1, 2. (a) Ndi vinthu nivi vo tingachita kuti tizitaskiki? (b) Nchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tileki kutimbanyizgika ndi vinthu vinyaki?

 ASANI taja ŵaka wakusambira waku Khristu, tija kuti tayamba ulendu. Ulendu uwu ungatilongozge ku umoyu wakuchanya pamwenga pacharu chapasi. Yesu wanguti: “wakukunthiyapu mpaka umari, [umari wa umoyu waki pamwenga wa charu chiheni ichi] mweniyo wataskikengi.” (Mat. 24:13) Asani titesesa kuchita vinthu mwakugomezgeka pa umoyu widu, tazamutaskika. Kweni titenere kuphwere kuti vinthu vinyaki vingatitimbanyizganga cha pa ulendu uwu, chifukwa vingachitiska kuti tilandi. (1 Yoh. 2:15-17) Nanga tingachita wuli kuti tileki kutimbanyizgika ndi vinthu venivi?

² Chakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani iyi ndi Yesu. Bayibolo lititikonkhoske vo iyu wanguchita. Ndipu kusambira nkhani zakukwaskana ndi vo wachitanga kungatiwovya kuchita vo iyu wachitanga. Ivi vingatiwovya kuti timuyanjengi ukongwa ndi kuvwana mwaku iyu. (Ŵerengani 1 Petro 1:8, 9.) Tingaluwanga cha kuti wakutumika Petro wakukamba kuti Yesu nchakuwoniyapu chidu kuti tindondoloski  menderu ngaki. (1 Pet. 2:21) Ndipu kwesesa kundondoloska menderu ngaku Yesu kungatiwovya nadi kuti tizitaskiki. a M’nkhani yajumpha, tingukambiskana mo tingajaliya akujiyuyuwa ndipuso alisungu nge Yesu. Sonu tiyeni tiwoni vo tingachita kuti tije achiganga kweniso akuwamu nge iyu.

3. Kumbi munthu wachiganga wachitanji, nanga tingachita wuli kuti tije ndi chiganga?

³ Munthu wachiganga waja ndi chigomezgu cho chitimuchiska ndi kumuwovya pakuchita vinthu. Chiganga chingang’anamuwa so “kukunthiyapu masuzgu,” “kuvikiriya urunji,” ndipuso “kuja ndi chigomezgu chakukho pa masuzgu.” Kweniso munthu wachiganga waja ndi mantha, chilindizga ndipuso chanju. Ivi ve viyo chifukwa chakuti kopa Chiuta kutitiwovya kuti tilekengi kopa ŵanthu. (1 Sam. 11:7; Nthanthi 29:25) Chilindizga chititiwovya kukunthiyapu masuzgu kweniso kugomezga kuti vinthu vo tilindizga kunthazi vazamuchitika nadi. (Sumu 27:14) Ndipu chanju chititiwovya kuti tiwovyengi anyidu mwachiganga chinanga mphanyengu yo umoyu widu ungaŵa pangozi. (Yoh. 15:13) Kugomezga Chiuta kweniso kundondoloska menderu nga Mwana waki kutitovya so ukongwa kuti tichitengi vinthu mwachiganga.​—Sumu 28:7.

4. Kumbi Yesu wangulongo wuli kuti wenga wachiganga pa nyengu yo wenga “mukati mu ŵasambizi”? (Wonani chithuzi cho che papeji 10.)

⁴ Yesu wanguvikiriya urunji mwachiganga chinanga mphanyengu yo wenga ndi vyaka 12 pe. Awonani vo vinguchitika pa nyengu yo wenga “mu kasopi wakuja pasi mukati mu ŵasambizi.” (Ŵerengani Luka 2:41-47.) Asambizi yaŵa ŵenga ŵanthu akusambira ndipu aziŵanga umampha ukongwa Chilangulu chaku Mosese kweniso midawuku ya ŵanthu yo yasuskanga fundu za m’Chilangulu. Kweni ivi vingumuwofya cha Yesu ndipu ‘waŵafumbanga’ mafumbu. Chinanga kuti wenga mwana, wafumbanga mafumbu nge munthu mura. Mwakuyeruzgiyapu, Yesu wafumbanga asambizi yaŵa mafumbu ngakuti aŵanaŵaniyengepu ngo azukumanga nangu chinanga kuti ŵenga akusambira ukongwa. Ndipu angumukumika ndi mafumba ndi chilatu chakuti amuwiriski, kweni angutondeka. Ndichu chifukwa chaki wosi wo avwanga vo wakambanga kusazgapu asambizi yaŵa, ‘arwitanga ndi kwamuka kwaki’ ndipuso chifukwa chakuti wenga wakuvwisa vinthu. Ndipu ivi vinguchitiska kuti ŵanthu aziŵi uneneska wa m’Mazu Ngaku Chiuta.

