1, 2. 1) ¿Ti mbäät nduˈunëm pën jukyˈatäˈänëm winë xëë? 2) ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë ninäˈä ngamastutëmë Jyobaa?

KO NDËJKËM Dios mëduumbë duˈunxyëp extëm ko nˈyoˈoytsyondakëm tuˈugë tuˈu, ets pën ninäˈä ngajëjpˈyoˈoytyunëm, ta nëjkx njäjtëm mä ja jukyˈäjtën winë xëëbë. Jesus jyënany: “Pënaty myëmadakypy axtë ko myinët ja jëjptëgoˈoyën, yëˈë diˈib nitsoˈogäämp” (Mateo 24:13, Traducción del Nuevo Mundo [TNM]). ¿Ti mbäät nduˈunëm pën jukyˈatäˈänëm winë xëë? Ninäˈä ngamastutëmë Jyobaa axtë ko nˈoˈkëm o axtë ko myinët ja kutëgoˈoyën. Per taaˈäjtp kanäk pëky diˈib mbäät xyˈanäjxtujkëm ets xytyukmastutëm ja nëˈë tuˈu (1 Fwank 2:15-17). ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë ninäˈä ngamastutëmë Jyobaa?

² Jëjpˈam ets nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën. Biiblyë nyimaytyakypy wiˈixë Jesus jyukyˈajty, ko nˈëxpëjkëm yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë ntsojkëmë Jesus ets nbëjtakëmë mëbëjkën mä yëˈë (käjpxë 1 Peedrʉ 1:8, 9). Apostëlë  Pedro nan ojts jyënaˈany ko Jesus yäjk tuˈugë ijxpajtën diˈib mbäät nbaduˈunëm (1 Peedrʉ 2:21). Pën nduˈunëm duˈun, ta ninäˈä ngamastutëmë Jyobaa. * Mä jatuˈukpë artikulo yëˈë ojts nˈëxpëjkëm wiˈix mbäät nˈijtëm yujy tudaˈaky extëmë Jesus ets nyaˈijxëmë paˈˈayoˈojën. Ets mä tyäˈädë artikulo yëˈë nnijawëyäˈänëm wiˈix mbäät nˈijtëm jotmëk extëmë Jesus ets wiˈix mbäät nwinˈijxëm parë nduˈunëm diˈib oy.

3. 1) ¿Ti yˈandijpy nˈijtëm amëk jotmëk? 2) ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nˈijtëm amëk jotmëk?

³ Nˈijtëm jotmëk yëˈë yˈandijpy ndënäˈäyëm mëk ets nmëmadakëm ja ayoˈon jotmay. Nan yëˈë yˈandijpy nitsiptuˈunëm diˈib oy, nmaˈkxtujkëm ets kyaj nmastutëmë Dios ko nwinguwäˈkëm tuˈugë jotmay. Kom jotmëk nˈijtëm ets kyaj ndunäˈänëm diˈibë Dios axëëk yajnayjawëdëp, ta kyaj nasˈijxëm ets xyˈatsëˈkëmë jäˈäy (1 Samuel 11:7; Proverbios 29:25). Pën nmëbëjkëm tijatyë Jyobaa wyandakypy, ta jam ja jot winmäˈäny nbëjtakëm mä ja kunuˈkxën diˈib wyandakypy ets kyaj mä ja njotmayˈäjtëm (Salmo 27:14). Ets pën jotmëk nˈijtëm ets ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm, ta nbudëjkëm oy ndimˈyajpatëm oˈkën jëjpˈam (Fwank 15:13). ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nˈijtëm amëk jotmëk? Ko nmëbëjkëmë Jyobaa ets ko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën (Salmo 28:7).

