OKENỌ mẹ jọ ikpe isoi me ro mu ile-igbe họ ewuhrẹ, yọ ere o jọ kẹ Gwen re. Oke yena ma riẹ ohwohwo ho. Rekọ utee ovona ma wo. Ma je le utee epanọ ma rẹ rọ jọ egba oghẹrẹ ile-igbe jọ nọ a re jo veghe abọ gb’awọ lele edo ikporakporo, onọ a re se ballet. Dede na, okenọ ma joma te oria nọ a re kpehru ba evaọ ile-igbe na no, ma tẹ siọ okọ na ba. Eme ọ lẹliẹ omai jiroro nana?

David: Ukpe 1945 a ro yẹ omẹ evaọ ubrotọ Shropshire, obọ England. Ọsẹ mẹ o wo udhu evaọ iwhre jọ nọ a rẹ jọ yọrọ erao jẹ rẹrote ekakọ. Isukulu e tẹ fa no, o jẹ hae were omẹ gaga re mẹ kẹ erifẹ na emu jẹ tọlọ ike nọ a fihọ, yọ mẹ jẹ hae rẹrote imẹlu gbe igodẹ na re. Ma tẹ rrọ ehọlide, mẹ jẹ hai fiobọhọ vu eware nọ ma kọ, yọ ẹsejọ mẹ rẹ dhẹ imoto nọ a re ro ru iruo evaọ udhu na.

Dede na, u wo oware ofa jọ nọ o jẹ were omẹ gaga. Ọsẹ mẹ o muẹrohọ nọ okenọ mẹ gbẹ maha gaga, mẹ jẹ hae gwọlọ gbile nọ me te yo edo ile. Fikiere nọ me te ikpe isoi no, ọ tẹ vuẹ oni mẹ nọ ọ rọ omẹ kpohọ isukulu ile-igbe nọ e jọ ẹwho na, re me wuhrẹ epanọ a re gbile nọ a rẹ jọ rọ awọ fotọ lele edo ikporakporo, onọ a re se tap dancing. Nọ owuhrẹ mẹ o muẹrohọ nọ mẹ te sai gbe ballet, o te wuhrẹ omẹ oghẹrẹ ile-igbe nana kugbe re. Okenọ me te ikpe 15 no, a tẹ kẹ omẹ okẹ-ewuhrẹ-ọvọvẹ kpohọ isukulu jọ nọ e viodẹ gaga nọ a re se Royal Ballet School evaọ obọ London. Etẹe mẹ jọ ruẹ Gwen, kẹsena a te dhe omai imava re ma hai gbile kugbe.

Gwen: Okpẹwho London a jọ yẹ omẹ evaọ ukpe 1944. Okenọ mẹ jọ ọmaha, me fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ gaga. Mẹ jẹ hai se Ebaibol mẹ rekọ mẹ jẹ sai wo otoriẹ riẹ hẹ. Nọ mẹ kpako te ikpe isoi no, me te mu isukulu ile-igbe họ ẹnya. Ikpe ezeza nọ i lele i rie, mẹ tẹ kparobọ evaọ arozaha ile-igbe jọ nọ o jọ rọkẹ orẹwho Britain soso. Yọ ohwo nọ ọ kparobọ a re vi ei kpohọ isukulu ile-igbe nọ a re se The Royal Ballet School. Isukulu na e jọ White Lodge, uwou ulogbo uwoma Georgia jọ nọ a bọ fihọ Richmond Park evaọ ofẹ nọ a rẹ rọ rueva London. Etẹe mẹ jọ kpohọ isukulu je wuhrẹ epanọ a re gbe ballet mi owuhrẹ jọ nọ a riẹ odẹ ziezi. Okenọ mẹ jọ ikpe 16 yọ mẹ rrọ eklase urere evaọ isukulu ballet na, ẹsiẹe mẹ rọ riẹ David. Nọ ma riẹ oma te emerae jọ no, ma te mu ile họ egbe kugbe evaọ ọgwa ile-igbe ologbo jọ nọ a re jo rri ughe, nọ a re se Royal Opera House nọ o jọ Covent Garden, obọ London.

