Bakulumpe mu Kipwilo byo Bafunjisha Bakwabo Mingilo
“Bintu byo waumvwine kwi amiwa . . . , wibipane ku bantu ba kishinka.”—2 TIMO. 2:2.
1. (a) Bakalume ba Lesa kufumatu ne ku kala bayukapo ka pa kufunjisha bakwabo mingilo, kabiji kino kingila byepi lelo jino? (b) Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?
BAKALUME ba Lesa kufumatu ne ku kala bayuka kuba’mba kufunjisha muntu mingilo kumulengela kwingila bulongo. Mushakulu aye Abulama ‘wanengezhe bakalume banji bafunda bya kulwa nkondo’ kuba’mba bapokolole Lota, ne kine bamupokolwele. (Nte. 14:14-16) Mu moba a Mfumu Davida, banyimbi ba mu nzubo ya Lesa ‘bebafunjishe kwimbila Yehoba’ kabiji baletanga lukumo kwi Lesa. (1 Moba 25:7) Lelo jino, tubena kulwa bulwi bwa ku mupashi na Satana ne bamwingijila. (Efi. 6:11-13) Kunungapo, tubena kwibikako kuba’mba tulete lukumo kwi Yehoba. (Hebe. 13:15, 16) Onkao mambo, byonka byajinga bakalume ba Lesa ba kala, ne atweba twafwainwa kufunda pa kuba’mba twingile bulongo. Mu kipwilo, Yehoba wapa bakulumpe mu kipwilo mwingilo wa kufunjisha bakwabo. (2 Timo. 2:2) Ñanyi mashinda abena kwingijisha bakulumpe mu bipwilo baingila myaka yavula pa kuba’mba bafunjishe balongo kufikilamo kulama jitanga?
KWASHAI BO MUBENA KUFUNJISHA MINGILO KUKOSA MU LWITABILO
2. Mukulumpe mu kipwilo wafwainwa kuba byepi saka akyangye kutendeka kufunjisha mulongo mingilo, kabiji mambo ka?
2 Byo muji bakulumpe mu kipwilo, twakonsha kwimwesakanya ku njimi. Saka akyangye kubyala nkunwa, njimi ubika mbolezha ku mushiji pa kuba’mba bijimwa bikakome bulongo. Kyo kimotu, saka mukyangye kufunjisha mulongo mingilo, mwafwainwa kwisambapo nanji Binembelo bimo pa kuba’mba akasuluke ne kufunda bulongo mingilo.—1 Timo. 4:6.
3. (a) Mwakonsha kwingijisha byepi byambo bya kwa Yesu bitanwa pa Mako 12:29, 30 kimye kyo mubena kwisamba na ye mubena kufunjisha mingilo? (b) Lulombelo lwa mukulumpe mu kipwilo lwakonsha kukwasha byepi ubena kufunda?
3 Pa kuba’mba muyuke inge muntu ye mubena kufunjisha ubena kutangizhako Bufumu mu byubilo ne mu ndangulukilo yanji, mwakonsha kumwipuzha’mba, ‘Kwipana kwenu kwi Yehoba kwimulengela byepi kupimpula ndangulukilo yenu pa byo mukeba kuba mu bwikalo bwenu?’ Buno bwipuzho bwakonsha kulengela ye mubena kwisamba nanji kuyuka ene mambo mwingilo wetu wazhila o twafwainwa kumwingijila na muchima yense. (Tangai Mako 12:29, 30.) Kampepo ku mpelo ya mwisambo mwakonsha kulomba, pa kuba’mba Yehoba ape ubena kufunda mingilo mupashi wazhila wa kumukwasha kufunda bulongo. Kyakonsha kumutundaika bingi pa kumvwa byo mubena kumulombelako.
4. (a) Ambaiko mashimikila a mu Baibolo akonsha kulengela ubena kufunda mingilo kukosa mu lwitabilo. (b) Ñanyi kikonkwanyi kibikila bakulumpe mu kipwilo kimye kyo babena kufunjisha bakwabo mingilo?