4. ¿Wiˈixë Jesus dyaˈijxë jotmëkˈäjtën mä ja templë? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

⁴ Tëgokë Jesus yaˈijxë jotmëkˈäjtën ko yajpaty mä ja Diosë tyëjk, japë nety yˈuˈunyë itkujky mä ja yaˈëxpëjkpëty (käjpxë Lukʉs 2:41-47). Jeˈeyënëmë nety mäjmajtskë jyëmëjt, ets ja diˈib yaˈëxpëjktëp mä ja templë kajaa nety tnijawëdë ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, ets nanduˈun ja kostumbrë diˈib myëdäjttëp ja judiyëtëjk. Perë Jesus kyaj ttsëˈkë ja yaˈëxpëjkpëty, pääty tijaty dyajtëëy, diˈibë myëduknax kyaj dyajtëwët. Seguurë ko tijaty yajtëëw ojts yajwinmayëdë ja yaˈëxpëjkpëty ets tmëdooˈijttë. Ets pën ja yaˈëxpëjkpëty ojts wyinmaytyë ko Jesus tsip tˈatsoojëmbitët tijaty yajtëëwdë, kyaj dyuˈunˈäjty. Pes pënaty myëdooˈijttë wiˈix ja Jesus kyajpxy myaytyaˈaky, duˈunyë ojts wyëˈëmëdë axtë ja yaˈëxpëjkpëty, ko tˈijxtë wiˈix mëjwiin kajaa tijaty tnijawë. Jesus ijt jotmëk ets nyitsiptuun ja tëyˈäjtën.

5. ¿Wixatyë Jesus dyaˈijxë jotmëkˈäjtën ko ojts kyäjpxwaˈkxy?

⁵ Jesus wiˈixëm dyaˈijxë jotmëkˈäjtën ko ojts kyäjpxwaˈkxy. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj tsyëˈkë ko ojts tnigajpxy ko pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk wyinˈëˈën wyinxäjtëbë jäˈäy (Matewʉ 23:13-36). Nan kyaj tnasˈijxë ets tijaty jaˈäjtp yä Naxwiiny yajtëgoyëdët (Fwank 16:33). Jesus duˈunyëm ojts kyäjpxwaˈkxy oyë jäˈäy tyukmëtsipˈäjtë (Fwank 5:15-18; 7:14). Nan ojts majtskˈok twojpëtsëmy pënatyë nety toˈktëp mä ja Diosë tyëjk (Matewʉ 21:12, 13; Fwank 2:14-17).

6. ¿Wiˈixë Jesus dyaˈijxë jotmëkˈäjtën ja xëë mä nety yˈooganë?

⁶ Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jesus dyaˈijxë jotmëkˈäjtën ja xëë mä nety yˈooganë. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety wiˈix jyatäˈäny ko Judas kyëyakëdët. Per ta tˈanmääy: “Diˈibë mdunaampy, tuungojë dëˈën pojën” (Fwank 13:21-27). Ets ko ja soldäädëtëjk  nyimiinë, ta nyaygyäjpxtëˈkxë ets nyaygyëyäjkë oyë nety tjanijawë wiˈix jyatäˈäny, ets ta jyënany parë yajnasmatsëdët ja yˈëxpëjkpëty (Fwank 18:1-8). Ko ojts jyustisëpääty mä ja judiyëtëjk tmëdattë ja kyutujktakn, amëk jotmëk ojts tnigajpxy ko yëˈëdën Kristë ets ko yëˈë Uˈunkˈäjtëbë Dios. Ja saserdotë wintsën yëˈë nety yˈëxtaabyë winmäˈäny wiˈix dyaˈoogëdë Jesus, per yëˈë kyaj tsyëˈkë (Markʉs 14:60-65). Jesus kyaj tmastutyë Dios axtë nyaˈoˈky, pääty ko nety yˈooganë, ta jyënany: “Të net tëgekyë yajkuytyuundäˈäy” (Fwank 19:28-30).

7. 1) Ënäˈktëjk, ¿wiˈix mnayjawëdë ko mˈittë extëmë Jyobaa tyestiigë? 2) ¿Wiˈix mbäät xyaˈixyëtyë jotmëkˈäjtën?