David: Wọhọ epanọ Gwen ọ ta na, okọ ile-igbe mai na o wọ omai kpohọ ọgwa ile-igbe Royal Opera House nọ ọ viodẹ gaga na, yọ u ru nọ ma je ro gbile kẹ ekọmpene ile-igbe nọ a re se London Festival Ballet (nọ a bi se English National Ballet enẹna). Owuhrẹ ile-igbe na jọ evaọ isukulu ọ Royal Ballet na o te rovie ekọmpene ile-igbe jọ evaọ ẹwho Wuppertal, obọ Germany, kẹsena ọ tẹ salọ omẹ avọ Gwen re ma jọ ahwo nọ a re lele iei kpohọ erẹwho sa-sa kẹ ile-igbe. Okọ mai na o jẹ hae  wọ omai kpohọ afe-ughe sa-sa wariẹ akpọ na họ, yọ u ru nọ ma jẹ hai ro gbile kugbe Margot Fonteyn avọ Rudolf Nureyev, enọ e jọ egba-ile nọ e viodẹ evaọ akpọ na. Uzuazọ uyero utiona nọ ohwo ọ rẹ rọ gwọlọ jọ oria ọsosuọ o rẹ lẹliẹ ohwo wo omorro, yọ ma rehọ uzuazọ mai kpobi kẹ ile-igbe na.

Gwen: Mẹ rehọ omamẹ kpobi kẹ ile-igbe na. Mẹ avọ David ma je le utee epanọ ma re ro te oria nọ a re kpehru ba evaọ ile-igbe na. O jẹ hae were omẹ gaga re mẹ whobọhọ eware ahwo nọ a ziọ ugheriwo, mi okẹ idodo, hayo yo edo ogbotu nọ ọ be tehe abọ fiki mẹ. Evaọ okọ ile-igbe na, mẹ ruẹ nọ ahwo nọ a wariẹ omẹ họ kpobi a bi gbe-ọfariẹ, vovo isigareti, jẹ da idi vrẹ oma. Yọ wọhọ amọfa nọ ma gbe je gbile na, me wo ẹbo nọ mẹ jẹ hae rẹroso kẹ obokparọ.

David: Nọ me ru iruo ile-igbe na te ikpe buobu no, erẹ ọnya ọ tẹ te bẹ omẹ no. Fikinọ iruo ẹwọ me ru notọ ze, uzuazọ iwhre o tẹ jẹ wariẹ si omẹ urru. Fikiere evaọ 1967, me te siobọno okọ ile-igbe na je mu iruo ẹwọ họ evaọ udhu ulogbo jọ nọ a rẹ jọ thuru erao nọ o kẹle uwou ọsẹgboni mẹ. Ohwo nọ o wo udhu na ọ tẹ haya umuwou riẹ jọ kẹ omẹ. Kẹsena mẹ tẹ rọ ifonu se Gwen jẹ ta ẹme orọo kẹe. Ọ nyaharo evaọ ile-igbe na te epanọ ọyeọvo o ro muhọ egbe no evaọ afe-ughe, fikiere iroro-ejẹ ilogbo ọ rẹriẹ ovao dhe na. Ghele na, ọ rọwo nọ ọ rẹ rehọ omẹ, ma te muọ uzuazọ iwhre họ, uzuazọ nọ ọyomariẹ o ri ti yeri ẹdẹvo ho.

Gwen: Uzẹme riẹ họ, o jọ bẹbẹ re iruo ẹwọ na e reria omẹ oma. Ame ivie imẹlu nọ me je mi, gbe isi avọ erifẹ nọ mẹ jẹ ko, u wo ohẹriẹ gaga no oghẹrẹ uzuazọ nọ me je yeri vẹre. David o te mu isukulu emerae izii họ, onọ ọ jẹ jọ wuhrẹ onaa okpokpọ nọ a re ro thuru erao, yọ oma o jẹ hae jọ omẹ goli bẹsenọ o re kpozi evaọ aso. Oke nana yọ ma yẹ Gilly ọmọ ọsosuọ mai no. Ọzae mẹ ọ vuẹ omẹ nọ me wuhrẹ omoto ọdhẹ, me te ru ere. Ẹdẹjọ mẹ tẹ ruẹ Gael okenọ me kpohọ ẹwho jọ nọ ọ kẹle omai. Mẹ riẹ aye nana evaọ okenọ o je ru iruo evaọ uwou-eki jọ evaọ iwhre nọ ma rrọ na.