5. Kumbi Yesu wangulongo wuli chiganga pa nyengu ya uteŵeti waki?

⁵ Yesu wangulongo chiganga munthowa zakupambanapambana pa nyengu yo wachitanga uteŵeti waki. Iyu wangususka mwachiganga alongozgi avisopa wo alandizganga ŵanthu ndi visambizu vawu vaboza. (Mat. 23:13-36) Iyu wangupunda vinthu viheni vosi va m’charu. (Yoh. 16:33) Chinanga kuti wasuskikanga, iyu wangulutirizga mbwenu kupharazga. (Yoh. 5:15-18; 7:14) Wangudikiska ŵanthu wo achitiyanga malonda mu kasopi maulendu ngaŵi ndi chilatu chakuti nyengu zosi kasopi wajengi wambula kufipiskika.​—Mat. 21:12, 13; Yoh. 2:14-17.

6. Kumbi Yesu wangulongo wuli chiganga pa zuŵa lakumaliya la umoyu waki wapacharu chapasi?

⁶ Kukamba uneneska, tichiskika ukongwa asani tiŵanaŵaniya chiganga cho Yesu wangulongo pa nyengu yo watombozgekiyanga. Mwakuyeruzgiyapu, iyu wangulongo chiganga pa zuŵa lakumaliya la umoyu waki wapacharu chapasi. Chinanga kuti waziŵanga umampha ukongwa vosi vo Yuda wakhumbanga kuchita kuti wamukombo, kweni pa dyera la Phaska, wangukambiya Yuda kuti: “Cho uchita chitanga ruŵi.” (Yoh. 13:21-27) Kweniso pa nyengu yo wenga m’munda wa Gesemane, Yesu wangujisumuwa kwa asilikali wo akhumbanga kumuko. Chinanga kuti umoyu waki wenga pangozi, iyu wangwesesa kuvikiriya  akusambira ŵaki. (Yoh. 18:1-8) Ndipu pa nyengu yo wafumbikanga mafumbu mumphara ya milandu ya Sanihedrini, iyu wangukamba mwachiganga kuti ndi Khristu kweniso Mwana waku Chiuta, chinanga kuti waziŵanga kuti wasembi mura wakhumba kumusaniriya chifukwa chakuti wabayikiyi. (Marko 14:60-65) Yesu wangugomezgeka mpaka pa nyengu yo wangufwiya pachimiti chakutombozgekiyapu. Wati waja kamanavi kuti wafwi, wangudanirizga kuti: “Kwamara.”​—Yoh. 19:28-30.

7. Kumbi mwampupuka mutijivwa wuli chifukwa chakuziŵika ndi zina laku Yehova, nanga mungalongo wuli kuti muchita vinthu mwachiganga?

⁷ Kumbi tingachita wuli kuti tije ndi chiganga nge Yesu? Ku sukulu. Asani mwampupuka mukambiya anyinu kusukulu kuti mwe Akaboni aku Yehova, mulongo kuti mwe ndi chiganga, chinanga kuti ivi vingachitiska kuti akunyozeni pamwenga kukusekani. Ivi vilongo kuti mukondwa kuziŵika ndi zina laku Yehova. (Ŵerengani Sumu 86:12.) Anyinu angakuchichizgani kuti muwonengi nge kuti vinthu vikwesa kusambuka. Kweni mungafipanga mtima cha chifukwa mwe ndi chigomezgu kuti Bayibolo likonkhoska mo vinthu vikulengeke. Mungagwiriskiya nchitu kabuku ka Chingelezi ka, The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, kuti mumuki umampha ŵanthu wo akhumba kuziŵa “chifukwa cha chigomezgu” chinu. (1 Pet. 3:15) Ndipu pavuli paki mwazamukondwa chifukwa chakuti mwawovya ŵanthu kuziŵa uneneska wa m’Mazu Ngaku Chiuta.

