A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Jehova Chuan Khawvêl Pum Huapa Zirtîr Rawngbâwlna A Kaihhruai

Jehova Chuan Khawvêl Pum Huapa Zirtîr Rawngbâwlna A Kaihhruai

“Kei hi LALPA in Pathian, in ṭhatna ṭûra nangmahni zirtîrtu, in kalna tûr kawnga hruaitu che u chu ka ni.”IS. 48:17.

1. Tûn laia Kristiante chuan thu hrilhnaah eng harsatnate nge an hmachhawn?

KUM zabi 19 tâwp dâwn lam leh 20 tîr lama Bible Zirlaite * chuan harsatna tam tak an tâwk a. Kum zabi khatnaa Kristiante ang bawkin, chanchin lâr lo tak chu an puang chhuak a ni. Tlêm tê chauh an la ni a, khawvêla mi a tam zâwkte chuan lehkha thiamah an ruat lo. Chu bâkah, Diabol-Setana ‘“thinur êm êmna’ hmachhawn hun an la nei ang. (Thup. 12:12) Tin, an thu hrilh rawngbâwlna chu ‘ni hnuhnûng hun khirh takte’ kâra thawh a ni bawk ang.—2 Tim. 3:1.

2. Kan hun laiah thu hrilh rawngbâwlna tihhmasâwn nân Jehova’n eng nge a tih?

2 Mahse, Jehova thiltum chu a mite’n tûn lai huna a hma aia nasa zâwka chanchin ṭha an puanchhuah a ni a, chu mi a hlen chhuahna tûr chu engmahin a dang thei lo. Babulon aṭanga hmân lai Israel mite a chhan chhuah ang khân, Jehova chuan tûn laia a chhiahhlawhte chu khawvêl sakhaw dik lo lalram, “Babulon khaw ropui” aṭangin a chhan chhuak a. (Thup. 18:1-4) Ani chuan kan ṭhatna tûrin min zirtîr a, remna min pein, a zirtîrna chu mi dangte hriattîr tûrin min ṭanpui a ni. (Isaia 48:16-18 chhiar rawh.) Jehova chuan a hriat lâwk theihna hmangin Lalram thu hrilhna tihhmasâwn nân leia thilthleng zawng zawng chu a hriain a thunun tihna erawh a ni lo. Dinhmun ṭhenkhat chuan kan thu hrilh rawngbâwlna a tiawlsam a; mahse, Setana thuneihna hnuaia awm he khawvêla kan rawngbâwlna hlenchhuah tiharsatu chu tihduhdahna leh harsatna dangte chu Jehova ṭanpuina chauhvin kan tuar chhuak thei a ni.—Is. 41:13; 1 Joh. 5:19.

3. Engtin nge “hriatnate” a lo pun?

3 Jehova chuan zâwlnei Daniela chu tâwpna hunah chuan “hriatnate” a pung ang tih sawi lâwk tûrin a thâwk khum a. (Daniela 12:4 chhiar rawh.) Jehova chuan Bible Zirlaite chu Kristianna ram thurinin hun rei tak chhûng a khuh bo tawh Pathian thutak bulpuite hre thiam tûrin a ṭanpui a ni. Tûnah chuan a mite chu lei pumpuia hriatna dik hriattîr tûrin a hmang a. Tûn laiah, Daniela hrilh lâwknate thlen famkimna chu kan hmu ta. Mi 8,000,000 dâwn laiin Bible thutak an pawm tawh a, khawvêl pumah an puang chhuak mêk a ni. He khawvêl pum huapa puan chhuahna awmtîr thei thil ṭhenkhat chu engte nge ni?

BIBLE LEHLINTE’N MIN ṬANPUI DAN

4. Kum zabi 19-naah khân, Bible lehlin hna chu eng anga nasaa thawh nge a nih?

4 Chanchin ṭha kan puan chhuahna tiawlsamtu pakhat chu hmun tina Bible awlsam taka hmuh theih hi a ni a. Kum zabi tam tak chhûng chu Kristianna ram sakhaw hruaitute’n Bible chhiar an fuih lovin an khap bet a, Bible letlingtu ṭhenkhatte thihnaah pawh mawh an phur bawk a ni. Mahse, kum zabi 19-na chhûng chuan Bible society chuan Bible chu a bu pumin emaw, a ṭhen lai emaw chu ṭawng 400 vêlin a tichhuak a. Chu kum zabi tâwp dâwn lamah chuan mi tam tak chuan Bible an nei a; mahse, Pathian Lehkha Thu zirtîrna hriatna dik tak erawh an tlachham a ni.

