Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

JISHIMIKILA JA BWIKALO

Twataine Mwingilo Wanema Bingi

Twataine Mwingilo Wanema Bingi

BA GWEN ne amiwa byo twajinga na myaka itanu, twatendekele kufunda mazha. Kechi twamonañenepo ne. Bino byo twakomenenga twakebelenga ano mazha akutombauka ne kuzhokoloka kwikala nkito yetu. Byo twaikele bashenyenye mu ino nkito, twiilekele. Ki ka kyalengejile kwiileka.

Ba David: Nasemekelwe mu 1945 ku mpunzha ya Shropshire mu kyalo kya England. Batata bajinga na fwamu ku mpunzha yawama bingi. Pa kukotoka ku sukulu najishanga banzolo ne kutolaula make. Kabiji nafunganga bañombe ne mikooko. Inge twashinka sukulu nakwashangako batata kunowa, kabiji kimye kimo naendeshanga ne talakita wetu.

Nangwa byonkabyo, kwajinga kintu kimo kyo natendekele kutapo muchima mu bwikalo bwami. Batata bamwene kuba’mba kufumatu ku bwanyike natemenwe bingi kuzha umvwe naumvwa nyimbo. Onkao mambo, byo nafikizhe myaka itanu ya kusemwa, batata besambile ne bamama kuba’mba bantwale ku sukulu wa mazha na kufunda bya kuzha na tukokolo. Bafunjishi bamwene kuba’mba nazhanga bingi bulongo. Onkao mambo, batendekele kufunjisha mazha a kutombauka ne kuzhokoloka. Byo nafikizhe myaka ya kusemwa 15, nayukile kuzha kya kuba panyuma ya kwikyombesha bansajile ne kuntwala ku sukulu mukatampe ko bafunjishe bya kuzha na kutombauka ne kuzhokoloka ku Royal Ballet School mu London. Koko twakamonañene ne ba Gwen, kabiji bo bajinga baleesa bami.

Ba Gwen: Nasemekelwe mu 1944, mu muzhi mwavula bingi bantu mu London. Byo najinga kashimbi naketekejile bingi mwi Lesa. Natanganga Baibolo, pano bino nakankalwanga kukwatankanya byo natanganga. Byo nakijinga na myaka itanu, nayanga ku sukulu ko bafunjisha bya kuzha. Byo papichile myaka itanu na umo, nayile ku kwikyombesha kwajingako mu kyalo kya Britain ko bakansajile ne kuntuma ku sukulu wa mazha wa The Royal Ballet School. Uno sukulu wajinga pa White Lodge, pa bishimikwa byawama bingi mu Britain pa Richmond Park, byaikela kwalepa na muzhi wa London. Koko bafunjishe bya kuzha mazha a kutombauka ne kuzhokoloka ku bafunjishi bayuka bingi. Byo nafikizhe myaka 16, naikele shenyenye mu ano mazha pa sukulu wa The Royal Ballet School mukachi ka muzhi wa London, koko namonañene ne ba David. Panyumatu ya kupitapo bañondo bacheche, twatendekele kuzhila pamo mu kishimikwa kya mazha kya Royal Opera House kiji ku Covent Garden, mu London.

Mwingilo wa kuzha witulengejile kuya ku mapunzha avula mwaya ntanda na kuzha

Ba David: Ibyo, byonka bya kwamba ba Gwen, ino nkito ya kuzha itulengejile kutendeka kuzha mu kishimikwa kyaya nkuya kya Royal Opera House, ne pa kusekelela kwatelwanga’mba London Festival Ballet (luno kutelwa’mba English National Ballet). Mufunjishi umo ufunjisha bya kuzha pa sukulu wa Royal Ballet walengele kampanyi ka bya mazha mu Germany ku Wuppertal. Ba mu uno kampanyi bayanga na kuzha mu byalo bikwabo, koko betwichile kuba’mba tukazhenga mazha a kuzha bunke. Mu ino nkito yetu ya kuzha twazhanga mu bishimikwa bikatampe kuzhokoloka mwaya ntanda. Twazhilanga pamo na bashenyenye bamazha abo ba Dame Margot Fonteyn ne ba Rudolf Nureyev. Bwikalo bwa kwikyombesha bulengela muntu kwitemwatu aye mwine, kabiji twatwezhezhemo ne mutwe mu ino nkito yetu.

