Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yehova Walombolaña Mudimu Wetu Wakutañisha Mukaayi Kejima

Yehova Walombolaña Mudimu Wetu Wakutañisha Mukaayi Kejima

‘Yami Yehova Nzambi yeyi, yami nakulejaña mwakukuwahisha, yami nakulombolaña njila yatela kuya eyi.’—ISA. 48:17.

1. Kukalanyi kwamonañawu akwaKristu hakuzata mudimu wakushimwina makonu?

 ATUDIZI aBayibolu * amuyaaka yamu 1800 nimuma 1900 amweni kukala kwakuvulu nankashi. Kufwana akwaKristu amuyaaka nkulakaji yakusambila, ashimwinineña nsañu yabulili kukeñawu antu amavulu. Adiña antesha nawa antu amavulu ayimweneña neyi antu abula kutaña chikupu. Ilaña mukuhita kwampinji akamona “ndombu yayeni” yaSatana Diyabolu. (Chim. 12:12) Akuzataña mudimu wawu wakushimwina ‘mumafuku akukuminina’ mpinji yikwakekala “nyaka yakala.”—2 Tim. 3:1.

2. Yumanyi yelañayi Yehova hakwila mudimu wakushimwina wuyileñaku hambidi mumafuku etu?

2 Dichi, Yehova wakeñaña nindi antu jindi ashimwini chikupu nsañu yayiwahi mumafuku etu nawa kwosi muntu wunateli kumukañesha mwafuukulayi. Neyi chochakuuliliyi munza waIsarela wawukulu muBabiloni, Yehova wapulwisha ambuñindi amakonu kufuma ‘muBabiloni Muneni,’ wanta wamukaayi kejima wakwitiya kwakutwamba. (Chim. 18:1-4) Watutañishaña kulonda tuhetelumu, watwinka kuwunda nawa watukwashaña kulonda tudizishi antu ntañishilu yindi. (Tañenu Isaya 48:16-18.) Chumichi hichaya mukwila nawu wamwenañahu dehi yuma chadimu kulonda eluki nikuhimpa yuma yinakumwekana hamaseki hakwila mudimu wakushimwina Wanta wuyileñaku hambiduku. Yuma yikwawu yamwekanaña yatukwashaña kushimwina chiwahi, ilaña Yehova diyi watukwashaña kuumika yuma yidi neyi makabisha nikukala kukwawu kwatukañeshaña kuzata mudimu wetu mukanu kaayi kadi mumakasa aSatana.—Isa. 41:13; 1 Yow. 5:19.

3. Indi ‘kwiluka kwalala’ kunavuli ñahi?

3 Yehova wamoneneni kaprofwetu Danyeli kushimunañahu dehi nindi ‘kwiluka kwalala’ kwakavula mumafuku akukuminina. (Tañenu Danyeli 12:4.) Yehova wayikwashili atudizi aBayibolu kutiyisha nsañu yalala yamuBayibolu yalema nikukaana ntañishilu yakutwamba yamuKristendomu. Nakuzatisha Antu jindi kulonda ashimwini kwiluka kwalala mwahita iseki dejima. Makonu tunakumona wuprofwetu waDanyeli chiwunakushikijewa. Kwakwihi nawantu akushika ku 8,000,000 adiza nsañu yalala yamuBayibolu nawa anakuyishimwina makonu mukaayi kejima. Yumanyi yikwawu yaleñela iwu mudimu wakushimwina mukaayi kejima wikali waswayi kuwuzata?

MABAYIBOLU ABALUMUNAWU CHATUKWASHAWU

4. Indi Bayibolu ayibalumwini nakushika hadi muyaaka yamuma 1800?

4 Chuma chimu chinakwashi mudimu wetu wakushimwina nsañu yayiwahi hikwikala namaBayibolu amavulu. Akulumpi amuyipompelu yaKristendomu akaanisheleña antu kutaña Bayibolu hayaaka yayivulu nawa ajahileña antu adiña nakubalumuna Bayibolu. Hela chochu, muyaaka yamuma 1800, akwakutala mudimu wakubalumuna Bayibolu abalumwini maBayibolu amukuma hela achibalu mumadimi akushika ku 400. Hakumana kwayaaka yamuma 1800, antu amavulu adiña najiBayibolu ilaña hiyadiña eluka ntañishilu yalala yamuNyikanda Yajilaku.