8. Nchifukwa wuli tikhumbika kupharazga mwachiganga?

⁸ Mu uteŵeti. Nge Akhristu auneneska, tikhumbika kulutirizga kukamba “kwachiganga va Mbuya.” (Mac. 14:3) Tikhumbika kupharazga mwachiganga chifukwa chakuti uthenga wo tipharazga mbuneneska wakutuliya m’Bayibolo. (Yoh. 17:17) Tiziŵa so kuti “te ŵanchitu ŵanasi ŵaku Chiuta” kweniso watitiwovya ndi nthazi ya mzimu wakupaturika. (1 Ŵakor. 3:9; Mac. 4:31) Kweniso tiziŵa kuti asani tipharazga mwaphamphu, tilongo kuti te akujipereka kwaku Yehova ndipuso titanja anyidu. (Mat. 22:37-39) Chiganga chitiwovyengi kuti tilutirizgi kupharazga chinanga ŵanthu angatikanizga. Ndipu chingatovya so kususka visambizu vaboza vo visopa viburumutizga navu ŵanthu kuti aleki kuziŵa uneneska. (2 Ŵakor. 4:4) Chinanga kuti tingakumana ndi ŵanthu ambula kunweka, akunyoza kweniso akususka, tilekengepu cha kupharazga uthenga wamampha.​—1 Ŵat. 2:1, 2.

9. Kumbi tingalongo wuli chiganga asani takumana ndi masuzgu?

⁹ Asani takumana ndi masuzgu. Kugomezga Chiuta kutitovya kuti tije ndi chivwanu chakukho kweniso chiganga asani takumana ndi masuzgu. Mbuneneska kuti asani munthu yo titanja watayika tiliya, kweni tigomezga ndi mtima wosi kuti wazamuyuka. Ndipu tithemba kuti “Chiuta wasangarusku losi” watipaskengi nthazi. (2 Ŵakor. 1:3, 4; 1 Ŵat. 4:13) Chinanga kuti tingatama ukongwa, pamwenga kusuzgika ndi vinthu vinyaki tingaleka cha kugomezga Yehova. Ndipu tikaniya limu kulonde chovyu chamunkhwala wewosi cho chikolerana cha ndi fundu za m’Bayibolo. (Mac. 15:28, 29) “Mtima widu ungatisuska” asani tasuzgika maŵanaŵanu kweni chifukwa tigomezga Chiuta yo “ŵepafupi ku ŵakusweka mtima” tingawere vuli cha. b​—1 Yoh. 3:19, 20; Sumu 34:18.

10. Kumbi kuwamu kung’anamuwanji, nanga munthu walongo wuli kuti ngwakuwamu?

¹⁰ Munthu wakuwamu waŵanika cho nchiheni ndi chamampha ndipu pavuli paki wasankha kuchita cho nchamampha. (Ŵah. 5:14) Kuwamu kung’anamuwa kuja ndi lusu lakuŵanika vinthu vakukwaskana ndi kusopa Chiuta. Ndipu munthu wakuwamu wakamba ndi kuchita vinthu vo  Chiuta wakondwa navu. Munthu waviyo, wakamba mazu ngo ngachiska anyaki m’malu mwakuŵaguŵiska. (Nthanthi 11:12, 13) Kweniso “waleka kukala ruŵi.” (Nthanthi 14:29) Iyu “watenda umampha” ndipu watesesa kuchita vinthu vamampha pa umoyu waki wosi. (Nthanthi 15:21) Kumbi tingachita wuli kuti tije akuwamu? Tikhumbika kusambira Mazu Ngaku Chiuta ndi kugwiriskiya nchitu vo tisambira. (Nthanthi 2:1-5, 10, 11) Ndipu chakuwoniyapu chaku Yesu chingatiwovya ukongwa, chifukwa iyu wachitanga vinthu vosi mwakuwamu kuruska munthu weyosi.

