1. 1) ¿Kʼusi snaʼojik onoʼox li yajtuneltak Diose? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal chkaʼitik li avie? 3) ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

LI YAJTUNELTAK Jeovae snaʼojik ti mas lek kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal lek chanubtasbil li jun krixchanoe. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Abraane bat spas kʼop xchiʼuk sviniktak ti lek chapalik sventa stsal yuʼun li yajkontraike, vaʼun jaʼ jech la skolta lokʼel li Lote (Génesis 14:14-16). Li ta skʼakʼalil Davide oy jtijsonetik ti lek chapalik sventa skʼejintaik li Jeovae (1 Crónicas 25:7). ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal chkaʼitik avi li kʼusitik taje? Baʼyele, yuʼun ta jtsak jbatik ta kʼop xchiʼuk li Satanase xchiʼuk li sbalumile (Efesios 6:11-13). Xchibale, jaʼ ti skʼan xkakʼtik persa ta jkʼupil kʼoptatik Jeova kʼalal chkalbetik krixchanoetik ta stojolale (Evreos 13:15, 16). Jech kʼuchaʼal li yajtuneltak Dios ta voʼnee, skʼan lek chapalutik sventa xkuch kuʼuntik. Li buchʼu yakʼojbe ta sba xchanubtasel o xchapanel yantik ta tsobobbail li Jeovae, jaʼ li moletike (2 Timoteo 2:2). Li ta xchanobil liʼe ta jchantik kʼusitik spasojanik junantik moletik.

2. Kʼalal chchanubtas jun ermano li mole, ¿kʼusi xuʼ spas, xchiʼuk kʼu yuʼun?

² Li jun mol ta tsobobbaile xkoʼolaj xchiʼuk buchʼu ch-abtej ta  osiltik. Kʼalal skʼan toʼox stsʼun li stsʼunobe, xuʼ xakʼbe yavonoal li balumil sventa lek xchʼi talele. Taje xkoʼolaj kʼalal ta xchanubtas jun ermano li mole, yuʼun xuʼ skʼelbe junantik tekstoetik ta Vivlia. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jaʼ jech xuʼ skolta sventa xakʼ ta xkuxlejal li kʼusi chchane (1 Timoteo 4:6).

3. 1) Kʼalal chchiʼin ta loʼil ermano li mole, ¿kʼuxi van xuʼ stunes li kʼusi chal Markos 12:29 xchiʼuk 30? 2) ¿Kʼusi van xuʼ xkʼot ta pasel mi laj yaʼi tspasbat orasion ta stojolal li ermanoe?

³ Mi molote tsots me skʼoplal ti xanaʼuk bu to kʼalal kʼotem ta yoʼonton mantal li ermanoe. Sventa xanaʼ taje, xuʼ xakʼelbe Markos 12:29 xchiʼuk 30 (kʼelo). Mi laj akʼelbee, jakʼbo kʼusitik spasoj ta xkuxlejal ta skoj ti laj yakʼ sba ta stojolal li Jeovae. Mi jech la ajakʼbee xuʼ xlik avalbe kʼuxi xuʼ xtun ta stojolal Jeova ta skotol yoʼonton. Xuʼ koʼol xapasik orasion xchiʼuk li ermanoe xchiʼuk ti xakʼanbe xchʼul espiritu Jeova yoʼ spas yuʼun li abtelaletik chichʼ akʼbele. Kʼalal chil ti chakʼopon Jeova ta stojolale, xuʼ van chtijbat yoʼonton sventa mas ch-abtej yaʼi li ta tsobobbaile.

4. 1) Alo jayibuk loʼil ta Vivlia ti xuʼ xkoltaatik sventa xchʼiik ta mantal li ermanoetike. 2) ¿Kʼusi oy ta yoʼonton li moletik kʼalaluk tskoltaik junuk ermanoe?