5. Yumanyi yelawu aYinsahu jaYehova hamudimu wakubalumuna Bayibolu?

5 Atudizi aBayibolu elukili nawu atelela kushimwina nawa adiña nakulumbulula chuma chatañishaña Bayibolu chakadi kuzeya. Kubombelahu, antu jaYehova azatishili nikuhana jiBayibolu jashiyashana. Kufuma mu 1950, asoneka Bayibolu yaNew World Translation of the Holy Scriptures, yamukuma hela yachibalu kubadika mumadimi 120. New World Translation yamu 2013 yaEnglish yikukwasha mudimu wakubalumuna mumadimi amakwawu kwikala wapela. Nawa kuzatisha Bayibolu yaswayi kutiya nawa yapela kuyitaña yikutukwasha kuzata mumudimu wakushimwina.

KUWUNDA CHIKWATUKWASHA

6, 7. (a) Majitanyi adiñaku muyaaka yamuma 1900? (b) Indi mpinji yakuwunda mumatuña amakwawu yakwashili ñahi mudimu wetu wakushimwina?

6 Munateli kudihula nenu, ‘Komana mukaayi mwekala kuwunda?’ Chakutalilahu, muyaaka yamuma 1900 antu amavulu chikupu afwili muloña wanjita, sweje hampinji yanjita jiyedi jamukaayi kejima. Ilaña hampinji yazuñileñawu Njita Yakaayi Yamuchiyedi mu 1942, Nathan Knorr walombweleña aYinsahu jaYehova hayina mpinji wahanini mpanji yahosheleña nawu “Peace—Can It Last?” (Kuwunda, Komana Kunateli Kutwalekahu?) hakupompa kwankambi. Yina mpanji yamwekesheli wunsahu wamumukanda waChimwekeshu kapetulu 17 nawu njita yikazuñawu yikatwala kuAmagedoni, ilaña yikatwala kumpinji yakuwunda.—Chim. 17:3, 11.

7 Njita Yakaayi Yamuchiyedi chiyamanini hikwadiña kuwunda mukaayi kejimaku. Kwesekeja nachileji chimu, kwadiña jinjita 331 kufuma mu 1946 nakushika mu 2013. Antu amavulu afwili. Hayina mpinji, matuña amavulu ekalili mukuwunda nawa antu jaYehova azatishili iku kukooleka kulonda ashimwini nsañu yayiwahi. Chumanyi chafuminimu? Muchaaka cha 1944, kwadiña hohu akwakushimwina antesha chikupu akushika ku 110,000 mukaayi kejima. Makonu, kudi akwakushimwina akushika ku 8,000,000. (Tañenu Isaya 60:22.) Komana hitwasakililaña hakushimwina nsañu yayiwahi mukuwundaku?

CHADIÑA CHASWAYI KUSHIMWINA MULOÑA ÑENDELU YADIÑA YAPELA

8, 9. Indi nsañu yañendelu yinayiluku ñahi hambidi, nawa yinatukwashi ñahi mumudimu wetu?

8 Kuyilaku hambidi munsañu jañendelu kwakwashili mudimu wetu wakushimwina. Mu 1900, henohu munahiti dehi yaaka 21 kufuma hapulintiluwu Kaposhi Kakutalila katachi, kwadiña hohu nyotoka 8,000 muUnited States mwejima, nawa kwadiña hohu nyikwakwa yantesha yayiwahi. Mukaayi kejima, chayinu mpinji mudi nyotoka yakubadika ha 1.5 biliyoni ninyikwakwa yayivulu chikupu yayiwahi. Nyotoka ninyikwakwa yatukwashaña etu amavulu kushimwina nsañu yayiwahi kudi antu ashakamaña kwakulehi. Hela neyi hitukweti motokaku, twendaña hamaseki maluña amalehi, twazataña nañovu mumudimu wakwilisha atumbanji.—Mat. 28:19, 20.

9 Nyichidi yikwawu yañendelu niyena yatukwashaña mumudimu wetu. Matilaki, maatu nimasuwa atukwashaña kusenda nyikanda yashindamena haBayibolu nakuyitwala kumaluña akwakulehi munyilungu yantesha hohu. Jindeki jakwashaña ankoñi añinza, amembala amuKometi yaMutayi, amishonali niantu amakwawu kwenda swayi-swayi hakuya kukupompa kwamaneni hela kuzata nyidimu yikwawu yaNzambi. Kubombelahu, amembala aMwizanvu Dalombolaña niamana kwetu amakwawu afumaña hakasanji keneni, akandamaña jindeki nakuya mumatuña amavulu nakukolesha nikutañisha akwawu akwakwitiya. Kuyilaku hambidi munsañu jañendelu kunaleti kunuñañana hakachi kwawantu jaYehova.—Mas. 133:1-3.