Gael o te zizie omẹ kpohọ uwou riẹ re ma da iti kugbe. Ma te je rri iwoho ehaa-orọo riẹ, mẹ tẹ jọ usu rai ruẹ onọ ogbotu ahwo a jo dikihẹ otafe oria nọ a re se Ọgwa Uvie. Mẹ tẹ nọe nọ, ‘kọ ichọche vẹ ena?’ Nọ ọ vuẹ omẹ nọ ọyomariẹ avọ ọzae riẹ yọ Isẹri Jihova, eva e were omẹ gaga. Mẹ kareghẹhọ nọ oniọvo ọsẹ mẹ jọ nọ ọ rrọ aye ọ jọ Osẹri Jihova. Yọ eva riẹ e jẹ hae dha ọsẹ mẹ gaga, ọ jẹ hai tube gbolo ebe riẹ fihọ ezuzu. O jẹ hai gb’omẹ unu inọ ọsẹ mẹ nọ ọ rẹ whẹtiẹ ahwo họ oma gaga na ọ be dheva kẹ emamọ ohwo otiọna.

Gael nọ mẹ nyaku na u ru nọ mẹ rọ riẹ ohẹriẹ nọ o rrọ iwuhrẹ egagọ oniọvo ọsẹ mẹ na avọ iwuhrẹ ichọche.  Gael o dhesẹ oware nọ Ebaibol na o gine wuhrẹ kẹ omẹ. U gb’omẹ unu gaga nọ mẹ ruẹ nọ iwuhrẹ buobu wọhọ Esanerọvo gbe inọ ohwo o te whu ẹzi riẹ o re kpohọ obọ ọfa na yọ iwuhrẹ erue nọ e rrọ Ebaibol na ha. (Ọtausi. 9:5, 10; Jọn 14:28; 17:3) Mẹ tẹ jẹ jọ Ebaibol na ruẹ odẹ Ọghẹnẹ, Jihova, yọ onana o jọ orọ ọsosuọ nọ mẹ rọ ruẹ e riẹ.—Ọny. 6:3.

David: Gwen ọ vuẹ omẹ eware nọ o bi wuhrẹ no Ebaibol na ze. Mẹ kareghẹhọ nọ ọsẹ mẹ ọ jẹ hae vuẹ omẹ evaọ okenọ mẹ jọ ọmaha inọ mẹ hai se Obe Uwoma na, koyehọ Ebaibol na. Fikiere ma tẹ rọwo nọ Gael avọ Derrick ọzae riẹ a wuhrẹ Ebaibol kugbe omai. Nọ emerae ezeza e ruemu no, ma tẹ kua kpohọ ẹwho Oswestry nọ o rrọ ẹkwotọ Shropshire ọvona, keme ma jọ obei haya oria nọ ma be jọ thuru erao jẹ rẹrote ekakọ obọmai no. Osẹri Jihova jọ nọ ọ jọ obei nọ a re se Deirdre, ọ tẹ ruabọhọ uwuhrẹ Ebaibol na kugbe omai avọ ithihakọ keme ma jẹ kaki wo ẹnyaharo ho. Ma je wo uvẹ tere he fiki erao nọ ma jẹ rẹrote. Rekọ ẹmẹrera na iwuhrẹ na i te je duobọte omai udu ziezi.