⁴ Mi lik akolta li jun ermanoe, koʼol kʼelik loʼiletik ta Vivlia ti chakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal ti skʼan jkoltatik li yantike, ti spatuk yoʼontonik ta jtojolaltike xchiʼuk ti bikʼit xkakʼ jbatike. Junantik li loʼiletik taje te oy ta 1 Reyes 19:19 kʼalal ta 21, Nehemías 7:2, 13:13 xchiʼuk Echos 18:24 kʼalal ta 26. Li talelaletik taje xkoʼolaj me kʼuchaʼal li yavonoal balumil tstunes li buchʼu ch-abtej ta osiltike. Taje jaʼ chkoltaat sventa xchʼi ta mantal li ermanoe. Li kʼusi oy ta yoʼonton jun mol ta tsobobbail ta Francia kʼalal tskolta jun ermanoe, jaʼ ti akʼo xakʼ venta kʼusi chal Skʼop Dios kʼalal oy kʼusi tsnop tspas li ermano chichʼ koltaele. Chal ti tsabe lek yorail sventa skʼelbe tekstoetik ta Vivlia li ermanoe xchiʼuk chakʼbe yil «ti jun noʼox yutsil» li mantaletike (Salmo 119:18). Li moletike, ¿kʼuxitik yan xuʼ skoltaik li ermanoetik sventa skʼanik mas li Jeovae?

5. 1) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan jakʼbel li kʼusi tskʼan tsta ta mantal li ermanoe? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti ta skeremalik noʼox skʼan xlik yichʼik koltael yuʼun moletik li ermanoetike? (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)

⁵ Jakʼbo kʼusi oy ta yoʼonton tskʼan tsta ta mantal li jun ermanoe. Mi muʼyuk snopoj junuke, koltao sventa snop junuk li kʼusi xuʼ tstae. Ta sjunuluk avoʼonton xaloʼiltabe jtosuk kʼusi la avakʼ avoʼonton stael li voʼot eke xchiʼuk albo ti lamuyubaj kʼalaluk la atae. Taje kʼun ta pasel xchiʼuk lek kʼusi chakʼ kʼotuk ta pasel. Jun mol ti chtun ta prekursor ta Africae chalbutik kʼu yuʼun ti tsots skʼoplal skʼan pasel jech taje. Kʼalal skeremal toʼoxe jakʼbat yuʼun jun mol kʼusi tskʼan tsta ta mantal. Taje jaʼ koltaat sventa tsotsuk skʼoplal xil ti chtun ta stojolal li Diose. Ep moletik ti jal xa tunemik tale chalik ti jaʼ mas lek mi chlik xchanubtasik ta skeremalik noʼox li ermanoetike, xuʼ van kʼalal jaʼo chexik toe. Kʼalal chakʼbeik spas junuk abtelale skʼan stsakbeik ta venta li sjabilale. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti ta skeremalik noʼox skʼan xlik yichʼik chanubtasel yuʼun moletik li ermanoetike? Yuʼun jaʼ xuʼ xkoltaatik sventa teuk-o ta yoʼontonik li kʼusi tskʼan tstaik ta mantal kʼalal mi chʼiike ti jaʼo ep kʼusi xuʼ xchʼay-o yoʼontonike (kʼelo Salmo 71:5, 17). * (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)

6. ¿Kʼusi la stunes Jesus sventa xchanubtas li yantike?

 ⁶ Sventa xichʼ tijbel yoʼonton ti skolta sba mas li ermanoe, maʼuk noʼox skʼan albel li kʼusi skʼan spase. Yuʼun skʼan albel xtok kʼu yuʼun ti tsots skʼoplal skʼan jech xichʼ pasele. Taje jaʼ li kʼusi la stunes Jesus sventa xchanubtas li yantike. Li stuke la stak batel yajtakboltak ti xcholik mantale. Pe baʼyuk onoʼox laj yalanbe ti skʼan xchʼunik mantale. Xi laj yalanbee: «Akʼbil jventain skotol li kʼusitik ta vinajel xchiʼuk ta sba balumile. Jaʼ yuʼun chaʼa, batanik, bat pasik ta [ka]jchankʼop li krixchanoetik ta skotol jteklumetike» (Mateo 28:18, 19). ¿Kʼuxi xuʼ xachanbe stalelal li Jesuse?

7, 8. 1) Li moletike, ¿kʼusitik xuʼ spasik sventa xchanbeik li kʼusi la spas Jesuse? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan xichʼ kʼupil kʼoptael li ermanoe? 3) ¿Kʼusitik van xuʼ spasik li moletik sventa xchanubtasik li yantike? (Kʼelo li rekuadro ti bu chal: « Li kʼusitik xuʼ xapasik sventa xachanubtasik li yantike».)