Ba Gwen: Nalangulukangatu pa kuzha kabiji naendangatu na kuzha. Ba David ne amiwa twakebanga kufika palepa. Kabiji naumvwanga bingi bulongo kufwachika, kutambula maluba, ne kumvwa bantu byo babena kupopwela mu luonde. Namwene kuba’mba javula natanwanga na bantu baji na byubilo byatama, bapepa fwanka ne kutoma malwa, kabiji byonka byuba bantu bavula basangajika bantu mu bishimikwa, ne amiwa naingijishanga muchi wa malaki.

BWIKALO BWETU BWAPIPWILWE

Juba ja masongola etu

Ba David: Panyuma ya kwikala myaka yavula mu ino nkito ya kuzha, nakokele na bwikalo bwakwendatu na kyola. Na mambo a kuba’mba nakomejile pa fwamu, natendekele kukeba kubwela ku muzhi na kwikala bwikalo bo naikalangapo. Mu 1967 nalekele uno mwingilo ne kutwela nkito pa fwamu mukatampe wajinga kwipi na fwamu wa bansemi. Mwina uno fwamu wampele nzubo icheche yo nasonkelanga. Kepo natumijile Gwen foni saka aji ku kishimikwa kya mazha ne kumubula kuba’mba mbena kukeba kukusongola. Ba Gwen bebapele kifulo kikatampe mu mazha a kuzha bunke kabiji bayijilengako bingi palutwe. Onkao mambo, kechi kyapelele kufukulapo kuleka ne. Nangwa byonkabyo, waswile kumusongola, twatendeka ne kwikala bonse bwikalo bwa ku muzhi bo abujile kuyuka.

Ba Gwen: Ee ibyo, kechi kyapelele kwibijila bwikalo bwa pa fwamu ne. Kufina mukaka ku bañombe ne kujisha bankumba ne banzolo bwajinga bwikalo bo nabulanga ne kulangulukapo ne. Ba David batendekele kufunda bya bunjimi pa bañondo batanu na bana pa sukulu umo kuba’mba bayuke mashinda a bunjimi akatataka. Nashalangatu bunke bwami mambo babwelangatu pa nzubo bufuku. Kino kyo kimye kyasemenwe Gilly, mwanetu wa mukazhi mubeji. Ba David bantundaikile kuba’mba mfunde kwendesha motoka ne kufunda nafunjile. Juba jimo byo nayilenga na kufwakasha mu taunyi namonañene ne ba Gael. Bano banabakazhi namonañene nabo kimye kitanshi kimye kyo bapoteshanga mu shitolo umo.

Myaka itanshi mu masongola pa fwamu

Ba Gael bañambijile kuya ku nzubo yabo na kutomapo tumakabekabe. Twamwenenga bipikichala bya pa masongola, kabiji pa kipikichala kyabo kimo pajinga bantu bajinga pangye ya kishimikwa kyo batela’mba Nzubo ya Bufumu. Nebepwizhe kuba’mba, nga we ñanyi chechi? Naumvwine bingi bulongo byo bambujile kuba’mba abo ne bamwatawabo Bakamonyi ba kwa Yehoba. Navulukile kuba’mba batatankazhi bamo Bakamonyi. Kabiji navulukile ne byo bebashikilwe ku batata, ne byo bebatayilenga mabuku abo mu ngungulu. Nakumyanga bingi batata baji na muchima wawama kyo baubilanga byobya na muntu uji na kifyele.

Kepo nakebele kuyuka ene mambo byaitabijilemo batatankazhi kyo byapusenejile na byo bafunjishanga ku chechi. Ba Gael bandumbulwijile byaamba Baibolo. Nakuminye bingi byo nayukile kuba’mba lufunjisho nabiji lwa kuba’mba kuji balesa basatu ne lwa kuba’mba mweo kechi ufwa ne, lwapusana na byaamba Binembelo. (Sapwi. 9:5, 10; Yoa. 14:28; 17:3) Kabiji kyo kyajinga kimye kitanshi kyo namwene jizhina ja Lesa ja kuba’mba Yehoba mu Baibolo.—Lupu. 6:3.

