ILYO ine na Gwen twali ne myaka isano, twatendeke ukusambilila ukucinda. Pali ilya nshita tatwaishibene. Lelo ilyo bonse twalekula, twalefwaisha ukwishiba ifya kucinda bwino no kulabomba uyu wine umulimo. Ilyo twaishibe bwino ukucinda, twalilekele uyu mulimo. Mulandu nshi twalekele?

Ba David: Nafyelwe mu 1945, mu citungu ca Shropshire ku England. Batata balikwete ifarmu ilyabelele ku mpaanga ukushali sana abantu. Nga nabwela ku sukulu, naletemwa ukupeela inkoko ifya kulya no kutoola amani ayo shalebikila, e lyo no kusakamana ing’ombe ne mpaanga. Nga twaisala isukulu, nalebombako umulimo wa kusombola ifilimwa, kabili inshita shimo nale-enshako na matrakita.

Lelo, kwali icintu cimo ico natendeke ukutemwa. Batata balimwene ukuti ilyo naali umwaice, lyonse fye nga naumfwa ulwimbo nalefwaya ukucinda. Kanshi ilyo nali ne myaka isano, batata baebele bamayo ukuti bakantwale kwi sukulu ilyali mupepi apo balesambilisha ifya kucinda pa kuti nkayesambilila ifya kucinda ukubomfya insapato ishakwata icela ku citende na kutukondo. Kafundisha wandi alimwene ukuti kuti nasambilila ukucinda uko bacindila pa tukondo kabili alitendeke no kunsambilisha. Ilyo nali ne myaka 15, balimpeele icilambu ca kulandipilila pa sukulu ilyacindama sana ilya Royal Ballet School mu London. Pali ili isukulu, epo twaishibene na Gwen kabili e o bampeele uwa kucinda nankwe.

Ba Gwen: Nafyalilwe mu London mu 1944. Ilyo naali umwaice, nalitetekele sana muli Lesa. Nalebelenga Baibolo, lelo nalefilwa ukumfwa ifyo nalebelenga. Ilyo nali ne myaka isano, naleya ku sukulu lya kusambilila ifya kwishiba ukucinda. Ilyo papitile imyaka 6, nalicimfishe mu kucimfyanya kwa kucinda ukwaliko mu Britain, ica kuti bampeele icilambu ca kuya mu kusambilila pe sukulu lya Royal Ballet School. Ili sukulu lyabelele pa White Lodge, lyali cikuulwa icisuma sana mu Richmond Park ku mpela ya musumba wa London. Pali ili sukulu epo nasambilile amasambililo yandi e lyo ne fya kucindila pa tukondo kuli bakafundisha abaishibishe sana ukusambilisha. Ilyo nali ne myaka 16, naali mu kalasi ya kulekeleshako pali ili sukulu, kabili epo twaishibanine na ba David. Papitile fye imyeshi iinono, twatendeke ukucindila pamo ukucinda kwa pa tukondo mu cikuulwa ca Royal Opera House mu Covent Garden, mu London.

Ba David: Ukulingana ne fyo Gwen alandile, ukwishiba uku kucinda kwalengele ukuti tuleya mu kucindila na mu cikuulwa icaishibikwa sana ica Royal Opera House kabili twalecinda na ba London Festival Ballet (nomba abo beta ukuti English National Ballet). Kafundisha umo uwaletusambilisha ifya kucinda alipangile akampani ka bakucinda mu Wuppertal, ku Germany, kabili asalile ine na Gwen ukuti tukaye nankwe. Twaleya mu kucinda mu fikuulwa fya kucindilamo mu fyalo  ifyalekanalekana, twalecimfyanya na Dame Margot Fonteyn na Rudolf Nureyev abo abantu baishibe sana ukuti balishiba bwino ukucinda. Uku kucimfyanya kwalengele ukuti tulebika amano ku fyo twalefwaya kabili twaliipeleshe ku mulimo wa kucinda.

