23.

¹³ Luswasukusu sadisaka mpi Yezu na kuvanda ti bukati-kati. Na kisika ya kusuka kaka na Nsiku ya Moize, Yezu vandaka kutadila mpi mambu ya nkaka. Mu mbandu, beto tadila mambu yina kele na Marko 5:25-34. (Tanga.) Nkento mosi yina vandaka ti maladi ya menga kotaka na kibuka ya bantu mpi simbaka lele ya Yezu, mpi yandi belukaka. Na kutadila Nsiku ya Moize, nkento yai vandaka mvindu mpi yo fwanaka ve nde yandi simba ata muntu mosi. (Levi 15:25-27) Kansi, Yezu muntu ya luswasukusu bakisaka nde “mawa mpi kwikama” vandaka na kati ya “mambu ya kuluta mfunu ya Nsiku,” yo yina, yandi nganinaka ve nkento yina sambu yandi simbaka lele na yandi. (Mat. 23:23) Kansi, na mawete yonso yandi tubilaka nkento yina nde: “Mwana na mono, lukwikilu na nge me belula nge. Kwenda na ngemba, mpi beluka na maladi na nge ya mpasi.” Ya kieleka, luswasukusu sadisaka Yezu na kusala mambu na mawete yonso!

14. Yezu ponaka kusala nki, mpi nki sadisaka yandi na kubikala na nzila ya luzingu?

¹⁴ Na luzingu na yandi. Yezu monisaka luswasukusu na mutindu yandi ponaka luzingu ya mbote mpi kangamaka na yo. Yandi kudipesaka na kusamuna nsangu ya mbote mpi yandi kumisaka yo kisalu ya luzingu na yandi. (Luka 4:43) Yezu bikalaka kaka na nzila yina, yandi bakaka balukanu yina sadisaka yandi na kukangama na kisalu yango, mpi yo basisaka mbutu ya mbote. Yezu ponaka na mayele yonso luzingu mosi ya pete sambu na kusadila ntangu mpi ngolo na yandi na kisalu ya kusamuna. (Luka 9:58) Luswasukusu sadisaka Yezu na kupesa bankaka formasio sambu bo landa kusala kisalu yina na nima ya lufwa na yandi. (Luka 10:1-12; Yoa. 14:12) Yandi silaka balongoki na yandi nde yandi ta vanda ti bo “tii na nsukilu ya ngidika ya bima.”—Mat. 28:19, 20.

15. Inki mutindu beto lenda monisa luswasukusu na bangogo na beto?

¹⁵ Beto tadila mutindu ya nkaka yina beto lenda landa mbandu ya Yezu. Na bangogo na beto. Ntangu beto ke solula ti bampangi, beto fwete sadila bangogo yina ke tunga, kansi ve yina ke lwadisa. (Baef. 4:29) Ntangu beto ke zabisa bantu ya nkaka mambu ya me tala Kimfumu ya Nzambi, beto fwete tulaka “mungwa” na bangogo na beto sambu yo kuma ntomo. (Bakol. 4:6) Beto ke sadilaka luswasukusu sambu na kuzaba mpusa ya bawi na beto mpi beto ke sadilaka bangogo yina me fwana kibeni. Beto ke yibukaka nde bangogo ya kitoko lenda simba ntima ya bawi. Diaka, ntangu beto ke tendulaka balukwikilu na beto, beto ke salaka bikesa na kusadila Biblia. Yo yina, beto ke vutukilaka bangogo ya Biblia mpi ke tangaka yo kana mpila kele, sambu na kumonisa nde mambu ya beto ke tuba me katuka na Ndinga ya Nzambi. Beto ke ndimaka nde nsangu ya Biblia kele ngolo kuluta mambu yonso yina beto lenda tuba yina me katuka na mabanza na beto.—Baeb. 4:12.

16, 17. (a) Inki mutindu beto lenda monisa nde beto kele bantu ya bukati-kati mpi ya ke waka makasi nswalu ve? (b) Inki ta sadisa beto na kukangama na kisalu ya kusamuna?

¹⁶ Na bikalulu na beto. Luswasukusu ke sadisaka beto na kuyala mabanza na beto, sambu na “kuwa makasi nswalu ve.” (Yak. 1:19) Ntangu bantu ya nkaka ke pesaka beto makasi, beto ke sadilaka luswasukusu sambu na kusosa kuzaba sambu na nki bo ke tuba to ke sala mambu mpidina. Mayele ya mutindu yai lenda lembika makasi mpi kusadisa beto na “kuvila mbi ya bo me sala” beto. (Bing. 19:11) Luswasukusu ke sadisaka beto mpi na kuvanda bantu ya bukati-kati. Yo yina, beto ke salaka bikesa na kutadila bampangi na beto na bukati-kati yonso, sambu beto ke yibukaka nde ziku bo ke kutana ti bampasi yina beto ke bakisa ve mbote-mbote. Beto ke vandaka na luzolo ya kuwidikila bangindu na bo mpi na ntangu ya me fwana, kana mpila kele beto ke ndimaka mabanza na bo.—Bafi. 4:5.

¹⁷ Na luzingu na beto. Sambu beto kele balongoki ya Yezu, luswasukusu ke sadisaka beto na kubakisa nde mukumba na beto ya kuluta nene kele kusamuna nsangu ya mbote. Beto ke bikalaka na nzila yango ntangu beto ke bakaka balukanu yina ke sadisaka beto na kukangama na kisalu ya kusamuna. Beto ke bakaka lukanu ya kutula mambu ya kimpeve na kisika ya ntete mpi kuzinga luzingu ya kukonda mindondo na mpila nde, beto kudipesa mingi na kisalu ya kuluta mfunu: kulonga nsangu ya mbote na ntwala nde nsuka kukwisa.—Mat. 6:33; 24:14.

18. Inki mutindu beto lenda bikala na nzila ya luzingu, mpi nki lukanu nge me baka?

¹⁸ Kuyindulula na bikalulu ya Yezu ya kitoko me sepedisa beto kibeni! Yindula mambote yina beto ta baka kana beto ke longuka bikalulu ya nkaka ya Yezu mpi ke sala bikesa na kulanda mbandu na yandi. Bika nde lukanu na beto kuvanda ya kulanda bitambi ya Yezu mbote-mbote. Kusala mpidina ta sadisa beto na kubikala na nzila yina ta nata beto na luguluku mpi beto ta kwenda pene-pene na Yehowa, yina Yezu landaka mbandu na yandi na mutindu ya kukuka.