IDIMI CHIDATUKWASHA

10. Muloñadi chitukuhoshela netu English hidimi dazatishañawu mumatuña amavulu?

10 Muyaaka nkulakaji yakusambila, idimi delukiluwu antu amavulu dadiña idimi daKoine Griki nawa adihosheleña chikupu muWanta wawaRoma. Komana kuduhu idimi dahoshañawu antu amavulu chikupu makonu? Antu amavulu anateli kuhosha nawu English hidimi dahoshañawu antu amavulu. Mukanda wumu wahosha nawu: “Kwakwihi nawantu 1,7 biliyoni ahoshaña hela kutiya idimi daEnglish.” (English as a Global Language) English didu idimi dakwituña dacheñi datañishañawu chikupu, adizatishaña mumatuña ejima hakuhanjeka nsañu yakulanda nakulandulula, yapolitiki, yasayansi niyakutuñatuña.

11. Indi English yakwashaña ñahi kudifukula kwalala kuyilaku hambidi?

11 Muloña English ayizatishaña mumatuña amavulu, chumichi chinakwashi kudifukula kwalala kuyilaku hambidi. Hayaaka yayivulu yinahituhu, Kaposhi Kakutalila ninyikanda yikwawu yashindamena haBayibolu ayipulintileña mwidimi daEnglish hohu. Didu idimi dazatishañawu hakasanji keneni kamukaayi kejima kawaYinsahu jaYehova. Adizatishaña cheñi hakutañisha atudizi hashikola yaWatchtower Educational Center muPatterson, New York, U.S.A.

12. Indi ambuña Yehova abalumuna nyikanda yashindamena haBayibolu nakushika hadi, nawa kuyilaku hambidi mujakutuñatuña kunayikwashi ñahi?

12 Chineli tukweti kukooleka kwakushimwina nsañu yayiwahi yaWanta kudi antu akunyunza yejima, twabalumuna nyikanda yetu mumadimi akushika ku 700. Kuyilaku hambidi mujakutuñatuña makopyuta, kushilahu niMEPS (Multilanguage Electronic Publishing System) yatuñiluwu, yatukwasha chikupu muniwu mudimu. Iyi yuma yatukwasha kushimwina nsañu yaWanta nawa yaletaña kunuñañana hakachi ketu mukaayi kejima. Sweje-e dinu twanuñañana muloña twahoshaña idimi dasweja kulema dekala muNyikanda Yajila yalala, “idimi ditooka.”—Tañenu Zefwaniya 3:9.

NSHIMBI CHIYINATUKWASHI

13, 14. Indi akwaKristu amakonu ahetelañamu ñahi munshimbi nimwafuukulañawu akwanshimbi?

13 Neyi chitwamweni muchibaaba chinafumuhu, akwaKristu akusambila ahetelelumu munshimbi jawaRoma jazatishileñawu mumatuña ejima ayuulileñawu. Munjila yoyimu, akwaKristu amakonu ahetelañamu munshimbi yekalaku. Chakutalilahu, muUnited States, mwituña mwekala kasanji ketu keneni kamukaayi kejima, Nshimbi yamunidi ituña yeteja antu kwikala akasunuka kudifukula, kuhosha nikupompa hamu. Chumichi chayikwasha amana kwetu muUnited States kwikala akasunuka kupompa nikudiza Bayibolu hatooka nikuleja akwawu yuma yadizañawu. Hela chochu, mpinji jikwawu ayileña kuyota yanyiloña kulonda ayinki wuswa wakwikala akasunuka kushimwina nsañu yayiwahi. (Fwi. 1:7) Chelili ansompeshi afwileña kukañesha antu jaYehova kushimwina muUnited States, aholokeli kakavulu kuyota yamaneni nawa ayinka wuswa wakwikala akwakushimwina Wanta.