Gwen: Use-abọ ulogbo jọ nọ mẹ rẹriẹ ovao dhe họ epanọ me re ro siobọno eware nọ mẹ rẹroso nọ i re fiobọhọ kẹ omẹ wo obokparọ. Obe Aizaya 65:11 u fiobọhọ kẹ omẹ riẹ epanọ Jihova o rri “enọ e rẹ wọ emẹjẹ fihọ hẹrẹ [ọghẹnẹ] Efe.” O rehọ omẹ oke gbe olẹ ogaga re mẹ sai siobọno imu obokparọ gbe ekpọfia mẹ. Nọ me wuhrẹ nọ “ohwo kpobi nọ ọ kpare oma riẹ kpehru a re ti hrẹ riẹ kpotọ, rekọ ohwo kpobi nọ o ru oma riẹ kpotọ a rẹ te kpare iẹe kpehru,” u te ru omẹ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ọ rẹ were Jihova. (Mat. 23:12) Mẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ nọ o wo ọdawẹ kẹ omai te epanọ o ro siobọno Ọmọ ọghaghae riẹ ze ti whu kẹ omai. Oke nana yọ ma yẹ ọmọtẹ ọfa no, yọ eva e were omai gaga nọ ma wuhrẹ nọ uviuwou mai o rẹ sae rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ aparadase.

David: Nọ me wuhrẹ kpahe je muẹrohọ eruẹaruẹ Ebaibol nọ i bi rugba, wọhọ enọ e rrọ Matiu uzou avọ 24 gbe obe Daniẹl, u te mu omẹ ẹro nọ me duku uzẹme na no. Mẹ tẹ ruẹ nọ oware ovuovo evaọ uyerakpọ nana o rrọ họ nọ u woma te emamọ usu nọ ohwo o re wo kugbe Jihova. Onana u te ru nọ me gbe je ro wo isiuru kẹ okpodẹ hayo efe he. Me wo otoriẹ inọ aye gbe emọ mẹ a rrọ ghaghae re. Ahwo Filipai 2:4 u ru omẹ riẹ nọ u fo ho re mẹ tẹrovi omamẹ gbe epanọ me re ro wo udhu ulogbo ọvo. Ukpoye, o gwọlọ nọ mẹ rẹ rọ egagọ Jihova karo evaọ uzuazọ. Mẹ siọ ivovavovo ba. Rekọ re ma koko iruẹru mai họ evaọ oghẹrẹ nọ o sae rọ kẹ omai uvẹ nya emaele ezeza kpohọ ewuhrẹ evaọ owọwọ Ẹdẹ-Ọmaha kpobi o lọhọ tere he, keme oke yena o gwọlọ nọ ma re ro mi ame ivie imẹlu na. Dede na, ewuhrẹ o je vo omai hi keme Gwen aye mẹ o je fiobọhọ gaga, yọ ma jẹ hae wha emetẹ mai kpohọ usiuwoma evaọ ohiohiẹ Ẹdoka kpobi nọ ma te mi ame ivie imẹlu na no.

Oghẹrẹ uzuazọ nọ ma salọ obọnana o were imoni mai vievie he. Ọsẹ Gwen ọ rọwo lele iei ta ẹme he evaọ oware wọhọ ikpe ezeza. Ọsẹgboni mẹ dede a jẹ daoma whaha omai re ma siọ oma ba ekugbe Isẹri Jihova.

Gwen: Jihova o fiobọhọ kẹ omai fi ebẹbẹ nana kparobọ. Nọ oke o be nyaharo na, inievo nọ e rrọ ukoko  Oswestry na a tẹ wọhọ uviuwou okpokpọ kẹ omai, a rọ uyoyou fiobọhọ kẹ omai evaọ etoke ebẹbẹ nana kpobi. (Luk 18:29, 30) Ma roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame evaọ 1972. Mẹ jẹ gwọlọ nọ mẹ rẹ daoma kpobi re me fiobọhọ kẹ ahwo buobu riẹ uzẹme na, fikiere me te mu iruo ọkobaro họ.

