Ngathĩti ya The Watchtower ya Septemba 15, 1950, yatarĩirie atĩ rĩmwe thĩinĩ wa Bibilia mũndũ, ũndũ, kana kĩndũ gĩkoragwo kĩrĩ kĩĩruru kana kĩrũgamĩrĩire ũndũ ũngĩ ũgooka.”

Mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, mabuku maitũ mooigaga atĩ athuri na atumia ehokeku ta Debora, Elihu, Jefitha, Ayubu, Rahabu, na Rebeka, na andũ angĩ aingĩ, maarĩ kĩĩruru kana maarũgamĩrĩire Akristiano aitĩrĩrie maguta kana arĩa a “kĩrĩndĩ kĩingĩ.” (Kũg. 7:9) Kwa ngerekano, Jefitha, Ayubu, na Rebeka gwatuĩkaga maarũgamĩrĩire Akristiano aitĩrĩrie maguta, nao Debora na Rahabu makarũgamĩrĩra “kĩrĩndĩ kĩingĩ.” Ĩndĩ mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ tũtikoretwo tũkĩringithania maũndũ na njĩra ĩyo. Nĩkĩ?

Maandĩko nĩ monanagia atĩ andũ amwe magwetetwo Bibilia-inĩ maarĩ kĩĩruru kana maarũgamĩrĩire ũndũ ũngĩ mũnene makĩria. Thĩinĩ wa Agalatia 4:21-31, mũtũmwo Paulo nĩ aagwetire “rũgano rwa ngerekano” rwĩgiĩ Hagari na Sara. Hagari ũrĩa warĩ ngombo ya Iburahimu aarũgamĩrĩire rũrĩrĩ rwa Aisiraeli rũrĩa rwarĩ ndungata ya Jehova rungu rwa Watho wa Musa. Nake Sara, ‘mũtumia ũrĩa ũtaarĩ ngombo,’ aarũgamĩrĩire mũtumia wa Ngai, na nĩwe gĩcunjĩ kĩa igũrũ gĩa ithondeka rĩa Jehova. Akĩandĩkĩra Akristiano Ahibirania, Paulo nĩ onanirie maũndũ maingĩ marĩa maahanaine gatagatĩ-inĩ ka Jesu na Melikisedeki ũrĩa warĩ mũthamaki na mũthĩnjĩri-Ngai. (Ahib. 6:20; 7:1-3) Makĩria ma ũguo, Paulo nĩ onanirie atĩ kũrĩ maũndũ ma Isaia na ariũ ake maahanaine na ma Jesu na arũmĩrĩri ake aitĩrĩrie maguta. (Ahib. 2:13, 14) Tondũ Paulo aatongoretio nĩ roho akĩandĩka maũndũ macio, tũtikoragwo na nganja atĩ andũ acio maarĩ kĩĩruru kĩa maũndũ mangĩ manene.

O na kũrĩ ũguo-rĩ, o na harĩa Bibilia yonanĩtie atĩ mũndũ mũna aarĩ kĩĩruru kana aarũgamĩrĩire mũndũ ũngĩ, tũtiagĩrĩirũo nĩ gũtua atĩ nginya tũmaũndũ tũrĩa tũnini mũno ũtũũro-inĩ wa mũndũ ũcio twarũgamĩrĩire kĩndũ kĩngĩ kĩnene makĩria. Kwa ngerekano, o na gũtuĩka Paulo nĩ oigire atĩ Melikisedeki  aarũgamĩrĩire Jesu-rĩ, ndaatindire akĩgweta atĩ kũrĩ hĩndĩ Melikisedeki aatwarĩire Iburahimu mũgate na ndibei thutha wa Iburahimu kũhoota athamaki ana. Nĩ ũndũ ũcio, gũtirĩ na mũthingi wa Kĩĩmandĩko wa kũgeria gũcaria ũhoro ũcio ũrũgamĩrĩire kĩĩ.—Kĩam. 14:1, 18.

Karine cigana ũna thutha wa gĩkuũ gĩa Kristo andĩki amwe nĩ meekire mahĩtia manene mũno, tondũ moonaga hakuhĩ maũndũ mothe thĩinĩ wa Bibilia marĩ kĩĩruru kana marũgamĩrĩire kĩndũ kĩngĩ kĩnene makĩria. Rĩkĩaria ũhoro wa morutani ma Origen, Ambrose, na Jerome, ibuku rĩmwe rĩtagwo, The International Standard Bible Encyclopaedia riugaga ũũ: “Maacaragia na makona ũndũ o wothe thĩinĩ wa Maandĩko o na ũrĩ mũnini atĩa ũrĩ kĩĩruru kana ũrũgamĩrĩire kĩndũ kĩngĩ. Nginya ũndũ ũrĩa mũhũthũ mũno woonagwo ũrĩ na ma ndikĩru ciĩhithĩte thĩinĩ waguo . . . , nginya mũigana wa thamaki iria arutwo a Jesu maategire ũtukũ ũrĩa aamoimĩrĩire thutha wa kũriũka gwake—andũ aingĩ nĩ mageretie gũtuĩria mũno kĩrĩa thamaki icio 153 ciarũgamĩrĩire!”