4 Pa kimye kyo mwatendekatu kufunjisha muntu, isambai nanji mashimikila a mu Baibolo akonsha kumukwasha kwikala na muchima wa kwipana, kwikala waketekelwa ne kwipelula. (1 Mfu. 19:19-21; Ne. 7:2; 13:13; Byu. 18:24-26) Kwikala na bino byubilo kwanema bingi ku ubena kufunda, byonkatu mbolezha byo yanema ku mushiji. Abino byubilo bimukwasha kukoma bukiji mu lwitabilo. Mukulumpe mu kipwilo ku France, aye Jean-Claude waambile’mba: “Kine kintu kyo nkeba inge mbena kufunjisha muntu ke kumukwasha kukosa mu lwitabilo. Nebikako kutanapo kimye kyo nakonsha kutangapo nanji kinembelo kimo ne ‘kumulabisha meso kuba’mba amone bulongo bintu byawama’ biji mu Mambo a Lesa.” (Sala. 119:18) Ñanyi mashinda akwabo o mwakonsha kukosesheshamo lwitabilo lwa ubena kufunda?
BAKWASHAI KWIBIKILA BIKONKWANYI NE KWIBALUMBULWILA BULONGO MINGILO
5. (a) Mambo ka o kyanemena kwisamba pa bikonkwanyi bya ku mupashi na ye mubena kufunjisha mingilo? (b) Mambo ka bakulumpe mu kipwilo o bafwainwa kufunjisha balongo mingilo saka bakiji banyike? (Monai tubyambo twa munshi.)
5 Mwakonsha kwipuzha ye mubena kufunjisha’mba, ‘Ñanyi bikonkwanyi bya ku mupashi byo wibikila?’ Umvwe kechi wibikila bikonkwanyi ne, mukwashai kwibikila bikonkwanyi byaesakana kabiji byo akonsha kufikizha. Mubuulaiko kikonkwanyi kimo kya ku mupashi kyo mwibikijile, ne kumulumbulwila lusekelo lo mwajinga nalo byo mwafikizhe kyokyo kikonkwanyi. Nangwa kya kuba jino jishinda jakonsha kumweka nobe kechi janema ne, bino jingila bingi bulongo. Ba Victor, bakulumpe mu kipwilo, kabiji bapainiya mu Africa bavuluka’mba: “Byo nakijinga nsongwalume, mukulumpe mu kipwilo wangipwizhepo mepuzho amo pa bikonkwanyi byami. Ano mepuzho ankwashishe kutendeka kulangulukapo bulongo pa mwingilo wami.” Bakulumpe baingila pa myaka yavula baambapo pa buneme bwa kutendeka kufunjisha balongo kimye kyo bakijitu banyike, saka bakyangye kufika mu myaka ya ma 20, kupichila mu kwibapa mingilo ya mu kipwilo yaesakana na kimino kyabo. Inge bebafunjisha saka bakiji banyike, kikebakwasha kuta muchima pa bikonkwanyi bya ku mupashi kimye kyo bakakoma ne kupayankana na bintu byavula.—Tangai Salamo 71:5, 17. *
Mulumbulwilai ene mambo o afwainwa kwingijila yewo mwingilo, ne kumusanchila pa byo abena kwibikako kumwingila (Monai mafuka 5-8)
6. Ñanyi kintu kyawama kyaubanga Yesu pa kufunjisha bakwabo mingilo?
6 Inge pa kumupa mwingilo mwamulumbulwila bya kwingila ne ene mambo o afwainwa kwingijila yewo mwingilo, mukalengela ye mubena kufunjisha kwikala na kizaku kya kwingila. Inge mwamulumbulwila ene mambo o kyanemena kwingila yewo mwingilo, mukalondelanga Mufunjishi Wayukisha, aye Yesu. Saka akyangye kukambizha batumwa banji kuya na kulenga baana ba bwanga, Yesu wibabuujile ene mambo o bafwainwe kukokela uno mukambizho. Waambile’mba: “Lesa wampa luusa lonse pa bintu bya mwiulu ne bya pano pa ntanda.” Kepo anungilepo amba: “Onkao mambo, yainga na kufunjisha bantu ba mu bisaka byonse bya bantu kwikala ke baana bami ba bwanga.” (Mat. 28:18, 19) Mwakonsha kulondela byepi jishinda jafunjishishangamo Yesu?
7, 8. (a) Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kulondela byepi jishinda jafunjishishangamo Yesu? (b) Mambo ka o kyanemena kusanchila ye mubena kufunjisha mingilo? (c) Ñanyi mashinda akonsha kukwasha bakulumpe mu kipwilo kufunjisha bakwabo mingilo? (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba, “ Bya Kufunjisha Bakwenu.”)
