Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

E Nacionnan A Ser Prepara pa “Siña di Jehova”

E Nacionnan A Ser Prepara pa “Siña di Jehova”

“E gobernador ... a bira creyente, ya cu e cosnan cu el a siña di Jehova a lag’e keda asombra.”ECHO. 13:12.

1-3. Menciona algun obstaculo cu e discipelnan di Hesus a confronta pa nan por a predica e bon noticia den “tur nacion.”

HESUCRISTO a duna su siguidornan un tarea inmenso. El a bisa nan: “Bay, y haci hende di tur nacion mi discipel.” Mediante e trabou ey, “e bon noticia ... di e Reino lo [a] ser predica den henter e Tera habita ... como testimonio pa tur nacion.”—Mat. 24:14; 28:19.

2 E discipelnan tabata stima Hesus y tambe e mensahe cu nan mester a predica. Pero muy probablemente nan a puntra nan mes ta con nan lo por a cumpli cu e encargo cu nan a haya. Pa cuminsa, nan tabata un grupo chikito. Ademas, nan tabata predica cu Hesus tabata e Yiu di Dios, pero e hendenan tabata sa cu ya Hesus no tabata hunto cu nan mas pasobra el a ser mata. Tambe hopi hende tabata pensa cu e discipelnan tabata “hende gewoon cu no tabatin mucho educacion.” (Echo. 4:13) Anto e mensahe cu nan mester a predica tabata bay contra di e siñansanan di e lidernan religioso hudiu, kendenan tabata bon educa den tradicionnan cu tabata data for di tempo di antiguedad. Y como cu e hendenan di Israel mes no tabata respeta e discipelnan, kisas nan a puntra nan mes ta ken den e glorioso Imperio Romano lo a bay scucha nan.

3 Ademas, Hesus a spierta su discipelnan cu hende lo odia nan, persigui nan y hasta mata algun di nan. (Luc. 21:16, 17) Nan amigo- y famianan lo a traiciona nan. Nan lo a haya nan cu profeta falso. Y nan lo tabatin cu predica den areanan yen di crimen y violencia. (Mat. 24:10-12) Hasta si tur caminda hende lo a acepta nan mensahe, ta con nan lo por a hib’e “te na e parti mas leu di Tera”? (Echo. 1:8) E obstaculonan ey lo mester a intimida e discipelnan.

4. Kico e discipelnan di e prome siglo a logra den e trabou di predica?

4 Pero aunke e discipelnan tabata sa cu e trabou lo no ta facil, nan a cuminsa predica e bon noticia di biaha y no solamente na Jerusalem y Samaria, sino den henter e mundo cu nan tabata conoce e tempo ey. Den menos cu 30 aña, apostel Pablo por a bisa cu e bon noticia tabata “ser predica na henter e creacion bou di cielo” y a “duna fruta y aumenta den henter mundo.” (Col. 1:6, 23) Por ehempel, ora Pablo tabata predica riba e isla di Chipre, e proconsul—of gobernador Romano—Sergio Paulo a bira un discipel pasobra “e cosnan cu el a siña di Jehova a lag’e keda asombra.”—Lesa Echonan 13:6-12.

5. (a) Kico Hesus a sigura su discipelnan? (b) Kico un buki di historia a bisa relaciona cu e circunstancianan cu tabata reina den e prome siglo?

5 E discipelnan tabata sa cu riba nan mes forsa nan lo no por a predica rond mundo. Pero Hesus a sigura nan cu lo e ta cu nan y cu spirito santo lo yuda nan. (Mat. 28:20) Ademas, ta parce cu circunstancianan den e mundo di e tempo ey a facilita e predicacion di Reino. Un buki di historia a splica cu e prome siglo tabata probablemente e mihor tempo pa cristiannan cuminsa predica y cu mas despues nan mes tabata bisa cu ta Dios a prepara e caminda pa nan.