Ba David: Ba Gwen bambujile byo bafunjilenga. Kepo navulukile ne byambujile batata kuba’mba nafwainwa kutanganga Buku Wawama. Onkao mambo, ba Gwen ne amiwa twaswile kwitufunjisha Baibolo kwi ba Gael ne ba mwatawabo ba Derrick. Panyuma ya kupitapo bañondo batanu na umo, twavilukijile ku Oswestry, mu yonkaya mpunzha ya Shropshire, mambo koko twamwene kafwamu ka kusonkela. Ba Deirdre, Bakamonyi bakonkakwa bo batwajijile na kwitufunjisha Baibolo. Kechi twanungulukilenga bukiji ne. Kulama bilelwa kwitulengelanga kupayankana bingi. Nangwa byonkabyo, bukine bwatendekele kwitufika pa muchima pachepache.

Ba Gwen: Mukiika mukatampe ye nafwainwe kushinda ke kuleka kupopwela mipashi. Kinembelo kya Isaya 65:11 kyankwashishe kuyuka Yehoba byo amona boba “banengezhezha lesa wa Jishuko tebulu.” Papichile kimye kabiji nalombangapo bingi pa kubatu amba ntaye muchi wa malaki ne mikano. Kufunda kuba’mba, “yense witumbijika mwine bakamupelula, pakuba yense wipelula mwine bakamutumbijika” kwandengejile kuyuka bantu Yehoba bo akeba. (Mat. 23:12) Nakebelenga kwingijila Lesa witutemwa bingi wapaine Mwananji kwikala bukuzhi. Pa kyokya kimye twajinga ne na mwana mukwabo wa mukazhi kabiji twaumvwine bingi bulongo pa kufunda kuba’mba kisemi kyetu kyakonsha kwikala myaka ne myaka pano pa ntanda.

Ba David: Byo naumvwishishe bibena kufika bungauzhi bwa mu Baibolo, nabiji butanwa mu Mateo kitango 24 ne buji mu buku wa Danyela, nashiinwe kuba’mba nataana bukine. Nayukile kuba’mba mu ino ntanda kafwamo kintu kyaesakana pamo na kwikala na bulunda bwawama ne Yehoba ne. Onkao mambo, mu kuya kwa moba nalekele kukebesha bunonshi. Kabiji nayukile kuba’mba bakazhi bami ne baana bami banema byonkatu byo nanema. Kinembelo kya Filipai 2:4 kyankwashishe kuleka kwitatu muchima amiwa mwine ne kukeba fwamu mukatampe. Nayukile kuba’mba kwingijila Yehoba kyo kintu kyo nafwainwa kutapo bingi muchima mu bwikalo bwami. Nalekele kupepa fwanka. Bino kwinengezha pa Kibelushi kuba’mba tuye na kutanwa ku kupwila mabanga palepele makilomita jikumi kechi kwapelele ne, mambo kyo kimye kyo twafiinanga mukaka ku bañombe. Nangwa byonkabyo, na bukwasho bwa ba Gwen, kechi twashalangapo ku kupwila ne, kabiji kimye kyonse twayanga mu mwingilo na baana betu pa kupwisha kufiina mukaka ku bañombe.

Balongo betu kechi batemenwe byo twapimpwile bwikalo bwetu ne. Bashabo ba Gwen kechi baambanga nabo ne pa myaka itanu na umo. Bansemi bami nabo bakebelenga kwitulekesha kupwanañana na Bakamonyi.

Ba Gwen: Bino Yehoba witukwashishe mu ano makatazho onse. Mu kuya kwa moba, balongo ne banyenga mu Kipwilo kya Oswestry bo baikele balongo betu bakatataka, betutundaikanga bingi mu bimye bya meseko. (Luka 18:29, 30) Twipaine kwi Yehoba ne kubatizhiwa mu 1972. Nakebelenga bingi kukwasha bantu bavula kufunda bukine, onkao mambo natendekele bupaniya.