Ba Gwen: Nabikile fye amano ku kucinda. Ine na David twalefwaisha fye ukuti tulecilika bonse abo twalecimfyanya nabo. Naleumfwa bwino nga abantu baletoota, balempeela amaluba e lyo no kusaina pa fintu ifyo abantu balefwaya ukuti nsainepo. Nga filya bambi abangalako ifyangalo fya kucinda bacita, nalicetekele sana mu miti ye shuko. Na kabili, nalecita sana ubulalelale, nalepeepa no kunwa ubwalwa.

Ba David: Pa numa ya kuba muli uyu mulimo wa kucinda pa myaka iingi, nalipatile ifyo twaleendauka. Apo nakulile pa farmu, natendeke ukufuluka ukwikala imikalile iyabula imitabotabo ku ncende ukushaba sana abantu. E ico mu 1967, nalilekele umulimo wa kucinda kabili natendeke ukubomba pe farmu ilikalamba mupepi no kwaleikala abafyashi. Umwine we farmu alinsuminishe ukulasonkela akayanda akali pa farmu. Lyena natumine Gwen foni ilyo ali ku cikuulwa ca fyangalo no kumweba ukuti tukopane. Pali iyi nshita Gwene ninshi balimupeele icifulo ca pa muulu mu bwangalo bwa kucinda kabili alebomba bwino uyu mulimo, kanshi calimwafishe ukupingulapo bwino ifya kucita. Nangu cali ifi, alisumine ukupana nankwe kabili alishile twatendeke no kwikala pa farmu imikalile iyo ashabalile e kalapo.

Ba Gwen: Kwena calyafishe pa kuti mbeleshe imikalile ya pa farmu. Ukukama umukaka ku ng’ombe no kupeela inkumba ne nkoko ifya kulya, imilimo iyo nshabalilepo mombapo. Ba David batendeke amasambililo ya kupwisha imyeshi 9 pa sukulu ilikalamba apo balesambilisha ifya bulimi pa kuti basambileko inshila ishipya pa fya kuteka inama, kabili naletalalilwa ukufikila fye babwela ubushiku. Pali iyi nshita ninshi Gilly, umwana wesu umwanakashi ibeli alifyalwa. Apo ba David balefwaya ukuti nsambilile ukwensha motoka, nalisambilile kabili bushiku bumo ilyo nailetandala kwi tauni ilyali mupepi, namwene ba Gael, abo twaishibene nabo ilyo balebomba mwi tuuka ilyabelele uko twaleikala.

Ba Gael balinsendele ku ng’anda ku mwabo. Twatendeke ukutamba ifikope fya pa bwinga, kabili pa cikope cimo pali abantu abengi nabeminina panse ya cikuulwa baleita ati Ing’anda ya Bufumu. Nalibepwishe icalici ilyo bakopelwepo. Ilyo banjebele ukuti bena na bena mwabo ni Nte sha kwa Yehova, nalitemenwe. Naibukishe ukuti bamayosenge bamo ni ba Nte. Na kabili nalibukishe ifyo batata balekalipila bankashi yabo ne fyo babapatile sana, no kulabaposela impapulo mu ngungulu. Nalepapa ico batata abatemenwe sana abantu balefulilwa bankashi yabo abali ne cikuuku.

 Mukulekelesha naishileishiba ifyo bamayosenge basuminemo fyapusanine ne fyo aba mu macalici basambilisha. Ba Gael balinsambilishe ifyo Baibolo isambilisha. Nalipapile ukwishiba ukuti Baibolo taisambilisha ukuti kwaba balesa abene batatu no kuti umweo taufwa. (Luk. Mil. 9:5, 10; Yoh. 14:28; 17:3) Kabili nalimwene ishina lya kwa Lesa ilya kuti Yehova mu Baibolo pa muku wa kubalilapo.—Ukufu. 6:3.