David: Oma o jẹ hae rrọ omai gaga evaọ ikpe buobu nọ ma ru iruo udhu mai na; ghele na, ma jẹ daoma fi emamọ oriruo hotọ kẹ emọ mai evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Nọ oke o be nyaharo na, ma te ti siobọno iruo ẹwọ nọ ma je ru na keme obufihọ egọmeti o gbẹ jariẹ tere he. Ma tẹ lẹ se Jihova kẹ obufihọ gbe ọkpọvio keme ma gbe wo uwou hayo iruo ho, yọ ọmọ avesa mai nọ ọ rrọ ukpe ovo ọ rrọ omai obọ. Ma tẹ jiroro nọ ma rẹ tubẹ rọ onaa mai ru iruo, fikiere ma te rovie oria nọ ma re jo wuhrẹ ahwo ile-igbe re ma ruẹ ugho rẹrote uviuwou mai. Ọtamuo mai inọ ma rẹ rọ egagọ Ọghẹnẹ karo o wha irere ze. Eva e were omai gaga nọ emetẹ esa mai a mu iruo ọkobaro họ nọ a nwrotọ no isukulu no. Fikinọ Gwen ọ jọ ọkobaro re, ọ jẹ sai fiobọhọ kẹ emetẹ mai kẹdẹ kẹdẹ.

Nọ emetẹ ekpako ivẹ mai, Gilly avọ Denise a rọo no, ma tẹ siọ iruo ile iwuhrẹ na ba. Kẹsena ma te kere se uwou ogha sọ u wo edhere jọ nọ ma sai jo fiobọhọ evaọ iruo Uvie na. A te dhe omai kpohọ ẹwho jọ nọ ọ rrọ ofẹ obọze ovatha-ọre England. Fikinọ Debbie, ọmọtẹ ọmaha mai ọvo o kiọkọ omai obọ, me te mu iruo ọkobaro họ re. Nọ ikpe isoi e ruemu no, uwou ogha o tẹ ta nọ ma nyai fiobọhọ kẹ ukoko jọ evaọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre England. Nọ Debbie ọ rọo no, ma te wo uvẹ nọ ma ro wobọ evaọ iruo ebabọ akpọ-soso ikpikpe. Iruo na e wọ omai kpohọ Zimbabwe, Moldova, Hungary, gbe Côte d’Ivoire. Kẹsena ma te zihe kpobọ England re ma nyai fiobọhọ evaọ ebabọ uwou ogha London. Fikinọ mẹ riẹ kpahe iruo ẹwọ, a tẹ ta nọ me fiobọhọ evaọ udhu Ebẹtẹle London oke yena. Obọnana, ma rrọ iruo ọkobaro na evaọ obọze ukiediwo-ọre England.

Gwen: Okenọ ma roma kpobi kẹ ile-igbe ballet, ma je wo evawere rekọ e jẹ tọ họ. Omaromudhe kẹ Jihova o mai wuzou, yọ obọnana nọ ma roma mudhe kẹe no na, ma bi wo evawere nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ, evawere nọ e rẹ tọ. Enẹna mẹ avọ ọzae mẹ ma be rọ awọ mai ru iruo ọkobaro kugbe, viukpọ ile-igbe. Obọ nọ ma bi fihọ kẹ ahwo buobu wuhrẹ uzẹme nọ u re ru ai wo uzuazọ na, u bi ru omai wo oghọghọ ulogbo. Ahwo nana nọ ma fiobọhọ kẹ nọ a wọhọ ‘ileta nọ a bi ro dhesẹ omai’ na, u vi okpodẹ nọ ma hai ti wo evaọ akpọ na. (2 Kọr. 3:1, 2) Ma gbẹ hai duku uzẹme na no ho, koyehọ ifoto anwae mai ọvo, ividio ile sa-sa nọ ma gbe no, gbe ekareghẹhọ eware efa sa-sa nọ ma ru no evaọ ile-igbe mai no ọvo họ erere nọ ma hai ti wo.

David: Egagọ Jihova nọ ma rrọ i nwene uzuazọ mai gaga no. Mẹ riẹ nọ u fiobọhọ kẹ omẹ nọ mẹ rọ rrọ emamọ ọzae uwou-orọo gbe emamọ ọsẹ. Ma jọ Ebaibol na se nọ Miriam, Devidi ovie na gbe amọfa a gbile ro dhesẹ evawere rai via. Yọ ma bi rẹro oke nọ ma ti ro kuomagbe amọfa gbile oghọghọ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ Jihova ọ ya eyaa riẹ na.—Ọny. 15:20; 2 Sam. 6:14.