⁷ Kʼalal mi la avalbe kʼusi skʼan spas li ermanoe, tuneso Vivlia sventa xavalbe ti kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan jech spase. Jaʼ jech chachanubtas ti akʼo spas kʼusitik ta skoj ti jech chal li Vivliae, maʼuk ta skoj ti jech chavalbee. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi chakʼan ti lekuk chʼubabil xchiʼuk ti lek takin yuʼun Salon sventa Tsobobbail li jun ermanoe, xuʼ xakʼelbe kʼusi chal Tito 2:10. Albo mi lek sak yuʼun li yochebal Salone, mas lek chbat skʼoplal li aʼyej ta sventa mantale. Albo xtok ti ep chkoltaatik li buchʼutik malubemik mi lek noʼox takin li pisoe. Li kʼusi chaloʼiltaike jaʼ me xuʼ xkoltaat sventa jaʼuk mas snop ta stojolal li yantike xchiʼuk ti maʼuk noʼox tspas ta skoj ti jech ch-albat yuʼun li moletike. Kʼalal chakʼ venta ti ep tstabeik sbalil ermanoetik li yabtel tspase, mas me xmuyubaj ti chtun ta stojolal li yantike.

⁸ Pe mu xchʼay xavaʼi ti skʼan xakʼupil kʼopta mi la spas li kʼusitik la avalbee. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan jech xichʼ pasel taje? Yuʼun jaʼ jech xuʼ xchʼi ta mantal. Kʼalal chichʼ kʼupil kʼoptael li ermanoe xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ atʼesel o maltael sventa xchʼi li kʼusi tsʼunbile (koʼoltaso xchiʼuk Mateo 3:17).

9. 1) ¿Kʼusi chkʼot ta pasel li ta junantik lumetik ti bu oy lek stakʼinike? 2) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk mas tsots skʼoplal chilik junantik ermanoetik ti xtunik ta stojolal li Jeovae?

⁹ Li ta junantik lumetik ti bu oy lek stakʼinike, vokol chaʼiik moletik ti stijbeik yoʼonton sventa oyuk kʼusi spasik mas ta  tsobobbail li ermanoetik ti keremik toe. Kʼalal laj yichʼik jakʼbel jtsop moletik ti lek chanemik ta jtob lumetik ti kʼu yuʼun jech chkʼot ta pasele, jutuk mu skotolikuk laj yalik ti jaʼ muʼyuk xtijbat yoʼontonik yuʼun stot smeʼik ti xtunik ta stojolal Jeova kʼalal mas toʼox keremike. Pe kʼalal tskʼanik ox junantik x-abtejik mas ta tsobobbaile, tijbat yoʼonton yuʼun stot smeʼik yoʼ xchanunajik mas sventa spasik kanal takʼin. Ta skoj taje muʼyuk tsots skʼoplal laj yilik ti xtunik ta stojolal li Jeovae (Mateo 10:24).

10, 11. 1) ¿Kʼuxi xuʼ ta kʼunkʼun sjelbe snopben jun ermano li mole? 2) ¿Kʼusi tekstoetik ta Vivlia xuʼ skʼelbe li ermanoe, xchiʼuk kʼu yuʼun? (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)

¹⁰ Mu kʼunuk ta koltael jun ermano kʼalal muʼyuk ta yoʼonton xkoltavan mas li ta tsobobbaile. Skʼan tsots xkakʼ kiptik xchiʼuk oyuk smalael kuʼuntik, taje spas onoʼox me kuʼuntik. Jnoptik ta sventa li buchʼu ch-abtej ta osiltike. Sventa lek tukʼ xchʼi li kʼusi tstsʼune, skʼan kʼunkʼun stukʼibtas. Li voʼot eke xuʼ ta kʼunkʼun xajelbe snopben xchiʼuk sventa xchʼam mas abtelaletik ta tsobobbail li ermanoe. ¿Kʼuxi xuʼ xichʼ pasel taje?