7 Lumbulwilai muntu ye mubena kufunjisha Binembelo byo byaambapo pa mwingilo ye mwamupa. Mu jino jishinda, mukamukwasha kulangulukanga pa mafunde a mu Baibolo mu byonse byo akobanga. Fwanyikizhai kuba’mba mwaambila mulongo kuwamisha pa kibelo kya Nzubo ya Bufumu pa kuba’mba pabule kuleta mapuso. Mwakonsha kwisamba nanji kinembelo kya Titusa 2:10 ne kumulumbulwila mwingilo wanji wa kuwamisha Nzubo ya Bufumu byo alengela “lufunjisho lwa Mupulushi wetu aye Lesa, kutotwa.” Kabiji mwakonsha ne kumutundaika kulangulukilako bakikulumpe mu kipwilo ne byo bakonsha kumwenamo inge waingila uno mwingilo. Inge kemwikale na misambo ya uno mutundu kimye kyo mubena kumufunjisha, mukamukwasha kuta muchima pa bantu kukila pa mizhilo ya kubilamo bintu. Pa kumona balongo ne bayenga mu kipwilo byo bamwenamo mu mingilo yanji, kikamuletela bingi lusekelo.
8 Kunungapo, mwafwainwa kumusanchilanga pa byo abena kwibikako kulondela byo mubena kumufunjisha. Mambo ka o kyanemena kuba bino? Kusanchila ye mubena kufunjisha kumulengela kwikala na kizaku kya kwingila, byonkatu mema byo alengela bijimwa kukoma bulongo.—Esakanyaiko Mateo 3:17.
LUKATAZHO LWATAANA BAKULUMPE MU KIPWILO
9. (a) Ñanyi lukatazho lwikala na bakulumpe mu bipwilo mu byalo binonshi pa kufunjisha bakwabo mingilo? (b) Mambo ka balongo bakyanyike bamo o babujila kutangizhako bukine mu bwikalo bwabo?
9 Bakulumpe mu bipwilo bekala mu byalo binonshi bataana lukatazho: kibakatazha bingi kutundaika balongo baji mu myaka ya ma 20 ne ma 30 kuba’mba bengilengako mingilo ya mu kipwilo. Twaipwizhe bakulumpe mu bipwilo ba mu byalo 20 bya ku muzhika kuba’mba betubuuleko kilengela balongo bakyanyike kukana mingilo ya mu kipwilo. Mukumbu umo ye bapaine bavula ke wa kuba’mba: Kimye kyo bakomenenga, banyike bamo kechi bebatundaikile kwibikila bikonkwanyi bya ku mupashi ne. Kyatainwe ne kuba’mba banyike bamo bakebelenga kwibikila bikonkwanyi bya ku mupashi, bino bansemi babo bebakainye ne kwibatundaika kutangizhako bya ku mubiji. Kino kibena kumwesha’mba kechi bebafunjishe kutangizhako bukine mu bwikalo bwabo ne.—Mat. 10:24.
10, 11. (a) Mukulumpe mu kipwilo wakonsha kukwasha byepi mulongo umweka nobe kechi watako muchima ku mingilo ya mu kipwilo ne? (b) Ñanyi Binembelo byakonsha kwingijisha mukulumpe mu kipwilo pa kwisamba na uno mulongo, kabiji mambo ka? (Monai tubyambo twa munshi.)
10 Umvwe mulongo wamweka nobe kechi ubena kutako muchima ku mingilo ya mu kipwilo ne, kyakonsha kukatazha, pano bino, mwakonsha kumukwasha kupimpula milanguluko yanji. Byonkatu njimi byo akonsha kwalulula pachepache bijimwa bitaabakana, ne anweba pachepache mwakonsha kukwasha balongo bamo kuyuka buneme bwa kupimpula milanguluko yabo kuba’mba baswe mingilo. Mwakonsha kuba byepi bino?
11 Mwafwainwa kumonapo kimye kya kwikala balunda na yewo mulongo. Mulekai ayuke kuba’mba wanema mu kipwilo. Apa bino mu kuya kwa moba, mwakonsha kwikala nanji panshi ne kwisamba nanji binembelo ne kumukwasha kulanguluka pa kwipana kwanji kwi Yehoba. (Sapwi. 5:4; Isa. 6:8; Mat. 6:24, 33; Luka 9:57-62; 1 Ko. 15:58; 2 Ko. 5:15; 13:5) Mwakonsha kumwipuzha’mba, ‘Mwamulayile’mba ka Yehoba kimye kyo mwipaine kwi aye?’ Mwakonsha ne kumuzakula muchima pa kumwipuzha‘mba, ‘Mwalanguluka’mba Yehoba waumvwine byepi juba jo mwabatizhiwe?’ (Maana 27:11) ‘Nga Satana waumvwine byepi?’ (1 Pe. 5:8) Byambo bya mu Baibolo byo mwatanga byakonsha kumufika bingi pa muchima.—Tangai Bahebelu 4:12. *
ANWEBA BABENA KUFUNDA MINGILO, IKALAI BAKISHINKA
12, 13. (a) Elisha wamwesheshe muchima wa mutundu ka kimye kyo bamufunjishenga? (b) Yehoba wapesheshe byepi Elisha pa bukishinka bwanji?