6. Kico nos lo analisa (a) den e articulo aki? (b) den esun siguiente?

6 Bijbel no ta bisa te na ki grado Jehova a interveni den sucesonan mundial di e prome siglo pa asina facilita e trabou di predica di e cristiannan. Pero un cos ta sigur: Jehova tabata kier pa su pueblo predica e bon noticia, pero Satanas no. Den e articulo aki, nos lo trata algun factor cu kisas a haci e trabou di predica mas facil den e prome siglo cu na cualkier otro tempo den historia. Den e siguiente articulo, nos lo analisa desaroyonan den nos tempo cu ta yuda nos awe proclama e bon noticia te na e parti mas leu di Tera.

E PAZ ROMANO

7. (a) Kico e Paz Romano tabata? (b) Dicon e tempo ey tabata asina remarcabel?

7 Den e prome siglo tabata reina un tempo di paz den e Imperio Romano cu a beneficia e cristiannan y cu a permiti nan predica facilmente. E periodo ey tabata conoci na Latin como Pax Romana, es decir, Paz Romano. E gobierno Romano a mantene stabilidad den e imperio door di caba cu cualkier rebelion chikito asina cu nan surgi. Ta berdad cu tabatin algun guera, manera Hesus a profetisa. (Mat. 24:6) E ehercito Romano a destrui Jerusalem na aña 70 di e prome siglo, y nan a bringa algun bataya chikito na e fronteranan di e imperio. Pero pa mas o menos 200 aña, contando for di tempo di Hesus, no tabatin casi niun conflicto den e region di Mediteraneo. The Horizon Book of Ancient Rome ta bisa: “Nunca den historia humano a reina un periodo di trankilidad cu a dura asina largo, y nunca mas hende a logra mantene un epoca di paz entre asina tanto hende.”

8. Con e Paz Romano a yuda e cristiannan di e prome siglo?

8 Un 250 aña despues di Cristo, un teologo cu yama Origenes a skirbi esaki tocante e periodo di paz ey: “Si tabatin hopi reino, esey lo a stroba e siñansa di Hesus di plama den henter mundo ... pasobra tur caminda hende homber lo a haya nan obliga di drenta servicio militar pa defende nan patria ... Pues, con e siñansa aki—cu ta predica paz y cu no ta permiti hende homber tuma venganza ni riba nan enemigonan—lo por tabatin exito a menos cu e situacion internacional a cambia y tabata reina un spirito mas suave ora Hesus yega?” Ta berdad cu bou di e dominio Romano e cristiannan a ser persigui, pero nan no a tuma venganza. Mas bien, ta parce cu nan a probecha di e ambiente relativamente pacifico cu tabata reina y a predica e bon noticia tur caminda.—Lesa Romanonan 12:18-21.

BIAHAMENTO A BIRA MAS FACIL

9, 10. Dicon tabata relativamente facil pa e cristiannan biaha den e Imperio Romano?

9 Cristiannan a haci bon uzo di e sistema di caminda Romano. Ingenieronan Romano a traha mas cu 80.000 kilometer di caminda cu a conecta casi tur provincia di e imperio cu otro. E soldaatnan di e poderoso ehercito Romano por a move rapidamente riba e camindanan aki pa bay defende nan teritorio y mantene control riba e pueblo. E cristiannan a uza e camindanan aki pa crusa mondi, desierto y sero halto, y asina nan por a predica den hopi luga.

10 Fuera di e sistema di caminda, e Romanonan por a biaha tambe cu boto. Nan tabatin mas o menos 27.000 kilometer di riu y canal. Anto barconan Romano por a uza rond di 900 ruta di lama pa yega na cientos di waf. Pues, cristiannan por a biaha pa tur skina di e mundo Romano. A pesar cu tabatin algun dificultad, apostel Pablo y e otro discipelnan no tabatin mester di paspoort ni visa pa biaha. No tabatin control di inmigracion ni di duana. Y tabata basta safe pa biaha riba e camindanan ya cu criminalnan tabatin miedo di castigo Romano. Biahamento via lama tambe tabata safe, pasobra e barconan militar Romano tabata percura pa no tin pirata riba e rutanan di lama. Aunke Pablo a naufraga varios biaha y tabatin peliger riba lama, Bijbel no ta bisa cu durante su biahenan el a topa cu pirata.—2 Cor. 11:25, 26.