¹¹ Chʼakbo yorail sventa xapas ta avamigo li ermanoe. Albo ti jtunel tajek li ta tsobobbaile. Chiʼino ta loʼil xchiʼuk akʼbo yil tekstoetik ta Vivlia sventa x-akʼbat snop ta sventa ti laj xa yakʼ xkuxlejal ta stojolal li Jeovae (Eclesiastés 5:4; Isaías 6:8; Mateo 6:24, 33; Lukas 9:57-62; 1 Korintios 15:58; 2 Korintios 5:15; 13:5). Sventa xatijbe yoʼontone jakʼbo liʼe: «¿Kʼusi laj avalbe Jeova chapas kʼalal laj avakʼ akuxlejal ta stojolale? ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba Jeova xanaʼ kʼalal laj avichʼ voʼe?» (Proverbios 27:11). «¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba xanaʼ li Satanase?» (1 Pedro 5:8.) Sventa xuʼ xkʼot ta yoʼonton li ermanoe, tsots skʼoplal skʼan kʼelbel tekstoetik kʼuchaʼal taje (kʼelo Evreos 4:12). * (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)

12, 13. 1) ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal kʼalal jaʼo laj yichʼ chanubtasel yuʼun Elias li Eliseoe? 2) ¿Kʼusi smoton akʼbat yuʼun Jeova ti tukʼ laj yakʼ sba li Eliseoe?

¹² Kerem, chatun me yuʼun li tsobobbaile. Sventa lekuk xatun batel ta stojolal li Jeovae, ¿kʼusi van xuʼ skoltaot? Sventa xanaʼe, jkʼelbetik batel skʼoplal li Eliseoe, jun yajtunel Jeova ta voʼne.

¹³ Te xa van ta oxmiluk jabile, li j-alkʼop Eliase laj yalbe Eliseo ti akʼo xkoltaate. Ta anil noʼox la xchʼam li Eliseoe. Tukʼ laj yakʼ sba xchiʼuk la skolta ta spasel abtelaletik ti mu masuk tsots skʼoplale (2 Reyes 3:11). Li Eliase vakib jabil la xchanubtas li Eliseoe. Kʼalal jutuk xaʼox skʼan stsuts yabtel ta Israel li Eliase, laj yalbe Eliseo ti mu xa xkoltaate. Pe li Eliseoe oxib to velta xi la stakʼbee: «Muʼyuc ta jvocʼ jba ti bu chabate». Yuʼun jpʼel yoʼonton tskʼan tskolta-o li Eliase. Ta skoj ti tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal li Eliase, li Jeovae laj yakʼbe smoton. ¿Kʼusi? Jaʼ ti yil ti «ta sutub icʼ» laj yikʼ muyel ta vinajel li Eliase (2 Reyes 2:1-12).

14. 1) ¿Kʼuxi xuʼ xchanbeik stalelal Eliseo li keremetike? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan spasik li kʼusi ch-albat li keremetike?

¹⁴ ¿Kʼuxi xuʼ xachanbe stalelal li Eliseoe? Jaʼ ti ta sjunuluk avoʼonton xachʼam kʼusuk abtelal xa-akʼbate, akʼo mi mu masuk tsots skʼoplal yilel. Vuleso ta ajol ti jaʼ avamigo li buchʼu ta xchanubtasote. Albo ti chatojbe ta vokol li kʼusi yakal tspas ta atojolale xchiʼuk ti chakʼan chachan mas ta stojolale. Pe li  kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti spatuk yoʼontonik ta atojolale xchiʼuk ti xapas li kʼusi cha-albate. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jaʼ jech chakʼik venta moletik ti tskʼan Jeova ti akʼo xavichʼ akʼbel mas abtelaletik ta tsobobbaile (Salmo 101:6; kʼelo 2 Timoteo 2:2).

15, 16. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Eliseo ti laj yichʼ ta mukʼ li buchʼu chanubtasate? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.) 2) ¿Kʼu yuʼun la spat yoʼontonik ta stojolal Eliseo li yan j-alkʼopetike?

¹⁵ Li sloʼil xkuxlejal Eliseo xtoke chakʼ jchantik ti tsots skʼoplal skʼan xichʼ ichʼel ta mukʼ skotol li moletike, yuʼun lek chanemik. Kʼalal ay xaʼox svulaʼan junantik j-alkʼopetik ta lum Jerikoe, li Elias xchiʼuk Eliseoe batik ta ukʼum Jordan. ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Xi chal li Vivliae: «Li Eliase la slocʼ li scʼuʼe; la sbal lec. Jaʼ la smaj o li ucʼume, jech la svocʼ sba o. Jaʼ te ijelovic batel xchibalic ti bu taquin icome». Kʼalal jaʼo chanavik batele, li Eliseoe tsʼetel lek xchikin xchiʼuk chchan skotol li kʼusi ch-albat yuʼun li Eliase. Li Eliseoe maʼuk ti mas xa snaʼ la spas sbae. Kʼalal ikʼat xaʼox muyel «ta sutub icʼ» li Eliase, li Eliseoe chaʼsut batel li ta tiʼ ukʼum Jordane. Jaʼ la smaj-o ukʼum ta skʼuʼ li Eliase xchiʼuk la skʼanbe vokol li Jeovae, «li Mucʼul Dios yuʼun Eliase». Vaʼun la svokʼ sba ta jujujot yan velta li ukʼume (2 Reyes 2:8-14).