5. Jehova Thuhretute chuan Bible lehlinna kawngah eng nge an hlen chhuah?

5 Bible zirlaite chuan thu an hrilh tûr a ni tih hriain, Bible zirtîrnate chu hah pawh hre lovin an hrilhfiah a. Chu bâkah, Jehova mite chuan Bible lehlin chi hrang hrangte chu an hmangin an sem bawk. Kum 1950 aṭangin, New World Translation of the Holy Scriptures chu a bu pumin emaw, a ṭhen lai emaw ṭawng 120 chuangin an tichhuak tawh a. Kum 2013-a Sâpṭawng New World Translation thar chhuak chu ṭawng danga lehlin a tiawlsam sawt ang. Bible hriat leh chhiar awlsam tak chuan kan thu hrilh rawngbâwlna chhun zawm zêl tûrin min ṭanpui a ni.

REMNAIN MIN ṬANPUI DAN

6, 7. (a) Eng ang takin nge tûn laiah indona a tam? (b) Ram ṭhenkhata remna engemaw chen awm chuan kan thu hrilh rawngbâwlnaah hlâwkna eng nge a thlen?

6 ‘Khawvêlah hian eng ang remna nge awm?’ tiin i ngaihtuah mai thei. Entîr nân, kum zabi 20-naah khân, mi maktaduai tam tak chu indonaah an thi a, khawvêl indopui pahnih chhûng khân a ni lehzual a. Mahse, kum 1942-a Khawvêl Indopui II-na vânglai tak chuan Jehova Thuhretu zînga hruaitu Nathan Knorr-a chuan inkhâwmpuiah “Remna—A Daih Rei Thei Em?” tih thu chu a sawi a ni. Chu a thusawiah chuan Thu Puan bung 17-a thute ṭanchhanin indona thleng mêk chuan Armageddon-ah min hruai thleng lo vang a, remna hun a thlen zâwk dâwn tih târ lan a ni.—Thup. 17:3, 11.

7 Khawvêl Indopui II-na tâwpna chuan remna pumhlûm a thlen lo va. Kum 1946 aṭanga kum 2013 inkârah indona 331 a thleng tih chhût dân pakhat chuan a târ lang a. Mi maktaduai tam tak an thi a ni. Mahse, chûng kum chhûng zawng chuan ram tam takah remna engemaw chen a awm a, Jehova mite chuan chu dinhmun chu chanchin ṭha hrilh nân hun remchângah an hmang a ni. Eng nge a rahchhuah? Kum 1944-ah chuan khawvêl pumah Lalram thuchhuahtu mi 1,10,000 pawh an tling lo va. Tûnah chuan mi 8,000,000 ṭha vêl an awm ta! (Isaia 60:22 chhiar rawh.) Remna hnuaia chanchin ṭha kan hril thei hi kan lâwm hle a ni lâwm ni?

AWLSAM TAKA ZINVAH THEIHNAIN MIN ṬANPUI DAN

8, 9. Zinvahna lamah eng ang hmasâwnna nge awm a, chu chuan engtin nge kan rawngbâwlnaah min ṭanpui?

8 Zinvahna lama hmasâwnna chuan thu hrilh rawngbâwlna a tiawlsam a. Kum 1900-ah—Vênnainsâng hmasa ber tihchhuah hnu kum 21 vêlah—United States ram chhûngah lîrthei 8,000 vêl chauh a awm a; lîrthei khalh theihna khawpa kawng ṭha chu mêl za engemaw zât leka thui a awm a ni. Tûnah chuan, khawvêl pumah lîrthei tlûklehdingâwn khat leh a chanve aia tam leh kawng ṭha mêl maktaduai têla thui a awm tawh a ni. Car-te leh kawngte avâng chuan kan zînga mi tam takte chuan hmun hlaa awmte hnênah chanchin ṭha kan hrilh thei a. Mahse, awlsam taka zinvahna kan neih lohva thui tak tak kea kal a ngaih pawhin, zirtîr siam nân ṭan kan la a ni.—Mt. 28:19, 20.

9 Zinvahna dang chi hrang hrangte pawh kan rawngbâwlnaah a ṭangkai hle bawk. Bible ṭanchhan thu leh hla chhuahte chu truck te, lawng te, leh rêlte hmangin hmun hla tak takah rei lo têah thawn chhuah theih a ni a. Thlawh theihna avângin bial kantu te, Branch Committee member te, missionary-te, leh mi dangte chu inkhâwmpuite emaw, theocratic chanvo an neih dangte emaw thawk tûrin rang takin an kal thei a. Chu bâkah, Governing Body member-te leh world headquarter-a thawk unaute chu ram tam taka unaute tichak tûr leh zirtîr tûrin thlawhnain an zin thei bawk. Chuvângin, zinvahna lama hmasâwnna chuan Jehova mite zîngah inlungrualna awmtîr tûrin a ṭanpui a ni.—Sâm 133:1-3.