12 Anweba bakyanyike, kwashai kipwilo. Muchima wa mutundu ka ukemukwasha kwingila bulongo? Pa kuba’mba tukumbule buno bwipuzho, twayai twisambe pa bintu byamwekejile muntu umo wa kala wafunjilenga mingilo.
13 Myaka pepi na 3,000 yapitapo, ngauzhi Elaija waichile Elisha saka akiji mwanyike kwikala wa mwingilo wanji. Ponkapotu, Elisha waswile kabiji wamwingijile mu bukishinka mingilo yo balengulula ku bantu. (2 Mfu. 3:11) Panyuma ya kufunda mingilo pa myaka itanu na umo, Elisha waishile kuyuka’mba mwingilo wa kwa Elaija mu Isalela wajinga pepi na kupwa. Pa kyonkakya kimye, Elaija wakambizhe Elisha ye afunjishe mingilo kuba’mba aleke kumulondela, pakuba Elisha waambijile Elaija bimye bisatu amba: “Amiwa kechi nsakwimusha ne.” Elisha wakebeshe bingi kwikala na mufunjishi wanji. Kyafuminemo, Yehoba wamupesheshe pa bukishinka bwanji ne kumulengela kumonako Elaija byo bamusendele mu jishinda ja kukumya.—2 Mfu. 2:1-12.
14. (a) Aba babena kufunda mingilo bakonsha kulondela byepi byaubile Elisha? (b) Mambo ka o kyanemena ku ubena kufunda mingilo kwikala wa kishinka?
14 Mwakonsha kulondela byepi byaubile Elisha? Mwafwainwa kuswa mingilo yo bemupa, kubikapotu ne mingilo yo balengulula ku bantu. Mwafwainwa kumona bemufunjisha kuba’mba balunda nenu, kabiji mwafwainwa kwibalengela kuyuka amba mubena kusanta bingi pa byo babena kwimubila. Inge mwakookela byo babena kwimubuula, kikekalatu nobe mubena kwibabuula’mba: “Amiwa kechi nsakwimusha ne.” Kyakilapo kunema, mwafwainwa kwikala bakishinka mu mingilo yonse yo bemupa. Kuba bino kwanemena ka? Mambo inge mwauba bino, popo mukamwesha kuba’mba mwi bakishinka kabiji bakulumpe mu kipwilo bakemuketekela ne kuyuka kuba’mba Yehoba ukeba kwimupa mingilo ikwabo mu kipwilo.—Sala. 101:6; tangai 2 Timoti 2:2.
NEMEKAINGA BABENA KWIMUFUNJISHA MINGILO
15, 16. (a) Mu ñanyi mashinda Elisha mo amwesheshe mushingi ku mufunjishi wanji? (Monai kipikichala kitanshi.) (b) Ñanyi kintu kyaubile Elisha kyalengejile bangauzhi bakwabo kumuketekela?
15 Jishimikila ja kwa Elisha waswaine pe Elaija, jimwesha byafwainwa kuba balongo pa kuba’mba bamweshe munema ku bakulumpe mu kipwilo baingila pa myaka yavula. Elaija ne Elisha byo bafumine na kufwakesha bangauzhi bajinga mu Yeliko, bayile ku Mukola wa Yodano. Byo bafikile kokwa, ‘Elaija washikwile kivwalo kyanji ne kwikivunga ne kwikipuma pa mema, kabiji mema efungijile ku kipiko ne ku kilujo.’ Byo baabukile pa mushiji wauma, “baendejilenga pamo, saka baya na kwisamba.” Elisha kechi walangulukile’mba pano wayuka byonse ne. Kufikatu ne kimye kyo bamushile kwi Elaija, Elisha walamine byonse byo bamubuujile ku mufunjishi wanji. Kepo Elaija bamutwajile na kanzhimbiji. Elisha byo abwelele ku kitulu kya Yodano, watolele kivwalo kya kwa Elaija ne kwikipuma pa mema ne kubijika’mba: “Kwepi kuji Yehoba, Lesa wa kwa Elaija?” Kabiji mema ejingijile jikwabo ku kipiko ne ku kilujo.—2 Mfu. 2:8-14.