E IDIOMA GRIEGO

Tabata mucho mas facil pa haya un texto biblico den un codex (Wak paragraf 12)

11. Dicon e cristiannan a uza e idioma Griego?

11 E idioma Griego comun, of Griego Koine, a promove bon comunicacion y union den e congregacionnan cristian. Hopi luga bou di dominio Romano a ser conkista añanan prome pa e gobernante Griego Alexander e Grandi. Pues, e hendenan den e luganan ey tabata papia y compronde Griego. Como resultado, e sirbidornan di Dios por a comunica cu tur sorto di hende, y esey a yuda plama e bon noticia. Ademas, Hudiunan cu tabata biba na Egipto a traduci e Scritura Hebreo na Griego. E hendenan tabata familiarisa cu e traduccion aki, yama Septuaginta, y e prome discipelnan di Cristo a cita hopi biaha for di dje. Como cu Griego tabata un idioma rico den palabra y expresionnan cu tabata bon pa splica berdadnan biblico profundo, el a resulta tambe ideal pa skirbi e resto di bukinan di Bijbel.

12. (a) Kico ta un codex, y dicon e tabata mas facil pa uza cu un rol? (b) Na ki tempo cristiannan a cuminsa uza codex?

12 Con e cristiannan por a uza e Scritura den nan sirbishi? Na cuminsamento, nan tabata uza rolnan. Pero e rolnan no tabata facil pa uza ni pa cana cu ne. Cada biaha cu un cristian mester a busca un texto den e Scritura, e mester a habri henter un rol, despues bolbe lor’e. Y por lo general, nan tabata skirbi na un banda so di e rolnan. E Evangelio di Mateo so lo a yena henter un rol. Pero despues hende a cuminsa uza codex, algo parecido na e formato di buki cu nos ta uza awe. E tabata un coleccion di blachi cosi na otro. Un lector por a habri un codex, blader den dje y haya un texto facilmente den e Scritura. Aunke nos no sa ki tempo precies e cristiannan a cuminsa uza e codex, e buki The Birth of the Codex ta bisa: “Uzo di codex entre e cristiannan di siglo 2 tabata asina comun cu nan lo mester a cuminsa uz’e hopi prome cu aña 100 despues di Cristo.”

LEY ROMANO

13, 14. (a) Con Pablo a haci uzo di e derechonan cu e tabatin como ciudadano Romano? (b) Con ley Romano a beneficia e cristiannan?

13 Ley Romano tabata na vigor den henter e imperio, y ciudadania Romano tabata ofrece cierto derecho y proteccion importante. Na varios ocasion Pablo a haci uzo di su ciudadania Romano. Por ehempel, ora soldaatnan Romano a arest’e y tabata a punto di sut’e cu zwiep, el a puntra un oficial Romano: “Boso tin mag di suta un hende cu ta ciudadano Romano sin cu e ta condena?” No, nan no tabatin mag di haci esey. Pesey, ora Pablo a bisa nan cu el a nace como ciudadano Romano, “mesora e hombernan cu tabata cla pa interog’e y tortur’e a hala kita for di dje; y e comandante militar a haya miedo ora el a realisa cu ta un ciudadano Romano el a laga mara na cadena.”—Echo. 22:25-29.

14 E derechonan cu Pablo tabatin como ciudadano Romano a pon’e haya un mihor trato na Filipo. (Echo. 16:35-40) Anto na Efeso, un multitud rabia kier a maltrata algun cristian, pero e alcalde di e stad a calma e hendenan y despues a corda nan di e sistema hudicial Romano. (Echo. 19:35-41) Despues, ora Pablo tabata na Cesarea, el a apela su caso y esey a habri caminda pa e defende su fe dilanti di Cesar. (Echo. 25:8-12) Pues, ley Romano a permiti e cristiannan di prome siglo “defende e bon noticia y establece e derecho legal di predic’e.”—Flp. 1:7.