11. Kumbi vo Yesu wakambanga valongonga wuli kuti ngwakuwamu?

¹¹ Yesu wangulongo kuti ngwakuwamu chifukwa cha vo wachitanga ndi kukamba. Vakukamba vaki. Iyu walongonga kuwamu pa nyengu yo wapharazganga uthenga wamampha chifukwa walongoronga “mazu nga wezi” ngo ŵanthu atondwanga nangu. (Luka 4:22; Mat. 7:28) Ndipu kanandi waŵerenganga kutuwa m’Bayibolo pamwenga kukamba ŵaka mazu ngo ngakulembeka m’Bayibolo kuti ŵanthu avwisi vo iyu wakamba. (Mat. 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luka 4:16-21) Iyu wakonkhoskanga so vo waŵerenga m’malemba kuti ŵanthu avwisi ndi kukwaskika mtima. Ndipu wati wayuskika, pa nyengu yo wakambiskananga ndi akusambira ŵaki ŵaŵi pa nthowa yakuluta ku Emause, “wanguŵang’anamuliya mu malembu ngosi vo vapaku iyu yija.” Pavuli paki, akusambirawo angukamba kuti:“ Asi mtima widu wakolenga mwidu . . . po wabanuliyanga isi malembu ngo?”​—Luka 24:27, 32

12, 13. Nchakuchitika nichi cho chilongo kuti Yesu wakwiyanga liŵi cha ndipuso kuti waŵanaŵananga umampha?

¹² Mtima ndi maŵanaŵanu ngaki. Kuwamu kungovya Yesu kuti wawukongi mtima waki ndipu ivi vachitiskanga kuti walekengi “kukwiya ruŵi.” (Nthanthi 16:32) Iyu wenga “wakujiyuyuwa mu mtima.” (Mat. 11:29) Ndipu nyengu zosi wachitanga vinthu mwakuzikira ndi akusambira ŵaki, chinanga kuti abudiskanga vinthu vinyaki. (Marko 14:34-38; Luka 22:24-27) Chinanga mphanyengu yo ŵanthu amuchitiyanga vinthu vambula urunji, iyu waweziyanga cha.​—1 Pet. 2:23.

¹³ Kuwamu kungovya so Yesu kuti waŵanaŵanengi mwakwenere. Iyu waziziŵanga umampha fundu za m’Chilangulu chaku Mosese ndipu waŵanaŵaniyanga ukongwa chilatu cha fundu zo ndi kovya ŵanthu mwalisungu. Mwakuyeruzgiyapu ŵanaŵaniyani nkhani yo yisanirika pa Marko 5:25-34. (Ŵerengani.) Munthukazi yo wenga ndi suzgu lakusuluwa ndopa wanguporota mu wumba wa ŵanthu ndi kukwasa chakuvwala chaku Yesu ndipu wanguchira. Chilangulu chaku Mosese chakanizganga munthu waviyo kukwasa munthu weyosi chifukwa wenga wakufipiskika. (Ŵal. 15:25-27) Kweni Yesu yo waziŵanga umampha ukongwa kuti vinthu “vizitu vakuzirwa va langulu” visazgapu kuja ndi “lisungu ndi chivwanu,” wangumukalipiya cha chifukwa chakumukwasa. (Mat. 23:23) M’malu mwaki, wangumukambiya mwaulemu kuti: “Mwana munthukazi we, chivwanu chaku chakutaska; kanga mu chimangu, uchizgiki ku nthenda yaku.” Mwaviyo, nchinthu chakukondweska ukongwa kuziŵa kuti kuwamu kunguchitiska Yesu kulongo lisungu!

14. Kumbi Yesu wangusankha kuchitanji, nanga nchinthu wuli cho chingumuwovya kuti wagwiri umampha nchitu iyi?

¹⁴ Mo wachitiyanga vinthu pa umoyu waki. Yesu wangulongo so kuwamu chifukwa wangusankha kugwira nchitu yamampha ndipu wayesesanga kuyifiska. Iyu wagwiranga nchitu yakupharazga uthenga wamampha mwaphamphu pa umoyu waki wosi. (Luka 4:43) Yesu wangulutirizga kugwira nchitu iyi ndipu wasankhanga mwazeru vakuchita ndi chilatu chakuti waŵikengi maŵanaŵanu ngaki ngosi pa uteŵeti waki mpaka po wanguwumaliziya. Iyu wangusankha kuja umoyu wambula kukhumba vinthu vinandi kuti wamaliyi nyengu ndi nthazi zaki zosi pa uteŵeti. (Luka 9:58) Wanguwona so kuti watenere kusambiza ŵanthu anyaki kuti azilutirizgi kugwira  nchitu iyi asani waluta kuchanya. (Luka 10:1-12; Yoh. 14:12) Ndipu wangulayizga akusambira ŵaki kuti waŵawovyengi pakugwira nchitu iyi “mpaka ku umari wa mgonezi wo.”​—Mat. 28:19, 20.