⁷ ¿Wiˈix mbäädë ënäˈktëjk dyaˈixëdë jotmëkˈäjtën extëmë Jesus mä eskuelë? Mayë ënäˈktëjk amëk jotmëk tˈanëëmëdë myëguˈuktëjk etsë myaˈestrë ko yëˈë Testiigë. Mijts nan mbäät xyaˈixyëtyë jotmëkˈäjtën ko xyˈanëëmëdë nmëguˈuktëjk ko mDestiigëty, oy mdimtyukxiˈigëdët. Duˈun xyaˈixëdët ko kyaj xytyuktsoytyuny ko mˈity Jyobaa tyestiigë (käjpxë Salmo 86:12). * Nan mbäät näägë maˈestrëtëjk mˈanëˈëmxëty ets xymyëbëkëdë evolución. Per it seguurë ko Biiblyë myëdäjtypyë tëyˈäjtën. Ko pën myajtëwëdët tiko xymyëbëky ko Dios yëˈë tijaty yajkoj, mbäät xyajtunyë foyetë El origen de la vida parë xyˈatsoojëmbitët (1 Peedrʉ 3:15). Ko duˈun xytyunët, ta jotkujk mnayjawëdët ko nety të xynyitsiptuny amëk jotmëk ja tëyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë.

8. ¿Tiko mbäät amëk jotmëk ngäjpxwäˈkxëm?

⁸ Nan nyaˈijxëmë jotmëkˈäjtën ko ngäjpxwäˈkxëm (Apostʉlʉty 14:3). ¿Tiko? Myëduˈuk, ko nimaytyakëm extëmë Biiblyë jyënaˈany, diˈib tëyˈäjtën maytyakp (Fwank 17:17). Myëmajtsk, ko “yëˈë mëët nduunmujkëmë Dios”, ets xypyudëjkëm mët yëˈëgyëjxmë myëjää (1 Corintios 3:9, TNM; Apostʉlʉty 4:31). Ets myëdëgëëk, ko ntsojkëmë Jyobaa etsë jäˈäyëty. Tyäˈädë yëˈë xypyudëjkëm parë ngäjpxwäˈkxëm nuˈun nmadakëm (Matewʉ 22:37-39). Kyaj nmastutëmë tyäˈädë tuunk mët ko nmëdäjtëmë jotmëkˈäjtën. Të winmäˈäny nbëjtakëm ko ndukniˈˈixëyäˈänëmë tëyˈäjtën pënaty të wyinˈëënëdë diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk (2 Korintʉ 4:4). Duˈunyëm ngäjpxwäˈkxäˈänëm oyë jäˈäy tkamëdowäˈändët ets oy xypyajëdijtëm (1 Tesalónikʉ 2:1, 2).

9. ¿Wiˈix mbäät nyaˈijxëmë jotmëkˈäjtën ko nyajnäjxëmë ayoˈon jotmay?

⁹ Nan mbäät nyaˈijxëmë jotmëkˈäjtën ko nyajnäjxëmë ayoˈon jotmay. Pën ndukˈijxpajtëmë Jyobaa, ta nëjkx xymyoˈoyëmë jotmëkˈäjtën etsë mëbëjkën parë nmëmadakëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ko yˈooky tuˈugë jiiky mëguˈuk o mëtnaymyaayëbë, nyajnäjxëmë jäj jëmuˈumën, per nnijäˈäwëm ko jukypyëkandëp jatëgok. Jyobaa yëˈë xymyëjämoˈoyäˈänëm mët ko yëˈë “xyajjotkujkˈäjtëm” (2 Korintʉ 1:3, 4; 1 Tesalónikʉ 4:13). Ets pën päˈäm mëët nyajpatëm, kyaj ngupëkäˈänëmë tratamientë diˈib kyutëjpyë Diosë yˈanaˈamën, oy ndimˈyajnäjxëm mëk ja pëjk adoˈonën (Apostʉlʉty 15:28, 29). Ets pën nmëdäjtëmë depresión o päˈäm diˈib yajmoon yajtujkp, mbäät axëëk nnayjäˈäwëm, per kyaj xytyimmëmadakëm.  Nnijäˈäwëm ko Jyobaa xëmë xypyudëkëyäˈänëm (Salmo 34:18; 1 Fwank 3:19, 20). *

10. 1) ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp? 2) ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm mä käjpx maytyakën ets mä tijaty nduˈunëm?