Mwandĩki ũngĩ wĩtagwo Augustine wa Hippo nĩ aarĩrĩirie mũno ũhoro wa harĩa tũthomaga atĩ Jesu nĩ aahũnirie arũme ta 5,000 akĩhũthĩra mĩgate ĩtano ya cairi na thamaki igĩrĩ. Oigire atĩ mĩgate ĩyo ĩtano yarũgamĩrĩire mabuku marĩa matano ma mbere thĩinĩ wa Bibilia. Na tondũ cairi yoonagwo ĩtarĩ ya bata ta ngano, onanirie atĩ “Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Gĩkũrũ” gĩtiarĩ kĩa bata ta “Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Kĩerũ.” Ĩ nacio thamaki igĩrĩ? Oigire atĩ ciarũgamĩrĩire mũthamaki na mũthĩnjĩri-Ngai. Mũthomi ũngĩ nake oigire atĩ gĩĩko kĩa Jakubu gĩa kũhũthĩra irio ndune kũgũra ũrigithathi wa Esau kĩarũgamĩrĩire gĩĩko kĩa Jesu gĩa kũhũthĩra thakame yake ndune kũgũrĩra andũ kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũthiĩ igũrũ!

Ũngĩrora nĩ ũkuona atĩ ti ũndũ mũhũthũ gwĩtĩkia maũndũ macio. Nĩkĩ? Tondũ andũ matingĩhota kũmenya nĩ ũhoro ũrĩkũ thĩinĩ wa Bibilia ũrũgamĩrĩire maũndũ marĩa magoka na nĩ ũrĩkũ ũtarũgamĩrĩire. Twagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa? Harĩa Maandĩko marutanĩte atĩ mũndũ, ũndũ, kana kĩndũ kĩna nĩ kĩĩruru gĩa kĩndũ kĩngĩ-rĩ, twagĩrĩirũo nĩ gwĩtĩkania na ũndũ ũcio. No tũtiagĩrĩirũo nĩ kuuga atĩ ũhoro mũna thĩinĩ wa Bibilia nĩ kĩĩruru kana ũrũgamĩrĩire kĩndũ kĩngĩ angĩkorũo tũtirĩ na mũthingi wa Kĩĩmandĩko.

Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, tũngĩgunĩka atĩa nĩ maũndũ na ngerekano iria ikoragwo Maandĩko-inĩ? Thĩinĩ wa Aroma 15:4 Paulo aandĩkire ũũ: ‘Maũndũ mothe marĩa maandĩkirũo tene, maandĩkirũo marĩ ma kwĩruta na ithuĩ, nĩ getha tũtũũre na kĩĩrĩgĩrĩro nĩ ũndũ wa ũrĩa tũhotithagio nĩ Maandĩko macio gũkirĩrĩria, o na ũrĩa tũũmagĩrĩrio nĩmo.’ Paulo eendaga kuuga atĩ Akristiano aitĩrĩrie maguta hĩndĩ ya karine ya mbere nĩ mangĩerutire maũndũ ma bata mũno kuumana na maũndũ marĩa maandĩkĩtwo Maandĩko-inĩ. O na kũrĩ ũguo, andũ a Jehova a ihinda o rĩothe, marĩ aitĩrĩrie maguta kana marĩ a “ng’ondu ingĩ,” o na angĩkorũo maatũũraga tene kana maratũũra “matukũ-inĩ marĩa ma kũrigĩrĩria” no magunĩke na nĩ magunĩkĩte nĩ ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa “maũndũ mothe marĩa maandĩkirũo tene.”—Joh. 10:16; 2 Tim. 3:1.

Kwoguo maũndũ maingĩ thĩinĩ wa Bibilia matihutĩtie tu o arĩa aitĩrĩrie maguta, kana arĩa a “ng’ondu ingĩ,” kana Akristiano a ihinda rĩna tu. Ithenya rĩa ũguo, maũndũ macio magunĩte ndungata ciothe cia Jehova, cia tene na cia mahinda maya. Kwa ngerekano, mĩnyamaro ĩrĩa yakorire Ayubu ndĩkoragwo ĩrũgamĩrĩire tu mĩnyamaro ĩrĩa yakorire Akristiano aitĩrĩrie maguta hĩndĩ ya Mbaara ya Mbere ya Thĩ. Andũ aingĩ a Jehova, marĩ aitĩrĩrie maguta kana marĩ a “ng’ondu ingĩ,” nĩ manyamarĩkĩte ta Ayubu na nĩ magunĩkĩte nĩ ũndũ wa gũthoma ibuku rĩu rĩa Ayubu. Nĩ ‘monete ũrĩa Mwathani aarigĩrĩirie kũmwĩka, o na ũrĩa Mwathani arĩ muuma-andũ mũno na mũigua-tha.’—Jak. 5:11.

Wĩcirie ũndũ ũyũ: Thĩinĩ wa ciũngano cia mahinda-inĩ maya, nĩ tuonaga atumia akũrũ ehokeku o ta Debora, athuri a kĩũngano ethĩ marĩ na ũũgĩ o ta Elihu, mapainia marĩ na kĩyo na ũmĩrĩru o ta Jefitha, na athuri na atumia ehokeku na marĩ na ũkirĩrĩria o ta Ayubu. Nĩ gĩkeno kĩnene kuona atĩ Jehova nĩ aatigĩrĩire atĩ “maũndũ mothe marĩa maandĩkirũo tene,” nĩ maatũkinyĩra nĩ getha ‘tũtũũre na kĩĩrĩgĩrĩro nĩ ũndũ wa ũrĩa tũhotithagio nĩ Maandĩko macio, o na ũrĩa tũũmagĩrĩrio nĩmo.’

Nĩ ũndũ ũcio, mabuku maitũ mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ makoretwo magĩtĩtĩrithia maũndũ marĩa tũngĩĩruta kuuma kũrĩ ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Bibilia, handũ ha kũgeria gũcaria maũndũ macio marũgamĩrĩire kana nĩ kĩĩruru gĩa kĩĩ.