Bai na kontenido

Bai na kontenido

E Nashonnan A Ser Prepará pa “Siña di Yehova”

E Nashonnan A Ser Prepará pa “Siña di Yehova”

“E gobernador . . . a bira kreyente, ya ku e kosnan ku el a siña di Yehova a lag’é keda asombrá.”—ECHO. 13:12.

1-3. Menshoná algun opstákulo ku e disipelnan di Hesus a konfrontá pa nan por a prediká e bon notisia den “tur nashon.”

HESUKRISTU a duna su siguidónan un tarea inmenso. El a bisa nan: “Bai, i hasi hende di tur nashon mi disipel.” Segun ku nan a kumpli ku e tarea ei, ‘e bon notisia di e Reino lo a ser prediká den henter e tera habitá komo testimonio pa tur nashon.’—Mat. 24:14; 28:19.

2 E disipelnan tabata stima Hesus i tambe e mensahe ku nan mester a prediká. Pero muy probablemente nan a puntra nan mes ta kon nan lo por a kumpli ku e enkargo ku nan a haña. Pa kuminsá, nan tabata un grupo chikitu. Ademas, nan tabata prediká ku Hesus tabata e Yu di Dios, pero e hendenan tabata sa ku ya Hesus no tabata huntu ku nan mas pasobra el a ser matá. Tambe hopi tabata pensa ku e disipelnan tabata “hende gewon ku no tabatin muchu edukashon.” (Echo. 4:13) Anto e mensahe ku nan mester a prediká tabata bai kontra di e siñansanan di e lidernan religioso hudiu, kendenan tabata bon eduká den tradishonnan ku tabata data for di tempu di antigwedat. I komo ku e hendenan di Israel mes no tabata respetá e disipelnan, kisas nan a puntra nan mes ta ken den e glorioso Imperio Romano lo a bai skucha nan.

3 Es mas, Hesus a spièrta su disipelnan ku hende lo odia nan, persiguí nan i asta mata algun di nan. (Luk. 21:16, 17) Nan amigu- i famianan lo a traishoná nan. Nan lo a haña nan ku profeta falsu. I nan lo tabatin ku prediká den áreanan asotá pa krímen i violensia. (Mat. 24:10-12) Asta si tur kaminda hende lo a aseptá nan mensahe, ta kon nan lo por a hib’é “te na e parti mas leu di tera”? (Echo. 1:8) E opstákulonan ei lo mester a intimidá e disipelnan!

4. Kiko e disipelnan di e promé siglo a logra den e trabou di prediká?

4 Pero aunke e disipelnan tabata sa ku e trabou lo no ta fásil, nan a kuminsá prediká e bon notisia mesora i no solamente na Herúsalèm i Samaria, sino den henter e mundu ku nan tabata konosé e tempu ei. Den ménos ku 30 aña, apòstel Pablo por a bisa ku e bon notisia tabata “ser prediká na henter e kreashon bou di shelu” i a “duna fruta i oumentá den henter mundu.” (Kol. 1:6, 23) Por ehèmpel, ora Pablo tabata prediká riba e isla di Chipre, e prokònsùl—òf gobernador romano—Sergio Paulo a bira un disipel pasobra “e kosnan ku el a siña di Yehova a lag’é keda asombrá.”—Lesa Echonan 13:6-12.

5. (a) Kiko Hesus a sigurá su disipelnan? (b) Kiko un buki di historia a bisa relashoná ku e sirkunstansianan ku tabata reina den e promé siglo?

5 E disipelnan tabata sa ku riba nan mes forsa nan lo no por a prediká rònt mundu. Pero Hesus a sigurá nan ku lo e ta ku nan i ku spiritu santu lo yuda nan. (Mat. 28:20) Ademas, parse ku sirkunstansianan den e mundu di e tempu ei tambe a fasilitá e predikashon di Reino. De echo, un buki di historia a splika ku e promé siglo tabata probablemente e mihó tempu pa kristiannan kuminsá prediká i ku mas despues nan mes tabata bisa ku ta Dios a prepará e kaminda pa nan.