15. Kumbi vakukamba vidu vingalongo wuli kuti te ŵanthu akuwamu?

¹⁵ Tiyeni tiwoni so nthowa yinyaki yo tingayezge Yesu. Vakukamba vidu. Asani tikambiskana ndi Akhristu anyidu, titenere kukamba mazu ngakuchiska m’malu mwakukamba mazu ngo ngangaŵaguŵiska. (Ŵaef. 4:29) Ndipu asani tikambiya ŵanthu vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta, mazu ngidu ngatenere so kuja “ngakunoweskeka ndi mche.” (Ŵakol. 4:6) Techendakambiskani ndi mweneku wa nyumba, tiwonengi dankha fundu zo zingamuwovya pamwenga so zo wangayanja. Kuchita ivi nkhwakovya chifukwa mazu ngamampha ngachontha ŵanthu. Ndipu asani tikonkhoske ŵanthu vo tigomezga, tiyesesengi kugwiriskiya nchitu Bayibolo. Mwaviyo, tikhumbika kuyesesa kuliŵerenga ndi chilatu chakuti tiwovyi ŵanthu kuziŵa kuti vo tigomezga vituliya m’Bayibolo. Kukamba uneneska, tiziŵa kuti palivi fundu yeyosi yo tingakamba yo yingaŵa yanthazi kuruska fundu za m’Bayibolo.​—Ŵah. 4:12.

16, 17. (a) Kumbi tingalongo wuli kuti tikwiya liŵi cha kweniso kuti tiŵanaŵaniya anyidu? (b) Nchinthu wuli chingatiwovya kuti tiŵikengi maŵanaŵanu ngidu ngosi pa uteŵeti?

¹⁶ Mtima ndi maŵanaŵanu ngidu. Kuwamu kutitiwovya kuti tiwukongi mtima ndipu ivi vichitiska kuti tijengi “achizita ku kandundu.” (Yak. 1:19) Asani munthu munyaki watikwiyiska, kuwamu kutitiwovya kuti tivwisi cho chamuchitiska kuti wakambi pamwenga kuchita viyo. Kuchita ivi kungatiwovya kuti tileki kukwiya liŵi ndi “kugowoke kunanga.” (Nthanthi 19:11) Kuwamu kutitiwovya so kuti tiŵanaŵaniyengi anyidu. Ndichu chifukwa chaki tiziŵa kuti nyengu zinyaki Akhristu anyidu angatondeka kuchita vinthu vinyaki chifukwa cha masuzgu ngo akumana nangu, ngo isi tileka kungaŵanika. Ivi vititiwovya kuti tivwisiyengi maŵanaŵanu ngawu ndi kungagwiriskiya nchitu, asani mphakwenere kuchita viyo.​—Ŵaf. 4:5.

¹⁷ Mo tichitiya vinthu pa umoyu widu. Kupharazga uthenga wamampha ndi mwaŵi ukulu ukongwa kwa Mkhristu wauneneska weyosi. Ndipu titesesa kusankha vinthu vo vingatiwovya kuti tiŵikengi maŵanaŵanu ngidu ngosi pa uteŵeti wenuwu. Kweniso, tiwona kuti kuteŵete Yehova ndichu chinthu chakuzirwa ukongwa. Tija so umoyu wambula kukhumba vinthu vinandi kuti tigwirengi nchitu yakupharazga ndi mtima wosi, umari wechendazi.​—Mat. 6:33; 24:14.

18. Kumbi tingachita wuli kuti tizitaskiki, nanga imwi mukhumbisiska kuchitanji?

¹⁸ Kukambiskana mijalidu yamampha yaku Yesu kwatiwovya ukongwa! Ndipu tingazikondwa ukongwa kuzikambiskana so mijalidu yinyaki yaku Yesu ndi kuwona mo tingajaliya ndi mijalidu yo. Mwaviyo, tiyeni tiyesesi kulondo menderu ngaki. Ivi vingatiwovya kuti tizitaskiki ndi kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova, Mweniyo mwana waki Yesu wangwesesa kumuyezga.