¹⁰ Ko nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp, yëˈë yˈandijpy nwinmäˈäyëm wiˈix tyëgatsyëtyë oybyë mëdë axëëkpë etsë net nwinˈijxëm diˈib oy (Ebreeʉsʉty 5:14). Pën yëˈë nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp, ta nyajnigëxëˈkëm mä wiˈix ngäjpx nmaytyakëm ets wiˈix tijaty nduˈunëm. Yajxon nwinmäˈäyëm diˈibë ää ayuk nyajtuˈunëm parë kyaj axëëk nyajnayjäˈäwëmë nmëguˈukˈäjtëm, pes duˈunë Dios ttseky ets nduˈunëm (Proverbios 11:12, 13). Nan kyaj pojënë njotˈambëjkëm (Proverbios 14:29). Biiblyë jyënaˈany: “Ja yetyëjk diˈib yajˈyoˈobyë jyot wyinmäˈäny yëˈë nëjkxp tëyë jëjpˈam”, tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko xëmë mä jyukyˈäjtënë twinˈixy diˈib oybyëtsëmëp (Proverbios 15:21). ¿Wiˈix mbäät njäjtëm nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp? Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets nbaduˈunëm extëm jyënaˈany (Proverbios 2:1-5, 10, 11). Nan xypyudëkëyäˈänëm ko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën ets nbaduˈunëm.

11. ¿Wiˈixë Jesus dyaˈijxë mä kyäjpx myaytyakën ko yëˈë wyinˈijx diˈib oybyëtsëmëp?

¹¹ Extëmë Jesus kyajpxy myaytyaky ja dyaˈijxë ko yëˈë wyinˈijx diˈibë oybyëtsëmëp. Ko tnimaytyaky ja oybyë ayuk, yajxonë jäˈäy dyaˈëxpëjky. Pääty pënaty myëdooˈijttë, duˈunyë wyëˈëmëtyaaytyë (Matewʉ 7:28; Lukʉs 4:22). Nan xëmë ojts tkajpxy ja Diosë yˈAyuk o ttukkäjpxpejty. Yajxon tnijäˈäwë diˈibë tekstë yajtunëp mä tuˈuk tuˈugë jotmay (Matewʉ 4:4, 7, 10; 12:1-5; Lukʉs 4:16-21). Ets pënaty myëdooˈijttë ko Jesus tnimaytyakyë Diosë yˈAyuk ojts jyotjäˈtëdë. Extëm ko jyukypyejky, ta tmëtmaytyaky nimajtsk ja yˈëxpëjkpë ko nety nyëjkxtë Emaús ets ttukmëtmaytyaky tijatyë nety të yajnaskäjpxë mä yëˈë. Tyäˈädë mëjwiin kajaa pyudëjkëdë ja yˈëxpëjkpëty, pääty jyënandë: “Paatyëm jëtuˈun janty jotkujk të näjyaˈawëmë ko tuˈujoty ja Tios ja yˈaaw yˈayuk të xytyukmëmëtyakëmë” (Lucas 24:27, 32, Tios yˈaaw yˈayuk).

12, 13. ¿Diˈibë ijxpajtën xytyukˈijxëm ko Jesus kyaj pojën jyotˈambëky ets ko jyaygyujkë wiˈixë netyë jäˈäy yaˈixy yajpääty?