DEN HOPI PAIS TABATIN HUDIU TA BIBA

15. Te na unda tabatin comunidad Hudiu den e prome siglo?

15 Un otro cos cu kisas a yuda e trabou di predica di e cristiannan den e prome siglo tabata e echo cu tabatin comunidad Hudiu den tur parti di e Imperio Romano. Con bin? Wel, siglonan prome, e nacion di Asiria y di Babilonia a saca e Hudiunan for di Israel bay cu nan. Despues, tempo cu Persia tabata goberna Babilonia, tabatin comunidad Hudiu den tur e 127 provincianan di e Imperio di Persia. (Est. 9:30) Den e prome siglo, tempo cu Hesus tabata riba Tera, tabatin Hudiu ta biba na Egipto y otro partinan di Noord Africa, y tambe na Grecia, Asia Menor (Turkia) y Mesopotamia (Irak). Historiadornan ta calcula cu tabatin 60 miyon hende ta biba den e Imperio Romano, y mas cu 4 miyon di nan tabata Hudiu. Unda cu e Hudiunan a bay biba, nan a bay cu nan religion.—Mat. 23:15.

16, 17. (a) Con hende cu no tabata Hudiu a beneficia di e echo cu tabatin Hudiu den asina tanto pais? (b) Ki custumber di e Hudiunan e cristiannan a imita?

16 Como cu tabatin Hudiu ta biba den asina tanto pais, hopi hende cu no tabata Hudiu a cera conoci cu e Scritura Hebreo. Por ehempel, nan a siña cu ta un solo Dios berdadero tin y cu hende cu ta sirbie mester obedece su leynan y normanan moral halto. Nan a siña tambe cu e Scritura Hebreo tabata e Palabra inspira di Dios y cu e tabatin hopi profecia tocante e Mesias. (Luc. 24:44) Pues, ora e cristiannan a bay predica e bon noticia, tanto e Hudiunan como hende cu no tabata Hudiu ya caba tabata sa tocante algun di e cosnan cu e cristiannan tabata predica. Pablo kier a haya hende sincero cu lo kier a scucha e bon noticia. Y como cu tanto e Hudiunan como e cristiannan tabata acepta e Scritura Hebreo como e palabra inspira di Dios, e tabatin custumber di bay den sinagoga di e Hudiunan y uza e Scritura pa rasona cu nan.—Lesa Echonan 17:1, 2.

17 E Hudiunan a establece e patronchi di reuni hunto pa adora Dios, sea den sinagoga of na luganan den aire liber. Nan tabata canta cantica di alabanza, haci oracion y analisa e Scritura hunto. E cristiannan a sigui nan ehempel, y awe nos ta haci mescos den nos congregacionnan.

JEHOVA A YUDA E CRISTIANNAN PREDICA

18, 19. (a) Con e circunstancianan di e prome siglo a yuda e cristiannan? (b) Con e informacion di e articulo aki ta laga bo sinti tocante Jehova?

18 Pues, un combinacion di factor a yuda e discipelnan di Hesus cumpli cu e tarea cu Dios a duna nan di predica e bon noticia den e prome siglo. E factornan aki tabata e Paz Romano, e facilidad di biaha, un idioma universal, ley Romano y e echo cu tabatin comunidadnan Hudiu den hopi pais.

19 Un 400 aña prome, e filosofo Griego Plato a laga un di su personahenan literario bisa: “Lo ta un tarea dificil pa descubri e constructor y tata di nos universo, y hasta si nos logra hay’e, lo ta imposibel pa conta tur hende di dje.” Pero Hesus a bisa: “Loke ta imposibel pa hende ta posibel pa Dios.” (Luc. 18:27) E Creador di universo kier pa hende hay’e y siña conoc’e. Ademas, Hesus a bisa su siguidornan: “Haci hende di tur nacion mi discipel.” (Mat. 28:19) Cu yudansa di Jehova Dios, nos por cumpli cu e encargo ey. E siguiente articulo lo splica con e trabou ey ta tumando luga den nos tempo.