6. Kiko nos lo analisá (a) den e artíkulo akí? (b) den esun siguiente?

6 Beibel no ta bisa te na ki grado Yehova a intervení den susesonan mundial di e promé siglo pa asina fasilitá e trabou di prediká di e kristiannan. Pero un kos ta sigur: Yehova tabata ke pa su pueblo prediká e bon notisia, ma Satanas nò. Den e artíkulo akí, nos lo trata algun faktor ku kisas a hasi e trabou di prediká mas fásil den e promé siglo ku na kualke otro tempu den historia. Den e siguiente artíkulo, nos lo analisá desaroyonan den nos tempu ku ta yuda nos awe proklamá e bon notisia te na e parti mas leu di tera.

E PAS ROMANO

7. (a) Kiko e Pas Romano tabata? (b) Dikon e tempu ei tabata asina remarkabel?

7 Den e promé siglo tabata reina un tempu di pas den e Imperio Romano ku a benefisiá e kristiannan i ku a permití nan prediká muchu mas fásil. E periodo ei tabata konosí na latin komo Pax Romana, es desir, Pas Romano. E gobièrnu romano a mantené stabilidat den e imperio dor di kaba ku kualke rebelion chikí asina ku nan surgi. Ta bèrdat ku tabatin algun guera, manera Hesus a profetisá. (Mat. 24:6) E ehérsito romano a destruí Herúsalèm na aña 70 di e promé siglo, i nan a bringa algun bataya chikí na e fronteranan di e imperio. Pero pa mas o ménos 200 aña, kontando for di tempu di Hesus, no tabatin kasi niun konflikto den e region di Mediteráneo. E buki na ingles E Kultura di Antiguo Roma ta deklará: “Nunka den historia humano a reina un periodo di trankilidat ku a dura asina largu, i nunka mas hende a logra mantené un époka di pas asina stabil entre asina tantu hende.”

8. Kon e Pas Romano a yuda e kristiannan di e promé siglo?

8 Un 250 aña despues di Kristu, un teólogo ku yama Orígenes a skirbi esaki tokante e periodo di pas ei: “Si tabatin hopi reino, esei lo a stroba e siñansa di Hesus di plama den henter mundu . . . pasobra tur kaminda hende hòmber lo a haña nan obligá di drenta servisio militar pa defendé nan patria. . . . Den tal kaso, kon e siñansa akí—ku ta prediká pas i ku no ta permití hende hòmber ni tuma vengansa riba nan enemigunan—lo por tabatin éksito a ménos ku ora Hesus a yega ya e situashon internashonal a kambia i tabata reina un spiritu mas suave?” Ta bèrdat ku bou di e dominio romano e kristiannan a ser persiguí, pero nan no a tuma vengansa. Mas bien, ta parse ku nan a probechá di e ambiente relativamente pasífiko ku tabata reina i a prediká e bon notisia tur kaminda.—Lesa Romanonan 12:18-21.

BIAHAMENTU A BIRA MAS FÁSIL

9, 10. Dikon tabata relativamente fásil pa e kristiannan biaha den e Imperio Romano?

9 Kristiannan a hasi bon uso di e ret di kaminda romano. Ingenieronan romano a traha mas ku 80.000 kilometer di kaminda ku a konektá kasi tur provinsia di e imperio ku otro. E sòldánan di e poderoso ehérsito romano por a move rápidamente riba e kamindanan akí pa bai defendé nan teritorio i mantené kontrol riba e pueblo. E kristiannan a usa e kamindanan akí pa krusa mondi, desierto i seru haltu, i asina nan por a prediká den hopi lugá.

10 Fuera di e ret di kaminda, e romanonan por a trafiká tambe ku boto. Nan por a nabegá riba 27.000 kilometer di riu i kanal. Anto barkunan romano por a usa rònt di 900 ruta di laman pa yega na sientos di haf. Pues, kristiannan por a biaha pa tur skina di e mundu romano. Apesar ku tabatin algun difikultat, apòstel Pablo i e otro disipelnan no tabatin mester di pasport ni visa pa biaha. No tabatin kontrol di imigrashon ni di duana. I tabata basta safe pa trafiká riba e kamindanan ya ku kriminalnan tabatin miedu di kastigu romano. Biahamentu via laman tambe tabata safe, pasobra e barkunan militar romano tabata sòru pa no tin pirata riba e rutanan di laman. Aunke Pablo a noufragá vários biaha i tabatin peliger riba laman, Beibel no ta bisa ku durante su biahenan el a topa ku pirata.—2 Kor. 11:25, 26.