¹⁶ ¿Mi la avakʼ venta ti koʼol tajek li baʼyel skʼelobil juʼelal la spas Eliseo xchiʼuk li slajeb skʼelobil juʼelal la spas Eliase? Li Eliseoe muʼyuk la snop ti jelel xa kʼusi tspas ta skoj ti tsots xa yabtel yichʼoje. Yuʼun jaʼ jech la spas kʼuchaʼal la spas li Eliase. Ti jech la spase, jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti chichʼ ta mukʼ li yajchanubtasvaneje. Ta skoj taje, la spat yoʼontonik ta stojolal Eliseo li yan j-alkʼopetike (2 Reyes 2:15). Tun ta j-alkʼop 60 jabil li Eliseoe, xchiʼuk akʼbat sjuʼel yuʼun Jeova sventa spas epal skʼelobiltak juʼelal, ti jaʼ jutuk akʼbat spas li Eliase. ¿Kʼusi chakʼ achan taje?

17. 1) ¿Kʼuxi xuʼ xchanbeik Eliseo li keremetike? 2) ¿Kʼusi xuʼ spasik ta jelavel li keremetike?

¹⁷ Mi la avichʼ akʼbel mas abtelaletik ta tsobobbaile mu me xanop ti skʼan xa xajel ta anil ti kʼutik yelan skʼan pasel li abtelaletik cha-akʼbate. Vuleso ta ajol ti jaʼ noʼox skʼan xa jel kʼusitik mi jech tskʼan chavil li ta tsobobbaile o mi laj yal s-organisasion Jeova ti jech skʼan pasele. Mu me xapas ta skoj ti jech chakʼan atuke. Vuleso ta ajol ti jech onoʼox la spas Eliseo jech kʼuchaʼal tspas toʼox li Eliase. Kʼalal jech la spase laj yakʼ ta ilel ti chichʼ ta mukʼ li buchʼu chanubtasate. Taje jaʼ koltavan sventa spat yoʼontonik ta stojolal Eliseo li yan j-alkʼopetike. Xkoʼolajtik ek, mi jaʼ la apas li kʼusitik chal Vivlia ti jaʼ tstunesik li moletik kʼalal chchanubtasoxuke, chavakʼ ta ilel ti chavichʼanan ta mukʼe. Jech xtok, ta me spat yoʼontonik ta atojolal li ermanoetik ta tsobobbaile (kʼelo 1 Korintios 4:17). Mi laj xaʼox achan leke xuʼ me oy kʼusitik xajel sventa lekuk oy li tsobobbaile jech kʼuchaʼal chal li s-organisasione. Vaʼun ta me skoltaot Jeova jech kʼuchaʼal la skolta li Eliseoe. Xuʼ mas ep kʼusitik xapas ti jaʼ jutuk li kʼusitik la spasik li buchʼutik la xchanubtasoxuke (Juan 14:12).

18. ¿Kʼu yuʼun skʼan xa noʼox xichʼik chanubtasel li ermanoetik ta tsobobbailetike?

¹⁸ Li mantaletik laj yichʼ alel li ta xchanobiltak liʼe, oy ta koʼontonkutik ti xkoltaatik moletik sventa xchʼakbeik mas yorail xchanubtasel li yantike. Xchiʼuk ta jkʼankutik ta orasion ti oyuk mas ermanoetik ti x-ayan ta yoʼontonik skʼelel li tsobobbaile. Mi jeche, mas me tstsatsub li tsobobbailetik ta spʼejel Balumile. Ta me skoltautik xtok sventa tukʼuk xkakʼ jbatik ta sventa li kʼusitik labalik sba ta xtale.