ṬAWNG HMANIN MIN ṬANPUI DAN

10. Engvângin nge Sâpṭawng chu khawvêl ṭawng hman ber tia kan sawi theih?

10 Kum zabi khatnaah khân, Rom Lalramah Koine Grik ṭawng tlânglâwn tak chu hman a ni a. Tûn laiah ṭawng hman tlânglâwn tak a awm em? Mi tam tak chuan Sâpṭawng a ni an ti ngei ang. English as a Global Language tih lehkhabu chuan: “Khawvêla mipui hmun lia ṭhena hmun khat chuan Sâpṭawng hi an thiam nâl, a nih loh leh an hmang thei,” tiin a sawi a. Ṭawng dang an zirte zîngah hian Sâpṭawng hi a ber kai a ni a, chu chu sumdâwnna lamah te, politic lamah te, science lamah te, leh tûn lai thiamna lamahte khawvêl pum huapa inbiak pawhna ber a ni.

11. Engtin nge Sâpṭawng chuan biakna thianghlim tihhmasâwnnaah nghawng a neih?

11 Sâpṭawng hman nasatna chuan biakna thianghlim tihmasâwn tûrin a ṭanpui a. Kum tam tak chhûng chu, Vênnainsâng leh Bible ṭanchhan thu leh hla chhuah dangte chu Sâpṭawnga tihchhuah hmasak ber a ni tawh a. Chu chu Jehova Thuhretute khawvêl pum headquarter-a ṭawng hman ber a ni. New York, Patterson, U.S.A-a Watchtower Educational Center-ah hian zirlaite zirtîr nân Sâpṭawng hi hman a ni tlângpui bawk.

12. Eng ang khawpin nge Jehova chhiahhlawhte chuan Bible ṭanchhan thu leh hla chhuahte an lehlin a, chutiang ti thei tûr chuan engtin nge computer thiamnain a ṭanpui?

12 Hnam zawng zawnga mite hnêna Lalram chanchin ṭha hrilh theihna chanvo kan neih avângin, kan thu leh hla chhuahte chu ṭawng 700 vêlin kan letling a. MEPS (Multilanguage Electronic Publishing System) siam chhuahna pawh tela computer lama thiamna sâng chho zêl chuan he mi kawngah hian min ṭanpui a ni. He mi kawnga thawhrimna hian Lalram thuchah thehdarh tûra min ṭanpui bâkah, khawvêl pumpuia Pathian mite zîngah inlungrualna a awmtîr bawk. Mahse, ṭawng pawimawh zâwk “hmui thianghlim,” a nih loh leh Bible thutak ṭawng thianghlim kan hman avângin kan inpumkhat lehzual a ni.—Zephania 3:9 chhiar rawh.

DAN-IN A ṬANPUI DAN

13, 14. Engtin nge tûn laia Kristiante chuan dân leh rorêltute thu thlûkna siam chu an hlâwkpui?

13 Thuziak hmasaa kan hriat tawh ang khân, Kristian hmasate chuan ram chhûng zawng zawnga hman Rom dân siam chu an ṭangkaipui hle a. Chutiang bawkin, tûn laia Kristiante chuan dân siam chu an hlâwkpui ve bawk a ni. Entîr nân: Kan khawvêl pum headquater awmna United States ramah chuan sawrkâr dânpui chuan zalên taka sakhaw biak theihna te, thusawi theihna te, leh inkhâwm theihnate a pe a. Chu chuan United States rama unaute chu zalên taka inhmuhkhâwm theihna leh Bible sawiho theihna a neihtîr a, an thu hriatte chu mi dangte hnêna zalên taka hrilh theihna a neihtîr bawk a ni. Mahse, kan dikna neihte zalên taka hmang thei tûrin rorêlnaa dân ang taka nemngheh a ngai a. (Phil. 1:7) United States-a Jehova mite chunga thu buai siamsak a nih hian, rorêlna sâng zâwka thu buai thlenna chuan Lalram puang chhuak tûra dikna an neih chu a nemnghet nawn fo a ni.