E IDIOMA GRIEGO

Tabata muchu mas fásil pa haña un pasashi bíbliko den un kodèks (Wak paragraf 12)

11. Dikon e kristiannan a usa e idioma griego?

11 E idioma griego komun, òf griego koiné, a promové bon komunikashon i union den e kongregashonnan kristian. Hopi lugá bou di dominio romano a ser konkistá añanan promé pa e gobernante griego Aleksander e Grandi. Pues, e hendenan den e lugánan ei tabata papia i komprondé griego. Komo resultado, e sirbidónan di Dios por a komuniká ku tur sorto di hende, i esei a yuda plama e bon notisia. Ademas, hudiunan ku tabata biba na Egipto a tradusí e Skritura Hebreo na griego. E hendenan tabata familiarisá ku e tradukshon akí, yamá Septuaginta, i e promé disipelnan di Kristu a sita hopi biaha for di dje. Griego a resultá tambe ideal pa skirbi e sobrá bukinan di Beibel. E tabata un idioma riku na palabra i ku ekspreshonnan ku tabata bon pa splika bèrdatnan bíbliko profundo.

12. (a) Kiko ta un kodèks, i dikon e tabata mas fásil pa usa ku un ròl? (b) Na ki tempu kristiannan a kuminsá usa kodèks?

12 Kon e kristiannan por a usa e Skritura den nan sirbishi? Na kuminsamentu, nan tabata usa ròlnan. Pero e ròlnan no tabata fásil pa usa ni pa kana kuné. Kada biaha ku un kristian mester a buska un pasashi den e Skritura, e mester a habri henter un ròl, kaba bolbe lor’é. I por lo general, nan tabata skirbi na un banda so di e ròlnan. E Evangelio di Mateo so lo a yena henter un ròl! Pero despues hende a kuminsá usa kodèks, algu paresido na e formato di buki ku nos ta usa awe. E tabata un kolekshon di blachi kosé na otro. Un lektor por a habri un kodèks, blader den dje i haña un pasashi fásilmente den e Skritura. Aunke nos no sa ki tempu presis kristiannan a kuminsá usa e kodèks, e buki na ingles Nasementu di e Kodèks ta bisa: “Uso di kodèks entre e kristiannan di siglo 2 tabata asina plamá ku nan lo mester a kuminsá us’é hopi promé ku aña 100 despues di Kristu.”

LEI ROMANO

13, 14. (a) Kon Pablo a hasi uso di e derechonan ku e tabatin komo siudadano romano? (b) Kon lei romano a benefisiá e kristiannan?

13 Lei romano tabata na vigor den henter e imperio, i siudadania romano tabata ofresé sierto derecho i protekshon masha importante. Na vários okashon Pablo a hasi uso di su siudadania romano. Por ehèmpel, ora sòldánan romano a arest’é i tabata a punto di sut’é ku zuip, el a puntra un ofisial romano: “Boso tin mag di suta un hende ku ta siudadano romano sin ku e ta kondená?” Nò, nan no tabatin mag di hasi esei. P’esei, ora Pablo a bisa nan ku el a nase komo siudadano romano, “mesora e hòmbernan ku tabata kla pa interog’é i tortur’é a hala kita for di dje; i e komandante militar a haña miedu ora el a realisá ku ta un siudadano romano el a laga mara na kadena.”—Echo. 22:25-29.

14 E derechonan ku Pablo tabatin komo siudadano romano a pon’é haña un otro trato na Filipo. (Echo. 16:35-40) Anto na Efeso, un multitut rabiá kier a maltratá algun kristian, pero e alkalde di e stat a kalma e hendenan i despues a kòrda nan riba e sistema hudisial romano. (Echo. 19:35-41) Despues, ora Pablo tabata na Sesarea, el a apelá su kaso i esei a habri kaminda pa e defendé su fe dilanti di Sésar. (Echo. 25:8-12) Pues, lei romano a permití e promé kristiannan “defendé e bon notisia i establesé e derecho legal di predik’é.”—Flp. 1:7.