¹² Extëmë Jesus jyaˈayˈajty ets nyayjäˈäwë nan jaa dyaˈijxë ko yëˈë wyinˈijx diˈib oybyëtsëmëp. Yëˈë kyaj pojënë jyotˈambëjky (Proverbios 16:32). Jyäjt nyayˈaguwitsëdët ets myëdäjtë oybyë jäˈäyˈäjtën (Matewʉ 11:29). Nan xëmë tmëmaˈkxtujky ja yˈëxpëjkpëty ko tyëgooytyë  (Markʉs 14:34-38; Lukʉs 22:24-27). Ets nan myëmadak ko yaˈˈaxëktuuny (1 Peedrʉ 2:23).

¹³ Jesus nan jyaygyujkë wiˈixë nety ja jäˈäy yaˈixy yajpääty. Nˈokwinmäˈäyëm ja toxytyëjk diˈibë nety myëdäjtypyë windaxyë päˈäm (käjpxë Markʉs 5:25-34). Yëˈë näjx mayjyaˈayoty parë tnaspatë Jesus ets ojts ttoonë wyit. Extëm ja Ley dyajnigutukë, yëˈë kyaj nety wyäˈätsëty ets kyaj mbäät pën ttony (Levítico 15:25-27). Perë Jesus kyaj ojts tˈooyë tyäˈädë toxytyëjk, niˈigyë ojts tpaˈˈayoy ets tsuj yajxon ojts tmëgajpxy mët ko jyaygyujkë ko niˈigyë jyëjpˈamëty ja mëbëjkën diˈib myëdäjtypy ets kyaj ko tmëmëdowët extëm meerë ja Ley jyënaˈany (Matewʉ 23:23). Päätyë Jesus tˈanmääy ja toxytyëjk: “Të mˈagëdaˈaky mët ko të xymyëbeky. Nëjx yajxon. Të mˈagëdaˈaky”. ¡Jantsy oy dyajkyë ijxpajtën!

14. 1) ¿Ti Jesus wyinˈijx ttunäˈäny mä jyukyˈäjtën? 2) ¿Ets wiˈix tpëjtakyë wyinmäˈäny mä Diosë tyuunk?

¹⁴ Extëmë Jesus jyukyˈajty jaa dyajnigëxëˈky ko yëˈë wyinˈijx diˈibë oybyëtsëmëp. Diˈib niˈigyë jëjpˈam pyëjtak mä jyukyˈäjtën, yëˈë tkäjpxwäˈkxët ja Diosë yˈayuk (Lukʉs 4:43). Pääty mä jyukyˈäjtën twinˈijxy diˈib mbäät pyudëkëty parë jamë wyinmäˈäny tpëjtäˈägët. Extëm nˈokpëjtakëm, wyinˈijx adëyë jyukyˈatäˈäny parë mbäät dyajtuny ja tiempë ets ja jyot myëjää mä Diosë tyuunk (Lukʉs 9:58). Nan ojts ttukniˈˈixë ja yˈëxpëjkpëty wiˈix kyäjpxwäˈkxtët parë yëˈëjëty dyajnëjkxtëdë tyäˈädë tuunk ko nety të yˈoˈknë (Lukʉs 10:1-12; Fwank 14:12). Nan ojts ttukwandaˈaky ja yˈëxpëjkpëty ko tpudëkëyaˈany axtë ko myinët ja kutëgoˈoyën (Matewʉ 28:19, 20).

15. ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm mä käjpx maytyakën ko yëˈë nwinˈijxëm diˈibë oybyëtsëmëp?