14 Yota yamumatuña amakwawu niyena yatwiteja kudifukula nikushimwina hatooka. Mumatuña amakwawu, yota hiyatwitejaña kwikala akasunukaku ilaña twaholokelaña kuyota yamukaayi kejima. Chakutalilahu, kufuma muJune 2014, chota chaEuropean Court of Human Rights chinatuyiñishi nanyiloña yakushika ku 57 yamumatuña amavulu amuEurope. Hela chakwala ‘atuhela kudi nyunza yejima,’ yota yamatuña amavulu yatuyiñisha nawu tukweti lusesa lwakutwalekahu nakudifukula kwalala.—Mat. 24:9.

YUMA YIKWAWU CHIYATUKWASHA MUMUDIMU WETU WAKUTAÑISHA

Twayinkaña antu nyikanda yashindamena haBayibolu mukaayi kejima

15. Munjilanyi mutunayiluku hambidi mujakupulinta, nawa jinatukwashi ñahi?

15 Kuyilaku hambidi mujakupulinta kunatukwashi kushimwina nsañu yayiwahi mukaayi kejima. Hayaaka yayivulu yinahituhu, antu azatishileña njila yakupulintilamu yatuñiliyi Johannes Gutenberg kwakwihi nachaaka cha 1450. Hela chochu, hayaaka 200 yinahituhu mudimu wakupulinta wunayiluku hambidi. Ichi anakutuña makina amaneni nawa apulintaña swayi. Ichi kutuña yipapilu ninyikanda kunapeli wuseya. Kupulinta kwakatataka kwasinsa hanjila yiyapulintilileñamu hayaaka, chumichi chinaleteshi kupulinta nyikanda yayivulu nawa yikweti nyevulu yayiwahi. Indi chumichi chinakukwasha ñahi mudimu wetu? Shinshikenu chumichi: Kaposhi Kakutalila katachi (kaJuly 1879), apulintili makopi 6,000 akadi nyevulu nawa kadiña mwidimi dimu hohu daEnglish. Makonu, hanahiti dehi yaaka 136 nawa apulintaña nikuhana makopi akubadika 50,000,000 aKaposhi Kakutalila. Mwekalaña nyevulu yayiwahi nawa yekala mumadimi akubadika ha 200.

16. Yumanyi yakutuñatuña yinatukwashi hakushimwina iseki dejima? (Talenu mwevulu wakutachikilahu.)

16 Shinshikenu yuma yikwawu yakutuñatuña yatuñiluwu yaaka 200 yinahituhu yazatisheleñawu antu jaNzambi hakushimwina nsañu yayiwahi. Twashimuna yuma yidi neyi masuwa, nyotoka, nijindeki, ilaña kwadiña cheñi makinga, matayipi rayita, makina akupulinta nachu nyikanda yawamputamesu, telegirafu, jinshiña, makamela, makina akukwata nachu mazu nimavidiyo, chisanji, TV, nyevulu, makopyuta niIntaneti. Yumiyi yinatukwashi kuzata mudimu wetu wakwilisha atumbanji munjila jamboka-mboka. Hakushikija wuprofwetu wakwila nawu antu jaYehova ‘akaamwa mayeli anyunza,’ tunazatishi chachiwahi yuma yanyunza yidi neyi yakutuñatuña yakatataka hakwila twidishi maBayibolu ninyikanda yikwawu yashindamena haBayibolu mumadimi amavulu.—Tañenu Isaya 60:16.

17. (a) Yumiyi yamwekeshaña kushikijewa kwawuprofwetwinyi? b) Muloñadi Yehova chatwitejelayi kwikala ‘akwakukalakala hamu’ nindi?

17 Chakadi nikujina, twamonaña wunsahu wamwekeshaña nawu Nzambi nakutukiswila. Kafwampi Yehova hakeñaña nindi tumukwashi mwaka dinu ashikiji nkeñelu yinduku. Ilaña Tata yetu wukweti kukeña watwiteja kwikala ‘akwakukalakala hamu’ nindi, chumichi chatukwashaña kumukeña nikukeña antuñinetu. (1 Kor. 3:9; Maku 12:28-31) Dichi tuzatishenu kukooleka kutukweti kulonda tushimwini nsañu yaWanta, mudimu wasweja kulema hanu hamaseki. Tuzatenu nañovu kulonda tumwekeshi netu twamusakililaña Yehova hakutulombola nikutukiswila hakuzata mudimu wetu wakutañisha mukaayi kejima.

^ Atudizi aBayibolu atachikili kuzatisha ijina dakwila nawu aYinsahu jaYehova mu 1931.—Isa. 43:10.