16 Nanchi mwamona kuba’mba kya kukumya kitanshi kyaubile Elisha kyajingatu byonka byajinga kya kukumya kyapeleleko kyaubile Elaija nyi? Tufunjilako ka ku kino? Kyamweka Elisha kechi walangulukile’mba pano mwingilo byo aikala wanji, ponkapotu wafwainwa kupimpula mashinda a kubilamo bintu ne. Pakuba aye watwajijile kulondela mashinda aingijishe Elaija mu mwingilo wanji. Onkao mambo, Elisha wamwesheshe kuba’mba wanemekele bingi Elaija wamufunjishe mwingilo, kabiji kino kyalengejile bangauzhi bakwabo kumuketekela. (2 Mfu. 2:15) Nangwa byonkabyo, Elisha byo aingijile mwingilo wa bungauzhi pa myaka 60, Yehoba wamukwashishe kuba bya kukumya byavula bingi kukila ne byaubile Elaija. Anweba babena kufunda mingilo, mwakonsha kufunjilako ka ku kino?
17. (a) Nga babena kufunda mingilo bakonsha kulondela byepi byajinga Elisha? (b) Mu kuya kwa kimye, Yehoba wakonsha kwingijisha byepi babena kufunda mingilo?
17 Umvwe bemupapo mingilo imo mu kipwilo, kechi mwafwainwa kulanguluka’mba ponkapotu mwafwainwa kupimpula jishinda ja kubilamo bintu ne. Bintu kechi bipimpulwa na mambo a kuba’mba anweba mukeba’mba bipimpulwe ne, bino bipimpulwa kwesakana na bibena kukebewa mu kipwilo ne na lutangijilo lwa jibumba ja Yehoba. Byonkatu Elisha byo atundaikile bangauzhi bakwabo ne kunemeka Elaija kupichila mu kulondela mashinda o aubijilengamo bintu, ne anweba mwakonsha kutundaika bakwenu ne kumwesha kuba’mba mwanemeka bakulumpe mu kipwilo baingila pa myaka yavula kupichila mu kulondela mashinda a mu Baibolo o bobilamo bintu. (Tangai 1 Kolinda 4:17.) Bino mu kuya kwa kimye, mukayukilangako mingilo kabiji mukengijilanga pamo na bakwenu mu kulondela lupimpu lukakwashanga kipwilo kwendela pamo na jibumba ja Yehoba. Kabiji byonkatu byo kyajinga kwi Elisha, mu kuya kwa kimye Yehoba ukemukwasha anweba babena kufunda mingilo kuba bintu byavula kukila ne bafunjishi benu.—Yoa. 14:12.
18. Mambo ka mwingilo wa kufunjisha balongo mu kipwilo kyo anemena mu ano moba?
18 Twaketekela kuba’mba byambo byo twisambapo mu uno mutwe ne mu wafumako bisa kulengela bakulumpe mu bipwilo kumonapo kimye kya kufunjisha bakwabo mingilo. Anweba balongo mwafikilamo swainga kwimufunjisha mingilo kabiji kookelainga byo babena kwibafunjisha ne kwibingijisha bulongo mu kulama mikoko ya Yehoba. Kuba bino kukakosesha bipwilo byonse mwaya ntanda ne kwitukwasha atweba bonse kwikala bakishinka mu bimye byakatazha bibena kwiya kulutwe.
^ par. 5 Umvwe mulongo mu kipwilo wakoma ku mupashi, wipelula kabiji wafikizha ne bikwabo bikebewa bya mu Binembelo, bakulumpe mu kipwilo bakonsha kuswisha kumutongola kwikala nkwasho nangwa kya kuba ukyangye kufikizha myaka 20.—1 Timo. 3:8-10, 12; monai Mwingilo Wetu wa Bufumu wa May 2000, jipa 8.
^ par. 11 Mu mwisambo wenu, mwakonsha kwingijisha bishinka biji mu Kyamba kya Usopa kya April 15, 2012, mapa 14-16, mafuka 8-13; ne buku wa ‘Ikalai mu Butemwe bwa Lesa,’ kitango 16, mafuka 1-3.