Ba David: Gwen alinjebeleko ifyo asambilile. Nalibukishe ifyo batata balenjeba ilyo naali umwaice ukuti mfwile ukulabelenga Baibolo. E ico, ine na Gwen twalisumine ukutendeka ukusambilila Baibolo na ba Gael na bena mwabo, ba Derrick. Ilyo papitile imyeshi 6 twakukiile ku Oswestry mu citungu ca Shropshire, pantu eko twatendeke ukusonkela farmu iinono. Uku nako twalisangileko ba Deirdre, ba Nte abali ne cikuuku abatwalilile ukusambilila na ifwe Baibolo. Pa kutendeka tatwalelunduluka bwangu. Umulimo wa kusakamana ifitekwa walelenga ukuti twilakwata inshita. Lelo, panono panono twalitendeke ukumfwikisha icine.

Ba Gwen: Ubwafya ubukalamba ubo nacimfishe bwa kupupa imipashi. Esaya 65:11 yalingafwile ukwishiba ifyo Yehova amona ‘abateyanishisha lesa we Shuko itebulo.’ Palipitile inshita, kabili nalepepa kuli Yehova pa kuti fye mpose ifishimba fye shuko ne fya kuicingilila ifyo nalebomfya. Ilyo nasambilile ukuti “onse uwaicindamika bakamuceefya, na onse uuiceefya bakamucindamika” calengele ukuti njishibe ifyo umuntu uulefwaya ukuba cibusa wa kwa Yehova alingile ukuba. (Mat. 23:12) Nalefwaisha ukubombela Lesa uwaletusunga bwino ica kuti apeele no Mwana wakwe icilubula. Pali iyi nshita twalikwete umwana umwanakashi na umbi, kabili twalitemenwe ukwishiba ukuti ulupwa lwesu kuti lwaikala umuyayaya muli paradaise pe sonde.

Ba David: Ilyo naumfwikishe ukufikilishiwa kwa kusesema kwaba mu Baibolo pamo nga ukusesema ukwaba muli Mateo icipandwa 24 na mwi buuku lya kwa Daniele, nalishininkishe ukuti ici e cine. Nalishibe ukuti tapaba icacindama icili conse muli ici calo ica cila pa kuba na bucibusa na Yehova. Kanshi, ilyo papitile inshita, nalilekele ukufwaisha ukulumbuka. Nalishibe ukuti umwina mwandi na bana besu abanakashi nabo bene balicindama. Ilembo lya Abena Filipi 2:4 lyalingafwile ukuleka ukulatontonkanya fye pa fyandi no kulafwaisha ukukwata farmu iikalamba, lelo ukuti mfwile ukulabombela Yehova intanshi. Nalilekele ukupeepa. Lelo calyafishe ukulasangwa mu kulongana pa Cibelushi icungulo bushiku pantu apo twalelonganina pali amakilomita 10 kabili inshita ine iya kulongana e nshita twalekaminapo umukaka ku ng’ombe. Apo Gwen aali ni kafwa umusuma, tatwalepuswa ku kulongana kabili twaleya mu kushimikila pamo na bana besu abakashana lyonse pa Mulungu ulucelo pa numa ya kukama umukaka ku ng’ombe.

Balupwa wesu tabatemenwe pa fyo twayalwike. Ba wishi ba kwa Gwen balilekele ukulanda na Gwen pa myaka 6. Abafyashi bandi nabo balyeseshe ukuti batuleshe ukulayampana na ba Nte.

 Ba Gwen: Yehova alitwafwile ukushipikisha. Kabili mu kuya kwa nshita, bamunyinefwe na bankashi mu cilonganino ca Oswestry baishileba lupwa ulupya ulo twapangile, kabili baletwafwa mu mafya yonse. (Luka 18:29, 30) Twaliipeele kuli Yehova no kubatishiwa mu 1972. Nalefwaya ukubombesha pa kuti ndeyafwa abantu abengi ukwishiba icine, ici calengele ukuti ntendeke bupainiya.