¹⁵ Extëm ngäjpx nmaytyakëm, mbäät nyajnigëxëˈkëm ko yëˈë nwinˈijxëm diˈibë oybyëtsëmëp extëmë Jesus ttuuny. Ko nmëtmaytyakëmë nmëguˈukˈäjtëm, yëˈë nyajtuˈunëmë ää ayuk diˈib pudëkëdëp ets kyaj diˈib axëëk yajnayjawëdëp (Éfesʉ 4:29). Ko ngäjpxwäˈkxëm tsojkëbë jäˈäy nmëtmaytyakëm “tsujtiˈknë”, tyäˈädë  yëˈë yˈandijpy nmëtmaytyakëm wintsëˈkën myëët (Kolosʉ 4:6). Parë yajxon nwinmäˈäyëm wiˈixë jäˈäy nˈanëëmëyäˈänëm, jëjpˈam ets nˈijxëm ti naybyudëkë yajtëgoyˈajtypy ets ti nyijawëyaampy. Pën nmëtmaytyakëm tsuj yajxon, mbäät ja jäˈäy tmëdooˈity ets jyotjäˈtëty ja Diosë yˈayuk. Oy ko nanduˈun xëmë nyajtuˈunëmë Biiblyë parë nnimaytyakëm tijaty nmëbëjkëm, mët ko niˈigyë mëkˈäjtën tmëdaty ets kyaj dyuˈunëty wiˈix ëtsäjtëm ja jäˈäy nˈanmäˈäyëm (Ebreeʉsʉty 4:12).

16, 17. 1) ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj pojënë njotˈambëjkëm? 2) ¿Wiˈix nyaˈijxëm ko njaygyujkëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm nyayjawëty? 3) ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë winmäˈäny nbëjtakëm mä Diosë tyuunk?

¹⁶ Extëm njäˈäyˈäjtëm nan jaa nyigëxëˈëky ko yëˈë nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp. Extëm ko nnayˈaguwijtsëm mbäät xypyudëjkëm parë kyaj pojënë njotˈambëjkëm (Santya̱ˈa̱gʉ 1:19). Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm wiˈix xyˈanmäˈäyëm o axëëk xyajnayjäˈäwëm oy ko nbëjkëmë kuentë wiˈix yaˈixy yajpääty, net kyaj xytsyiptakxëm nbokymyaˈkxëm (Proverbios 19:11). Nan oy ko njaygyujkëm wiˈix nyayjawëty, ko nwinmäˈäyëm ko kyaj wyäˈätsjäˈäyëty. Nan mbäät jam ti jotmay tmëdaty diˈib kyaj nnijäˈäwëm. Ja tuk pëky wiˈix mbäät nyaˈijxëm ko njaygyujkëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm nyayjawëty, ja ko nmëdooˈijtëm wiˈix wyinmay. Ninäˈä mbäät ngaˈˈanmäˈäyëm ets tijaty ttunët extëm ntsojkëm (Filipenses 4:5, TNM).

¹⁷ Extëm njukyˈäjtëm mbäät nyajnigëxëˈkëm ko yëˈë nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp. Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko ngäjpxwäˈkxëmë Diosë yˈayuk. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë jamë winmäˈäny nbëjtakëm mä Diosë tyuunk? Ko jëjpˈam nbëjtakëm ets ko adëyë njukyˈäjtëm, net jamë xëë tiempë nyajtuˈunëm etsë jot mëjää mä Diosë tyuunk mä kyajäˈtynyëm ja kutëgoˈoyën (Matewʉ 6:33; 24:14).

18. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm pën jukyˈatäˈänëm winë xëë?

¹⁸ Seguurë ko mëjwiin kajaa të xypyudëjkëm ko të nˈijxëm wiˈixë Jesus yˈijty yujy tudaˈaky, tpaˈˈayooyë jäˈäy, yˈijty jotmëk ets twinˈijxy diˈibë oybyëtsëmëp. Ko niˈigyë nˈakˈëxpëjkëm wiˈixë Jesus jyaˈayˈajty mëjwiin kajaa xypyudëkëyäˈänëm. Pääty, nˈokpanëjkxˈadëtsëmë yˈijxpajtën. Net niˈigyë nmëwingoˈonëmë Jyobaa ets nëjkx njukyˈäjtëm winë xëë mä ja lugäärë tsujpë.