MWINGILO WAKATATAKA

Ba David: Myaka yo twajinga pa fwamu twaingilanga mingilo yakosa bingi; bino twibikileko kwikala bakumwenako bawama ku baana betu babakazhi mu kwingijila Lesa. Mu kuya kwa moba, na mambo a kuba bukomo bwa kyalo bwabwelele panshi, twalekele mingilo ya pa fwamu. Kechi twajinga na nzubo nangwa nkito ne, mwanetu wa mukazhi wa busatu naye wajingatu na mwaka umo. Twalombele Yehoba kwitukwasha ne kwitutangijila. Twafukwilepo kutendeka kwingila mwingilo ye twafunjile, twashinkwile kishimikwa kya mazha pa kuba’mba tukwashishengamo kisemi kyetu. Kutangizhako kwingijila Lesa mu bwikalo bwetu mwafumine byawama. Twajinga bingi na lusekelo, baana betu babakazhi bonse basatu byo batendekele bupainiya panyuma ya kupwisha sukulu. Ba Gwen nabo bajinga bapainiya, onkao mambo, batundaikanga bingi baana betu pa juba pa juba.

Baana betu bakulumpe babiji, Gilly ne Denise byo basongwelwe, twashinkile kishimikwa kyetu kya mazha. Twanembejile ofweshi wa musampi kuba’mba etubule inge kujipo kwa kuya na kwingijila. Betutumine kuya na kwingijila mu mataunyi ajinga ku bulenge musela bwa kyalo kya England. Ne amiwa natendekele bupainiya mambo twajingatu na mwana umo pa nzubo, aye Debbie. Byo papichile myaka itanu, betutumine kuya na kwingijila ku bipwilo byajinga ku buyeke. Debbie byo asongwelwe, twajinga na jishuko ja kwingilako mu mwingilo wa buntungi mu byalo bingi pa myaka jikumi. Twaingijilepo mu Zimbabwe, mu Moldova, mu Hungary, ne ku Côte d’Ivoire. Kepo twabwelele ku England na kwingila mwingilo wa kushimika bishimikwa bya pa Betele mu London. Na mambo a kuba nayukile mingilo ya pa fwamu, bañambijile kuba’mba ñingijilenga pa fwamu wa pa Betele wajingako pa kyokya kimye. Luno tubena kwingila mwingilo wa bupainiya ku buyeke muzhika bwa kyalo kya England.

Twajinga bingi na lusekelo mu mwingilo wa buntungi mu byalo bingi

Ba Gwen: Kwipana kwetu mu mwingilo wa kuzha kwitulengejile kwiyowa, pano bino kwajingatu kwa pa kakimye kacheche. Pa kuba kwipana kwetu kwa bubiji, kwa kwipana kwi Yehoba ko kwakilamo kunema, kabiji kwituletela lusekelo lukatampe lukabula kupwa. Ne luno tukiji baleesa, pano luno tubena kwingisha maulu etu kwingijila pamo mu mwingilo wa bupainiya. Kukwasha bantu bavula kufunda bukine bupana bumi kwituletela lusekelo lukatampe. Kujitu nobe ‘makalata a kwitulumbulula,’ kabiji anema kukila kutumbalala mu ino ntanda. (2 Ko. 3:1, 2) Inge twaji twabujile kutaana bukine, inge tuvulukatu byo twazhanga, kumona bipikichala byetu bya kala ne kuvuluka byamwekanga mu bishimikwa bya mazha mo twazhilanga.

Ba David: Kwingijila Yehoba kwalengela bwikalo bwetu kupimpulwa. Nayuka kwankwasha kwikala mwanamulume kabiji nsemi wawama. Baibolo witubula kuba’mba, Milyama, Mfumu Davida ne bakwabotu bazhile byo bajinga na lusekelo. Ne atweba, ne bakwabotu, tubena kutengela kimye kyo tukazha na mambo a lusekelo mu ntanda ipya ya kwa Yehoba.—Lupu. 15:20; 2 Sam. 6:14.