DEN HOPI PAIS TABATIN HUDIU TA BIBA

15. Te na unda tabatin komunidat hudiu den e promé siglo?

15 Un otro kos ku kisas a yuda e trabou di prediká di e kristiannan den e promé siglo tabata e echo ku tabatin komunidat hudiu plamá den tur parti di e Imperio Romano. Kon bini? Wèl, siglonan promé, e nashon di Asiria i di Babilonia a saka e hudiunan for di Israel bai kuné. Despues, tempu ku Persia tabata goberná Babilonia, tabatin komunidat hudiu den tur e 127 provinsianan di e Imperio di Persia. (Èst. 9:30) Den e promé siglo, tempu ku Hesus tabata riba tera, tabatin hudiu ta biba na Egipto i otro partinan di Nort Afrika, i tambe na Gresia, Asia Menor (Turkia) i Mesopotamia (Irak). Historiadónan ta kalkulá ku tabatin 60 mion hende ta biba den e Imperio Romano, i mas ku 4 mion di nan tabata hudiu. Na unda ku e hudiunan a bai biba, nan a bai ku nan religion.—Mat. 23:15.

16, 17. (a) Kon hende ku no tabata hudiu a benefisiá di e echo ku tabatin hudiu den asina tantu pais? (b) Ki kustumber di e hudiunan e kristiannan a imitá?

16 Komo ku tabatin hudiu ta biba den asina tantu pais, hopi hende ku no tabata hudiu a sera konosí ku e Skritura Hebreo. Por ehèmpel, nan a siña ku ta un solo Dios berdadero tin i ku hende ku ta sirbié mester obedesé su leinan i normanan moral haltu. Nan a siña tambe ku e Skritura Hebreo tabata e Palabra inspirá di Dios i ku e tabatin hopi profesia tokante e Mesías. (Luk. 24:44) Pues, ora e kristiannan a bai prediká e bon notisia, tantu e hudiunan komo hende ku no tabata hudiu ya kaba tabata sa tokante algun di e kosnan ku e kristiannan tabata prediká. Pablo kier a haña hende sinsero ku lo kier a skucha e bon notisia. I komo ku tantu e hudiunan komo e kristiannan tabata aseptá e Skritura Hebreo komo e palabra inspirá di Dios, e tabatin kustumber di bai den snoa di e hudiunan i usa e Skritura pa rasoná ku nan.—Lesa Echonan 17:1, 2.

17 E hudiunan a establesé e patronchi di reuní huntu pa adorá Dios, sea den snoa òf na lugánan na aire liber. Nan tabata kanta kantika di alabansa, hasi orashon i analisá e Skritura huntu. E kristiannan a sigui nan ehèmpel, i awe nos ta hasi meskos den nos kongregashonnan.

YEHOVA A YUDA E KRISTIANNAN PREDIKÁ

18, 19. (a) Kon e sirkunstansianan di e promé siglo a yuda e kristiannan? (b) Kiko e informashon di e artíkulo akí ta laga bo sinti pa Yehova?

18 Pues, un kombinashon di faktor a yuda e disipelnan di Hesus kumpli ku e tarea ku Dios a duna nan di prediká e bon notisia den e promé siglo. E faktornan akí tabata e Pas Romano, e fasilidat di biaha, un idioma universal, lei romano i e echo ku tabatin komunidatnan hudiu den hopi pais.

19 Un 400 aña promé, e filósofo griego Plato a laga un di su personahenan literario bisa: “Lo ta un tarea difísil pa deskubrí e konstruktor i tata di nos universo, i asta si nos logra hañ’é, lo ta imposibel pa konta tur hende di dje.” Ma Hesus a bisa: “Loke ta imposibel pa hende ta posibel pa Dios.” (Luk. 18:27) E Kreador di universo ke pa hende hañ’é i siña konos’é. Es mas, Hesus a bisa su siguidónan: “Hasi hende di tur nashon mi disipel.” (Mat. 28:19) Ku yudansa di Yehova Dios, nos por kumpli ku e enkargo ei. E siguiente artíkulo lo splika kon e trabou ei ta tumando lugá den nos tempu.