14 Ram danga court-te pawhin zalên taka kan sakhaw be tûr leh mipui hmaa thu hril tûra dikna kan neih chu a nemnghet bawk a. Ram ṭhenkhatah chuan court-ah kan hneh lo va, mahse international court-ah kan thlen leh a ni. Entîr nân, kum 2014 June thla thlengin, the European Court of Human Rights chuan kan thu buai neih 57-ah thiam min chantîr a, chu chu Europe Ram Council zawng zawnga tel ramte’n an zawm a ngai a ni. “Hnam zawng zawng huat” kan ni chung pawhin, ram tam taka rorêlna court chuan biakna dik kan vuan thei tih thu tlûkna a siam a ni.—Mt. 24:9.

THIL DANGTE’N KAN THU HRILHNA A NGHAWNG DAN

Khawvêl puma mite tân Bible thu leh hlate kan tichhuak

15. Lehkha chhut chhuahna lamah eng hmasâwnna nge awm a, engtin nge chûng chuan min ṭanpui?

15 Lehkha chhutna lama hmasâwnna chuan khawvêl pum huap chanchin ṭha theh darhna a ṭanpui a. Kum 1450-a Johannes Gutenberg-a siam chhuah lehkha chhutna khâwl chu kum zabi tam tak chhûng thlâk danglam lêm lo va hman a ni a. Mahse, kum zabi hnih liam ta chhûng khân, lehkha chhutna lamah nasa taka hmasâwnna a lo awm ta a ni. Lehkha chhutna khâwl chu a lian telh telh a, a hmanruate chu a changkân chhoh zêl bâkah, a chhu rang telh telh bawk. Lehkha puan siam chhuah leh lehkhabu ṭhui khâwm mante chu a tlâwm chho zêl a. Khâwlha rema chhut chhuahna chu offset hmanga thlâk a nih tâkah chuan, a chhu chak lehzual a, milemte pawh a ṭha chho lehzual a ni. Chu chuan kan rawngbâwlna atân eng awmzia nge a neih? Hei hi han ngaihtuah teh: Vênnainsâng (July 1879) tihchhuah hmasak ber chu milem tel lovin copy 6,000-a tihchhuah a ni a, Sâpṭawng chauhva tihchhuah a ni bawk. Tûnah—kum 136 hnuah—chuan Vênnainsâng chhuak apiang chu copy 50,000,000 chuanga tihchhuah leh sem chhuah a ni tawh. Milem mawi takte chu color-a chhut chhuah a ni a, ṭawng 200 chuanga hmuh theih a ni tawh bawk.

16. Eng thil siam chhuahte’n nge khawvêl pum huapa thu hril tûrin min ṭanpui? (A thupui chunga milem en rawh.)

16 Pathian mite’n chanchin ṭha hrilh nâna an hman kum 200 kal taa thil siam chhuahte chu han ngaihtuah teh. Rêl te, motor te, leh thlawhna te chungchâng kan sawi tawh a; mahse, thîrsakawr te, typewriter te, mitdel hawrawp te, thîrhruia thu inthawnna te, telephone-te, camera te, ngaihthlâk theih leh lem hmuh theih video te, radio te, television te, cinema-te, computer te, leh Internet te a awm bawk a ni. Chutiang thilte chuan kawng chi hrang hrangin zirtîr siam tûra kan mawhphurhna chu hlen chhuak tûrin min ṭanpui a ni. Jehova mite chuan ‘hnam tin hnutetui an fâwp ang’ tih hrilh lâwkna thlen famkim nân, tûn lai thiamna ang chi hnamte hausakna chu ṭawng chi tam taka Bible leh Bible thu leh hla chhuahte tihchhuah nân kan hmang ṭangkai a ni.—Isaia 60:16 chhiar rawh.

17. (a) Finfiahna chuan eng nge a târ lan? (b) Engvângin nge Jehova chuan a “hnathawhpuite” ni tûra min pawm?

17 Pathian malsâwmna kan dawng tih finfiahna chiang tak kan nei a. Mahse, Jehova chuan a thiltumte hlen chhuah nân kan ṭanpuina chu a rinchhan lo. Chutichung pawhin, kan Pa vâna mi chuan a “hnathawhpuite” ni tûrin min pawm a, chu chuan amah leh kan vêngte kan hmangaihna lantîr theiin min siam ta a ni. (1 Kor. 3:9; Mk. 12:28-31) Khawvêla hna pawimawh ber, Lalram thuchah puan chhuahnaa hun remchâng kan neihte chu i hmang ṭangkai ang u. Khawvêl pum huap zirtîrna hnaa Jehova kaihhruaina leh malsâwmna kan dawn avânga kan lawmzia chu theih tâwp chhuahin i lantîr ṭheuh vang u! (w15-E 02/15)

^ par. 1 Bible Zirlaite chuan kum 1931-ah Jehova Thuhretute tih hming chu an chhawm.—Is. 43:10.