Ba David: Imyaka iyo twalebomba mu farm twalenaka sana, lelo twaleesha ukusambilisha abana besu abanakashi ifya kwa Lesa. Mukuya kwa nshita, twalilekele ukubomba pa farmu pa mulandu wa kuti ubuteko bwalilekele ukwafwa abalimi. Apo tatwakwete ing’anda nelyo incito kabili umwana wesu umwanakashi uwa butatu aali fye no mwaka umo, twalipepele kuli Yehova ukuti atwafwe no kututungulula. Apo twalishibe ukucinda, twapingwilepo ukwisula icikuulwa ica kucindilamo pa kuti tulesangako indalama sha kusungilamo ulupwa. Ifi twabikile ifya kwa Lesa intanshi calengele ulupwa lwesu ukusalapo ukulacita ifisuma. Twalitemenwe sana ukuti abana besu bonse batatu abakashana balitendeke bupainiya ilyo bapwile amasukulu. Gwen na o ali ni painiya kabili alebomba lyonse na bana besu.

Ilyo abana besu abakalamba babili Gilly na Denise baupilwe, twaliseele icikuulwa ca kucindilamo. Twalembele kwi ofeshi lya musambo ukwipusha nga kuli uko twingayabombela. Batwebele ukulabombela mu matauni ayaba ku kapinda ka ku kulyo mu England mwine. Apo twashele fye no mwana umo Debbie pa ng’anda, na ine nalitendeke bupainiya. Ilyo papitile imyaka isano, aba kwi ofeshi lya musambo balitwebele ukuya mukwafwilishako ifilonganino ifyabeelele ku kapinda ka ku kuso. Kabili ilyo Debbie aupilwe, twalikwete ishuko lya kubombako umulimo wa makuule pa myaka 10 mu fyalo fimbi, mu Zimbabwe, mu Moldova, mu Hungary, na mu Côte d’Ivoire. Pa numa twalibwelele ku England ku kwafwilishako umulimo wa makuule pa Bethel ya mu London. Apo nalishibe umulimo wa fya bulimi, banjebele ukulabomba pa farmu ya pa Bethel iyaliko pali ilya nshita. Pali ino nshita tubomba bupainiya lwa ku kapinda ka ku kuso aka England.

Ba Gwen: Filya twaipeeleshe ku mulimo wa kucinda kwalelenga tuleba ne nsansa, lelo shaleba fye sha pa kashita akanono. Ukuipeelesha kwa bubili kabili ukwacindama, ukwa kuli Yehova kwalenga tuleba sana ne nsansa lyonse. Twalitwalilila ukubombela pamo, te mu kucinda lelo ni mu kubomba umulimo wa bupainiya. Ifi twafwa abantu ukusambilila icine icacindama icikalenga bakapusuke, tulaba ne nsansa nga nshi. Aba “bakalata ba kututasha” balicila pa kulumbuka ukwaba muli ici calo. (2 Kor. 3:1, 2) Atukanasambilila icine, nga tatwakwata fimbi ifyakucita ukucila pa kulaibukisha fye ifyo twalecinda mu fikuulwa fya kucindilamo no kutamba ifikope fya kale.

Ba David: Apo twalikwata ifya kucita mu mulimo wa kwa Yehova imikalile yesu yaliba iisuma nga nshi. Nalishiba ukuti calingafwa ukuba umulume kabili wishi umusuma. Baibolo itweba ukuti Miriamu, Imfumu Davidi, e lyo na bambi balecinda nga bali ne nsansa. Kanshi na ifwe, na babomfi abengi aba kwa Lesa, tulafwaisha ukuba mu calo cipya ica kwa Yehova umo tukalacinda pa mulandu ne nsansa isho tukakwata.—Ukufu. 15:20; 2 Sam. 6:14.